نام های دیگر: قیتره، کتمیر (گیاه گشنیز)، کزبره، جلجلان (تخم)، کسیره، قوریون، گشنیج، جلجلان حبشی، کسبره، خشخاش سیاه، دهنیا

نوع گیاه: بوته

مزاج: سرد و خشک، درجه 2

نام خانواده: جعفری (چتریان)

قسمت مورد استفاده: میوه، برگ

مقدار و دستور مصرف: 5 الی 2 گرم روزی سه بار به صورت دم کرده. (باید توجه داشت مواد گیاهی حاوی اسانس در صورت پودر شدن، اسانس شان به سرعت تبخیر شده و کاهش می یابد، بنابراین هنگام مصرف آن را پودر کرد).

مصلح: سکنجبین، گلابی، زرده تخم مرغ با فلفل و نمک، روغن زیتون، فلفل، آویشن

ترکیب شیمیایی: کلسیم ۰/۱۷۲۰ درصد – اکسالیک اسید 0.0120 درصد – اسانس کوریا ندرول یا لینالول – فسفات آهک – مالیک اسید – کلرایدها – ژرانیول – پینن – فلاندرن – دی- پنتن – ترپینن – سیمن – بورنئول -لعاب یا موسیلاژ – تانن ویتامین ها: A و C در آن وجود دارد.

مشخصات: گیاهی است از خانواده ی Umbelliferae یک ساله به رنگ سبز درخشان که ارتفاع بوته ی گیاه تا یک متر میرسد برگهای آن سبز درخشان با تقسیمات مکررند که برگ را به شکل رشته هایی نخی شکل باریک و پنجه ای در می آورد گلهای آن کوچک به رنگ سفید مایل به صورتی به طور گروهی و چترمانند در انتهای شاخه ی گل دهنده ظاهر میشود میوه ی آن به اندازه و مانند ماش، به رنگ قهوه ای مایل به زرد و قطر حدود نیم سانتیمتر است و بویی مخصوص به خود دارد این گیاه بومی جنوب اروپا و مناطق مدیترانه ای است و در آسیا نیز انتشار دارد در ایران در کرمانشاه آبادان ،تبریز کرمان، بلوچستان، بوشهر و براز جا میروید و به طور پرورشی در اغلب مناطق دنیا آمریکا اروپا، آسیا آفریقا و اکثر مناطق ایران کاشته می شود. گشنیز برای خوشبو کردن تنباکو در تهیه عطر نیز به مقدار زیاد استفاده می شود. یکی از مصارف عمده آن در جهان در تهیه ادویه جات به خصوص پودر کاری است، در طب عوام به عنوان ضد کرم کاهش درد مفاصل و روماتیسم مصرف می شود. قسمت مورد استفاده گشنیز، برگ و میوه های آن است که هر دو به مقدار زیاد در جهان مصرف می شوند، ولی باید خاطرنشان ساخت که با توجه به تفاوت اجسام موجود در برگ و میوه، اثرات این دو یکسان نیست، البته با توجه به اینکه مواد موثر هر دو از اسانس هاست، در بعضی خصوصیات مشابه هستند؛ مثلاً هر دو دارای خاصیت ضد نفخ یا ضد میکروب می باشند، ولی اثرات داروی ذکر شده بیشتر مربوط به میوه است. میوه ها بیشتر در صنایع داروسازی و آرایشی و بهداشتی مصرف می شوند که عمدتاً اسانس آن مورد استفاده قرار می گیرد، همچنین به طور مستقیم و به وفور در ادویه جات مصرف می شود، ولی برگ گشنیز بیشتر در تغذیه یا به صورت سبزی خوراکی مصرف دارد.

خواص:

1. عرق آور
2. اشتها آور
3. خواب آور
4. رفع عطش
5. درمان لقوه
6. درمان صرع
7. درمان تشنج
8. درمان بواسیر
9. درمان وسواس
10. ادرار آور (تخم)
11. درمان هیستری
12. درمان ‌خستگی
13. رفع بوی شراب
14. درمان سرخ باد
15. درمان سینوزیت
16. درمان زخم زبان
17. شادی آور (تخم)
18. دارای ویتامین C
19. درمان شب کوری
20. تقویت کننده معده
21. درمان سوء هاضمه
22. میکروب کش قوی
23. درمان جوش دهان
24. درمان گلودرد (آش)
25. درمان سوزش زبان
26. تقویت کننده حافظه
27. درمان خارش پوست
28. درمان میگرن (تخم)
29. درمان نفخ (دم کرده)
30. درمان اختلالات روده
31. درمان مشکلات معده
32. درمان خونریزی داخلی
33. درمان تورم غدد لنفاوی
34. درمان مرض قند (تخم)
35. تقویت کننده مغز و قلب
36. تقویت کننده کبد و کلیه
37. درمان لکنت زبان (تخم)
38. درمان بی خوابی (با شام)
39. درمان خنازیر (با آرد باقلا)
40. درمان آروغ (با غذا خوردن)
41. تسریع در زایمان (استنشاق)
42. درمان شب ادراری (با شکر)
43. درمان سوزش و سختی ادرار
44. درمان اختلال در ترشح صفرا
45. درمان کابوس (دم کرده تخم)
46. درمان گاز روده (دم کرده تخم)
47. درمان تپش قلب (تخمه بوداده)
48. درمان انگل معده (با شیره انگور)
49. درمان انزال زودرس (زیاد خوردن)
50. درمان اسهال خونی (بو دادن تخم)
51. درمان فشار خون (روزی یک لیوان)
52. درمان چاقی (تخمه بو داده با نمک)
53. درمان خارش پوستی (گشنیز با گوگرد)
54. درمان نیش زنبور (خوردن 3 مشت تازه)
55. درمان آبله و حصبه و زردی چشم (چکاندن)
56. درمان تاول دهان (آب آن در دهان گرداندن)
57. درمان خون دماغ (چکاندن آب با کمی کافور)
58. درمان اوره خون (خیساندن تخم آن در آبغوره)
59. مبارزه با آثار سموم ناشی از خوردن گوشت زیاد
60. اگر در شراب ریزند کمتر مست کند و خواب‌ آور
61. ضماد آن برای تحلیل ورم های گرم مفید است.
62. درمان‌ دندان ‌درد (تخم آن سر قلیان یا سیگار کشیدن)
63. درمان شب کوری (آب گشنیز با گلاب به چشم مالیدن)
64. ضماد آن با شیر دختر برای رفع ضربان چشم نافع است.
65. درمان تورم رگ بیضه (گشنیز تازه با عسل و روغن زیتون)
66. اگر مادر آش گشنیز بخورد مخملک طفل او برطرف می شود.
67. شرب را با آب گشنیز بسایید و بر زخم سرطان بگذارید بسیار نافع است.
68. گشنیز تازه را با نان خشک بکوبید و ضماد کنید درد چشم و خارش آن را برطرف می کند.
69. مالیدن آب آن به دندان و لثه برای تقویت و محکم کردن لثه ها و جلوگیری از خونریزی آن نافع است.
70. برای درمان شب ادراری بچه ها، هر شب موقع خواب یک مثقال خشک آن را با شکر بکوبید و به او بخورانید.
71. آب تازه ی آن را بگیرید و بر شقیقه و پیشانی بمالید درد شقیقه که از گرمی و حرارت باشد را تسکین می دهد.
72. اگر سر درد میکند و مغز سر هم میخارد برگ گشنیز را خرد کنید و بجوشانید و موقع جوشیدن با آب آن بخور دهید.
73. درمان اسید اوریک و نقرس (تخم آن را به خوبی در آبغوره یک شب خیس کنید و صبح شیره بکشید و بنوشید).
74. سی گرم آب آن را با شکر بخورید. اشتها آور است، از اروق زدن جلوگیری میکند و مانع ترش شدن غذا در معده می شود.
75. کسانی که قبل از غذا خوردن استفراغ میکنند پودر گشنیز خشک را روی غذای روزانه بپاشند وبخورند. بهبود حاصل می شود.
76. هر روز صبح ناشتا یک فنجان از آب تازه آن را با شربت لیمو مخلوط کنید و بنوشید. مرض قند یا دیابت را درمان می کند.
77. آب تازه ی آن را بگیرید و یک قطره در چشم بچکانید از آبله و حصبه در چشم پیشگیری میکند زردی چشم را برطرف می سازد.
78. گشنیز تازه را آب بگیرید و ۳۰ گرم از آب آن را با سرکه و سماق مخلوط کنید و شب موقع خواب بخورید. آرام بخش و خواب آور است.
79. تازه ی آن را با کاهوی تازه به اندازه ی مساوی بکوبید و آب آن را بر پای کودک بمالید. سوزش پای اطفال که از ادرار باشد را برطرف می کند.
80. آب تازه ی آن را با کوبیده ی مغز فولوس مخلوط کرده در دهان بمالید و با آن دهان شویه کنید. سوزش جوش و برفک دهان را برطرف می کند.
81. آب تازه ی آن را بگیرید با آبغوره مخلوط کنید و در طی روز چند بار قرقره نمایید بعد آن را از دهان بیرون بریزید دیفتری یا خناق را درمان می کند.
82. مقدار زیادی از آن را بکوبید و آبش را بگیرید و موضع را نیم ساعت در آب آن قرار دهید، بعد تفاله ی آن را هم بر موضع ببندید باد سرخ را درمان می کند.
83. آب تازه ی آن را بگیرید و با سرکه مخلوط کنید و با آن داخل بینی را بشویید. زخم داخل بینی را درمان میکند، سردردی که از غلبه خون و حرارت باشد را تسکین میدهد.
84. آب تازه ی آن را بگیرید و روی یک ورقه شرب خیلی نازک بمالید و آن سرب را روی گلو ببندید. گرفتگی صدا را برطرف می کند اگر روی محل گواتر ببندید و روزی دو یا سه بار عوض کنید و مدتی ادامه دهید بهبودی حاصل می شود.
85. آن را بخورید صفرا، عطش و آشفتگی را تسکین می دهد برای مبارزه با اثرات سمومی از ریه که از فساد پروتئین های حیوانی و گیاهی حاصل می شود یعنی مسمومیت پوناماین مفید است برای تسکین، سرفه، تنگی نفس گرم و تر خفقان و خنازیر مفید است مسکن و ضد قی می باشد، بیرون ریختن دانه های آبله و سرخک را تسریع می کند، سرماخوردگی را برطرف میسازد تحریکات جنسی را کم می کند.
86. فرآورده های زیادی از میوه گشتیز به عنوان ضد نفخ، ضد درد و اسپاسم به صورت قطره وجود دارد. یکی از مؤثرترین محصولات ضد نفخ درد و اسپاسم گشنیز در بازار دارویی ایران، قطره کارمینت است. که از سه گیاه گشنیز نعنا و بادرنجبویه فرموله می شود. این قطره اثری فوری (۲۰-۱۰ دقیقه) دارد و برای همه سنین بدون محدودیت قابل مصرف است. همچنین به صورت مخلوط با زیره رازیانه و آنیس (بادیان رومی) مصرف می شود.

مضرات:

1. دندان
2. حصبه
3. ضعف دید
4. سرطان خون
5. نیروی جنسی
6. کم کنند نعوظ
7. سستی و بیحالی
8. صرع (زیاده ‌روی)
9. خواب پریشان (تخم)
10. فراموشی (زیاده روی)
11. لکنت زبان (زیاده ‌روی)
12. اختلالات قاعدگی (زیاده روی)
13. سمی (انسان را غمگین می سازد)
14. در سبزی خوردن مانع جذب املاح و ویتامین های سبزیجات دیگر می‌شود.
15. در صورتی که در میوه یا اسانس، ترکیبات کومارینی، از جمله 5 و یا 8 متوکسی پسورالن وجود داشته باشد، ممکن است مصرف آن در بعضی افراد (به طور معدود) موجب حساسیت شود.