نامهای دیگر تخم گزنه: آنجره – قراص – قریض – هرتیک

نام های دیگر: گزنه کبیر، گزنه دوپایه، انجره (گزنه سفید)، قریض، نبات الاباز، کجیت کن، انالیقی، اورتی، شعر العجوز (موی جادوگر)، نبات النار، هرتیکه، گزما، گزنک، بزرالابخره

نوع گیاه: بوته

نام خانواده: گزنه

مزاج: گرم و خشک، درجه 3

قسمت مورد استفاده: برگ، ریزم، دانه (تمام گیاه)

مصلح: آب میوه های سرد، زعفران، صمغ عربی، کتیرا

مقدار و دستور مصرف: 4 الی 2 گرم روزی سه بار به صورت دم کرده، همچنین داروهای گیاهی تهیه شده از ریشه گزنه به صورت صنعتی به اشکال قرص، کپسول و قطره، روانه بازار شده اند که بر حسب راهنمای ویژه هر دارو، مصرف می شوند.

ترکیب شیمیایی گزنه نوع 1: ماده ی رنگی به نام اورتی سین – ماده ی لسیتین گلوکوزیدی با اثر قرمز کننده ی پولعاب – تانن – فورمیک اسید – چند املاح معدنی و گوگرد.

ترکیب شیمیایی گزنه نوع 2: فورمیک اسید – یک آلکالوئید – نوعی گلوکوزید قرمزکننده ی پوست.

مشخصات: گیاهی است از خانواده ی Urticaceae که گونه هایی با خواص طبی مشابه به شرح زیر دارد: 1) گزنه ی درشت یا گزنه ی دو پایه یا آنجره ی کبیر -قريص – قراض . گیاهی است چند ساله با ساقه ی چهارگوش که بلندی آن تا یک متر میرسد و پوشیده از تار و پرزهای چسبناک و ساختمان آن به شکل لیفی میباشد. برگهای آن متقابل بیضی، بزرگ ،نوک تیز با دندانههای درشت و رگبرگهای خیلی مشخص و گلهای آن به رنگ سبز روشن یا کمی زرد، معمولاً در دو پایه ی جداگانه ی ماده و نر قرار دارند. پایه ی مادهی آن دارای گلهای خوشه ای است و پس از عمل تلقیح و شروع تشکیل میوه از حال افراشته به صورت خمیده در میآید که این نشانه ی خوبی برای شناخت پایه ی ماده است ریشه ی گزنهی درشت خزنده است و در فواصل مختلف ریشکهای تازه از آن روییده و منشأ ساقه ی هوایی و گیاه جدیدی میشود و به سرعت گسترش مییابد پرزها و تارهای مخروطی شکل که پوشانیده چسبناک و گزنده میباشد و به محض تماس با پوست بدن انسان ایجاد ناراحتی سوزش و … میکند تخم آن ،نرم براق کمی پهن و تیره رنگ است و شبیه تخم مرو می.باشد این گیاه در باغ ها و سایه دار کنار پرچینها کنار جاده ها و خانه ها در مناطق مختلف شمال ایران و دامنههای البرز و ییا اطراف تهران به طور خودرو می روید. 2) گزنه ی کوچک یا گزنه ی یک پایه یا انجره ی صغیر یا حریق”. گیاهی است علفی و خیلی کوچک که بلندی آن از 0.5 متر کم تر است ساقه ی آن کاملاً چهارگوش و زوایای آن کمی پهن و قوسی است. تمام اعضای هوایی گیاه از پرزها و تارهای بسیار گزنده سوزان و چسبناک پوشیده شدهاند برگهای آن سبز ،روشن متقابل با کناره ی دندانه دار و بیضی شکل است. در این گیاه گلهای نر و ماده روی یک پایه قرار دارند و به رنگ سبز روشن یا کمی زرد در طول تابستان و پاییز ظاهر میشوند. سرعت انتشار آن کم تر از گزنه ی کبیر است این گیاه فقط در باغها و اراضی مزروع میروید. در ایران در گیلان ،مازندران گرگان بندر گز و ییلاقات اطراف تهران و در آذربایجان ،لرستان پشت کوه در خوزستان در اطراف بهبهان و در فارس در کمارج بوشهر و شیراز می روید. شهرت گزنه به دلیل خواص سوزش آور آن است. اثرات ریشه گزنه در رفع مشکل تورم پروستات و خواص ادرار آور آن، به مراتب از برگ گزنه قوی تر و کامل تر است. ریشه گزنه که در زمان های مختلف و از نواحی مختلف جمع آوری می شوند، مواد موثر یکسانی ندارند و از نظر قدرت اثر درمانی متغیرند.

خواص:

1. مقوی
2. مسهل
3. ادرارآور
4. خلط آور
5. دافع بلغم
6. درمان آبله
7. نیرو بخش
8. درمان شوره
9. دارای سلنیوم
10. ضد خونریزی
11. درمان سردرد
12. درمان قند خون
13. درمان برونشیت
14. درمان کم خونی
15. درمان روماتیسم
16. درمان خون دماغ
17. درمان نفس تنگی
18. تصفیه کننده خون
19. درمان خون ادراری
20. میکروب کش قوی
21. درمان ورم سرطانی
22. درمان ورم پروستات
23. محرک جهاز گوارشی
24. درمان یرقان (جوشانده)
25. درمان انگل روده (روغن)
26. درمان استسقاء (جوشانده)
27. دارای ویتامین های بسیار
28. درمان ناراحتی‌های کبدی
29. درمان خستگی افراد مسن
30. درمان آسم (دمنوش گزنه)
31. درمان ترشحات سفید زنانه
32. تقویت کننده نیروی جنسی
33. درمان زگیل (برگ با عسل)
34. درمان چین و چروک صورت
35. درمان عادت ماهیانه دردناک
36. درمان آرتروز (بستن به ناحیه)
37. درمان رگ به رگ شدن اعضاء
38. درمان تب یونجه (گزنه خشک)
39. درمان تظاهرات پوستی (مالش)
40. تنظیم کننده قاعدگی (گزنه سفید)
41. درمان ورم پا (با نمک ضماد کنید)
42. درمان نقرس (ضماد رقیق شده آن)
43. درمان سنگ کیسه صفرا (جوشانده)
44. درمان درد پهلو و پشت (با سکنجبین)
45. درمان بواسیر (جوشانده گل و گزنه سفید)
46. درمان گلو درد و ورم لوزه (غرغره با جوشانده)
47. درمان بیماری های مفاصل (جوشانده در روغن زیتون)
48. ضماد خاکستر برگ آن با نمک برای التیام زخم مؤثر می باشد.
49. درمان مسمومیت های گیاهی (سمی نظیر شوکران و بنگ دانه)
50. درمان مرض قند (جوشانده هر چهار ساعت یک بار به مدت ۳۰ روز)
51. اگر تخم گزنه را با سرکه ی رقیق خورده شود، مسهل بلغم می باشد.
52. آب جوشانده ی تخم آن برای شست و شوی زخم های گانگری مفید است.
53. پاشیدن گرد تخم آن برای خشک کردن زخمهای خورنده و سرطان مفید است.
54. قرقره و مزمزه ی شیره ی تازه ی آن برای رفع التهاب لثه و ورم لوزه بسیار مفید است.
55. آب جوشانده برگ آن را در گلو قرقره کنید ورم زبان کوچک و شراع الحنگ را درمان میکند.
56. دو گرم کوبیده ی آن را با دو گرم مرمکی نرم شده مخلوط کرده و شیاف کنید. بسیار قاعده آور است.
57. تخم آن را با سکنجبین مخلوط کنید و بخورید برای تسکین درد ،طحال ،پهلو، کلیه و رحم مفید است.
58. درمان سرطان (توجه داشته باشید داروهای تهیه شده از ریشه گزنه، در سرطان پروستات موثر نیستند).
59. برای درمان مالیجی یا ورم، بناگوش برگ آن را در روغن زیتون بپزید و بر روی آن ضماد کنید و ببندید.
60. در استعمال خارجی از شیره ی تازه ی آن برای تحریک پوست و نرم کردن ورم های سفت استفاده می شود.
61. تقویت کننده مو (برگ یک گرم با یک عدد پیاز در الکل ۷۰ درصد مقدار ۱۰۰ گرم خیس کنید و روزی چند بار بمالید)
62. تخم آن را بکوبید و با کمی عسل مخلوط کرده ضماد کنید برای التیام زخم ها و درمان زخم های سرطانی نافع است.
63. تخم آن را با تخم کرفس به طور مساوی با مقداری شیر گوسفند مخلوط کنید و بخورید. بسیار مهیج و مقوی نیروی جنسی است.
64. اگر مقداری از عصاره ی تازه ی برگ آن را با عسل مخلوط کرده و بر قضیب و اطراف آن بمالید، بسیارمحرک می باشد.
65. برگ آن را با آب جوشانده جو ماءالشعیر بپزید بعد آن را صاف کرده بنوشید آسم یا تنگی نفس که منشأ قلبی نداشته باشد را درمان می کند.
66. افرادی که به درد پهلو و درد طحال مبتلا هستند اگر برگ این گیاه را بکوبند و با مقداری سکنجبین مخلوط کرده و میل کنند درد را ساکت می کند.
67. تخم آن را با ریشه ی شیرین بیان پوست کنده مخلوط کرده و دم کنید بعد آب صاف کرده ی آن را بنوشید. برای پاک کردن مثانه از چرک نافع است.
68. چهار مثقال از ریشه آن را نیم کوب کنید و در دو لیوان آب بجوشانید بعد آب صاف کرده ی آن را بنوشید. ادرار را زیاد میکند قاعدگی را باز می نماید.
69. گرد ریشه آن را با ماءالشعیر مخلوط کرده بخورید و یا آن را در ماءالشعیر بجوشانید و صاف کرده ی آن را بنوشید برای پاک کردن سینه و ریه مفید است.
70. تخ آن را بخورید برای قطع ،سرفه رفع تنگی نفس و استسقا، اخراج زرد آب و بلغم لزج رفع ناراحتی های طحال و کلیه و تقویت نیروی جنسی مفید است.
71. مقداری از عصاره ی تازه ی آن را گرفته و در بینی بچکانید و مقداری از برگ تازه را هم بکوبید و بر بینی بگذارید در قطع خون دماغ کمک مؤثری می کند.
72. مهمترین خاصیت ریشه گزنه، درمان مشکل دفع ادرار و تکرر ادرار در تورم پروستات درجه 1 و 2 است. همچنین دارای خاصیت خوب ادرارآور بوده و می تواند به رفع ادم (خیز) جهت خروج آب اضافی بدن، کمک کند.
73. برگ آن را بکوبید و با عسل مخلوط کرده و ضماد کنید پیچیدگی عضلات را درمان میکند زگیل را برطرف می سازد سوزه را باز میکند برای بند آوردن خونریزی از بینی رفع برآمدگی رحم و سر باز کردن و تحلیل ورم مؤثر است.
74. بیست یا سی گرم از برگ و ساقه ی آن را با هم در نیم لیتر آب بجوشانید بعد درب آن را ببندید تا ده دقیقه دم بکشد، سپس صاف کنید و آب آن را به وسیله پنبه بر پوست بمالید پوستی که خارش دارد و زخم می شود یا اگزما جرب و گال را درمان می کند.
75. پژوهش های جدید نشان داده است که مصرف فرآرده های ریشه گزنه ظرف دو هفته حجم ادرار را زیاد کرده و فشار سیستولی را کاهش می دهد، همچنین در درمان تب یونجه موثر است، فرآورده های فریزداری شده گزنه نیز به منظور رینیت آلرژی، تأثیر خوبی نشان داده است.
76. کسانی که به چرک مثانه مبتلا هستند برگ آن را با ریشه ی پوست گرفته ی شیرین بیان به طور مساوی طبخ کنند و بعد آب آن را صاف کرده و مقداری از آن را بنوشند و کمی از آن را هم با آب زردک صاف کرده مخلوط نموده وارد مثانه کنند تا چرک مثانه و مجرای ادرار را پاک کند.
77. برگ تازه ی آن را بکوبید و با نمک مخلوط کرده ضماد کنید. قانقاریا یا مردگی اعضا که در اثر عفونت های مزمن، باشد زخم های عفونی زخم جزام زخم سرطان و ورم ساق پا را درمان می کند، اگر روی محل زخم گاز گرفتگی سگ هار گذارده شود به عنوان کارهای مقدماتی قبل از رسیدن به پزشک مفید می باشد.
78. سی گرم از آن را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده ی آن را به مرور بنوشید. قابض و ضد انگل است، معرق ادرارآور شیرآور و قاعده آور می باشد برای رفع وجود خون در ادرار، التهاب کلیه مفرط بودن خون عادت ماهیانه ضعف و زردی مفید است سینه و ریه و معده را از اخلاط پاک می کند در علاج بیماری قند و بند آوردن خون روی مؤثر است نیروی جنسی را زیاد می کند دهانه ی رحم و گرفتگی های کبد را باز می کند.
79. مهمترین خواص ریشه گزنه عبارت اند از: ضد درد، ضد آدرنالین، ضد آروماتاز، ضد آرتریت، ضد آسم، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد تشنج، ضد ادم، ضد هیستامین، ضد ویروس ایدز، ضد التهاب، ضد تورم پروستات، ضد تب، ضد روماتیسم، ضد کرم، ضد قارچ، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد ویروس، تقویت کننده قوای جنسی، قابض، ادرارآور، قاعده آور، خلط آور، کاهش دهنده قند خون، کاهش دهنده پر فشاری خون و تقویت کننده رحم.
80. برای درمان بی حسی اعضای بدن و بی اختیاری اعضا که در اثر سکته ناقص حادث شده باشد و یا درمان روماتیسم های مزمن میتوان گاه گاهی شاخههای گزنه ی تازه را چیده و به محل مورد نظر زد تا خون را تحریک کرده و از قسمتهای دیگر بدن به این قسمت متمرکز کند و باعث بهبودی شود؛ ضمناً کسی که آن را به بدن میزند باید درد و سوزش و خارشی که در اثر این گیاه عارض می شود را تحمل کند.
81. گزنه یک ادرار آور متوسط است مصرف آن حجم ادرار را زیاد کرده و باعث کاهش وزن می شود. همچنین اثرات قابل توجهی در کاهش پرفشاری خون دارد در طب، عوام به عنوان ادرارآور تسکین درد آرتروز، روماتیسم مفاصل و ماهیچه ها مصرف می شود همچنین به منظور تحریک ترشح آنزیم های کاهش دهنده قند خون به کار می رود در مصارف خارجی و موضعی به عنوان ضد شوره سر و موهای چرب در بسیاری از شامپوها مصرف می شود.
82. بیست تا سی گرم از برگ آن را همراه با ساقه هایش خشک کنید و در نیم لیتر آب سرد بریزید و روی آتش ملایم سه تا پنج دقیقه بجوشانید بعد ده دقیقه دم کنید سپس آب آن را صاف کرده و روزی سه تا چهار فنجان به نوبت بنوشید ادرار را زیاد میکند معرق ،است مقدار شیر را افزایش میدهد قاعدگی را باز میکند خون را صاف مینماید و کم خونی را برطرف میسازد مرض قند یا دیابت را درمان میکند برای طحال مفید است اخلاط معده و ششها را برطرف مینماید ورم کبدی که از سردی مزاج باشد را درمان می کند.
83. یکی از فرآورده های استاندارد در ایران، قطره اورتان است که از ریشه گزنه تهیه می شود، اورتان دارای آثار خوب درمان تورم پروستات است و در این مورد موفقیت چشمگیری دارد، میزان مصرف اورتان، 2 تا 3 نوبت و هر نوبت 50 الی 40 قطره در روز است. قطره اورتان در هر نوبت باید با نصف استکان آب مخلوط و سپس میل شود. برای اینکه دارو، معده را تحریک نکند، بهتر است وسط غذا میل شود، با توجه به اینکه داروهای گیاهی، برای تأثیر گذاری احتیاج به زمان دارند، اثرات این دارو دو تا سه هفته بعد از مصرف مشاهده می شود هرچه زمان بگذرد، نتیجه ایده آل تری به دست می آید؛ به طوری که اثر دارو، پس از مصرف دو تا سه ماه به حداکثر می رسد. اورتان باید مرتباً مصرف شود تا پروستات متورم نگردد، با این وجود می توان دارو را هر زمان قطع و دوباره مصرف کرد، همچنین در صورتی که مشکل تکرر ادرار جدی نباشد، می توان پس از یک ماه (با مصرف دو یا سه نوبت در روز) مصرف آن را با یک نوبت در روز ادامه داد. همچنین قطره اورتان را می توان به عنوان یک داروی ادرار آور خوب، در صورت لزوم مصرف کرد. (توجه داشته باشید اشکال دارویی مایع ریشه گزنه، مانند قطره اورتان از اشکال جامد قرص یا کپسول تأثیر بهتر و سریع تری دارند).

مضرات:

1. کلیه
2. روده
3. دافع پتاسیم
4. سوزش پوست (تماس)
5. مسمومیت (مخلوط با علوفه گاو ها)
6. خوردن بیش از حد مجاز تخم آن اسهال شدید و خطرناک ایجاد می کند، لذا باید با نظر پزشک مصرف شود.
7. برای کلیه و روده ها مضر است اسراف در خوردن آن مضر و خطرناک می باشد و موجب قطع ترشح ادرار می شود، لذا باید با نظر پزشک مصرف شود.
8. بعضی افراد، نسبت به برگ گزنه حساسیت دارند و ممکن است با مصرف خوراکی در آنها، التهاب معده، کاهش حجم ادرار، ادم و راش های پوستی ایجاد شود.
9. فرآورده های ریشه گزنه، در حد مصرف دارویی، دارای عارضه جانبی نیستند؛ ولی ممکن است بعضی افراد به طور معدود، نسبت به این گیاه حساسیت داشته باشند، همچنین به علت اثرات احتمالی با متابولیسم آندروژن و استروژن، مصرف ریشه گزنه در دوران حاملگی، شیردهی و برای کودکان پایین تر از 12 سال، باید با نظر پزشک صورت گیرد.
10. آزمایش های کلینیکی نشان داده است که فرآورده های ریشه گزنه کاملاً برای انسان قابل تحمل است، البته گزارش های بسیار اندکی از ناراحتی های روده ای، معده ای مانند اسهال، درد معده، تهوع و حساسیت پوستی در اثر مصرف فرآورده های ریشه گزنه وجود دارد.