شناخت دارو: عبارت است از کلومیفن سیترات دارویی است که با تحریک تخمک گذاری جهت درمان ناباروری در زنانی که تخمک گذاری ندارند استفاده می شود. این وضعیت در زنانی دیده می شود که سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند. استفاده از این داروی کلومیفن سیترات ممکن است منجر به دو یا چند قلو زایی شود.
دسته دارویی:
- محرک تخمک گذاری
فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:
- کلومیفن هم دارای خواص استروژنی و هم آنتی استروژنی می باشد، اما مکانیسم عمل دقیق آن هنوز مشخص نشده است. کلومیفن موجب تحریک رهاسازی گنادوتروپین ها (هورمون محرک فولیکولی FSH و هورمون لوتئینه کننده (LHمی باشد که منجر به رشد و بلوغ فولیکول تخمدانی، تخمک گذاری و توسعه متعاقب و عملکرد کورپوس لوتئوم و نتیجتاً بارداری می گردد. آزادسازی گنادوتروپین ممکن است تحت اثر تحریک مستقیم محور هیپوتالاموس، هیپوفیز یا به دلیل کاهش اثر ممانعت کنندگی استروژن ها بر محور هیپوتالاموس، هیپوفیز توسط رقابت با استروژن های اندوژن رحم، هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد. کلومیفن هیچ اثر مشخص پروژسترونی، آندروژنی یا آنتی آندروژنی ندارد و با عملکرد هیپوفیز، آدرنال یا هیپوفیز، تیروئید تداخلی ندارد.
- کلومیفنبه عنوان یک تنظیم کننده انتخابی گیرنده استروژن(SERM) عمل می کند. کلومیفن می تواند منجر به تخمک گذاری چندتایی و افزایش احتمال دوقلو زایی گردد. در مقایسه با FSH خالص، احتمال سندرم تخمدان تحریک پذیر کم است. ممکن است خطر سرطان تخمدان و افزایش وزن بیشتر باشد. کلومیفن سیترات قادر به تداخل با بافت های دارای گیرنده های استروژنی شامل هیپوتالاموس، هیپوفیز، تخمدان، اندومتر، واژن و دهانه ی رحم می باشد. همچنین امکان دارد که در محل های اتصال استروژن به گیرنده اش با آن رقابت کند و منجر به تأخیر در اتصال مجدد گیرنده های داخل سلولی استروژن گردد. کلومیفن یک سری از وقایع اندوکراین را شروع می کند که موجب به اوج رسیدن گنادوتروپین ها قبل از تخمک گذاری و در نتیجه پارگی فولیکولی می شود. اولین واقعه ی اندوکراین در پاسخ به درمان با کلومیفن سیترات ، افزایش آزادسازی گنادوتروپین های هیپوفیز می باشد که منجر به استروئیدوژنز و فولیکولوژنز و در نتیجه رشد فولیکول تخمدانی و افزایش سطح استرادیول چرخه می شود. به دنبال تخمک گذاری، پروژسترون پلاسما و استرادیول همانند یک سیکل نرمال تخمک گذاری افزایش و کاهش می یابند.
- جذب: بر اساس تحقیقات اولیه با کلومیفن نشاندار C14، دارو به صورت خوراکی دارای جذب قابل توجهی است. زمان اوج غلظت پلاسمایی: 6.5 ساعت، شروع اثر: 5 تا 10 روز، متابولیسم: گردش روده ای کبدی. مسیر حذف: بر اساس تحقیقات اولیه با کلومیفن سیترات نشاندار شده با C14، دارو عمدتاً توسط مدفوع دفع می شود. میانگین حذف ادراری تقریباً ۸% و حذف مدفوعی حدود ۴۲% می باشد. نیمه عمر حذف: ۵ تا ۷ روز.
اشکال دارو:
- قرص
مقدار مصرف صحیح:
- 50 میلی گرم در روز است که از روز پنجم قاعدگی به مدت پنج روز باید مورد استفاده قرار بگیرد.
- درمان باید با دوز کم شروع شود: روزانه ۵۰ میلی گرم (یک قرص) به مدت ۵ روز
دوز دارو فقط در مواردی تا 100 میلی گرم در روز افزایش می یابد که تخمک گذاری با مصرف دوره ای ۵۰ میلی گرم کلومیفن در بیمار رخ نمی دهد. کاهش دوز یا طول دوره درمان در صورت احتمال حساسیت غیر عادی به گنادوتروپین های هیپوفیزی پیشنهاد می شود، برای مثال در بیماران باسندرم تخمدان پلی کیستیک.
اثر دارو:
- ممکن است حداقل چند روز و حداکثر چند ماه پس از مصرف ظاهر شود.
قبل از مصرف دارو:
- در بیمارانی که از ناراحتی های طولانی مدت کبد رنج می برند و دچار کیست در اندام های تولید مثل خود هستند باید نظر پزشک را جویا شوند.
عوارض جانبی دارو:
- تهوع , ناراحتی های گوارشی , استفراغ , تاری دید , گرگرفتگی , بزرگ شدن تخمدان خفیف تا متوسط , ناراحتی پستان.
تداخلات دارویی:
- گزارش نشده است.
موارد منع مصرف:
- ازدیاد حساسیت به این دارو و ترکیبات آن، بارداری , کیست تخمدان , سابقه بیماری کبدی , ازدیاد حساسیت به دارو , خون ریزی رحمی غیر معمول , تیروئید کنترل نشده , عملکرد ناصحیح آدرنال , تومور هیپوفیز.
شرایط نگهداری:
- در مکانی خشک و خنک به دور از نور خورشید و دسترسی کودکان نگهداری شود.
نکات مهم:
- هنگام مصرف این دارو، باید هورمون های خون مورد برسی قرار گیرد، و از قطع ناگهانی دارو پرهیز کنید، چون ممکن است شانس بارور شدن را کاهش دهد.
- انجام تست بارداری پیش از شروع درمان و پیش از هر دوره مجدد درمان الزامی می باشد (از باردار نبودن بیمار اطمینان حاصل شود).
- معاینات لگنی پیش از هر دوره درمان ارزیابی شود.
- وضعیت چربی بیمار در ابتدای درمان پایش شود و در صورت خطر بروز سطح بالای تری گلیسرید، به صورت دوره ای نیز ارزیابی گردد.
- لازم است که بیمار از لحاظ تخمک گذاری پایش گردد (سطح استرادیول سرم، پروژسترون، هورمون LH و پایش با امواج فراصوت).
- مصرف صحیح دارو به بیمار آموزش داده شود (مانند اندازه گیری دمای پایه بدن و زمان رابطه جنسی).
- پیش از شروع درمان:
- سطح استروژن و تری گلیسرید سرم پایش شود.
- نارسایی اولیه هیپوفیز یا تخمدان، سرطان اندومتر، اندومتریوز، اختلالات آدرنال، اختلالات تیروئیدی، سطح بالای پرولاکتین و ناباروری مرد ارزیابی شود.
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان:
- لازم است که بیمار از لحاظ بروز علایم سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (درد شدید شکمی، احساس شدید بادکنک در معده، استفراغ، اسهال، افزایش وزن شدید، تنگی نفس یا تغییرات ادرار) ارزیابی شود و به بیمار گوشزد شود که این علایم را به سرعت گزارش کند.
- دارو بايد به ميزان مناسب و در ساعت مشخصي از روز مصرف شود.
- در صورت فراموش كردن يك وعده مصرف دارو، بهتر است بلافاصله پس از به خاطر آوردن مصرف شود. در صورتي كه در زمان مصرف بعدي، بيمار عدم مصرف دارو را به خاطر آورد، در نوبت بعدي، بايد دارو به ميزان دو برابر استفاده شود. در صورت فراموش كردن بيش از يك بار، به پزشك مراجعه شود.