نام های دیگر: ونیله
نوع گیاه: بوته
نام خانواده: ثعلب
مصلح: زعفران، روغن پسته
قسمت مورد استفاده: میوه
مزاج: گرم و خشک، درجه 2
مقدار و دستور مصرف: پودر وانیل به اشکال مختلف در انواع بستنی شیرینی جات آدامس ها، مواد دارویی و خوراکی به عنوان معطر کننده افزوده می شود به عنوان محرک و محرك جنسی ۲۰ تا ۲۵ قطره از تنتور (عصاره ی الكلی آن) در کمی آب قند حل و میل شود برای کاهش نفخ و دردهای معده نصف قاشق چایخوری از تنتور وائیل در هر نوبت مصرف شود مصرف پودر وانیل معادل هر ۲۰ قطره تنتور حدود ۰٫۲ تا ۰٫۳ گرم آن می باشد که می توان آن را روزانه تا سه نوبت تکرار کرد.
ترکیب شیمیایی: با اینکه یکی از مهمترین مواد وانیل ماده وانیلین می باشد کیفیت آن بستگی به این ماده ندارد وانیلین ماده ی معطر وانیل است ولی طعم و مزه ی وانیل مربوط به مواد زیادی است بیش از ۱۵۰ ماده ی (طبیعی) که در آن وجود دارد البته کمیت و کیفیت مواد وانیل به گونه ی (واریته) آن نیز بستگی دارد؛ به عنوان مثال نوع بوربون دانه ها به طور کلی مواد بیشتری نسبت به نوع مکزیکی و اهمیتی دارد. با توجه به تفاوت قیمت وانیل مصنوعی و طبیعی بیشتر فرآورده های موجود در بازار مصنوعی هستند وانیل مصنوعی عمدتاً به عنوان جایگزین و یا به تقلب به صورت جا زدن با نوع طبیعی مصرف می شود. حدود ۶ درصد وانیل موجود در بازار طبیعی است. عصاره ی وانیل با روش های بیوتکنولوژی کشت گیاه (که مقدار زیادی وانیل طبیعی به جای می گذارد) به دست می آید.
مشخصات: وانیل گیاهی بالا رونده و دائمی است که با پیچیدن به ساقه ی درختان می تواند تا ارتفاع زیادی بالا رود. ساقه ی آن نسبتاً نازک است و برگ ها که به طور متناوب روی آن قرار می گیرند بدون دمبرگ و به شکل بیضی نوک تیز می باشند. این برگ ها بدون دندانه و کلفت و گوشتدار هستند گلهای گیاه نسبتاً بزرگ معطر و به رنگ سفید مایل به سبز است که به صورت خوشه در قسمت های انتهایی قرار می گیرند. میوه ی پوشینه ی آن دراز و نیام مانند است و طول آن به ۲۵ و قطرش به ۱ سانتی متر می رسد. این میوه بسیار معطر و کمی شیرین است. درون میوه تعداد زیادی دانه ریز و سیاه رنگ وجود دارد. قسمت مورد استفاده وانیل میوه های آن است. این گیاه در ایران وجود ندارد و به طور خود رو در سواحل مكزيك، کلمبیا و گویان می روید. وانیل از دیرباز برای طعم و بوی غذا به کار می رفته است. احتمالاً غربی ها در اوائل دهه اول قرن شانزدهم توسط مونتزوما، امپراطور آزتك، با وانیل آشنا شده اند. او نوشیدنی از شکلات با طعم وانیل برای هرنادو کورتز آماده کرده اگرچه وانیلین اغلب در فرآورده های غذایی عمده استفاده می شود ولی وقتی بوی مطبوع عصاره خالص مورد نظر باشد نمی توان آن را براحتی جانشین عصاره طبیعی کرد وانیل در مصارف سنتی به منظور ضد نفخ، محرک میل جنسی ضد تب و داروی محرک مصرف می شود وانیل برای کاهش مصرف شکر مورد نیاز جهت طعم شیرین غذا به غذا اضافه می شده و بنا به اظهاراتی مانع از پیشرفت پوسیدگی دندان شده است. امپراطوری آزتک، در مركز مكزيك، از افراد بومی مکزیکی شکل گرفته بود آزتکی ها از تمدنی پیشرفته و با ساز و برگ برخوردار بودند. این امپراطوری در اوایل قرن شانزدهم توسط کورتز منقرض شد. هرناندو کورتز، سرباز اسپانیایی، رهبری نیروهای اسپانیایی را به عهده داشت. آنها مكزيك را فتح و امپراطوری آزتک را منقرض کردند. همچنین سابقاً آن را به غذاها اضافه می کردند تا برای شیرین کردن آنها از قند کمتری استفاده شود. این مسئله برای کنترل و جلوگیری از پوسیدگی دندان ها مفید بود. تنتور وانیل از پرکوله کردن عصاره گیری بدون استفاده از حرارت دانه های آسیاب شده ی وانیل با الكل اتيليك و آب به دست می آید. بهترین وانیل های موجود در بازار تا ۳ درصد جسم وانیلین که مهمترین ترکیب آن است دارند. اکثر پودرهای وانیل موجود در بازار مصنوعی هستند و در مواد خوراکی از جمله بستنی و کیک های وانیلی همین نوع به کار می رود این پودرها حاوی ماده وانیلین هستند و سایر مواد وانیل طبیعی را ندارند.
خواص:
- معطر
- ضد تب
- محرك
- ضد نفخ
- صفرا آور
- قاعده آور
- ضد اسپاسم
- ضد سرطان
- درمان تشنج
- ضد اکسیدان
- درمان بدبویی دهان
- محرك قوای جنسی
- درمان کننده ی زخم
- محرک دستگاه عصبی
- تقویت کننده نیروی جنسی
- درمان قاعدگی های نامنظم
- درمان دلواپسی (به صورت استنشاق)
- جلوگیری از زیاد شدن گلبول های سرخ داسی شکل در خون
- برای خوشبو کردن خانه (وانیل را با شکر روی تابه کمی بسوزانید)
- اثر ضد پوسیدگی دندان وانیل از نظر علمی هنوز به ماده ای ارتباط داده نشده است. ولی گمان می رود که مربوط به کاتشین های گیاه باشد به نظر می رسد مواد خوراکی که با وانیل مخلوط می شوند. سیر کننده تر از آنهایی هستند که با رایحه های دیگر مخلوط و معطر می شوند بررسی های جدید در مورد محصولات دارویی بدون نسخه و محصولات سلامتی نشان می دهند طعم وانیل بعد از طعم آلبالو به عنوان بیشترین طعم دهنده مورد استفاده است. این مساله برای افرادی که به وانیل حساسیت دارند قابل اهمیت است، زیرا این ماده در فرآورده های زیادی (محصولات دارویی و غذایی) اضافه می شود.
مضرات:
- کبد
- سوزاک
- اعصاب
- سر درد
- سیفلیس
- زخم معده
- مسمومیت (زیاده روی)
- در حد مصرف دارویی و خوراکی عارضه ی جانبی ندارد ولی به علت قاعده آور بودن زنان باردار باید در مصرف آن احتیاط کنند این گیاه مانند همه ی گیاهان دیگر ممکن است در بعضی افراد ایجاد حساسیت کند. اصولاً این گونه حساسیت ها مربوط به مواد اسانسی وانیل نیست و به دلیل اگزالات کلسیم موجود در گیاه است. کارگرانی که با وانیل کار می کنند. ممکن است دچار سردرد راش های پوستی و بدخوابی شوند. این حالات به نام علائم و لیلی لیسم شناخته شده اند.