شناخت دارو: عبارت است از ماتروپین یک داروی آنتی کولینرژیک چشمی با ساختار آمین نوع چهارم است که دارای اثرات میدریاتیک (گشاد کننده مردمک) و سیکلوپلژیک (فلج کننده عضلات مژگانی) است که جهت معاینه، جراحی و شرایط خاص چشمی مانند uveitis به کار می رود.
دسته دارویی:
- میدریاتیک ها (گشاد کننده مردمک چشم)
فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:
- هماتروپین یک داروی آنتی کولینرژیک است که با مهار گیرنده های موسکارینی در عضلات شعاعی عنبیه و ماهیچه جسم مژگانی به ترتیب باعث گشاد شدن مردمک چشم و ایجاد فلج ماهیچه جسم مژگانی می شود. این داروی آنتی کولینرژیک با اثر گذاری روی عضلات اسفنکتری چشم موجب اتساع مردمک و از بین رفتن تطابق می شود. هماتروپین بعد از مصرف موضعی در چشم اندکی جذب سبستمیک دارد (عمدتاً از طریق ملتحمه و مخاط بینی). بعد از مصرف در چشم حداکثر میدریازیس طی 10 تا 30 دقیقه روی می دهد و حداکثر فلج عضله مژگانی در زمان 30 تا 90 دقیقه اتفاق می افتد. میدریازیس ممکن است 6 ساعت تا 4 روز و سیکلوپلژی حدود 10 تا 48 ساعت به طول بینجامد. نحوه توزیع دارو در بافت های چشمی خیلی مشخص نیست. در خصوص ورود دارو بعد از مصرف موضعی به شیر نیز اطلاعات زیادی در دسترس نمی باشد.
اشکال دارو:
- قطره چشمی
مقدار مصرف صحیح:
- بزرگسالان: رفرکشن سیکلوپلژیک (جهت اعمال تشخیصی): 1 تا 2 قطره از فرآورده 2 یا 1 قطره از فرآورده 5 درصد دقیقاً قبل از پروسه درمانی در چشم چکانده شود. در صورت نیاز هر 5 تا 10 دقیقه تکرار شود.
- Uveitis: 1 تا 2 قطره از فراورده 2 یا 5 درصد 2 تا 3 بار در روز در چشم چکانده شود. در صورت لزوم فواصل می تواند هر 3 تا 4 ساعت باشد.
- کودکان: رفرکشن سیکلوپلژیک (جهت اعمال تشخیصی): 1 قطره از فرآورده 2% دقیقاً قبل از پروسه تشخیصی در چشم چکانده شود. در صورت نیاز هر 10 دقیقه تکرار شود.
- Uveitis: 1 قطره از فرآورده 2%, 2 تا 3 بار در روز.
عوارض جانبی دارو:
- ادم , تهوع , سردرد , استفراغ , تاری دید , حساسیت به نور , تحریک موضعی , تاکیکاردی , واکنش های آلرژیک , کراتیت , سفتی عضلات , خشکی دهان و بینی , اختلالات رفتاری , رنگ پریدگی , اغتشاش سیستم عصبی مرکزی , افزایش فشار داخل چشم , سوزش چشم , درماتیت اگزماتوئید , احتقان عروقی.
تداخلات دارویی:
- استیل کولین , توپیرامات , نیتروگلیسیرین , پراملینتاید , پیلوکارپین خوراکی , هوپرزین آ.
موارد منع مصرف:
- ازدیاد حساسیت به این دارو و ترکیبات آن، گلوکوم زاویه بسته.
شرایط نگهداری:
- در مکانی خشک و خنک به دور از نور خورشید و دسترسی کودکان نگهداری شود.
نکات مهم:
- در بیماران مبتلا به کراتوکونوس (قوز قرنیه) قبل از مصرف دارو به علت اثرات میدریاتیک دارو با پزشک مشورت شود و بر اساس سود و ضرر دارو برای بیمار تصمیم گیری شود.
- در بیماران سندرم داون و کودکانی که آسیب مغزی دارند باید با احتیاط مصرف شود.
- درصورت ایجاد واکنش های افزایش حساسیت مصرف دارو باید قطع شود.
- مصرف دارو به مدت طولانی در افراد مسن , کودکان یا سایر گروه های حساس ممکن است باعث ایجاد عوارض آنتی موسکارینی سیستمیک شامل اضطراب, هذیان و حتی کما شود. در موارد بروز اثرات سیستمیک می توان از داروی فیزوستیگمین به عنوان آنتی دوت (پادزهر) استفاده کرد.
- میدریاز حاصل از این دارو ممکن است باعث افزایش خفیف فشار داخل چشم شود.
- قبل از مصرف دارو لنزهای تماسی باید خارج شوند.
- در صورت وجود هرکدام از موارد زیر قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت شود: سابقه آلرژی به دارو یا ترکیبات آن و آلرژی به سایر داروها، این دارو ممکن است باعث تاری دید و افزایش حساسیت چشم به نور شود لذا تا زمان وضوح دید از رانندگی اجتناب شود.
- برای محافظت چشم در مقابل نور خورشید حتما عینک آفتابی استفاده شود.
- بعد از مصرف دارو گوشه داخلی چشم به مدت 1 دقیقه فشرده شود تا از جذب دارو و ایجاد علائم سیستمیک پیشگیری شود.
- نوک ظرف قطره چکان نباید با هیچ سطحی تماس پیدا کند چراکه احتمال آلودگی محلول چشمی وجود دارد.
- در بیماران مبتلا به گلوکوم یا مستعد به آن مصرف نشود.
- در خصوص اثرات دارو روی جنین یا نوزادان شیرخوار اطلاعت دقیق در دست نیست بنابراین در زنان شیرده یا باردار تنها با تجویز پزشک مصرف شود.
- از مصرف دارو زمانی که لنز تماسی داخل چشم قرار دارد خودداری شود چراکه مواد نگهدارنده موجود در قطره هماتروپین ممکن است باعث تغییر رنگ لنز های تماسی نرم شود. حداقل 15 دقیقه بعد از چکاندن قطره مجددا لنز تماسی داخل چشم قرار گیرد.
- در صورت تغییر رنگ یا وجود ذرات معلق در قطره هوماتروپین از مصرف آن خودداری شود.
- در صورت فراموشی یک دوز به محض یاداوری مصرف شود و در صورتی که زمان زیادی تا دوز بعدی نمانده است از مصرف آن صرف نظر شده و دوز دارو دو برابر نشود.