نام های دیگر: اهلیلج مابلی، کالهری، شجر شعیر هندی

نوع گیاه: درخت

مزاج: معتدل و خشک

نام خانواده: بادام هندی

قسمت مورد استفاده: میوه

مقدار و دستور مصرف: هلیله را می توان روزانه ۳ تا ۹ گرم در دو یا سه نوبت به صورت جوشانده مصرف کرد. برای این کار میوه های هلیله را له کرده و با يك استكان يا يك ليوان آب به مدت ده دقیقه می جوشانیم و پس از صاف کردن مصرف می کنیم.

ترکیب شیمیایی: مهمترین ترکیبات هلیله شامل تانن انتراکینون ها، اسید چبوليك، رزین ها و روغن ثابت است. از دیگر ترکیبات آن می توان اسیدهای آمینه فروکتوز اسید سوكسينيك و بتاسیتوسترول را نام برد. گونه ی چبولا از مهم ترین منابع صنعتی تانن است. در منابع میزان تانن میوه ی این گیاه تا ۳۲ درصد عنوان شده است. هلیله کابلی حاوی تانن ها، فلاونوئیدها و استرول ها و گونه ی بله ریکا حاوی تانن ها و انتراکینون هاست. اسید گالیك را از دو گونه ی مذکور استخراج کرده اند.

مشخصات: از گونه های دیگر هلیله ها، اما بزرگتر است. هلیله ی کابلی درختی است که ارتفاع آن تا ۲۵ متر میرسد برگهای آن تقریباً متقارن، بیضی شکل و دراز است که در قاعده گرد می باشند و طول آنها تا ۷ و عرض تا ۵ سانتی متر می رسد. گلها به رنگ سفید یا زرد هستند و بوی نامطبوعی دارند و به صورت مجتمع و سنبله در انتهای شاخه ها می رویند. میوه ها گوشتدار و بیضی شکل هستند که پس از خشک شدن به رنگ زرد مایل به خاکستری در می آیند. این گیاه در ایران نمی روید ولی از قدیم میوه های خشک شده ی آن را به نام هلیله ی کابلی به ایران می آوردند. مهمترین مناطق رشد و تکثیر این گیاه در جهان هند برمه سیلان و دامنه های هیمالیاست. پوست آرجونا (هلیله) در طب هندی بیش از ۳۰۰۰ سال جهت درمان بیماری های قلب به کار رفته است. مردم این کشور از هلیله نیز برای هضم غذا کمک می گرفتند. تبتی ها این دو گونه را (سلطان دارو) نامیده اند و در اغلب نقاشی ها بر کف دستان بودا ترسیم می شود. بنا به اظهاراتی فرآورده گیاهی که از ترکیب امبلیکا افی سینالیس، ترمینالیا چبولا و ترمینالیا بلریکا بدست می آید هزاران سال پیش توسط پزشکان آیوردایی (طب سنتی هندوها که اساس آن بر درمان های طبیعی می باشد) فرموله شده است. غیر از گونه ی چبولا گونه های دیگری وجود دارند که تفاوت ها و تشابهاتی با هم دارند؛ لذا اطلاعات مختصری از گونه های مشهور این گیاه ارائه می شود. الف: ترمینالیا آرجوتا که به نام عمومی آرجونا مشهور است دارای نام مترادف پنتاپترا آرجونا می باشد. مهمترین اثرات گزارش شده ی آن عبارتند از: ضد درد ضد چسبندگی پلاکت ها، ضد سموم، ضد اسپاسم، تقویت کننده ی قوای جنسی قابض کند کننده ی حرکات قلب، محافظ قلب، ادرار آور خلط آور، ضد خونریزی محافظ کبد افزایش دهنده و کاهش دهنده ی فشارخون، مسهل، مسکن و تولید کننده ی پروستاگلاندین. مقدار مصرف روزانه ی آن ۱ تا ۳ گرم از میوه خشک به صورت جوشانده و با ۲ تا ۶ میلی لیتر عصاره ی آن می باشد. عوارض جانبی و سمیت در حد مصرف دارویی از آن گزارش نشده است. ب: ترمینالیا بلریکا که به نام عمومی بلریک مشهور است دارای نام مترادف میروبالانوس بلريكا می باشد. مهم ترین اثرات گزارش شده ی آن عبارتند از: ضد باکتری، ضد ویروس ایدز، ضد تب، قابض، صفرا آور ادرار آور خلط آور، کاهش دهنده ی فشارخون مسهل خواب آور مهارکننده ی پروتئاز و ضد کرم مقدار مصرف روزانه ی آن ۱ تا ۳ گرم به صورت جوشانده می باشد. در حد مصرف دارویی عوارض جانبی و سمیتی از آن گزارش نشده است. دوگونه ی دیگر از جمله ترمینالیا سری سه به نام عمومی کلاس تریف و ترمینالیاکاتا یا به نام عمومی ایندین آلموند (نوعی بادام هندی) و نام مترادف فیتولاکا جوانیکا وجود دارند که دارای خواصی متفاوت بوده و اکثراً در هندوستان مورد استفاده ی دارویی قرار می گیرند و در ایران نیز وجود دارند. گیاه هلیله (T.chebula) در ایران وجود ندارد ولی انواع هلیله در عطاری های ایران موجود است. در کتاب دکتر امین درباره ی این گیاه مطالبی به شرح زیر ارائه شده است. هلیله ی سیاه و هلیله ی زرد میوه ای کشیده و تخم مرغی (گاهی کروی) و بسیار سخت است که پنج خط برجسته روی آن وجود دارد و يك طرف آن نوک تیز و طرف دیگر تقریباً گرد است. این میوه ها مربوط به درخت ترمینالیا چبولا با نام اهلیج کابلی و یا سفیر هندی است. در صورتی که میوه ها نارس چیده شوند. پس از خشک شدن تیره و سیاه می شوند که به آن هلیله سیاه می گویند هلیله ی سیاه به عنوان مسهل در طب سنتی ایران مورد استفاده است و در صورتی که پس از رسیدن کامل جمع آوری شوند. زرد رنگند و پس از خشک شدن به نام هلیله ی زرد یا هلیله ی کابلی به بازار عرضه می شوند هلیله ی زرد به علت داشتن تانن زیاد بند آورنده ی اسهال و تقویت کننده ی معده است. این گیاه در هندوستان به فراوانی می روید و بیشتر از آنجا به ایران وارد می شود. تفاوت بعضی اثرات دارویی هلیله ی سیاه و زرد در کیفیت دارو مؤثر است که مربوط به نارس یا رسیده بودن آنهاست، به عنوان مثال هلیله ی سیاه مسهل و هلیله ی زرد بندآورنده ی اسهال است و اثرات آنها در این مورد برعکس می باشد. طبق کتاب مهندس مظفری دو گونه درخت هلیله در سال های اخیر به ایران آورده و کشت شده که مشخصات آنها به قرار زیر است: الف: ترمینالیا آرجونا به نام آرجون درختی زیباست که در محل مجتمع های مسکونی شرکت نفت و دانشگاه اهواز در استان خوزستان کاشته شده است. ب: ترمینالیاکاتایا به نام های لوز هندی بادام هندی بیدام و یا گارم زنگی درختی زیبا با برگ های درشت است که در فصل پائیز و اوایل بهار به رنگ زنگ و مس در می آید و در مناطق جنوبی ایران از جمله استان های بوشهر، هرمزگان و بلوچستان به عنوان درختی زینتی کشت شده است. این درختان گرما و رطوبت را دوست دارند و در تمام طول سال سبز هستند و به عنوان زینتی برای مناطق گرم مناسب می باشند. نام های مترادف این گیاه ترمینالیالانی فولیا و ترمینالیا ملوکانا، نام عربی لوز هندی، نام انگلیسی ایندین آلموند، نام فرانسوی آماندیررس ایندس و نام آلمانی آن کاتاین باوم می باشد. در کتاب دکتر زرگری هلیله ی زرد میوه ی گونه ی ترمینالیا سیترینا (Terminalia Citrina) ذکر شده است. میوه ی گونه های مختلف این گیاه به مصارف درمانی می رسند و ممکن است رنگ میوه بعضی گونه ها سیاه یا زرد باشد و بر حسب رنگ به آنها هلیله ی سیاه یا زرد گفته شود.

خواص:

1. ادرارآور
2. ضد کرم
3. ضد تومور
4. ضد اسپاسم
5. ضد باکتری
6. درمان جذام
7. درمان صرع
8. درمان سکته
9. درمان پا درد
10. درمان سردرد
11. درمان استسقاء
12. درمان فراموشی
13. درمان روماتیسم
14. تقویت کننده مغز
15. تقویت کننده معده
16. ضد ویروس تبخال
17. درمان فتق (پوست)
18. تقویت کننده حافظه
19. درمان قولنج (کولیت)
20. درمان بیماری های کبد
21. کاهش دهنده کلسترول
22. دافع بلغم و سودا و صفرا
23. درمان بیماری های طحال
24. دافع اخلاط خونی (سوخته)
25. تقویت کننده مو (مالش با روغن)
26. تقویت کننده لثه (سوخته آن را مالش دادن)
27. درمان خونریزی بواسیر (مالش تخم سوخته)
28. درمان لقوه (روزی دو عدد کپسول پر شده است کوبیده آن)
29. جلوگیری از سفید شدن مو (یک سال روزی یک کپسول از پودر آن)
30. بعضی از اثرات داروشناختی (فارماکولوژی) بین سه گونه هلیله ی مذکور مشابهت دارند. گونه ی آرجون از قدیم در طب سنتی به عنوان تقویت کننده ی قلب استفاده می شده و تحقیقات جدید این اثر را مورد تأیید قرار داده است. با وجودی که نتایج مطالعات فارماکولوژی درباره ی این گونه گیاه ضد و نقیض می باشد. ولی به نظر می رسد بهترین اثر گیاه بر قلب هنگامی است که خون رسانی به قلب کاهش می یابد. اثرات دیگر این گونه افزایش میل جنسی کاهش کلسترول ادرار آور و تسکین سردرد است. این گونه همچنین چربی خون را بیشتر از دو گونه ی دیگر کاهش می دهد و نیز ممکن است از تصلب شرائین جلوگیری کند. در هندوستان از گونه ی چبولا برای رفع مشکلات سوءهاضمه استفاده می شود. این گونه کار روده را منظم می کند و برای درمان اسهال مفید است. همچنین تأثیر خوبی در درمان اسهال خونی دارد. چبولا برای استفاده در دوش واژن دهانشویه ها غرغره و به عنوان يك داروی قابض نیز مفید و مؤثر است. گونه ی چبولا ضد میکروب و همچنین ضد استافيلوكوك اورئوس مقاوم به متی سیلین می باشد. بعضی از گونه های هلیله خاصیت ضد قارچ و ضد ویروس دارند.

مضرات:

1. تب
2. استفراغ