نام های دیگر: قاقله، دانه های بهشتی، حماما، هیل، تهین الاج، لاجی، حب الهال، کاوداموم، تشمسین
مصلح: کتیرا
نوع گیاه: بوته
نام خانواده: زنجبیل
قسمت مورد استفاده: میوه
مزاج: گرم و خشک، درجه 1- 2
مقدار و دستور مصرف: هل را به مقدار 2 الی 1 گرم روزی سه بار به صورت دم کرده.
ترکیب شیمیایی: روغن فرار (آلفا، ترپینیل استات، سینئول، لیمونن، سابینن، آلفا، ترپینل، پاراسیمن، آلفا پینن، نرول و لینالیل استات)، روغن ثابت
مشخصات: هِل میوه‌ای کوچک به اندازه بند انگشت با پوست تیره و دانه‌های خوشبو است. هل، میوه گیاهی از تیره زنجبیل‌هاست و انواع مختلفی شامل هل سیاه، هل سفید و هل سبز دارد که نوع سبز آن عطر تندتری دارد. گیاه هل در طول سال گل و میوه می دهد؛ به همین دلیل میوه ها با هم و در فصل خاصی نمی رسند و در نتیجه جمع آوری میوه های رسیده اصولاً طولانی است در سریلانکا و هند اکثراً در فصل پاییز این کار انجام می شود میوه ها پس از جمع آوری در محلی که هوا جریان داشته باشد خشك شده سپس به وسیله گوگرد سفید می شوند. البته در سال های اخیر اسراری به سفید کردن میوه ها نیست و مقدار زیادی هل سفید نشده سیلان به بازارها عرضه می گردد. میوه ها دارای اندازه های مختلفی هستند، لذا قبل از بسته بندی به درجات بلند متوسط کوتاه و بسیار کوتاه تقسیم بندی می شوند. در صورتی که سفید شدن هل به وسیله گوگرد انجام شده باشد، قبل از بسته بندی مدتی در مجاورت هوای آزاد قرار می گیرد تا بوی گوگرد آن از بین برود. قدیمی ترین اسناد در مورد گیاه هل مربوط به نوشته های سانسکریت ساس روتا می باشد. هنوز مقدار زیادی هل در مراسم هندوها به کار می رود حدود دو قرن قبل از میلاد انواع هل در بندر اسکندریه مورد تجارت قرار می گرفته است. باربوسا دریانورد پرتغالی برای اولین بار در سال ۱۵۱۴ میلادی مالابار را به عنوان مرکز اصلی هل معرفی کرده است. تاریخ ورود هل به اروپا به درستی معلوم نیست. اما انواعی از هل از جمله گونه های آموموم و کارداموم به انگلستان وارد می شده که در فارماکوپه های قرن هفدهم رسمیت داشته است. گیاه هل در ایران نمی روید و هل موجود در بازار ایران وارداتی است. مرور زمان باعث کاهش اسانس هل می شود، بنابراین در صورتی که هل کهنه بوده و یا در شرایط نا مناسب نگهداری شده باشد، اسانس و بوی کمی دارد. برای نگهداری هل حتماً باید از ظروف فلزی و با شیشه ای با درب بسته استفاده کرد. همچنین هل باید در حرارت پایین نگه داشته شود، زیرا گرما باعث تبخیر اسانس آن می گردد. بهترین ظروف برای نگهداری شیشه های رنگی قهوهای با درب کاملاً بسته هستند. هل را نباید در ظروف پلاستیکی نگهداری کرد. هل دارای واریته های متعددی است که مهمترین آنها شامل واريته میسور، واريته مالابار، واريته مانگالو، واریته الهی و واریته سیلان گرینز می باشد. در کتاب قانون این سینا راجع به هل به نقل از دیسقوریدوس چنین نوشته شده است. درختی است تو گویی خوشه ای چوبین که در هم چنگ زده است رنگ میوه طلایی و رنگ چوبش شبیه یاقوت است. هل بوی خوش دارد انواع دیگری از هل وجود دارد که با نوع اول دارای تشابه و تفاوت هایی است. نوع اول که ره آورد ارمنستان می باشد طلایی رنگ و شاداب و تلخ مزه و خوشبوست و از همه بهتر است. دارای طبیعت گرم و خشک است. خواصی که برای آن نام برده شده شامل اثرات قابض درمان نقرس، خواب آور ایجاد سردر و سنگینی سر رفع مشکلات کبدی قاعده آور، ادرار آور و پادزهر نیش کردم می باشد. غیر از میوه گیاه ذکر شده میوه جنس گونه و واریته های مختلفی وجود دارند که به نام هل در نقاط مختلف جهان به مصارف مشابهی می رسند. مهمترین گیاهانی که میوه آنها به نام هل در جهان عرضه می شود. به قرار زیر هستند: هل جاوه و سیام، هل وحشی سیام، هل جاوه، هل کوراریما، هل شرق آفریقا، هل کامرون، هل ماداگاسکار، هل چین.
خواص:
- معطر
- قابض
- ادرارآور
- دافع بلغم
- قاعده آور
- شادی آور
- درمان نفخ
- ضد سرطان
- درمان صرع
- درمان اسهال
- درمان میگرن
- درمان درد کبد
- درمان بی خوابی
- درمان انسداد کبد
- تقویت کننده قلب
- درمان کک و مک
- درمان زخم زهدان
- درمان سنگ مثانه
- اضافه کردن به غذا
- درمان بدبویی دهان
- تقویت کننده حافظه
- درمان جوش صورت
- موثر در رفع خستگی
- عطسه آور (استنشاق)
- درمان سردرد (ضماد)
- درمان اغماء و بیهوشی
- موثر در خوش بوی عرق
- درمان سنگ کیسه صفرا
- درمان سوء هاضمه (دمکرده)
- درمان ورم سر و حجاب حاجز
- موثر در درمان صرع (با غلاف)
- درمان استفراغ (با شربت آبلیمو و شکر)
- کمک کننده بزاق (مکیدن نبات هل دار)
- درمان نقرس (حمام ته نشین، ضماد آب پز)
مضرات:
- روده
- زیبایی
- سوزاک
- یبوست
- گلو درد
- سیفلیس
- فشار خون
- زخم معده
- ورم پروستات
- ناراحتی ریوی
- سردرد (زیاده روی)
- تشدید صرع (در بعضی افراد)
- عفونت های ادراری زنان حامله
- در حد مصرف دارویی و توصیه شده عوارض جانبی از گیاه گزارش نشده است. افرادی که سنگ صفرا دارند باید در خوردن هل احتیاط کنند.
نکته:
- هل سبز را با مواد اسیدی تبدیل به هل سفید می کنند.