مورد

کاربر

بیماری ها ، داروها ، تشخیص ، درمان و ...

نام های دیگر: مورت، آس، آسا، اومیره، عمر، قنتوس، مریسن، میریسن، صمبلاس، نوفام، حمیلاس، میرت، آبستانی، زند، هدس، اردو، هبلاس

نام خانواده: مورد

نوع گیاه: درختچه

مزاج: سرد و خشک

مصلح: زنبق، گل بنفشه

قسمت مورد استفاده: برگ، میوه، روغن فرار

ترکیب شیمیایی: اسانس روغنی فرار شامل میرتی نیل استات-میر تنول و سینئول ویتامین ها: A در آن وجود دارد.

مقدار و دستور مصرف: اسانس: مصرف ۱ تا ۲ قطره، اسانس تا چندین بار در روز بلامانع است البته اسانس نباید به صورت خوراکی و مستقیماً مصرف شود. دم کرده: برگ برای بهبود سرفه و سینوزیت روی یک گرم برگ مورد یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت ۲۰ دقیقه روی بخار بگذارید تا دم بکشد؛ سپس آن را صاف کرده و مصرف کنید.

مشخصات: گیاهی است از خانواده ی Myrtaceae، درختچه ای است همیشه سبز و ناخزان به بلندی حدود سه متر برگهای آن متقابل بیضی، نوک تیز، کامل، چرمی براق و به رنگ سبز تیره بسیار زیبا و معطر می باشد که طول هر برگ ۵ – 2.5 سانتی متر است. گلهای آن منفرد و به رنگ سفید پایکدار و درشت به قطر تا دو سانتی متر است که در تابستان ظاهر میشود و خوش بو میباشد میوه ی مورد نیلی رنگ متمایل به سیاه و ابعاد آن در حدود یک نخود و طعم آن گس و کمی شیرین و لطیف است. روی ساقههای مورد برجستگیهایی به نام گال وجود دارد. این گیاه در مناطق نیمه مرطوب با آب و هوای معتدل متمایل به گرم می روید. بومی اروپای جنوبی و آسیا میباشد در هند میروید در ایران در مناطق نیمه مرطوب لرستان در سپید دشت خرم آباد ،شهبازان ،بختیاری درهی ،خراسان در فارس در اطراف دریاچه ی مهارلو، در کرمان در ارتفاعات بین کرمان و بندرعباس در بلوچستان در تنگه سرحه در کویر مرکزی در خور، عقداء اصفهان و در رودبار در منطقهی هرزویل به طور خودرو دیده میشود واریته ای از مورد به نام مورد برگ ریز در بعضی از باغهای شمال ایران به صورت گیاه زینتی کاشته می شود. بر اساس کتاب گیاهان دارویی مرحوم دکتر زرگری درختچه مورد از زمان باستان برای ایرانیان آشنا بوده است. بعضی ملل از جمله یونانیان برای این گیاه احترام خاصی قائل بوده اند. یونانیان مورد را سمبل، جوانی زیبایی و بکارت می دانستند و برای نوعروسان تاجی از آن درست می کردند که به علت پایداری برگ مورد نشانه عشق ماندگار و ابدی زن و شوهر بوده است. همچنین از تاج مورد در موفقیت ها افتخارات و یا فتوحات استفاده می شده است. همچنین کلیمیان در مراسم مذهبی خود از مورد استفاده می کردند. از قدیم برگ مورد را به عنوان ماده ضد عفونی کننده مورد استفاده قرار می دادند. از میوه آن جهت التیام زخم ها و خونریزی ها بهره می جستند میوه های تازه به عنوان مقوی معده و ادرارآور مورد استفاده قرار می گرفتند. در قرون وسطی استفاده چندانی از مورد به عنوان دارو نمیشد و از قرن ۱۶ میلادی به بعد که این گیاه به طور علمی مورد مطالعه قرار گرفت استفاده از آن به عنوان مقوی معده، رفع ورم روده و اسهال خونی در بین مردم رایج شد. خواص اشاره شده در کتاب مخزن الادویه درباره مورد شباهت زیادی به اثرات گزارش و تأیید شده سال های اخیر دارد. فرآورده های تقویت موی این گیاه باید به صورت موضعی مصرف شوند. آنچه به عنوان مورد در عطاری ها عرضه می شود اکثراً برگ و گاه مخلوط با میوه های خشک شده آن است. با توجه به اینکه بیشتر خواص مورد مربوط به عطر آن است و عطر به مرور زمان کم می شود، لذا هر چه مورد تازه تر باشد. اثرات آن قوی تر است نگهداری مورد در حرارت کم و دور از هوا و در ظروف شیشه ای یا فلزی سربسته از تبخیر سریع رایحه آن جلوگیری میکند. با توجه به خاصیت ضد میکروبی قوی اسانس مورد در بسیاری مواقع برگ مورد به طور جدا و یا مخلوط با گیاهان دیگر مانند برگ اوکالیپتوس جهت ضد عفونی محیط و یا رفع احتقان به خصوص در سرماخوردگی و فصول سرد به شکل بخور استفاده میشود. خواص و اثرات ذکر شده برای مورد (آس) در قانون ابن سینا مشابه با مخزن الادویه و اثرات گزارش شده جدید می باشد.

خواص:

قابض
ادرار آور
شادی‌آور
اشتها آور
قاعده آور
درمان صرع
درمان نقرس
درمان اسهال
درمان انگل تنیا
درمان ورم بیضه
ضدعفونی کننده
دافع سودا (تخم)
رفع سموم (تخم)
درمان خون دماغ
درمان شب کوری
تقویت کننده قلب
شادی‌آور (اسانس)
دارای آنتی بیوتیک
درمان سوزش مثانه
محافظ عروق خونی
درمان مجاری تنفسی
درمان اسید اوریک بالا
درمان تظاهرات پوستی
تقویت کننده معده (تخم)
رفع بد بویی زیر بغل و پا
درمان بیماری‌های کبدی
درمان زگیل (با برگ تازه)
درمان اسهال خونی (ریشه)
درمان درد دندان (جوشانده)
بالا برنده دیده چشم (مالش)
درمان سفتی مفاصل (ضماد)
دارای مقدار کافی ویتامین C
درمان ناخنک چشم (خاکستر)
درمان خونریزی (جوشانده تخم)
درمان گلودرد (غرغره با جوشانده)
درمان سوزش مجاری ادرار (تخم)
درمان خونریزی زیاد قاعدگی (دانه)
بوییدن تازه ی آن مقوی دماغ است.
درمان استفراغ (جوشانده غلیظ تخم)
درمان تاول دهان (غرغره و جوشانده)
درمان عرق زیاد (خوردن کوبیده تخم)
درمان سوختگی آتش (با روغن زیتون)
درمان بواسیر (ضماد برگ یا دود برگ)
دافع بلغم (۵ گرم آب برگ با روغن کنجد)
درمان سستی اعضاء تناسلی (حمام ته نشین)
درمان شوره (بستن میوه با آب چغندر بر سر)
درمان روماتیسم (مالش با اسانس روغنی آب)
درمان‌کچلی (هر روز با آمله در روغن کنجد خیس کنید)
موثر در سیاه کردن مو و تقویت مو (ضماد پخته تخم با برگ)
نشستن در آب دم کرده ی آن برای رفع بیرون آمدگی مقعد مفید است.
آب جوشانده ی آن را نیمه گرم در بینی بکشید گرفتگی بینی را باز میکند.
مالیدن اسانس روغنی آن ضدعفونی کننده است و روماتیسم را نیز درمان میکند.
گرد خشک آن را به موضع بمالید. برای رفع بدبویی زیر بغل و کنج ران مفید است.
خوردن اسانس روغنی آن فرح آور و مقوی قلب ،است برای التیام زخمهای داخلی اثر نافع دارد.
یک صد گرم از عصاره ی تازه ی آن را با روغن کنجد مخلوط کنید و بخورید. مسهل قوی بلغم است.
ضماد آن با روغن گل سرخ و زرده ی تخم مرغ سرگیجه ی حادث از ضربه ی شدید را تسکین می دهد.
اگر تازه ی آن را بکوبید و آب آن را بگیرید و به مقعدی که بیرون آمده باشد بمالید، به جای خود می رود.
پوست ریشه آن را نیم کوب کرده و بجوشانید و آب آن را صاف و شیرین کرده بنوشید. در معالجه اسهال اثر شایانی دارد.
هر روز مقدار دو گرم پودر آن را روی جگر بپاشید و آن جگر را روی آتش نیم پز کنید و بخورید شب کوری را مداوا می کند.
اکتحال آن دید چشم را افزایش میدهد رافع خفقان، سردرد، سرگیجه درد چشم و گوش و درد دندان میباشد برای التیام زخمهای دهان مفید است.
ضماد تازه ی آن با سرکه به پیشانی برای قطع خونریزی از بینی نافع است، اگر بر سر گذارده شود، برای خشک کردن زخمهای سر نافع میباشد.
با آب دم کرده ی آن قرقره و شست و شو کنید برفک دهان را برطرف میکند، مسکن دردهای گرم دندان است رافع سستی لثه ها و زخمهای دهان میباشد.
کمپرس آب دم کرده ی آن برای تسکین درد مفاصل و درد استخوان شکسته، تسریع در ترمیم و جوش خوردن آن و همچنین برای جلوگیری از ریزش مو بسیار نافع است.
شیره ی تازه ی آن را صاف کرده و به صورت قطره در چشم بچکانید برای تسکین درد چشم و تقویت آن نافع است و از آمدن چرک جلوگیری کرده و زخم چشم را التیام می بخشد.
ضماد آن برای درمان بواسیر و ورم بیضه مفید است محلل و مسکن ورم های گرم، مخملک، جراحتها، داخس یا عقربک و زخمهای کف دست و پا میباشد برای رفع گرفتگی و درد پاشنه ی پا مفید است.
افرادی که به علت ضعف و سستی پیاز مو یا ضعف پوست بدن و یا تجمع مواد چربی در بن موهایشان موی بدن آنان میریزد برگ مورد و جفت را با هم بجوشانند و آب صاف کرده ی آن را روزی سه بار به آن محل بمالند مؤثر خواهد بود.
آن را بپزید، بعد بکوبید و با زیره ی کرمانی نرم شده مخلوط کنید بعد آن دو را با زرده ی تخم مرغ و روغن گل سرخ نیمه گرم مخلوط کرده و روی کرباس آب ندیده ای گذاشته و به کمر بچسبانید. برای رفعگرفتگی و ضربه و درد و سستی اعضا بسیار نافع است.
بیست و پنج گرم از خشک آن را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب صاف کرده ی آن را روزی دو یا سه بار و هر مرتبه یک فنجان بنوشید. قابض است برای رفع سوءهاضمه و بیماریهای معده و کبد مؤثر است برای رفع ناراحتیهای مغزی به خصوص صرع مفید میباشد.
اسانس مورد در محصولات بهداشتی مانند صابون و شامپو و فرآورده های پوستی از جمله پماد و کرم و در عطر و ادکلن مورد استفاده قرار میگیرد. به طور متوسط از ۱۰۰ کیلوگرم برگ مورد ۱۰ گرم اسانس به دست می آید همچنین از چوب آن زغال فعالی با کیفیت عالی به دست می آید. چوب مورد بسیار محکم قابل ارتجاع و دارای بافت ریز است و از آن در تهیه صنایع دستی عصا و مبلمان استفاده می شود.
در بعضی نقاط جهان از میوه مورد به صورت خام یا پخته تازه یا خشک استفاده میشود. مصرف میوه خشک به خصوص در خاورمیانه رایج است. گلها و میوه خشک جهت عطر و مزه در سس ها و شربت ها به کار میروند میوه ها به صورت نوشیدنی اسیدی مصرف می شوند. در ایتالیا غنچه های گل به مصرف خوراکی میرسند گلها شیرین و معطرند و در سالاد استفاده می شوند برگها معطر بالسامیک ضد خونریزی و مقوی هستند به تازگی موادی با خاصیت آنتی بیوتیکی از این گیاه استخراج شده است. مواد فعال مورد به طور سریع جذب میشود و ظرف ۱۵ دقیقه ادرار بوی مخصوص و رنگی بنفش پیدا میکند فرآورده های خوراکی مورد در درمان عفونتهای ادراری مشکلات هضم برونشیت سینوزیت و سرفه های خشک مؤثرند. در هندوستان از فرآورده های خوراکی مورد جهت مشکلات دماغی (صرع) و از فرآورده های موضعی آن جهت عفونتها و هموروئید (بواسیر) و از اسانس برگها به عنوان آنتی سپتیک و درمان پیوره استفاده میشود همچنین از اسانس مورد به صورت فرآورده های موضعی برای دردهای روماتیسمی استفاده می گردد. میوه مورد دارای خاصیت ضد نفخ بوده و در درمان اسهال اسهال خونی بواسیره زخم های داخلی و روماتیسم مؤثر است. ترکیبات آسیل فلورو کلوسینول، از جمله میرتوکومولون A و B که اخیراً از مورد جدا شده اند، بر روی باکتریهای گرام مثبت بسیار مؤثر ولی بر روی گرام منفی ها بی تأثیرند. عصاره ابی الکلی، برگ ریشه و ساقه به دلیل داشتن مواد فنلی در از بین بردن میکروب های گرام منفی و مثبت از جمله Micrococcus pyogenes و Mycobacterium tuberculosis و قارچ ها اثری قوی دارد.

مضرات:

سردرد (زیاده روی)
سرد مزاجان (زیاده روی)
سرماخوردگی (زیاده روی)
بی خوابی (استنشاق)
البته مصرف دارویی در حد توصیه شده عارضه جانبی ندارد.
زنان باردار نباید اسانس مورد را مصرف کنند. استفاده خوراکی بیش از اندازه از اسانس مورد بیش از ۱۰ گرم خطرناک است و میتواند باعث استفراغ، اسهال و مسمومیت شود. این مسأله بیشتر به دلیل سینتول موجود در آن می باشد.