شناخت دارو: عبارت است از فنتانيل يك ضد درد مخدر است كه به عنوان داروي ضد درد هنگام عمل جراحي، القاي بيهوشي و حفظ آن و پيشگيري يا تسكين درد بلافاصله پي از عمل جراحي مصرف مي‌‌شود.
دسته دارویی:
- بیهوش کننده های تزیریقی
فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:
- فنتانيل به عنوان يك آگونيست با گيرنده‌های شبه ترياك پيوند می یابد و بر احساس درد تأثير می گذارد و از اين طريق اثر ضد درد خود را برای دردهای متوسط تا شديد اعمال می كند. اثرات اين دارو در تضعيف CNS و دستگاه تنفس مانند مرفين است. اثر خواب آور اين دارو بسيار كم است و به ندرت موجب آزادسازی هيستامين می شود.
- فنتانيل براحتي از سد خوني مغزي عبور مي‌كند. 89 الی 80% دارو به پروتئين‌هاي پلاسما پيوند مي‌يابد. تجمع فنتانيل در بافت‌هاي چربي ممكن است باعث طولاني‌شدن طول اثر دارو شود. متابوليسم دارو كبدي است. فنتانيل نيمه عمر سه مرحله‌اي دارد و نيمه عمر دفعي آن 6/3 ساعت است. زمان شروع اثر دارو حدود 15 الی 7 دقيقه بعد از تزريق عضلاني و 2 الی 1 دقيقه بعد از تزريق وریدیاست و طی 30 الی 20 دقیقه بعد از تزریق عضلانی و 5 الی 3 دقيقه بعد از تزريق وريدي به حداكثر اثر خود مي‌رسد طول مدت اثر دارو از راه عضلاني 2 الی 1 ساعت و از راه وريدي 1 الی 5/0 ساعت است. دفع دارو عمدتاً كبدي است.
اشکال دارو:
- آمپول
مقدار مصرف صحیح:
- بزرگسالان: قبل از جراحی: 50 الی 100 میکروگرم در هر دوز عضلانی یا وریدی آهسته 30 الی 60 دقیقه قبل از جراحی.
- کمکی بیهوشی ناحیه ای: 25 الی 100 میکروگرم در دوز وریدی آهسته در 1 الی 2 دقیقه.
- بیهوشی عمومی: جراحی کوچک: 5 الی 2 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر دوز وریدی. جراحی بزرگ: ابتدا 2 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر دوز سپس 1 الی 2 میکروگرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن در هر ساعت انفوزیون وریدی دائم، انفوزیون را 30 الی 60 دقیقه قبل از پایان جراحی قطع کنید. کمکی بیهوشی عمومی (ندرتاً):20 الی 50 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر دوز وریدی.
- کودکان: ضد دردی یا خواب آوری پیوسته: 5 الی 2 میکروگرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن در هر ساعت تا به اثر مطلوب برسید. کمکی بیهوشی: زیر2سال: ایمنی و کارایی دارو تأیید نشده است. بالای 2 سال: 2 الی 3 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن وریدی/ عضلانی هر 1 الی 2 ساعت در صورت نیاز.
عوارض جانبی دارو:
- افسردگی ، اضطراب ، اسهال ، یبوست ، تهوع ، سردرد ، خشکی دهان ، گیجی ، استفراغ ، تشنج، گرگرفتگی ، سرگیجه ، ضعف ، کهیر ، آریتمی قلبی ، سوءهاضمه ، سینوزیت ، تب ، واکنش های محل تزریق ، بی اشتهایی ، لرزش ، احتباس ادراری ، نفخ ، تعریق ، سستی و رخوت ، توهم ، خواب آلودگی ، خستگی ، بی قراری ، تنگی نفس ، پاراستزی ، درد شکمی ، اختلالات بینایی ، راش ، غش کردن ، اختلال در دفع ادرار ، رینیت ، کمردرد ، آنژین یکتوریس، سنکوپ ، فراموشی ، ایست قلبي ، كما ، برونشیت ، خواب آور ، انفارکتوس میوکارد، فارنژیت ، تاکیکاردی بطنی ، خارش ، احتباس ادرار ، الیگوری ، برادیکاردی ، خلط خونی ، افزایش فاصله QT ، ایست تنفسی ، عفونت مجاری تنفسی فوقانی ، سکسکه ، سرکوب لنفسي ، اختلال تعريق ، قطع تنفس ، عدم هماهنگی تفکر ، واکنش های پارانوئید ، افزایش قطعه ST.
تداخلات دارویی:
- اسپیرامایسین ، اکس کار بازپین ، پروپوفول ، سوکسینیل کولین ، سیبوترامين ، متوکاربامول ، متیلن بلو ، کلرال هیدراته ، آنرا کوریوم ، آمیودارون ، ایریستانت ، اتوميدات ، اریترومایسین ، ایتراکونازول ، تاسیملتلون ، دوکسیلامین ، دلاویردین ، آلو مويان ، والرین ، گولیوایتان ، تنتور اپیوم ، اس ژوپیکلون ، استازولام ، راملتون ، نمازپام ، ایکاردیپین ، آپالو نامید ، نالبوفین ، ایلوپریدون ، بوناباربیتال ، سکوباربیتال، بریگاتینیب ، تیراناویر ، فوس فني توئين ، بونالبيتال و استامینوفن ، لوکسایین ، زالیلون ، تریازولام ، بولورقانول ، تلفيتاوير ، فوسامپرناویر ، تیکاگرلور ، سریتینیب ، سریزوتینیب ، هیدرومورفون ، گریپ فروت ، آموباربیتال ، پنتوباربیتال ، رمی فنتانیل ، لوورفانول ، انفلوران ، لوپیناویر ، دسفلوران ، ایزوکربوکسازید ، سافینامید، الوكسادولین ، مریدین ، فتلرین ، پروکلرپرازین ، ایندیناویر ، کتامين . فسپروپوفول ، سوفنتانیل ، ایدلاليزيب ، پانکرونیوم ، کینیدین/ کوئینیدین ، روکورونیوم ، هیدروکدون ، بوپرنورفین ، وكرونيوم ، اکسی کدون ، آتازاناویر ، لينزولید ، نفازودون ، ساکویی ناویر/ ساکیناویر ، کلاریترومایسین ، کلرپرومازین ، کلوزاپین ، بیکالوتامید ، اس سیتالوپرام ، مورفین ، متادون ، هالوپریدول ، وراپاميل، وللافاكسين ، ويكونازول ، کتوکونازول ، فلوقنارین ، فلوکستین ، فلوکونازول . فنوباربیتال ، لاپاتینیب ، لیدوکائین ، سلژیلین ، سووفلوران ، سیتالوپرام ، سیس آتراکوریوم ، سیکلوسپورین ، فلورازپام ، تیوریدازین، داکسی سیکلین ، دسیپرامین ، زولپیدم، سایمتیدین ، سرترالین ، پیموزاید ، تتراسیکلین ، ترامادول ، ترائیل سیپرومین ، تری فلوپرازین، تیوتیکسن ، ایزوفلوران ، ایزونیازید، ایمانیب ، پاروکستین ، پرفنازین ، پوساکونازول ، داروناویر ، ریتوناویر ، سوکسامتونیوم ، راسازیلین (رازاگیلین) ، کدئین ، پالونوسترون ، دولاسترون ، میفه پریستون ، تاپنتادول ، آدالیمومب ، زيلوتون ، دروندارون ، پنتازوسین ، آمینوگلوتتیماید، پرومازین ، داساتینیب، ورتیوکستین ، آسناپین ، كريزوتینیب ، اتراویرین ، متوهگزیتال ، دکس فن فلورامین ، دس ونلافاکسین ، میبفرادیل، مولیندون ، كوبيسيستات ، لترمووير ، گلیسرول فنیل بوتیرات ، الاگولیکس ، ونتوكلاكس ، تديزوليد ، لوماکافتور ابراکافتور ، ترولیندومايسين ، لوومیلناسییران ، کسی مورفون ، پارا الدهايد ، ات کلر وينول ، منزهیدروکدون/ استامینوفن، اولیندومایسین ، وكسلوتور، نتوپیتانت ، فلوربتا پیر F18.
موارد منع مصرف:
- ازدیاد حساسیت به این دارو و ترکیبات آن.
شرایط نگهداری:
- در مکانی خشک و خنک به دور از نور خورشید و دسترسی کودکان نگهداری شود.
نکات مهم:
- در صورت وجود عيب كار كبد، بيماري ريوي و نقص سيستم تنفسي و در بيماران سالخورده يا بسيار جوان بايد با احتياط فراوان تجويز شود.
- داروهاي ضد درد مخدر باعث تشديد ضعف تنفسي مي شوند.
- هنگام تجويز دارو بايد امكانات لازم براي كنترل علائم مسموميت احتمالي با دارو از جمله آنتاگونيست‌هاي مواد مخدر در دسترس باشد.
- تزريق وريدي دارو بهتر است به صورت آهسته و طي حداقل 2 الی 1 دقيقه صورت گيرد.
- اگرچه مصرف همزمان بنزودياپين‌ها ممكن است باعث بهبود بيهوشي گردد، احتمال افزايش ضعف تنفسي و يا كاهش فشارخون بايد در نظر گرفته شود.
- مصرف متناوب دارو ممكن است باعث ايجاد تحمل به اثرات دارو وابستگي و اعتياد شود.
- تا 24 ساعت پس از مصرف اين دارو، در صورت بروز سرگيجه، خواب‌آلودگي، منگي يا تاري ديد بايد احتياط نمود.
- 2 تا 24 ساعت پس از مصرف اين دارو، از مصرف ساير فرآورده‌هاي حاوي الكل با داروهاي مضعف CNS بايد خودداري نمود. مگر اينكه اختصاصاً توسط پزشك تجويز شود.