شناخت دارو: عبارت است از دوکسوروبیسین یک داروی ضد سرطان است که مانع رشد و پیشرفت سلول های سرطانی در بدن می شود. داروی دوکسوروبیسین در درمان انواع مختلف سرطان که پستان، مثانه، تخمدان، تیروئید، معده ،ریه، استخوان، بافت عصبی، عضلات، مفاصل، بافت های نرم را تحت تأثیر قرار داده اند استفاده می شود. دوکسوروبیسین همچنین در درمان لنفوم های هوچکینی و لوسمی های حاد نیز بکار می رود.
دسته دارویی:
- داروهای ضد سرطان
فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:
- دوکسوروبیسین بنظر می رسد با اتصال به DNA و مهار ساخت نوکلئیک اسید از طریق ایجاد اختلال در ساختمان مولکولی و ایجاد ممانعت فضایی عمل می کند. مطالعات ساختار سلول، نفوذ سریع به سلول و اتصال به کروماتین دور هسته، مهار سریع فعالیت میتوزی و سنتز اسید نوکلئیک، و القای جهش و ناهنجاری های کروموزومی را نشان داده اند.
- دوکسوروبیسین ازعوامل آنتی نئوپلاستیک متعلق به آنتراسیکلین ها می باشد. دوکسوروبیسین مانع پیشرفت در شرایط نئوپلاستیک می گردد.
- نیمه عمر توزیعیداروی دوکسوروبیسین 5 دقیقه می باشد که نشان می دهد که دوکسوروبیسین بسرعت توزیع می گردد.
- دوکسوروبیسین و متابولیت اصلیش دوکسوروبیسینول 74 الی 76% با پروتئین های پلاسما پیوند می یابد.
- دوکسوروبیسین از سد خونی و مغزی عبور نمی کند. دوکسوروبیسین در کبد متابولیزه می شود و 40% مقدار مصرف شده طی 5 روز از طریق صفرا دفع می گردد. 12 الی 5 درصد مقدار مصرف شده طی 5 روز از طریق ادرار دفع می گردد. پس دفعداروی دوکسوروبیسین عمدتاً از طریق صفرا می باشد.
اشکال دارو:
- ویال تزریقی، قرص
مقدار مصرف صحیح:
- مقدار مصرف معمول برای سرطان تخمدان: بزرگسالان هنگامی که در ترکیب با دیگر داروهای شیمی درمانی استفاده می گردد، 40 الی 60 mg/m2 داخل وریدی هر 21 تا 28 روز. متناوباً 60 الی 75 mg/m2 داخل وریدی هر 21 روز. مقدار مصرف معمول در بدخیمی ها: کودکان: 35 تا 75 mg/m2 تک دوز هر 21 روز یا 20 الی 30 mg/m2 تک دوز هفته ای یکبار، 60 الی 90 mg/m2 انفوزیون مداوم طی 96 ساعت هر 3 تا 4 هفته.
عوارض جانبی دارو:
- تهوع، سردرد، گیجی، استفراغ، بثورات جلدی، اسهال، تنگی نفس، ضعف، کاهش پلاکت خون، کاهش نوتروفیل خون، کم خونی، سوء هاضمه، سرفه، تب، طاسی، عفونت ها، بی اشتهایی، پشت درد، سندورم دست و پا، التهاب بافت موکوسی دهان، التهاب گلو.
تداخلات دارویی:
- ادفوویر، اریترومایسین، بلئومایسین، پیموزاید، تراستوزوماب، آلوپورینول، دانووبیسین، سورافنیب، سیناکلست، کاربامازپین، کلوزاپین، آناگریلید، داکلاتاسویر، لدیپاسویر/ سوفوسبوویر، کاربنی سیلین، استاوودین، وندتانیب، ترئوسولفان، دولاسترون، زیپراسیدون، دوفتیلید، بپریدیل، ادوکسابان، بوپروپیون + نالترکسون، گرپافلوکساسین، هالوفانترین، نینتدانیب، بداکیلین، لورلاتینیب، واکسن مننگوکوک کنژوگه، آدنوویروس نوع 4 و 7 زنده خوراکی، لوپیناویر + ریتوناویر، فم تراستوزومب.
موارد منع مصرف:
- ازدیاد حساسیت به این دارو و ترکیبات آن.
شرایط نگهداری:
- در مکانی خشک و خنک به دور از نور خورشید و دسترسی کودکان نگهداری شود.
نکات مهم:
- پیش از شروع درمان، تست بارداری در زنان متاهلی که در سنین باروری می باشند، الزامی است.
- پیش از شروع درمان، ارزیابی جامعی از وضعیت قلبی عروقی بیمار انجام گیرد؛ از جمله بررسی سابقه بیمار، بررسی فیزیکی، ارزیابی ریسک فاکتورهای بیماری های قلبی عروقی (مانند پرفشاری خون، دیابت، دیس لیپیدمی، چاقی و مصرف سیگار).
- پیش از شروع درمان اکوکاردیوگرام بیمار بررسی شود.
- عملکرد قلبی بیمار پیش از شروع درمان و سپس به صورت دوره ای در طول درمان و پس از تکمیل دوره درمان پایش شود.
- عملکرد کبد، الکتروکاردیوگرام و کسر تخلیه بطن چپ (از طریق اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی رادیونوکلید چند دریچه ای) پیش از هر دوره درمان ارزیابی شود.
- عملکرد قلبی بیمار مانند الکتروکاردیوگرام و کسر تخلیه بطن چپ (از طریق اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی رادیونوکلید چند دریچه ای (MUGA)) در ابتدای درمان و پس از درمان (یا به صورت متناوب تر در کودکان، سابقه دریافت داروهای آنتراسیکلین، دوز تجمعی بیشتر از 300 میلی گرم/ متر مربع یا دیگر ریسک فاکتورهای قلبی) ارزیابی شود.
- بیومارکرهای قلبی در سرم پایش شود.
- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff)، سطح پلاکت، عملکرد کبدی (بیلی روبین، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و آلکالین فسفاتاز) و کراتینین سرم در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره ای پایش شود.
- سطح اوریک اسید و الکترولیت های سرم (کلسیم، پتاسیم، فسفات) پایش شود.
- وضعیت هیدراسیون بیمار و محل انفوزیون پایش شود.
- میزان خطر بروز بدخیمی های ثانویه ارزیابی شود و اهمیت پایش طولانی مدت سرطان ثانویه به بیمار گوشزد شود.
- برای جلوگیری از نشت دارو به بافت، محل انفوزیون به دقت پایش شود. نشت دارو ممکن است به پوسته ریزی یا نکروز بافت منجر شود (در صورت نشت از دکسرازوکسان یا DMSO استفاده شود).
- محل تزریق از لحاظ بروز قرمزی، کاهش خون بازگشتی یا تورم به دقت پایش شود.
- بیمار از لحاظ بروز تغییرات پوستی پایش شود.
- به بیمار گوشزد شود که در طول درمان با این دارو، دریافت هرگونه واکسن زنده ممنوعیت دارد.
- به منظور جلوگیری از بروز تهوع و استفراغ، داروهای ضد تهوع مناسب برای بیمار تجویز گردد.
- به بیمار گوشزد شود که بروز عوارضی از قبیل تنفس کوتاه، ادم و خستگی را به سرعت گزارش کند.
- اهمیت هیدراته بودن به بیمار آموزش داده شود.
- در بیمارانی که سابقه درمان با داروهای این دسته، رادیوتراپی قفسه سینه، بیماری کبدی، نارسایی قلبی و کلیوی دارند، با احتیاط تجویز شود.
- به بیمار هشدار داده شود که پس از دریافت دارو، امکان قرمز شدن رنگ ادرار وجود دارد.
- دوکسوروبیسین نباید در بیمارانی که قبلاً مقادیر تجمعی کامل دوکسوروبیسین و دانوروبیسین را دریافت کردند، مصرف شود.
- با مصرف دوکسوروبیسین در فواصل یک هفته ای ممکن است خطر عوارض جانبی قلب و خونی کمتر شود.
- دوکسوروبیسین را باید به صورت تزریق وریدی آهسته تجویز کرد. به علت تحریک ورید در محل تزریق و احتمال خطر بروز ترومبوفلبیت و نشت دارو به بافت های اطراف رگ، انفوزیون وریدی دارو توصیه نمی شود.
- دوکسوروبیسین موجب نکروز موضعی بافت ها می شود. به همین دلیل به صورت عضلانی یا زیر جلدی نباید تزریق شود.
- استفاده طولانی مدت از این دارو، عملکرد مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می دهد و در نتیجه گلوبول های قرمز کمتری هم ساخته می شوند.