وسواس فکری و عملی: عبارت است از وسواس و افکار مزاحم یک فشار فکری است برای ادامه یک فکر یا یک عمل که فرد به غیر منطقی بودن آن واقف است، اما قادر به توقف آن نیست. وسواس را می توان یك ایده، فكر، تصور، احساس یا حركت مكرر یا مضر دانست كه با احساس اجبار و علاقه به مقاومت در برابر آن همراه است. بیمار متوجه غیر عادى و نابهنجار بودن رفتار خود است. روان شناسان وسواس را نوعى بیمارى از سرى نِوروزهاى شدید مى ‏دانند كه تعادل روانى و رفتارى را از بیمار سلب می کند و او را در سازگارى با محیط دچار اشكال مى ‏سازد. روانكاوان نیز وسواس را نوعى غریزه واخورده و ناخودآگاه معرفى مى ‏كنند و آن را حالتى مى ‏دانند كه در آن، فكر، میل، یا عقیده‏ اى خاص، كه بیشتر اوقات اشتباه است آدمى را اسیر خود مى ‏کند، آنچنان كه اختیار و اراده را از او سلب می کند و بیمار را وامى ‏دارد كه حتى رفتارى را برخلاف میل و خواسته ‏اش انجام دهد و بیمار هرچند به بیهودگى كار یا افكار خود آگاه است، اما نمى ‏تواند از قید آن رهایى یابد. همچنین بررسی هاى علمى نشان می دهد كه وضع هوشى افراد وسواسی در سطحى متوسط و حتى بالاتر از حد متوسط است. هر کدام از ما ممکن است در لحظه‌ای احساس نیاز کنیم که قفل در را چک کنیم یا دستمان را دوباره بشوییم؛ لزوماً هر کسی این کار را کرد اختلال وسواس ندارد. کسانی که وسواس دارند وسواس فکری و عملی آنها شدیداً استرس‌زا و بیش از حد معقول است، زمان زیادی را برای رفتار وسواسی هدر می‌دهند، در خانه، محل کار یا در روابط‌شان اختلال ایجاد می‌شود و حتی ممکن است به سبب تکرار زیاد یک رفتار به خودشان آسیب بزنند.

انواع وسواس:

1. وسواس فکری: و آن یعنی فکری که فرد علی رغم میل خود مرتباً در ذهن خود به آن مشغول است و قادر به رهایی از آن نیست و همیشه سعی دارد به نتیجه ای برسد که چنین نتیجه ای هیچ وقت حاصل نمی شود. در نتیجه فرد در مسائل و امورات زندگی خود نمی تواند هیچ تمرکزی داشته باشد. وسواس فکری می تواند در ارتباط با وقایع گذشته و یا کارهایی که در حال حاضر در دست اقدام دارد را شامل شود، اما هیچ وقت به هیچ نتیجه عملی نرسد. نمونه هایی از وسواس و افکار مزاحم می توان بیان کرد عبارتند از: 1) اندیشه درباره بدن: در این نوع بخشى زیادی از مشغولیت ذهنى بیمار متوجه بدن اوست. او مرتباً به پزشك مراجعه مى ‏كند و درصدد به‏ دست آوردن دارویى جدید براى سلامت ‏بدن است. 2) رفتار حال یا گذشته: مشغولیت فکری در رابطه با اینکه مثلاً چرا در گذشته آن کار را كرده؟ آیا حق داشته است یا نه؟ و یا اینکه کاری که می خواهد انجام دهد درست است یا نه؟ یا تصمیمات او درست یا غلط است؟ 3) در رابطه با اعتقادات: گاهى فكر وسواسى زمینه اعتقادى دارد. مسایلى در زمینه خوبی و بدی، وجود خدا و پذیرش یا طرد مذهب ذهن او را به خود مشغول مى ‏دارد. 4) افکار افراطی: افکار مداوم در مورد اتفاقات ناگوار، نگرانی در مورد مرگ نزدیکان و عزیزان، در ذهن خود مرتباً صلوات فرستادن به این دلیل که مبادا کم باشد و یا درست صلوات نفرستاده باشم، ضرب یا تفریق اعداد در ذهن بطور مکرر، اما بدون قانع شدن، و … بنابراین وسواس فکری یعنی یک فشار حسی و یا یک حس اجباری که باعث می شود فرد وسواسی افکاری را بدون نتیجه ادامه بدهد و معمولاً بسختی قادر به توقف آن هستند، و شاید هم هیچ وقت نتوانند آن را متوقف کنند در نتیجه بیشتر تسلیم آن گردند.
2. وسواس فکری عملی: یعنی فشار فکری (اجبار) که فرد را به انجام و یا تکرار یک عمل وا می دارد. شستن دست به کرات با وجود اینکه می داند، این عمل غیر منطقی است، اما قادر به توقف آن نیست. گاهی اوقات یک فرد وسواسی ساعت های طولانی در حمام می ماند. گاهی اوقاتوسواس فکری عملی بسیار خطرناک است مثل وسواس اقدام به خودکشی و دگر کشی. وسواس عملى به شكل هاى گوناگون خود را بروز مى‏ دهد، كه ما به نمونه‏ ها و مواردى از آن اشاره مى‏ كنیم: 1) شستشوی مکرر: این بیمارى نزد زنان رایجتر است. 2) رفتار منحرفانه: نمونه آن اجبار برای دزدى است و در افرادى دیده مى‏ شود كه هیچ‏ گونه نیاز مادى ندارند. 3) دقت وسواسی: نمونه‏ اش را در منظم كردن بیش از اندازه وسایل است. 4) شمردن: مثل شمردن پله اصرار بر این كه اشتباهى در این امر صورت نگیرد. 5) راه رفتن: راه رفتن اجبارى است. شخص از این سو به آن سو راه مى ‏رود و اصرار دارد كه تعداد قدم ها معین و طبق ضابطه باشد.

علائم وسواس فکری:

تاکنون فهمیدیم که اختلال وسواس دو دسته علامت دارد: علائم ناشی از وسواس فکری و علائمی به دنبال وسواس عملی. این علائم رنج آور هستند، وقت زیادی از فرد تلف می‌کنند و ممکن است کارکرد او را کم کنند. موضوع وسواس فکری در افراد بسیار متنوع است و با ترس همراه است. شایع‌ترین انواع آن به قرار زیر هستند:

1. ترس از آلودگی و کثیفی
2. ترس از بی‌نظمی و قرینه نبودن اشیا و وسایل (مثلاً چینش نامنظم غذا در بشقاب).
3. ترس از تصادف و اقدامات خشن دیگران (مثل وسواس قفل بودن در خانه به دلیل ترس از دزدی.
4. ترس از اقدام خشن یا سوء رفتار جنسی خود (مثلاً مادری مهربان که می‌ترسد فرزند خودش را خفه کند).

علائم وسواس عملی:

بیشتر مبتلایان به اختلال وسواس می‌دانند که این ترس و اضطراب آنها منطقی نیست و سعی می‌کنند آن را نادیده بگیرند و سرکوب کنند. گاهی هم برای رهایی موقت از آن، یک رفتار تکراری انجام می‌دهند. وسواس عملی همین رفتاری است که دائماً تکرار می‌شود تا اضطراب ناشی از وسواس فکری کاهش پیدا کند. وسواس عملی لزوماً با ریشه‌های اضطراب ارتباط منطقی ندارد. نمونه‌هایی از وسواس عملی:

1. خوردن گل
2. ناخن جویدن
3. حرف زدن با خود
4. داشتن آرزوهای بلند
5. خوردن و جویدن محاسن
6. شمردن مکرر اجسام و اشیاء
7. تکرار دعایی خاص به طور مداوم
8. انجام کارها به صورت نیمه تمام.
9. چک کردن مداوم قفل یا اجاق گاز
10. خوردن غذاها با ترتیب بسیار خاص
11. اغلب افرادی خشک به نظر می رسند.
12. کمال گرا (یعنی میل به ترقی و پیشرفت).
13. انجام کارها و رفتارها به صورت ناخودآگاه.
14. خرد کردن گل، پوست میوه و … با دست.
15. احساس ناتوانی جهت مقابله با این تفکرات.
16. خواب دیدن زیاد، به ویژه خواب های آشفته
17. آگاهی از غیر عادی بودن رفتارها و کارهایشان.
18. حساس و زودرنج، لج باز و یک دنده و پرخاش گر.
19. داشتن احساس بی ارزشی و اعتماد به نفس پایین.
20. شک و تردید در کارهای روزمره، فرایض دینی و…
21. چینش بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل کار
22. انجام کارها و رفتارها به صورت تکرار شونده و پایدار.
23. راه رفتن در قسمتی خاص و به صورت منحصر به فرد.
24. سرزنش خود در مورد ارتکاب کارهای اشتباه در گذشته.
25. پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست زدن به دستگیره‌ی در
26. دقت و نظم افراطی تا جایی که موجب آزار اطرافیان می شود.
27. اجتناب از انجام کارها به دلیل تردید از انجام صحیح آن کارها.
28. تردید در تصمیم گیری و ترس بی مورد از آینده و حوادث ناگوار.
29. عدم توانایی در بیان عواطف گرم و لطیف و عدم توجه به احساسات دیگران.
30. معتقد به آداب و رفتار خرافی و اصرار و پافشاری بر اعتقادات خود حتی اگر اشتباه باشد.
31. اندیشه افراطی درباره بدن: به طور مثال مراجعه دائمی به پزشک جهت استفاده از داروهای جدید و…
32. مجبور کردن خود به انجام کارهای تکراری مانند حمام کردن، شستن دست ها یا لباس، بارها و بارها.
33. عدم توانایی در پرداختن به مسائل اصلی با وجود سخت کوشی به دلیل توجه افراطی به جزئیات.
34. ترس و اضطراب: (ترس از آلودگی، ترس از مرگ، ترس از اجابت مزاج، ترس از محیط محدود، ترس از امری خلاف اخلاق، ترس از تحقق آرزو).
35. بررسی و نگاه به اجزاء بدن مخاطب: بعضی افراد وقتی با دیگران صحبت می کنند مدام به قسمت های دیگر فرد به غیر از چشم نیز نگاه می کنند که این مسئله خود نوعی وسواس فکری است. این بیماری بیشتر در افرادی دیده می شود که در زمان کودکی و نوجوانی متوجه روابط زناشویی والدین شده اند این کودکان به غیر از بیماری وسواس، دچار چشم برهم زدن های متوالی، لکنت زبان، انجام کارهای غیر اخلاقی با کودکان همسن خود، پرخاش گری، دوشخصیتی، عدم استقلال، ترس و… نیز می گردند. قابل توجه والدینی که فکر می کنند کودکان نمی فهمند یا متوجه چنین مسئله ای نمی شوند. بدانید که کودکان امروزه خیلی باهوش هستند.

علت:

• رنج بردن از یبوست مزاج.
• حساس، عصبی و زودرنج بودن.
• عدم تعادل الکترولیتی در سلول ها.
• ترس از طرد شدن در دوران کودکی.
• استفاده از غذاهایی که طبع سرد دارند.
• از شیر گرفتن کودک به صورت ناگهانی.
• دوران کودکی آشفته همراه با ترس و ناامنی.
• وسواس، سردی مغز و رسوب سودا در مغز می باشد.
• کودکانی که مدام تحقیر، مقایسه و محکوم می شوند.
• عیب جویی، ملامت و ایرادگیری زیاد والدین از فرزندان.
• سخت گیری، لجاجت و خساست زیاد والدین نسبت به فرزندان.
• افراط در مصرف بعضی از غذاها، مانند پیتزا، بستنی، شکلات و …
• استفاده از فست فودها و غذاهای آماده که تعادل بیوشیمیایی بدن را بر هم می زند.
• نداشتن برنامه منظم و مدون برای خواب و خوراک و فعالیت های روزانه و نداشتن فعالیت های فیزیکی در روز.
• تربیت خشک و مقرراتی: توقعات زیاد والدین از کودک به طوری که رفتار طفل را بر اساس ضوابط خود و به صورت دقیق می خواهند و انعطاف پذیری کمتری دارند.
• تجارب نشان داده‏اند آنهایى كه در زندگى شخصى حساس‏ترند امكان ابتلایشان به بیمارى وسواس بیشتر است و غلبه وسواس بر آنها زیادتر است. در بین فرزندانى كه والدینشان معمولاً محكومشان مى ‏كنند این بیمارى بیشتر دیده مى ‏شود.
• اگر چه عوامل ژنتیکی در همه اختلالات و بیماری های جسمانی و روانی زمینه ساز است، اما کمتر بیماری است که به خودی خود بروز نمایند، مگر آنکه عوامل آشکار سازی وجود داشته باشند تا بیماری بروز نماید. از جمله عوامل وسواس و افکار مزاحم افسردگی است و خود افسردگی هم به دلیل وقایع تلخ و ناگوار زندگی، عدم اعتماد به نفس و کمرویی و همچنین طرز تفکر و توقعات فرد از محیط می تواند عامل بوجود آورنده وسواس باشد.
• آدلر، وسواس را ناشي از «احساس بي کفايتي» مي دانست. وي عقيده داشت که وقتي کودکان به خاطر وجود والديني بيش از اندازه مسلط يا حمايت کننده، از پرورش احساس «کفايت» در خود باز مي مانند در آنها حالاتي موسوم به عقده حقارت شکل گرفته و به طور ناهشيار به آداب و تشريفات وسواسي روي مي آورند تا براي خود «قلمرويي» ايجاد کنند که بر آن کنترل داشته و بتوانند احساس سودمندي و کفايت کنند. آدلر بيان مي دارد که عمل وسواسي به شخص اين امکان را مي دهد تا بالاخره بر «چيزي» تسلط داشته باشد. معمولاً وسواس همگام با بلوغ در افراد پایه گرفته و تدریجاً رشد مى‏كند. و اگر در آن هنگام شرایط براى درمان مساعد باشد بهبودهاى نسبى و دوره‏اى پدید مى‏آید وگرنه بیمارى سیر مداوم و رو به رشد خود را خواهد داشت تا جایى كه خود بیمار به ستوه مى‏ آید.

عواقب مورد انتظار:

• تصور کنید فردی که هجده ساعت در حمام به شستشوی خود مشغول است. چه وقت و انرژی مفیدی را از دست می دهد یا فردی به این دلیل که حتی اگر از یک متری سطل آشغال رد شود احساس می کند که ممکن است نجس یا کثیف شود هیچ وقت منزل را ترک نکند. و یا خانم خانه داری پس از یک مهمانی همه لوازم را باید بشوید. و موارد این چنینی بسیار. چه صدماتی را به خود و اطرافیانش وارد می کند، بنابراین پیامد وسواس و افکار مزاحم به معنی تخریب زندگی خود فرد و اختلال و سلب آسایش و آرامش برای دیگران می باشد. و بسیار پیامدهای مخرب دیگر که شرایط بیماری را وخیم تر و بدتر می کند.

تشخیص:

• انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• اختلال وسواس فکری عملی معمولاً با روان درمانی، تجویز دارو یا استفاده از هر دو به صورت همزمان درمان می‌شود. تحقیقات ثابت کرده است که درمان‌هایی که برای درمان OCD تجویز می‌شوند، شامل درمان شناختی رفتاری (CBT) است. این روش برای معالجه طیف وسیعی از اختلالات استفاده می شود و نوع خاصی از آن به نام (ERP) وجود دارد که در درمان اختلال وسواس بسیار موثر است.
• در ERP، فرد مبتلا به OCD در ابتدا توسط یک درمانگر مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس در معرض افکار یا موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که باعث بروز اضطراب یا منجر به وسواس و اجبار می شود. به این ترتیب یاد می گیرد که درگیر اجباری‌های عادت نشود. این رویکرد با هدف کاهش تدریجی اضطراب ناشی از چنین افکار و برخوردهایی صورت می‌گیرد تا فرد بتواند علائم OCD را بهتر مدیریت کند.
• داروهای موسوم به مهارکننده های بازگشت مجدد سروتونین (SRIs) و مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) نیز برای درمان OCD استفاده می شوند.
• داروهای درمان اختلال وسواس فکری عملی شامل داروی ضد افسردگی قدیمی مثل کلومیپرامین و داروهای جدیدی همچون فلوکستین، فلووکسامین و سرترالین نیز هستند. SSRI با افزایش مقدار سروتونین انتقال دهنده عصبی مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این داروها ممکن است تا ۱۲ هفته طول بکشد تا علائم را بهبود بخشند.

درمان طب سنتی:

• این بیماری به واسطه اختلالات مغزی و عدم کارایی صحیح آن در غلبه سودا به وجود می آید که می توان با رعایت مسائل بسیار ساده در برطرف کردن آن کوشید که عبارت اند از:
• روزه بگیرید.
• حنا بر سر بگذارد.
• رعایت آداب غذا خوردن.
• با چوب مسواک، مسواک بزند.
• 21 عدد مویز صبح ناشتا میل شود.
• با شانه چوبی موهای سر خود را شانه کند.
• رعایت کلیه توصیه های مربوط به غلبه سودا.
• روغن مالی ملاج سر با روغن سیاهدانه انجام شود.
• از مصرف غذاهای ممنوع و مضر جداً خودداری شود.
• صبحانه 5 وعده ارده شیره و 2 وعده عسل میل شود.
• بهترین روش بهبودی برای این بیماران ترک عادت است.
• پرهیز از ایجاد تنش در خانه و سعی در آرام سازی محیط خانه.
• اسفند + کندر + گلپر: در طول روز دود داده شود و استشمام شود.
• سیاهدانه + عسل: دوسین (سیاهدانه و عسل) هر 4 ساعت مصرف شود.
• گل خطمی + سدر: از گل خطمی و سدر برای شست و شوی سر استفاده شود.
• پرهیز از توجه افراطی به بیمار وسواسی (مانند افراد دیگر خانه با او رفتار کنید).
• بردباری و تشویق هرگونه پیشرفت، حتی اندک جهت تقویت اعتماد به نفس بیمار.
• محیط و جو حاکم بر بیمار را اصلاح کنیم و اجازه ندهیم که اعصاب بیمار تحریک شود.
• از مصرف غذاهای سردی بخش جداً خودداری شود تا بدن بیمار از حالت اسیدوز خارج شود.
• تغییرات اساسی در زندگی مانند تغییر در نحوه رفتار، گفتار، پندار، برنامه غذایی، خواب و بیداری و…
• حجامت: حجامت عام 2 مرحله و دو هفته بعد از حجامت عام دوم، حجامت سر یک مرحله انجام شود.
• مصرف یکی از داروهای گیاهی مابین غذا یا بلافاصله بعد صرف غذا (آویشن، گلپر، زنیان، زیره، رازیانه)
• بهتر است که خواب و خوراک بیماران منظم و با برنامه باشد، در غیر این صورت، موفقیت اندک خواهد بود.
• اشتغال به کار و فعالیت های فکری و فیزیکی نیز از برنامه های مفید برای بیماران اعصاب و روان است.
• سنیل الطیب + اسطوخدوس: یک ساعت قبل از خواب جوشانده سنبل الطیب + اسطوخدوس یک لیوان میل کند.
• یک قاشق غذاخوری گل گاوزبان را با دو لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان باقی بماند با عسل شیرین کنید و میل کنید.
• شیر بادام: روزانه 1 تا 4 لیوان شیر بادام به مرور میل شود، این نوشیدنی سیستم الکترولیتی سلولی را تنظیم می کند.
• به این بیماران توصیه می شود که سیستم گوارش خود را طوری عادت دهند که هر روز صبح و شب اجابت مزاج داشته باشند.
• احیای غرور بیمار: این کار در مواردی باعث درمان و نجات بیمار از عوامل آزار دهنده وسواس است و به بیمار قدرت می دهد.
• در موارد حاد بیماری، بهتر است که یک نفر به عنوان پرستار از این بیماران مراقبت نماید، تا هرچه سریع تر به نتیجه مطلوب برسند.
• شرکت دادن این افراد در تصمیم گیری ها و تفویض اختیارات، موجب می شود که این بیماران از حال و هوای قبلی خود نجات پیدا کنند.
• بازدید از اماکن تاریخی و علمی و ایجاد تنوع برای این بیماران موجب می شود که از فشارهای عصبی و عادت های فکری غلط جدا شوند.
• این بیماران بهتر است که از آداب غذا خوردن درست استفاده کنند، هر لقمه 64 بار بجوند و دو لقمه قبل از سیر شدن، دست از غذا بکشند.
• سرگرمی های مختلفی را برای بیمار آماده کنیم، برنامه های شاد و سرگرم کننده موجب فراموشی بیماری و دوری از افکار مخرب می شود.
• و در پایان تشویق به انجام کارهایی که فرد وسواسی از آنها هراس دارد. تنها در این صورت است که در می یابد هیچ واقعه ای رخ نخواهد داد.
• برنامه روزانه ای برای این بیماران طراحی کنیم و همراه آنان به ورزش و نرمش و فعالیت های فیزیکی بپردازیم تا از حالت کسالت و یکنواختی خارج شوند.
• روزانه 6 لیوان آب جوشیده شده گرم میل شود (نیم ساعت قبل و دو نیم ساعت بعد از غذا). این روش موجب می شود که سیستم گوارش تنظیم شود و جذب و دفع تنظیم گردد.
• پودر عصاره شیرین بیان و پودر رازیانه را به نسبت مساوی مخلوط کرده، و به مدت ۳۰ روز، قبل از هر غذا یک قاشق چایخوری از آن را در دهان بریزید و با کمی آب میل فرمایید.
• استفاده از ادویه جات گرم و خوش عطر و طعم در غذاهای مصرفی، مانند هل، دارچین، زعفران، زنجبیل، زردچوبه، میخک و جوز هندی که محرک خوبی برای افراد کسل و تنبل است.
• به این بیماران توصیه می شود که روزانه 3 تا 5 لیوان شربت عسل و لیموترش تازه را به آرامی بنوشند و یا از عرقیجات آرام بخش مانند عرق نسترن، گلاب، عرق هل، عرق دارچین و … استفاده کنند.
• خودداری از تجزیه و تحلیل زیاد: به جای این که زمانی طولانی روی یک موضوع فکر کنید لیستی از جوانب مثبت و منفی کار را بنویسید این راهکار تصمیم گیری را برای شما ساده و شفاف می کند.
• به عنوان درمان ۵۰۰ گرم مرزنجوش تهیه کرده و روزی یک مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن را در یک و نیم لیوان آب بجوشانید تا آب آن به حد نصف برسد بعد آب آن را صاف کرده با عسل شیرین کنید و بنوشید.
• بهترین غذا برای این بیماران غذاهای پر انرژی است، قندهای طبیعی مانند عسل، خرما، توت خشک، مویز، انجیر، شیره خرما و انگور برای این بیماران بسیار مفید است؛ چون غذای سلول های مغزی گلوکز خالص است.
• مصرف داروهایی که بیشترین اثر بخشی را در درمان اختلال وسواس دارد عبارت اند از: (اسطوخدوس، بادرنجبویه، بابونه، به لیمو، زعفران). این داروهای گیاهی سطح شیمیایی سروتونین را در مغز افزایش می دهند.
• بابونه شیرازی + چای کوهی + افتیمون + سنبل الطیب + بادرنجبویه همه را به یک نسبت ترکیب و آسیاب کنید و یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را با یک لیوان آب دم کنید و با عسل شیرین کرده و روزی یک تا سه لیوان میل کنید.
• اصلاح محیط: یعنی: ۱. توجه به امنیت بیمار ۲. بررسی اصول حاکم بر جنبه های محبتی و انضباطی ۳. نوع روابط و معاشرت ها ۴. فعالیت های تفریحی ۵. گردش ها ۶. تلاش های جمعی ۷. مشارکت ها در امور ۸. دید و بازدید از اقوام و آشنایان و…
• روان کاوی و روان درمانی: یعنی ۱. تلاش برای ریشه یایی ۲. ایجاد زمینه برای دفاع خود بیمار از وضع و حالات خود ۳. گشودن عقده ها ۴. توجه دادن بیمار به ریشه و منشاء اختلال خود ۵. القائات لازم و مثبت ۶. بی اعتنایی به وسواس های افراطی بیمار و…
• اسطوخودوس + بادرنجبویه + گل گاوزبان + آفتیمون + بابونه: از هر کدام 10 گرم، دم کنید و به جای چای روزی سه فنجان استفاده نمایید، این معجون دم کردنی تأثیر بسیار موثری در افسردگی، تنظیم خواب، طپش قلب، وسواس فکری، لرزش بدن و تنگی نفس دارد.
• کمک به دیگران: افراد مبتلا به شک و دودلی، هیچگاه به خود و توانایی هایشان اعتماد و اطمینان ندارند. آنها همیشه در یک دایره تردید، دور می زنند. لذا کمک کردن آنها به دیگران باعث می شود که این افراد به توانایی های خود ایمان آورده و احساس بهتری نسبت به خود بیابند.
• بادرنجبویه، بهمن سرخ، بهمن سفید، دارچین، درونج، سنبل الطیب، گل گاوزبان و گل محمدی از هر کدام ۲۰ گرم همه را مخلوط کرده، و با ۲۵۰ گرم شکر بسیار نرم بسایید و هر صبح، ظهر و شب هر بار ۱ قاشق شربت خوری از آن را در دهان ریخته با آب بخورید یا با آب سرد و شکر مخلوط کنید و میل فرمایید.
• انار ترش و شیرین کامل؛ روزی یک الی 3 عدد انار با ذکر بسم الله الرحمن الرحیم میل نمایید. (40 روز) اگر انار نبود شربت آب زرشک یا سرکه انگبین زرشکی به مدت (40 تا 120 روز) روزی یک لیوان میل شود. در سرکنگبین زرشکی به جای 2 واحد عرق نعناع، 2 واحد آب زرشک در ترکیب استفاده می شود.
• تشخیص تردیدها و یافتن راه حل: از خودتان بپرسید «بدترین چیزی که ممکن است اتفاق بیفتد چیست» اگر مشکلات شما طوری به نظر برسد که بتوان به طریقی آن را حل کرد آیا باز شک و تردید وجود خواهد داشت همیشه به سادگی، ترس را تشخیص دهید و راهی صحیح برای مبارزه با آن بیابید تا در ذهن شما حل شود.
• ارتباط خوب و مناسب: هم دردی و همراهی با بیمار ۲. کمک کردن به او ۳. احترام ویژه ۴. حق به جانبی برای بیمار ۵. استفاده از الفاظ خوب ۶. شنونده خوب بودن ۷. خودداری از انتقاد و سرزنش ۸. دادن امنیت ۹. محبت کردن ۱۰. کمک و تشویق به نظم و انضباط بیمار ۱۱. معاشرت با آنها ۱۲. ایجاد اشتغال و سرگرمی برای بیمار و…
• حمایت اطرافیان: اطرافیان و نزدیکان می توانند با ارائه حمایت های مثبت، تشویق کردن و حتی تنبیه به کمک این نوع افراد بپردازند. چرا که این نوع افراد در دنیایی توام با عدم ثبات، عدم پایداری و عدم قاطعیت زندگی می کنند، اطمینان دادن اطرافیان در برخی از موارد و یا حتی ایستادن در مقابل تردیدهای دائمی و تنبیه آنان، می تواند مشکل گشا باشد.
• جایگزین جملات منفی به مثبت: ابتدا، لیستی از واژه ها، اصطلاحات و یا جملاتی که در هنگام شک و دودلی به ذهنتان خطور می کند، تهیه کرده و فهرستوار بر روی یک صفحه کاغذ ثبت کنید سپس افکار منفی را با افکار مثبت جایگزین کنید، مثال: عبارت «من نمی توانم» را با جمله «من می توانم و یا خواهم آموخت که چگونه این عمل را انجام دهم» جایگزین کنید.
• وسواس و افکار مزاحم قابل درمان است. اما عواملی چون شخصیت فرد وسواسی، شدت وسواس بیمار، میزان انگیزه بیمار برای درمان و همچنین چگونگی بکارگیری فنون درمان توسط درمانگر و غیره می تواند در درمان انواع وسواس اثر گذار باشد. از جمله روش های درمانی که در درمان وسواس و افکار مزاحم بکار گرفته می شود دارو درمانی، مشاوره روانشناسی و روان درمانی است.
• برقراری ارتباط: اگر شما جزء آن دسته از افرادی هستید که در مکان های عمومی به سختی رابطه برقرار کرده و دائما نگران ارزیابی دیگران در مورد طرز رفتار و گفتار خود هستید، سعی کنید که خودتان را وادار به برقراری رابطه با افراد کنید، به طور کلی یک هدف کلی تعیین و قدم به قدم گام بردارید تا بتوانید به توانایی و کفایت خود در مورد برقراری رابطه با دیگران مطمئن شوید.
• ریاضت: بیماری وسواس یک بیماری روحی است که برای درمان باید به تقویت روح پرداخت و این میسر نمی گردد مگر با ریاضت. ریاضت عبارت است از بازداشتن خویش از کلیه تمایلات نفسانی اعم از تمایلات (دیداری، شنیداری، گفتاری، پنداری، رفتاری، کرداری و خوراکی) می باشد، ریاضتی، انسان را به مقصود و هدف می رساند که سالم بوده و زیر سایه دین باشد و آن چیزی نیست مگر ریاضت شرعی، یعنی انجام واجبات و مستحبات و ترک محرمات و مکروهات، بازداشتن خویش از تمایلات نفسانی و غلبه بر شهوات و نفس اماره و در پایان پرهیزکاری. این ریاضت انسان را به بالاترین درجه کمال و معرفت واقعی سوق می دهد.

داروها:

• سرترالین
• فلوکستین
• پاروکستین
• فلووکسامین
• کلومیپرامین

فعالیت:

• روزی نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب در حد تعریق کردن داشته باشید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: سوپ شلغم، خوراک کدو حلوایی، انار پلو، کماچ گندم و جو، پنیر سویا، کماچ سویا، سوپ جو ۲، سوپ شهد نما، سوپ کدو حلوایی، کتلت سویا با گندم جوانه زده، سوپ جو با شیر سویا، کماچ ساده، حلیم گندم با شیر سویا، سبزی پلو، ساطری پلو، لبو پلو، کتلت هویج و سیب زمینی، مرصع پلو، خورش به، خورش کدو حلوایی، خوراک صیفی جات، فلافل با جعفری، ماش پلو، سوپ کلم بروکلی ۲، آش حبوبات ۱، کلم قمری پلو، خورش شهد فسنجان، نخود فرنگی پلو ۱، قیمه پلو، کلم پلو با سویا، نخود فرنگی پلو ۲، خورش هویج و به، هویج پلو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، سمنو با گندم و جو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، آش کدو حلوایی، دلمه سیب زمینی، سس مایونز گیاهی، دم پخت گوجه ۲، خوراک لوبیا قرمز، سمنو با رب انار، گشنیز پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، خوراک نخود فرنگی با شوید، خورش کرفس ۱، کلم پلو، کماچ قارچ، آش شلغم ۱، حلیم گندم با مغزیجات، شوید باقالی پلو، فرنی سویا، خوراک سویا با سبزیجات، سس گندم جوانه زده، خوراک قارچ با سس، دلمه فلفل دلمه ای، سوپ کاهو سبز، آش صیفی، آش خرفه ۱، لوبیا سبز پلو ۲، فلافل ساده، خوراک نخود با سیب زمینی، کتلت اسفناج، خورش به و آلو، خورش شوید باقالی، لوبیا قرمز پلو، سوپ بلغور و کرفس، حلیم جو، آش کلم برگ، فلافل تنوری، خامه سویا،خوش آلو اسفناج، دلمه برگ انگور، آش گندم با کرفس، سوپ صیفی جات ۱، خوراک نخود فرنگی با رب انار، سوپ بامیه، آلبالو پلو، خوراک سویا با نخود، آش کلم قمری با گندم، خوراک لوبیا چشم بلبلی، آش کلم قمری با ماش، خوراک لوبیا سفید با جعفری، آش گندم با تره، آش انار، آش گندم با شلغم، ماست سویا، رب پلو، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک گل کلم، آش شلغم ۲، خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، تاس کباب سویا، خورش فسنجان با سویا، آش عدس ۱، خورش قیمه آلو، آش کلم بروکلی ۲، آش لپه ۱، آش شوید باقلی، آش جو با حبوبات ۲، برگر لوبیا سفید، سوپ جو ۱، خوراک لوبیای سویا، لوبیا با سویا، آش گل کلم ۱، آش ماش، آش غلات، خورش دال عدس با تمر هندی، آش اسفناج ۱، پلوی آلو اسفناج، سوپ صیفی جات ۲، خوراک کلم قمری، آش کلم بروکلی ۱، خورشت قیمه قارچ، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با قارچ، بلغور پلو، لوبیا سبز پلو ۱، آش حبوبات و غله ۲، خوراک بامیه با سویا، خورش قیمه، خورش بامیه با سویا ۲، کماچ مخلوط، آش گندم با سویا، لبو پلو، صیفی پلو، خورش کدو خورشتی، خوراک باقلا، عدس پلو ساده.
• خوردنی های مضر: خوراک بادمجان و عدس، خوراک بادمجان و غوره.

نکته:

• وسواس نوعی بیماری روانی شدید است که تعادل روانی و رفتاری را از بیمار سلب و او را در سازگاری با محیط دچار اشکال می سازد و بیمار را وادار می کند که حتی رفتاری را برخلاف میل و خواسته اش انجام دهد. وسواس تا اندازه ای در همه افراد بشر وجود دارد و مظاهر آن در شک و تردید، عدم قدرت در تمرکز فکری، فراموشی، افکار باطل و گاهی هم کم خوابی دیده می شود. مبتلا شدن یکی از اعضای خانواده به وسواس، می تواند روی اطرافیان خصوصاً کودکان نیز تأثیر بگذارد.
• افراد در معرض ابتلا: درصد بالای وسواس افراد، از دوران کودکی پایه گذاری شده و همگام با بلوغ در افراد شکل گرفته و به تدریج رشد کرده است. تاریخچه زندگی آنها حاکی از دوران کودکی ویژه ای است که در آن کشمکش ها، مقاومت ها و سرسختی های فوق العاده وجود داشته و کودک در برابر خواسته های بزرگ ترها تاب مقاومت نداشته است. وسواس اگر در این برهه زمانی درمان نشود بیماری، سیر رو به رشد خواهد داشت.
• ابوبصیر می گوید: «به امام صادق (ع) از وسوسه شکایت کردم، امام به من فرمود ای ابا محمد وقتی وسوسه به سراغت می آید، این مسائل را به یاد آور: به یاد آور روزی را که بدنت در قبر تکه تکه و متلاشی شود. به یاد آور لحظه ای را که دفنت می کنند و عزیزان و دوستانت تو را رها می کنند و می روند که سخت ترین ساعت مردن، همین لحظه است. به یاد آور لحظه ای را که کرم ها وارد بینی ات می شوند و خون از بینیات خارج می شود و به یاد آور زمانی را که کرمها گوشت های بدنت را می خورند اگر این کار را کردی، باعث آرامش خاطر تو می شود. ابوبصیر می گوید: این مسائل را به یاد نیاوردم، مگر اینکه نسبت به هم و غم این دنیا، باعث تصلی خاطرم شد».
• کسی که سرش را با برگ سدر بشوید، خداوند متعال وسوسه شیطان را از او به مدت ۷۰ روز برطرف می کند (امام صادق (ع))