نقرس: عبارت است از حملات مکرر التهابی مفاصل در اثر رسوب بلورهای اسید اوریک در مفاصل، خصوصاً مفصل انگشت شست پا. نقرس همچنین ممکن است آرنج، زانو، دست، پا، بازوها، یا شانه را نیز درگیر کند. این بیماری در بزرگسالان و هر دو جنس رخ می دهد، اما در مردان 20 برابر شایع تر از زنان است.

انواع نقرس:

1. هایپراوریسمی بدون علامت: گاهی سطح اسید اوریک در فرد بدون هیچ‌گونه علائم ظاهری بالا می‌رود. در این مرحله امکان دارد کریستال‌های اسید اوریک در بافت رسوب‌کرده و آسیب جزئی وارد کنند، ولی نیازی به درمان دارویی نیست و افراد می‌توانند برخی ملاحظات را برای کاهش سطح اسید اوریک انجام دهند.
2. نقرس حاد: نقرس حاد زمانی اتفاق می‌افتد که کریستال‌های اسید اوریک رسوب‌کرده‌اند و به‌طور ناگهانی باعث التهاب حاد و درد شدید می‌شوند. از این حمله ناگهانی به‌عنوان «حمله بیماری» یاد می‌شود و به ‌طور معمول طی ۳ تا ۱۰ روز فروکش می‌کند. این حمله‌ها گاهی می‌توانند در اثر حوادث استرس‌زا، مصرف الکل و مواد مخدر و همچنین هوای سرد ایجاد شوند.
3. نقرس بین حمله‌ای: این مرحله دوره‌ی مابین حملات نقرس حاد است. حملات بعدی ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها رخ ندهند. اگر این حملات درمان نشوند، با گذشت زمان ماندگارتر شده و بیشتر اتفاق می‌افتند. در طی این مرحله بیشتر کریستال‌های اسید اوریک در بافت رسوب می‌کنند.
4. نقرس توفوسی مزمن: این نوع ناتوان‌کننده‌ترین مرحله نقرس است. در این حالت امکان دارد آسیب دائمی در مفاصل و کلیه‌ها رخ دهد. ممکن است بیمار دچار آرتریت مزمن شده و در نواحی از بدن مانند مفاصل انگشتان که دمای پایین‌تری دارند دچار برآمدگی‌ها و توده‌های بزرگ ناشی از بلورهای اسید اوریک شود. رسیدن به مرحله نقرس توفوسی مزمن در صورت عدم درمان زمان زیادی می‌برد‌‌‌ حدود ۱۰ سال؛ اما بسیار بعید است که بیمار تحت درمان مناسب به این مرحله برسد.
5. نقرس کاذب یا شبه نقرس: یکی از شرایطی که به‌راحتی با نقرس اشتباه گرفته می‌شود، بیماری نقرس کاذب یا شبه نقرس است. تفاوت عمده نقرس با نقرس کاذب در این است که مفاصل به‌جای بلورهای اسید اوریک با کریستال‌های پیروفسفات کلسیم درگیر می‌شوند. درمان این دو عارضه با هم متفاوت است.

علائم:

1. گاهی تب.
2. مفاصل درگیر دچار قرمزی گرمی، تورم و بسیار حساس می شوند.
3. درد احتمالا در چهار تا 12 ساعت اول پس از شروع شدیدتر است.
4. حملات درد و تورم مفصل شست پا در نقرس معمولاً شبانه است.
5. علائم نقرس پا و سایر مفاصل تقریباً همیشه به طور ناگهانی و غالباً در شب مشاهده می‌شوند.
6. شروع ناگهانی درد شدید در مفاصل ملتهب، معمولاً مفصل متاتارسوفالانژیال در قاعده شست پا یا مفاصل بزرگتر.
7. درد مفصلی شدید: نقرس معمولاً مفصل بزرگ انگشت شست پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است در هر مفصلی ایجاد شود. مفاصل دیگری که معمولاً مبتلا می‌شوند شامل مچ پا، زانو، آرنج، مچ دست و انگشت‌ها است.
8. ناراحتی طولانی مدت: بعد از فروکش کردن شدیدترین درد، ممکن است بعضی از ناراحتی‌های مفصلی از چند روز تا چند هفته طول بکشند. حملات بعدی احتمالاً طولانی‌تر بوده و مفاصل بیشتری را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
9. التهاب و قرمزی: بررسی تصاویر نقرس پای چپ، پای راست و سایر نقاط بدن نشان می‌دهد که مفاصل آسیب دیده متورم، حساس، گرم و قرمز می‌شوند.
10. دامنه حرکتی محدود: با گذشت زمان، علائم نقرس شست پا و سایر مفاصل بدن را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهند. در نتیجه، با پیشرفت بیماری ممکن است نتوانید مفاصل خود را به طور عادی حرکت دهید.
11. «نفرس» به بیماری پادشاهان معروف است و از نشانه هایش این است که بعد از نماز صبح، از شصت پا شروع می شود، با ورم همراه است و کم کم زانوها، مفاصل انگشتان دست، آرنج و دیگر مفاصل را درگیر می کند. علامت دیگرش این است که وقتی مفاصل ورم می کند، قرمز رنگ و براق می شود.
12. معمولاً نقرس با یک حمله شدید از این بیماری و در بیشتر موارد در قاعده انگشت شصت پا شروع می شود. این حمله ممکن است به دنبال یک جراحت کوچک یا یک ناراحتی مختصر از قبیل کوفتگی انگشت شصت پا یا ابتلا به یک سرماخوردگی بروز کند. انگشت شصت پا شروع به خارش می کند و در یک دوره کوتاه و فقط در عرض چند ساعت قرمز می شود، ورم می کند و به نحو عذاب آوری دردناک می شود. پس از چند روز این درد و تورم تدریجاً فروکش می کند و بالاخره مفصل به حالت طبیعی برمی گردد. در این نمونه که گفته شد ممکن است تغییرات چندی وجود داشته باشد. به طور مثال امکان دارد سایر مفاصل از قبیل: قسمت هایی از آرنج هم مبتلا شوند. گاهی اوقات در یک زمان بیش از یک مفصل گرفتار می شود و در بعضی موارد التهاب در یک کیسه مفصلی یا در نقاط دیگری در زیر پوست بیش از التهاب در یک مفصل می باشد. دوره یا ادامه حمله بیماری متغیر است، اما امروزه به وسیله درمان های جدید معمولاً می توان با بدترین این دردها مقابله و آنها را کاملاً رفع کرد.

علت:

• نقرص از دسته بیماری های گرم و در اثر پر خوری است.
• تجمع اسید اوریک در مفاصل: علت اصلی نقرس تجمع اسید اوریک در بدن است و اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن می باشد. گاهی اوقات بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا از طرف دیگر ناتوانی کلیه در دفع آن، این ماده به طرز غر طبیعی در مایعات بدن جمع می شود و به دنبال آن بلورهای این ماده در مفاصل بدن رسوب می کنند، رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول های ایمنی شده و موجب التهاب و درد مفصل خواهد شد. تشکیل کریستال های اسید اوریک در مفصل موجب می شوند تا سلول های ایمنی بدن، آنها را مهاجم تلقی کنند و بخورند، به دنبال آن این سلول ها مواد شیمیایی خاصی به نام پروستاگلاندین و لوکوترین از خود ترشح می کنند که این مواد موجب ایجاد علائم التهاب در مفصل و نیز درد و تورم می شوند.
• ضربات مکرر به مفصل: ضربات مکرر به این مفصل (مثلاً به دنبال راه رفتن طولانی) موجب می شود کریستال های اسید اوریک که قبلاً در بافت های مفصل رسوب کرده ناگهان به داخل مفصل ریزش کنند و موجب پاسخ التهابی بدن به آن شوند.
• عوامل تشدید افزایش دهنده اسید اوریک در بدن: هر عاملی که بتواند سطح اسید اوریک خون را به ناگهان بالا ببرد (مانند بروز کم آبی در بدن، مصرف الکل و اسیدی شدن خون) هم می توانند موجب حملات نقرسی شود.
• چرا حملات نقرس یا درد مفاصل در شب بیشتر است: در طول روز به علت و ضعیت ایستاده بدن، مایع میان بافتی زیاد در اندام تحتانی و بخصوص پایین ترین قسمت های آن یعنی پاها جمع می شود و شب هنگام، وقتی بیمار دراز کشیده و به حالت افقی در می آید این مایع میان بافتی دوباره به جریان خون بر می گردد. در این بازگشت، مایعات زودتر از اسید اوریک به جریان خون بر می گردند و در نتیجه غلظت اسید اوریک در پا افزایش می یابد، این اسید اوریک در مفاصل پا رسوب می کند و چون در شب پا سردتر می شود این سرما به رسوب کریستال های اسید اوریک در مفصل پا کمک می کند، به همین علت بروز حملات درد و ورم مفصل در شب بیشتر خواهد شد.
• افزایش وزن و بالا بودن فشار خون: وزن بدن و بالا بودن فشار خون، دو عامل مهم ایجاد نقرس باشد و بعضی ناراحتی ها و بیماری ها نیز احتمال بروز نقرس را افزایش می دهند. و این ناراحتی ها و بیماری ها از افزایش فشار خون، دیابت (بیماری قند) نوع یک و دو، کلسترول خون بالا (چربی خون بالا)، مسمومیت با سرب، ناراحتی های گوارشی، کاهش توده عضلانی، چاقی، مصرف غذاهای پورین دار، گرسنگی های طولانی و مفرط یا کم خوری، بیماری کلیوی، لنفوم، لوسمی (سرطان خون)، پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) و ناهنجاری در هموگلبین می باشد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. چاقی
2. مردان بالای 60 سال
3. سابقه خانوادگی نقرس
4. استفاده از بعضی از آنتی بیوتیک ها
5. آسیب های جسمی، جراحی و اشعه درمانی
6. خوردن مقادیر زیادی از ماهی کولی، ساردین، جگر یا قلوه
7. بعضی از بیماری ها خونی، مثل پلی سیتیم (پر خونی) و سرطان خون
8. استفاده از داروهای ادرار آور (دیورتیک) مثل فوروسماید و هیدروکلروتیازید.
9. شیمی درمانی نیز ممکن است باعث بالا رفتن غلظت اسید اوریک خون شود.
10. بسیاری از بیماری ها، مثل مشکلات تیروئیدی، بیماری کلیوی، کم خونی، بالا بودن چربی خو، بالا بودن فشار خون، دیابت و بیماری عروقی.

پیشگیری:

• حتی المقدور اجتناب از عوامل خطر

عواقب مورد انتظار:

• اولین حمله ممکن است چند روز طول بکشد، اما اگر درمان مناسب برای کاهش اسید اوریک خون انجام نشود، احتمال تکرار حملات زیاد است. با درمان می توان علائم را برطرف کرد.

عوارض احتمالی:

1. سنگ کلیه
2. تغییر مشکل مفاصل و معلولیت
3. التهاب استخوان ها، رباط ها، تاندون ها

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: پزشک از شما خواهد خواست تا علائم خود را شرح دهید. همچنین در مورد دفعات بروز و مدت زمان علائم از شما سؤال خواهد شد. همچنین پزشک مفاصل درگیر را از نظر تورم، قرمزی و گرما بررسی خواهد کرد.
2. آزمایش مایعات مفصل: پزشک از سوزن برای برداشتن مایعات از مفصل آسیب دیده استفاده می‌کند. هنگام بررسی مایعات در زیر میکروسکوپ، ممکن است کریستال‌های اورات قابل مشاهده باشند.
3. آزمایش خون: پزشک آزمایش خون را برای اندازه‌گیری میزان اسید اوریک و کراتینین در خون توصیه می‌کند. نتیجه آزمایش خون می‌تواند گمراه‌کننده باشد. بعضی از افراد سطح اسید اوریک بالا دارند، اما هرگز نقرس را تجربه نمی‌کنند و بعضی از افراد علائم و نشانه‌های نقرس را دارند، اما سطح اسید اوریک در خون آن‌ها غیرعادی نیست.
4. تصویربرداری با اشعه ایکس: عکس‌برداری با اشعه ایکس می‌تواند برای رد سایر دلایل التهاب مفصل مفید باشد.
5. سونوگرافی: سونوگرافی می‌تواند کریستال‌های اورات را در یک مفصل یا توفی تشخیص دهد. این روش در اروپا بیشتر از ایالات متحده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
6. توموگرافی کامپیوتری با انرژی دوگانه (DECT): این نوع تصویربرداری می‌تواند وجود کریستال‌های اورات را در مفصل تشخیص دهد، حتی اگر به شدت ملتهب نباشد. این آزمایش به دلیل هزینه بالا معمولا به طور روتین استفاده نمی‌شود و به طور گسترده در دسترس نیست.

درمان طب نوین:

• درمان نقرس شامل دو مرحله است، در مرحله اول باید سعی کرد تا حمله نقرسی یعنی درد و تورم مفصل بیمار سریعاً کاهش یابد و مرحله بعدی درمان پیشگیری از بروز حملات بعدی است. برای کاهش درد و التهاب مفصل از اقدامات زیر استفاده می شود:
• ورزش
• کاهش وزن
• سرد کردن مفصل
• بالا نگه داشتن مفصل
• مصرف آب و مایعات فراوان برای افزایش دفع آن از کلیه
• در صورت تخریب شدید مفصلی ممکن است نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل وجود داشته باشد.
• تغییر رژیم غذایی بطوری که بدن اسید اوریک کمتری تولید کند. مصرف کمتر گوشت قرمز، جگر و کلیه و غذاهای دریایی و حبوبات که پروتئین زیادی دارند مهم است.
• مصرف داروهایی که موجب دفع بهتر اسید اوریک از طریق ادرار شود مانند پروبنسید یا داروهایی که موجب کاهش تولید آن در بدن می شوند مانند آلوپورینول، نکته مهم در استفاده از این داروها اینست که باید بعد از اتمام حملات نقرسی مصرف شوند و گرنه ممکن است موجب تشدید حمله شوند.
• مصرف داروهای ضد التهابی داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) شامل داروهایی همچون ایبوبروفن، ناپروکسن و یا داروهای قوی تر که برای دریافت آنها نیاز به نسخه پزشک است همچون، ایندومتاسین (Indocin) می‌شوند، که برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شوند. کلشی سین (Colchicine) اگر داروهای NSAIDs برای شما قابل تجویز نباشد، پزشک از این مسکن کلشی سین برای شما استفاده می‌کند. کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) پزشکتان ممکن است از داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش درد و التهاب استفاده کند، این داروها در دوشکل خوردنی و تزریقی تجویز می‌شوند. در درمان بلند مدت، هدف کاهش اسید اوریک بدن است تا بتوان از آن طریق احتمال بروز حملات بعدی را کاهش داد. اقدامات زیر در این راستا انجام می گیرند.

درمان طب سنتی:

• فصد پا انجام دهید.
• در آفتاب قرار نگیرید.
• صبرزرد را با سرکه ضماد کنید.
• با پای برهنه روی ماسه قدم بزنید.
• بعد از حمام پاها را با آب سرد بشویید.
• چهار مثقال آب جوشانده سنا را به مرور بخورید.
• خوردن انجیر خشک یا تازه، حداقل ۷ دانه در روز
• روزانه 10 تا 12 لیوان مایعات غیر الکلی مصرف کنید.
• سعی کنید رو انداز روی مفاصل دردناک فشار وارد نیاورد.
• از کربوهیدرات های تصفیه شده مثل آرد سفید اجتناب کنید.
• گوگرد زرد را با سرکه مخلوط کرده و روی موضع ضماد کنید.
• صبح ناشتا یک استکان آب پوست سبز لوبیا را بگیرید و بنوشید.
• به جای مصرف گوشت گاو یا مرغ از گوشت شتر مرغ استفاده کنید.
• بر روی مفاصل دردناک کمپرس گرم یا سرد بگذارید تا درد تخفیف یابد.
• برگ و ریشه کاسنی را کوبیده و با آرد جو خمیر کرده و بر آن ضماد کنید.
• مصرف ریواس، قارچ، گل کلم و اسفناج به دلیل داشتن پورین محدود شود.
• شب ها یک شلغم پخته را له کنید تا به شکل فرنی درآید و بر موضع ضماد کنید.
• سرکه را با آرد جو خمیر کنید، بعد کمی گوگرد با آن مخلوط کرده و ضماد گذارید.
• با روغن های گرم نظیر روغن ساهدانه یا بادام تلخ موضع را به سمت بالا ماساژ دهید.
• سی و پنج گرم ریشه رازیانه را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده آن را بنوشید.
• خوردن سرکنگبین، شب ها حجامت عام که باعث می شود اسید اوریک بدن تنظیم شود.
• پنجاه گرم برگ گرفس را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده آن را به مرور بنوشید.
• نوشابه های شیرین و عسل و شربت های دارای فروکتوز بالا مثل شربت ذرت مصرف نکنید.
• هر روز از تریاق کبیر استفاده کنید و به جای آب، آب آلو را با سکنجبین شیرین کنید و بنوشید.
• باقلای پخته را با آرد جو، روغن زیتون کهنه و پیه خوک مخلوط کرده و بر موضع ضماد کنید.
• مخلوط آب هویج همراه با آب خیار و آب چغندر یکی از درمان کننده های بیماری نقرس می باشد.
• سماق + قره قات + گرده قوره را بجوشانید و در طول روز یک الی دو لیوان از این ترکیب میل کنید.
• عناب + زرشک را از شب تا صبح در آب بخیسانید و صبح بجوشانید، صاف کنید و درون یخچال قرار دهید.
• سی گرم گل های ریش بز را در یک لیتر آب جوش دم کرده و به مرور آب صاف شده آن را مصرف کنید.
• مقداری سکنجبین را در آب برگ چغندر تازه مخلوط کنید و روزی سه مرتبه پا را در آن گذاشته و مالش دهید.
• رزماری + پوست انار + گلنار فارسی را بجوشانید و پاها را به مدت نیم ساعت هر شب درون این جوشانده قرار دهید.
• سی گرم تخم زبان گنجشک را دم کنید و آب آن را روزی سه استکان قبل از وعده های غذا بنوشید و هر روز تکرار کنید.
• سی گرم برگ و یا پوست سبز گردو را در یک لیتر آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید و یک فنجان از آب آن را قبل از هر غذا بنوشید.
• رژیم های کاهش وزن شدید که باعث از بین رفتن بافت ماهیچه ای می شوند نیز احتمال حملات نقرس را افزایش می دهند.
• ۱۰۰ گرم گردو + ۱۰۰ گرم زنیان را جداگانه آسیاب و سپس مخلوط کنید و هر روز صبح ناشتا، یک قاشق غذاخوری میل نمایید.
• پنجاه گرم برگ انگور فرنگی را در سه فنجان آب جوش دم کنید و در روز سه مرتبه، هر بار یک فنجان از آب آن را به نوبت بنوشید.
• شصت گرم ریشه شنگ را در یک لیتر آب، نیم ساعت بجوشانید و صبح ناشتا و بین غذاهای اصلی آب صاف کرده آن را بنوشید.
• به عنوان درمان باید ۴۰ گرم برگ کرفس قمری تازه و یا ۲۵ گرم، خشک آن را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را به مرور بنوشید.
• برای زالو درمانی ابتدا پاها را خوب بشویید و درون تشت آب گرم قرار داده سپس سنگ پا بزنید و در مرحله بعد از زالو استفاده کنید.
• یک مشت شنبلیله و یک مشت انجیر خشک را داخل دو لیوان آب بجوشانید، سپس صاف کنید و تا سه روز، روزی یک لیوان میل کنید.
• برگ های سفت کلم را له کنید و کمی بپزید و تا گرم است روی پارچ های پشمی پهن و بر موضع ضماد کنید و روزی سه بار تکرار کنید.
• چهل گرم کاکل ذرت را در یک لیتر آب ۵ دقیقه بجوشانید و ۱۵ دقیقه هم دم کنید و روزی ۵ بار و هر مرتبه نصف استکان از آب آن را بنوشید.
• هر روز پاها را ۱۵ دقیقه حمام خیلی گرم دهید، بعد ۵ دقیقه حمام سرد دهید و بعد آب ۵ عدد لیمو و ۲ عدد سیر را بگیرید و مخلوط کرده، بنوشید.
• چهار عدد برگ آرتیشو را در یک لیتر آب آهسته آنقدر بجوشانید تا به ۷۵ سانتی لیتر تقلیل یابد و هر روز یک فنجان از آب آن را شیرین کرده و بنوشید.
• صد گرم گل خشک اسطوخدوس هندی را بکوبید و در یک لیتر روغن زیتون مخلوط کرده و ۸ روز در مقابل آفتاب گذاشته، بعد موضع را با آن روغن ماساژ دهید.
• هر روز ۲۰ گرم برگ و ساقه گل گاوزبان را در نیم لیتر آب بجوشانید تا بپزد، بعد ۱۰ دقیقه دم کنید و هر نیم ساعت به نیم ساعت یک فنجان از آب آن را بنوشید.
• اما در این بیماری رسوب وجود دارد و لذا حجامت کلیه ها، ساکرال، ساق و کعب الارقوب (بین پاشنه) و در نهایت زالوی موضعی انگشت شست پا را انجام می دهیم.
• یک قاشق سوپ خوری پوست خشک و درختی را نرم بکوبید و در یک فنجان آب جوش ۱۵ دقیقه بجوشانید و پس از هر وعده غذا یک فنجان از آب آن را بنوشید.
• یک عدد پوارو را با آب بپزید، بعد از آب بیرون آورده تا آب نداشته باشد و در سرکه بیندازید تا خوب سرکه را به خود بگیرد، سپس بیرون آوردید، له کرده و ضماد گذارید.
• گل ارمنی، تخم کرفس، تخم شوید، رازیانه، زنیان، آویشن شیرازی، تخم گشنیز و انیسون از هر کدام به نسبت مساوی را نرم بسایید و در پی یا روغن زیتون مخلوط کنید و بمالید.
• آب خرفه تازه را با گلاب مخلوط کنید، بعد قدری کافور در آن حل کرده و بمالید و آب ترب را هم بگیرید، بعد با سکنجبین شیرین کنید و بخورید. و از مایعات بیشتر استفاده کنید.
• یک قاشق قهوه خوری گل طاووسی را در یک لیوان آب جوش دم کنید، بعد صاف کرده و آب آن را سه بار در روز بنوشید و در مورد این بیماری بیش از یک لیوان نباید مصرف شود.
• هر روز دو لیوان بزرگ آب انگور بخورید، یکی بین صبحانه و ناهار و دیگری بین ناهار و شام و این کار را ۴۰ روز ادامه دهید. و یا ۴۰ روز به جای صبحانه انگور فراوان بخورید و تا ظهر هیچ چیز دیگری میل نکنید.
• از خوردن ماهی با تخم مرغ و گوشت گاو، خوردن شراب با شیر، همبستر شدن در حال سیری، جمع کردن تخم مرغ با کشمش و لبنیات در معده، خوردن خربزه با انبه، تخم مرغ و ماهی و خوردن سرکه با شیر بپرهیزید.
• ضروری است که بیمار از خوردن غذاهای گوشتی و حیوانی و نوشیدن الکل و حبوبات خودداری کند. و برنامه غذایی روزانه را بر پایه مصرف سبزی ها، میوه ها، دانه های خوراکی تصفیه نشده، ورزش و حرات بدنی قرار دهید تا از حملات نقرس جلوگیری شود.
• آلبالو و گیلاس از میوه هایی هستند که در جلوگیری از بروز بیماری نقرس نقش مهمی دارند. همچنین این میوه ها برای کاهش درد مفاصل و رماتیسم نیز بسیار مفید هستند، گیلاس و آلبالو مقدار اسید اوریک را که در بیماران نقرس بالا است، کاهش می دهند.
• گل شقایق، عود، مقل ازرق، جدوار، تخم گشنیز و جوز بویا از هر کدام ۵ گرم، تخم شوید، گل محمدی، تخم شنبلیله، پودینه و زنیان از هر کدام ۱۰ گرم، کنجد و سورنجان از هر کدام ۲۰ گرم، همه را نرم بسایید، بعد با گلاب و سرکه مخلوط کنید و روزی سه مرتبه بمالید.
• مقداری عسل را روی یک قطعه تنظیف بماليد و هر ۲ ساعت یک بار آن را روی موضع گذارده و هر روز آن را عوض کنید و صبح ها در حالت ناشتا دو قاشق سوپ خوری عسل هم بخورید.
• دویست و پنجاه گرم ساقه های گلدار پونه کوهی را در یک لیتر آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید، بعد آب صاف کرده آن را در یک وان آب گرم بریزید و مدتی در آن دراز بکشید و محل نقرس را ماساژ دهید.
• هر روز لیمو بخورید، بدین ترتیب: روز اول یک عدد و روزی یک عدد اضافه کنید تا به ۲۰ عدد برسد و دوباره یکی یکی کم کنید تا به ۱ عدد برسد. مقداری گل یاسمن را در یک شیشه پر از روغن زیتون بریزید و ۱۵ روز در مقابل آفتاب قرار دهید و هر روز آن روغن را روی موضع بمالید و ماساژ دهید.
• چند قطره آبلیموی ترش و چند قطره روغن زیتون را در یک فنجان بریزید، بعد با بویون کرفس فنجان را پر کرده و بنوشید و هر ۲ساعت به ۲ساعت این کار را تکرار کنید و نیز کرفس خام را بکوبید و با آب لیمو روی شصت پا ضماد کنید و هر روز در لگن یا وان آب گرم چند برگ کرفس بیندازید و ۲ ساعت در آن پاشویه کنید و در این مدت کرفس را به انواع مختلف، زیاد بخورید.
• در بیماری نقرس، مفصل ورم می کند و این نشان از مواد زایدی است که در مفصل وجود دارد که سبب درد و ورم شده است. هنر و کارایی «شیطرج» این است که این مواد زایدی که در مفصل ها، سبب درد و ورم شده است، از بدن خارج می کند و به این طریق، نقرس را درمان می کند. مقدار مصرف شیطرج، حداقل ۴ گرم، در صبح و شب است. (درمان اصلی).
• اگر به نقرس (ورم و درد شصت پا) مبتلا شده اید، ضمن پرهیز از خوردن گوشت مخصوصاً گوشت پرندگان و شکار، دل و قلوه، غذاهای چرب و سرخ کرده، باید از خوراکی هایی که به درمان کمک می کنند بیشتر استفاده کنید، مانند: خربزه کاملاً رسیده قبل از غذا، پرتقال، موز، گلابی رسیده، آلو، انجیر خشک، کشمش، بویون کرفس، ترب سیاه و قلقاسی (سیب زمینی ترشی).
• برای کاهش درد مبتلایان به بیماری های مفصلی، می توان یک رژیم غذای مناسب انتخاب کرد و تأثیرات آن را در کاهش درد و آلام بیماران مزمن مفصلی مشاهده نمود. این بیماران باید از خودن غذاهای ترش، شور، تند و خیلی شیرین پرهیز کنند، همچنین غذاهای دیر هضم مانند ماکارانی، لازانیا و گوشت های دیر هضم مانند گاو و گوساله و شتر را کنار بگذارند و از سوپ و آش های سبک بدون نفخ استفاده کنند. یک نمونه مناسب برای دردمندان مفصل و همچنین بیماران نقرس، آش سماق است. محتویات این آش: ماش، کدوحلوایی، شوید تازه، پیاز داغ، آرد جو و در نهایت زرشک و سماق است، این آش بسیار سبک و مناسب بیماران مفصلی به شمار می آید (در هفته دو بار از این آش میل کنید تا درد ها سبک شوند).
• گل بنفشه ۲ گرم، تخم گشنیز ۵ گرم، کاکنج، بالنگو، تخم کاهو و تخم خرفه از هر کدام ۱۰ گرم، آلوچه خشک و آلو از هر کدام ۵۰ گرم و عناب و زرشک از هر کدام ۱۰۰ گرم، همه را مخلوط و نیم کوب کنید، بعد به ۱۵ قسمت مساوی تقسیم کرده و هر قسمت را یک شب در دو لیوان آب جوش بخیسانید و صبح در همان آب بجوشانید تا حدود یک لیوان از آب آن بماند، بعد آب آن را با لعاب اسپرزه و به مقدار ۵ گرم ترنجبین مخلوط کنید و صبح و عصر بنوشید.
• سورنجان 1 واحد + زنجبیل 2.5 واحد + زیره 2.5 واحد صبر زرد 2.5 واحد عسل کف نگرفته 5.5 واحد، شیوه ساخت دارو: اجزاء داروها را کوبیده از کلک رد کنند، سپس، باعسل ترکیب کنند تا خمیر شود. خمیر را به صورت حب در آورده و در نشاسته غلتانده و در جای خشک و خنک نگهداری کنند. مصرف این دارو برای زنان باردار و افرادی که سابقه فشارخون دارند ممنوع است. در طول مدت درمان نیز، باید هر روز فشارخون بیمار کنترل شود و در صورت رسیدن آن به بالای 14 مصرف دارو قطع شود. در ابتدای درمان ممکن است کمی درد بیشتر شود. (بسیار مجرب).

درمان نقرس حاد:

• اگر به نقرس حاد مبتلا شده اید، باید از خوردن: جگر، دل و قلوه، کله پاچه، مغز، گوشت، آبگوشت، ماهی، چربی جات، تخم مرغ، قارچ، ادويه جات، مارچوبه، نمک، چای، شکلات، گوجه فرنگی، اسفناج، ترشک و مصرف دخانیات پرهیز کنید.
• به عنوان درمان باید شیره کوکنار، زعفران و زرده تخم مرغ پخته را مخلوط کرده و بر موضع ضماد کنید.
• فوفل، گل ارمنی، گل مامیثا و صندل سرخ و سفید را نرم بسایید، بعد با گلاب، سرکه و آب کاسنی مخلوط کنید و روزی سه مرتبه بمالید.

درمان درد نقرس:

• ادرار را بجوشانید و مدتی پا را در آن قرار دهید.
• آب کلم تازه را با آب شنبلیله تازه مخلوط کنید و بمالید.
• موی آدم را خوب بجوشانید و پا را در آن بگذارید و مدتی نگهدارید.
• یک شلغم سفید پخته را مثل فرنی له کنید و روی عضو ضماد گذارید.
• کاکل ذرت را بجوشانید بعد آب آن را صاف کنید و روزی سه بار بنوشید.
• تسکین دهنده درد نقرس، خوردن: انجیر، والک، آش کدو و دلمه برگ مو مفید خواهد بود.
• سیر را خوب بکوبید و در پارچه نازکی بپیچید و روی محل درد بگذارید و پس از ۱ ساعت موضع را بشویید.
• برگ های کلم را خرد کنید و بپزید و تا گرم است، روی پارچه ای پشمی پهن کرده و روی محل درد بگذارید.
• یک قطعه آهن سرخ شده را در مقداری شیر بیندازید و بعد مقداری سفید آب قلع ساییده شده را در آن مخلوط کرده و با آن پاها را خوب مالش دهید.
• مقداری صمغ کاج را با مقداری روغن زيتون به طور مساوی مخلوط کنید و در بنماری بجوشانید و هم بزنید تا خوب مخلوط شود و روی محل درد بمالید.
• پوارو را در آب بپزید، بعد از آب درآورید و ۲۴ ساعت در سرکه بخیسانید، سپس از سرکه خارج کرده و له کنید و بر محل درد ضماد کرده و هر روز تکرار کنید.
• یک قطعه آهن تمیز سرخ شده را در مقداری شیر بیندازید، بعد مقدار کمی شیره کوکنار، کمی موم و روغن زیتون را با آن مخلوط کنید و با آن پاها را خوب مالش دهید.

درمان درد نقرس از سردی:

• اگر درد نقرس از سردی و رطوبت باشد، باید خردل ساییده شده را با ادرار شتر مخلوط کرده و بر آن ضماد گذارید و از خوردن خوراکی های سرد و رطوبتی پرهیز کنید.

داروها:

• پروبنسید
• ناپروکسن
• سولینداک
• آلوپورینول
• راسبوریکاز
• دیکلوفناک
• سلکوکسیب
• ایندومتاسین
• سولفین پیرازون
• کولشیسین یا کلشی سین

فعالیت:

• ورزش منظم باعث کاهش علائم نقرس و حتی پیشگیری از وقوع آن می شود، ورزش نباید بسیار شدید و سخت باشد, زیرا ورزش های شدید باعث افزایش علائم می شود. ماساژ و ورزش های کشش به حفظ انعطاف پذیری مفصل و جلوگیری از سفت شدن مفصل کمک می کند.
• میله ای را زیر پای خود قرار دهید و آن را بغلتانید. این تمرین را ۲ بار در روز و هر بار 5 تا 10بار تکرار کنید.
• جمع کردن حوله یا پارچه با انگشتان پا: این حرکت باعث تقویت عضلات خم کننده انگشتان می شود. یک حوله را صاف پهن کنید، پا را روی آن بگذارید. حال با انگشتان حوله را به زیر پا جمع کنید. این تمرین را ۲ بار در روز و هر بار 5 تا 10بار تکرار کنید.
• ماساژ پا: با دو دست پنجه پا را می گیریم بطوری که انگشتان دو دست در زیر پنجه و شست هر دو دست بر روی سطح پشتی پنجه پا قرار بگیرند. فشار کمی با دست ها به پا وارد کرده و دست ها را در جهت مخالف هم به طرف خارج می کشیم بطوری که سر متاتارس ها مثل بادبزنی که باز شود از هم دور کند. این کا را 10 الی 5 بار تکرار می کنیم. میان انگشتان پا را به وسیله انگشتان شست دو دست به صورت دایره ای ماساژ دهید، همچنین پنجه پا را با دو دست به شکل دایره ای ماساژ دهید.

رژیم غذایی:

• جگر، قلوه، ماهی کولی یا ساردین نخورید. روزانه حداقل 12 الی 10 لیوان آب بنوشید. نوشیدن مقادیر زیادی مایعات باعث رقیق شدن ادرار و کمک به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه می شود. از نوشیدنی های الکلی پرهیز کنید، خصوصاً آبجو و شراب (آنها ممکن است باعث آغاز حمله حاد نقرس یا بدتر شدن آن شوند). اگر اضافه وزن دارید، رژیم لاغری مناسب و تأیید شده توسط پزشک بگیرید. هرگز وزن خود را به طور ناگهانی کم نکنید، زیرا این کار ممکن است باعث آغاز حمله حاد نقرس شود.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، بورانی گوجه بادمجان، خوراک بادمجان و غوره، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با رب انار، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا ساده، خوراک بامیه با سویا، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با شوید، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک لوبیا قرمز، خوراک مخلوط، آش گندم با سویا، آش ماش، آش صیفی، آش سماق، آش عدس ۱، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۲، خورش به و آلو، خورش به، خورش آلو و قیسی، خورش قیمه بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش لوبیا سبز، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، برگر کدو خورشتی، دلمه برگ انگور، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس گوجه فرنگی ۱، سس گوجه فرنگی ۲، سس معطر، سس مخصوص ۱، سس مخصوص ۲، سس زیتون، سس جعفری.
• خوردنی های مضر: عدس پلو ساده.

نکته:

• قسمت های مختلف گوشت به طور وحتشناکی از اسید اوریک (اوره) برخوردار است. مثلاً یک کیلوگرم گوشت گوساله، 30 گرین و یک کیلو جگر بیش از 40 گرین اسیداوریک دارد، در حالی که تمام اسید اوریکی که بدن انسان در روز می سازد و از طریق کلیه ها دفع می کند، فقط 6 گرین می باشد. علاوه بر این، مصرف گوشت، کاری دشوار برای کلیه ها ایجاد و شخص را به امراض گوناگونی که ناشی از تراکم اسید اوریک در بدن می باشد مبتلا می سازد. هرگز دیده نشده که این بیماری ها تا وقتی مریض به خوردن گوشت ادامه می دهد، علاج واقعی داشته باشد.
• از بین تمام بیماری های دردآور، نقرس یکی از دردناک ترین آنها است که اگر تحت کنترل و درمان قرار نگیرد ممکن است به قلب و کلیه ها حمله کند و عاقبت و نتیجه احتمالی آن مرگ خواهد بود. البته امروزه با در دسترس بودن داروهای جدید، خطر این بیماری در مبتلایان خیلی کمتر از زمان های سابق شده است. نقرس یا به عبارت دیگر بیماری مفصلی نقرسی یکی از بیماری های مهم مفاصل می باشد. علل یا عوامل اختصاصی برای تولید این بیماری بسیار متفاوت هستند. نقرس در اصل یک بیماری ویژه است که مفاصل و کلیه ها را مبتلا می سازد. بروز این مشکل به دلیل مواد شیمیایی غیرعادی در بدن است که باعث تولید مقدار زیاد و یا اضافی اسیداوریک می شود. حمله حاد یا شدید نقرس با تشکیل بلورهای اورات که یک نمک اسیداوریک است در یک یا چند مفصل تولید می شود. موقعی که این موضوع اتفاق می افتد به دنبال آن التهاب و درد در مفصل نیز به وجود می آید. معمولاً مفصل هایی که تحت تأثیر یک حمله حاد نقرس قرار می گیرند، در مقایسه با آرتروز شبه روماتیسمی و یا آرتروز استخوانی دارای درد بیشتری هستند. علت این است که التهاب در نقرس شدیدتر از درد روماتیسم یا آرتروز بوده و همین موضوع باعث درد شدیدتری می شود. در این بیماری همراه با التهاب شدید، فشار مادی و تحریک شیمیایی در انتهای اعصاب حساس در ناحیه مفصل های مبتلا و در اطراف آن ها نیز وجود دارد. هنگام حمله نقرس، آماس در ناحیه مفصل می تواند بیش از سایر فرم های بیماری های مفصلی جلب توجه کند. به هرحال در اثر التهاب منافذ، رگ های خونی در ناحیه مبتلا گشاد می شوند. خون از این منافذ به خارج از رگ ها نفوذ می کند و باعث آماس می شود. نفوذ خون در اطراف سلول های ناحیه مبتلا به منظور دفاع و حمایت صورت می گیرد ولی در حقیقت و عملاً باعث افزایش تورم می شود. این تورم خودش به طور قابل ملاحظه ای به افزایش درد کمک می کند. حمله های حاد و یا شدید نقرس می توانند در اثر یکی از علل مربوط به آن باشند. در بدن هر فردی اسیداوریک از موادی به نام پورین ساخته می شود و این موضوع در جریان یک سلسله فعل و انفعالات شیمیایی که بسیار پیچیده هستند صورت می گیرد. بسیاری از غذاهای معمولی نیز که روزانه مصرف می شوند حاوی مقدار زیادی پورین هستند. افراد مبتلا به نقرس باید از مصرف غذاهایی که دارای پورین زیاد هستند اجتناب کنند. در بین غذاهایی که حاوی پورین به مقدار فراوان هستند می توان به ماهی کولی و ساردین و اعضای حیوانی از قبیل: دنبلان، مغز، قلوه و جگر اشاره کرد و در بین نوشابه ها نیز آبجو حاوی مقدار زیادی پورین است. بیماری نقرس فقط در صورتی می تواند ایجاد شود که بلورهای اسیداوریک در مفاصل پدید آمده باشد. این اتفاق در بعضی مواقع در افرادی که میزان اسیداوریک خونشان بالا است حادث می شود. اسیداوریک موقعی در بدن تشکیل می شود که مواد زاید برای استفاده مجدد مورد تجزیه قرار می گیرند. برای اینکه سطوح اسیداوریک در خون کم شـود، در بدن بیشتر افراد این ماده به اندازه کافی همراه با ادرار به خارج دفع می شود. به هر حال بدن افراد مبتلا به نقرس معمولاً به طور ارثی گرایش دارند که اسیداوریک را کمتر از اندازه عادی دفع کنند. باید دانست هر فرد با داشتن اسیداوریک به میزان خیلی زیاد الزاماً به نقرس مبتلا نمی شود، برای به وجود آمدن این بیماری لازم است که بلور کریستال ها در مفصل تشکیل شوند. وقوع این حادثه برای بعضی افراد و همچنین برای بعضی از مفصل های معین مثلاً انگشت شست پا بیشتر از بقیه می باشد. اگر اسیداوریک در خون به مقدار زیاد وجود داشته باشد گاهی اوقات بلورها در کلیه ها تشكیل سنگ کلیه و یا در پوست تشکیل برآمدگی های آهکی را می دهند.
• نقرس به صورت یک عارضه خانوادگی: عموماً عقیده بر این است که نقرس گرایش دارد به صورت یک عارضه در افراد بعضی از خانواده ها انتشار یابد. نواقص یا عیوب شیمیایی باعث می شوند که بدن مقدار زیادی اسیداوریک تولید کند یا اینکه اجازه ندهند تا بدن با سرعت مناسب اسیداوریک هایی که از عوامل ارثی هستند را دفع کند. این نواقص می توانند از پدر یا مادر به فرزندان برسند. با این وجود اگر والدین نقرس دارند نباید انتظار داشت که حتماً آن را به فرزندان انتقال دهند. این مسئله ممکن است اتفاق افتد ولی حتمی نیست. حملات نقرس در کودکان خیلی کمیاب است، اما موقعی که این حادثه روی می دهد کودک باید به فوریت تحت درمان قرار گیرد تا از ناتوانی و علیل شدن او جلوگیری شود. همچنین نقرس در خانم ها قبل از یائسگی یا پیش از رسیدن به دوره قطع عادت ماهانه، کمیاب و وقوع آن فقط در حدود ۵% از موارد گزارش شده است. مطلب فوق شاید به دلیل این حقیقت است که معمولاً سطوح اسیداوریک در خون خانم ها به طور متوسط کمتر از آقایان است. اگر حمله نقرسی در خانم ها پیش آید اکثراً بعد از سن یائسگی خواهد بود و بیشترین مبتلایان نقرس مردان هستند، که حمله آن می تواند در هر زمان پس از سن بلوغ حادث شود.
• در نقرس ممکن است بلورهای اورات در انگشتان دست، زانوها، آرنج ها، حتی در نوک بینی و گوش ها جمع شوند.
• نقرس یکی از انواع بیماری های ورم مفاصل می باشد که می تواند موجب بروز علائمی مثل درد در مفاصل شود. نقرس در اثر افزایش اسید اوریک در خون به وجود می آید. یکی از عوامل افزایش دهنده اسید اوریک، دریافت زیاد مواد غذایی حاوی اسید آمینه “پورین” و مصرف زیاد غذاهای پر پروتئین بخصوص گوشت است. اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن است. گاهی اوقات بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن این ماده بطرز غیر طبیعی در مایعات بدن جمع شده و به شکل کریستال هایی در مفاصل ته نشین شده و باعث قرمزی، متورم و گرم شدن، درد و التهاب یک یا چند مفصل می گردد رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول های ایمنی شده و بدنبال آن موجب التهاب و درد مفصل می شود. تشکیل کریستال های اسید اوریک در مفصل (که بیشتر در انگشت شست پا، پاشنه پا، قوزک پا، زانو و آرنج است) موجب می شوند تا سلول های ایمنی بدن, آنها را مهاجم تلقی کرده و بخورند. بدنبال آن این سلول ها مواد شیمیایی خاصی بنام پروستاگلاندین و لوکوترین از خود ترشح می کنند که این مواد موجب ایجاد علائم التهاب در مفصل (درد و تورم) می شوند. حملات درد و تورم مفصل شست پا در نقرس معمولاً شبانه است. در طول روز به علت وضعیت ایستاده بدن، مایع میان بافتی زیادی در اندام تحتانی و بخصوص پایین ترین قسمت های آن یعنی پاها جمع می شود. شب هنگام و وقتی بیمار دار کشیده و به حالت افقی در میاید این مایع میان بافتی دوباره به جریان خون برمی گردد. در این بازگشت، مایعات زودتر از اسید اوریک به جریان خون برمی گردند و در نتیجه غلظت اسید اوریک در پا افزایش میابد. این اسید اوریک در مفاصل پا رسوب می کند و چون در شب پا سردتر می شود این سرما به رسوب کریستال های اسید اوریک در مفصل پا کمک می کند. به همین علت بروز حملات درد و تورم مفصل در شب بیشتر است. درد نقرس می‌تواند با درد شدید شست پا و احساس اینکه شست پایتان آتش گرفته است، شما را در شب از خواب بیدار کند. مفصل تحت تأثیر داغ، متورم و چنان حساس هست، که حتی وزن ملافه برروی آن فشار و درد وارد می‌کند. خوشبختانه نقرس درمان پذیر و تاحدودی قابل پیشگیری است. حدود 95 درصد از مردان و 5 درصد از زنان دچار نقرس می شوند. زنان قبل از یائسگی، جزو گروه درگیر با نقرس می باشند. نکته جالب اینست که حدود ده درصد مردم اسید اوریک بالایی دارند ولی همه آنها علائم نقرس را نشان نمی دهند. در مقابل بعضی افراد با علائم بالینی نقرس اسید اوریک بالایی ندارند. در واقع در بسیاری اوقات در موقع بروز علائم بالینی نقرس که بصورت شروع ناگهانی درد و تورم مفصلی است اسید اوریک خون کاهش میابد.