سیاه سرفه: عبارت است از سیاه ‌سرفه یک بیماری عفونی باکتریایی است که گلو و بینی فرد را مورد هجوم قرار می‌دهد. ویژگی مشخص این بیماری سرفه‌های خشک شدیدی است که به ‌دنبال آن صدای نفس بیمار تند و رنگ او کبود می‌شود. عامل ایجاد این بیماری که به ‌عنوان (سرفه ۱۰۰ روزه) نیز شناخته می‌شود، یک باکتری به نام بوردتلا پرتوزیس است. سیاه سرفه نوزادان و کودکان را بیش از بزرگسالان و نوجوانان درگیر می‌کند و می‌توان عاملی تهدید کننده و کشنده برای آن‌ها محسوب شود. بروز علائم عفونی این بیماری معمولاً هفت روز طول می‌کشد. سیاه سرفه از طریق قطرات و ترشحات منتشر شده در هوا به دنبال عطسه و سرفه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و گاهی با تب، آبریزش بینی و استفراغ پس از حملات سرفه همراه است.

علائم:

1. اولین علائم تقریبا ۲ تا ۳ هفته بعد از آلودگی بروز می کنند. این علائم ملایم و خفیف بوده و مانند سرماخوردگی معمولی شامل سرفه های خشک، آبریزش بینی و عطسه می باشد. در طول مرحله اولیه که حدود ۷ الی ۱۴ روز طول می کشد بیماری به شدت مسری می باشد. بعد از این مدت علائم بدتر شده و معمولاً عبارتند از:
2. خروج مقدار زیادی خلط در هنگام سرفه کردن
3. استفراغ که به دلیل سرفه های شدید و پی در پی به وجود می آید.
4. خونریزی بینی نیز ممکن است بر اثر پارگی رگ های بینی به وجود آید.
5. حملات سرفه همراه با یک تنفس شدید که صدای هوپ را تولید می کند. (حملات سرفه معمولاً در هنگام شب شدیدتر است).
6. حملات طولانی سرفه ممکن است باعث پارگی مویرگ های کوچک شده و باعث یک حالت سرخی به خصوص در اطراف صورت، در محل رویش موها و چشم ها می گردد.

علت:

• عفونت با باکتری بورتلاپرتوسیس. این بیماری از طریق تماس مستقیم با سرایت فردی یا تماس غیر مستقیم مثل تنفس هوای حاوی قطرات عفونی یا دست زدن به پیراهن یا سایر مواد آلوده منتقل می شود. دوره کمون 7 الی 5 روز است.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. بارداری
2. افراد واکسینه شده
3. شرایط زندگی شلوغ یا غیر بهداشتی
4. همه گیری های اواخر زمستان و بهار. گسترش باکتری ها باعث افزایش شدت بیماری زایی آنها می گردد.

پیشگیری:

• تمام کودکان را بر ضد سیاه سرفه واکسینه کنید. واکسیناسیون معمولاً در 2 ماهگی شروع می شود و پس از 5 سالگی توصیه نمی گردد. افراد دچار عفونت را جدا کنید.

عواقب مورد انتظار:

• با درمان معمولاً ظرف تقریباً 6 هفته علاج می شود (ممکن است بین 3 هفته تا 3 ماه باشد). سیر معمول بیماری به این قرار است: 2 هفته سرفه غیر مشخص، 2 هفته حملات (سیاه سرفه) و 2 هفته نقاهت، ممکن است برخی سرفه های پایدار ماه ها طول بکشند.
• مشکلات همراه با اين بیماری عبارتند از، احتمال ذات الريه و برونشکتاری که در این بیماری مسیرهای هوایی به طور غیر عادی گشاد می گردند. کودکان و نوزادان ممکن است بر اثر شدت سرفه ها برای مدتی تنفس خود را از دست بدهند. کمبود اکسیژن حاصل ممکن است سبب حمله قلبی (توقف قلب) و یا صدمات مغزی گردد.

عوارض احتمالی:

1. پنومونی
2. خون دماغ
3. جدا شدن شبکیه
4. تشنج و آنسفالیت
5. عفونت گوش میانی
6. پارگی عروق خونی مغز
7. آپنه (کند شدن یا توقف تنفسی)
8. کودکان زیر یک سال در معرض عوارض شدید یا مرگ قرار دارند.

تشخیص:

1. تشخیص سیاه سرفه در مراحل اولیه آن می‌تواند مشکل باشد، زیرا علائم و نشانه‌ها مشابه سایر بیماری‌های تنفسی شایع مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا برونشیت است. بعضی اوقات، پزشکان می‌توانند با سؤال از علائم و گوش دادن به سرفه، سیاه سرفه را تشخیص دهند. آزمایش‌های پزشکی ممکن است برای تأیید تشخیص نیاز باشد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
2. کشت بینی یا حلق و آزمایش:پزشک شما نمونه‌ای از خلط را از بینی یا گلو می‌گیرد. سپس نمونه برای اثبات وجود باکتری‌های سیاه سرفه بررسی می‌شود.
3. آزمایش خون:برای بررسی تعداد گلبول‌های سفید خون، ممکن است یک نمونه خون گرفته شود و به آزمایشگاه فرستاده شود، زیرا گلبول‌های سفید خون به بدن در مبارزه با عفونت‌ها، مانند سیاه سرفه کمک می‌کند. تعداد گلبول‌های سفید خون بالا به طور معمول حاکی از وجود عفونت یا التهاب است. این یک آزمایش عمومی است و مخصوص سیاه سرفه نیست.
4. عکسبرداری از قفسه سینه:پزشک شما ممکن است برای بررسی وجود التهاب یا مایع در ریه‌ها، پرتونگاری را انجام دهد، که ممکن است در صورت وجود پنومونی باعث سرفه و سرفه‌های دیگر و سایر عفونت‌های تنفسی شود.

درمان طب نوین:

• نوزادان به طور معمول برای معالجه در بیمارستان بستری می‌شوند، زیرا سیاه سرفه برای آن گروه سنی خطرناک‌تر است. اگر کودک شما نمی‌تواند مایعات یا مواد غذایی را مصرف کند، مایعات داخل وریدی ممکن است لازم باشد. همچنین کودک شما برای جلوگیری از شیوع عفونت از دیگران جدا خواهد شد. کودکان بزرگتر را معمولاً می توان در منزل درمان کرد. تا از بین رفتن تب، شخص بیمار را جدا کنید. ملاقات کنندگان اجباری باید ماسک بزنند، در طول یک حمله سرفه در یک کودک، پایین تخت را بلند کنید. صورت کودک را پایین بیاورید و سرش را به یک طرف بچرخانید تا به تخلیه ریه ها کمک کنید. کودکان بزرگتر معمولاً ترجیح می دهند در طول حملات سرفه بنشینند و به جلو خم شوند. از یک مرطوب کننده اولتراسونیک برا تسکین سرفه و کمک به رقیق شدن ترشحات برونش و ریه استفاده کنید. هر روز مرطوب کننده را تمیز کنید.
• سیاه ‌سرفه یک عفونت باکتریایی است و در نتیجه با مصرف آنتی‌ بیوتیک‌ها، معمولاً از خانواده اریترومایسین، در طول دو هفته قابل درمان است. در صورت تجویز آنتی‌بیوتیک توسط پزشک، بیمار باید تمامی دوزهای تجویزی را مصرف کند. قطع زودهنگام دوره درمان می‌تواند منجر به عود بیماری با شدت بالاتر از قبل شود. در موارد وخیم‌تر ممکن است فرد نیازمند بستری شدن در بیمارستان، گاهی در بخش مراقبت‌های ویژه باشد که در این موارد یک لوله تنفسی وارد گلوی بیمار می‌شود و تا زمان بهبودی از عفونت، این لوله وظیفه محافظت از مجاری تنفسی و کمک به تنفس بیمار را برعهده دارد.

درمان طب سنتی:

• روزی یک بار دود عنبرنسارا استشمام کنید.
• انجیر خشک را بو دهید بعد نرم بسایید و بخورید.
• هر روز آب دانه های یک انار سیاه را بگیرید و بنوشید.
• هر روز ۳ مثقال گل کدو را مثل چای دم کنید و بخورید.
• هر روز چند تره فرنگی را در شیر بپزید و آن شیر را بنوشید.
• چهار تا هشت گرم گل نرگس را در یک لیتر آب بجوشانید و به تناوب بنوشید.
• پانزده تا بیست و پنج گرم کاکوتی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و بنوشید.
• شیر مادیان را روزی چهار بار به مدت ۴۰ روز سه قاشق سوپ خوری در روز بخورید.
• هر روز ۲ عدد سیر را در یک فنجان شیر بجوشانید و تا گرم است آن شیر را بنوشید.
• شکرتیغال را پودر کنید و با یک لوان شیر گرم مخلوط کنید و جرعه جرعه میل کنید.
• شش را با آب بپزید. هنگام پختن با آب آن بخور دهید. بعد از پخته شدن آن را بخورید.
• شش نخود خون سیاوش را با شش نخود شکر بسایید و آن را سه شب موقع خواب بخورید.
• آب شاهی تازم را بگیرید و هر روز سه قاشق سوپ خوری آن را صبح و ظهر و عصر بنوشید.
• پوست خشخاش، کاکل ذرت و گل زوفا از هر کدام ۱ مثقال بجوشانید. صبح، ظهر و شب آب آن را بنوشید.
• وسط شلغم را گود کنید و مقداری عسل بریزید و بعد گذشت چند ساعت آب باز می کند این آب را میل کنید.
• برای درمان آن روزی شش مرتبه هر بار یک قاشق سوپخوری آب جوشانده مغز ریشه شیرین بیان را بخورید.
• هر صبح و شب هر بار یک قاشق سوپ خوری روغن ماهی را با عسل و یا عصاره لیمو مخلوط کنید و بخورید.
• بیست تا سی گرم ریشه پامچال را در یک لیتر آب ۱۵ دقیقه بجوشانید و آب آن را به مرور در طول روز بنوشید.
• گل گاوزبان و سنبل الطیب از هر کدام ۱ مثقال با سه نخود وسمه نساییده بجوشانید و آب صاف کرده آن را بنوشید.
• بیست و پنج گرم تخم رازیانه را نرم بکوبید و در یک لیتر شراب قرمز ۸ روز بخیسانید و پس از هر وعده غذا یک فنجان بنوشید.
• شاهی را در شیر بپزید، وقتی پخته شد با آب آن شربت درست کنید. هر صبح، ظهر و شب یک قاشق سوپ خوری از آن را بخورید.
• کاکل ذرت، هسته آلبالو، مغز ناخنک و گل زوفا را مساوی بجوشانید و روزی سه تا پنج مرتبه آب آن را با نبات شیرین کنید و بخورید.
• چهل تا شصت گرم سیر را ریز کرده و در ۲۵۰ گرم آب داغ ۱۰ ساعت بخیسانید. بعد هر دو ساعت یک بار یک قاشق از آن آب را بخورید.
• یک قاشق قهوه خوری دانه های رازیانه را در یک فنجان آب گرم پس از ۱۰ دقیقه دم کردن صاف کنید. آب آن را با عسل شیرین کرده و بنوشید.
• ده گرم اسطوخدوس هندی را در یک لیتر آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید. آب صاف کرده آن را با عسل شیرین و در فاصله هر غذا یک فنجان بنوشید.
• سی گرم ساقه های گلدار و خشک آویشن را در یک لیتر آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید سپس آن را با عسل شیرین کرده و روزی ۴ تا ۵ فنجان به نوبت بنوشید.
• گل کدو، کاکل ذرت، دم گیلاس، گل زوفا، بار درخت کاج و پرسیاوش از هر کدام ۱ مثقال با ۶ مثقال نبات مصری بجوشانید و آب آن را بخورید و ۴۰ روز ادامه دهید.
• گل گاوزبان، کاکل ذرت و پرسیاوش از هر کدام ۱ مثقال بجوشانید و مقداری نبات را کوبیده و داخل آب صاف کرده آن بریزید، در طول ۲۴ ساعت کم کم آن را بخورید.
• پنجاه گرم گل حلوا را در نیم لیتر آب جوش ۱۰ دقیقه دم کنید سپس آن را صاف و هموزن آن شکر اضافه کنید و در بن ماری قوام آورید، روزی سه قاشق به نوبت بخورید.
• رب ریشه شیرین بیان را بجوشانید بعد شکر تیغال را بسایید و با آب صاف کرده آن مخلوط کرده و به مدت ده روز، هر روز پنج بار، هر مرتبه یک قاشق غذاخوری بخورید.
• بیست گرم گل، برگ و ساقه ریحان را با ۲۰ گرم آویشن شیرازی در یک لیتر آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید. آب آن را صاف کرده بعد دو قاشق سوپ خوری عسل به آن اضافه کنید و هر نیم ساعت چند قاشق بخورید.
• چهار عدد سیب درختی را پوست کنده و قطعه قطعه کنید. یک لیتر آب و یک مشت کشمش و ۱۵ عدد عناب نیم کوب شده روی آن ریخته، یک ساعت بجوشانید. آب آن را صاف کرده و به آن ۵۰ گرم شکر اضافه کنید و مجدداً بجوشانید تا قوام آید و در طول روز به مرور مصرف کنید.
• ترب سیاه را رنده کنید بعد نبات را بسایید و روی آن بپاشید. بگذارید یک روز بماند تا شربت غلیظی به وجود آید یا اینکه وسط ترب سیاه را گود کنید و آن را از نبات ساییده پر کنید و به مدت یک روز بماند تا نبات ها به صورت شربت درآید. هر ساعت یک قاشق سوپخوری آن را بخورید.
• داروی سیاه سرفه و سایر بیماری های عفونی برنش ها: آویشن ۲۰ گرم + گل ماهور ۱۰ گرم + برگ پاخری ۱۰ گرم + طرز تهیه و مقدار مصرف: مقدار یک قاشق غذاخوری از مخلوط فوق را که قبلا کوبیده شده باشد در یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت ۲۰ دقیقه باقی بگذارید تا دم بکشد سپس آن را صاف کرده روزی دوبار (صبح و شب) هر بار یک فنجان میل کنید.

درمان سیاه سرفه بعد از سه ماه:

• برای درمان سیاه سرفه ای که بیش از سه ماه طول بکشد و علتش نامعلوم باشد باید مغز ناخنک، سنبل الطیب، سریشم ماهی، گل گاوزبان، بیخ بنفشه، عناب نیم کوب شده و صمغ عربی از هر کدام ۱۰ گرم، پر سیاوشان، شکر تیغال پاک شده، مغز حب المحلب، به دانه، مرزنجوش، بادرنجبویه و گل زوفا از هر کدام ۲۰ گرم. سه پستان و گل کدو از هر کدام ۴۰ گرم، گل بنفشه فرنگی ۵۰گرم، ترنجبین و پودر شیرین بیان از هر کدام ۶۰ گرم و پیاز عنصل خشک ۵ گرم همه را مخلوط کرده و در ظرفی سر بسته بجوشانید. پس از سرد شدن آب آن را صاف کرده و مجدداً بجوشانید تا غلیظ شود. باز هم بگذارید تا سرد شود. آنها را در بطری سربسته بریزید و هر روز ۵ مرتبه و هر بار یک قاشق غذاخوری از آن میل فرمایید.

داروها:

• توسیان
• آزیترومایسین
• کوتریموکسازول
• از داروهای ضد سرفه مگر در صورت تجویز استفاده نکنید. ممکن است توصیه شود در دوره کمون اریترومایسین شروع گردد. برای عوارضی چون عفونت گوش میانی یا پنومونی ممکن است آنتی بادی هایی تجویز گردند.

فعالیت:

• تا از بین رفتن تب، کودک را در بستر نگه دارید، با توجه به قدرت کودک، فعالیت طبیعی باید به آهستگی از سر گرفته شود.

رژیم غذایی:

• کودک را به نوشیدن مایعات فراوان مثل آب میوه، چای، نوشیدنی های کربنات دار و سوپ رقیق تشویق کنید. رژیم غذایی خاصی ندارد. وعده های غذایی کم و به تعداد زیاد ممکن است استفراغ را کاهش دهد.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ و ذرت، خوراک صیفی جات، خوراک گل کلم، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک کشمشی، خوراک لوبیا چشم بلبلی، آش ماش، آش کدو حلوایی، آش صیفی، آش عدس ۱، آش جو با لوبیا سبز، آش کلم بروکلی ۱، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش اسفناج ۲، ماش پلو، عدس پلو ساده، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، لبو پلو، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش کدو حلوایی، خورش کلم بروکلی با قارچ، سوپ صیفی جات ۱، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، برگر کدو خورشتی، دلمه کدو خورشتی، پرتقال، سیر، رژیم انگور، تربچه، آش شلغم، آش کدو، آش های ساده، عماج، نشاسته پخته، شربت شلغم، شیر، فرنی، شربت ترب سیاه، شیر برنج، نخود آب، چلوی ساده کم چربی، شش گوسفند پخته، جوجه خروس، زرده تخم مرغ، آب دم کرده آویشن شیرازی، آب دم کرده گل پامچال، آب دم کرده گلبرگ شقایق، عسل اوکالیپتوس،
• خوردنی های مضر: خامه سویا، سس گل کلم، آلبالو پلو، لپه پلو، دم پخت گوجه ۱، خوراک لوبیا سفید با سویا.

نکته:

• چه زمانی کودکان دچار سیاه سرفه می‌شوند: دوره‌های سرفه در نوزادان پس از تغذیه رخ می‌دهد و ممکن است با ترشحات مخاطی دهان و بینی همراه باشد که تجمع آن‌ها باعث تغییر رنگ چهره کودک به رنگ قرمز یا آبی می‌شود. شدت سرفه‌ها می‌تواند تا حدی زیاد باشد که باعث خون‌ریزی بینی و یا ایجاد لکه‌های خونی در چشم شود که به آن خون‌ریزی زیر ملتحمه می‌گویند. حملات سرفه در نوزادان می‌تواند باعث خفگی یا آپنه و در صورت توقف ناگهانی تنفس منجر به مرگ ناگهانی شود. ممکن است این بیماری کشنده نبوده، اما با بیماری‌های شدیدی همچون ذات‌الریه، تنفس آرام، کم ‌آبی بدن، برونشکتازی (نوعی بیماری ریه که منجر به بزرگ شدن مجاری هوایی کوچک‌تر می‌شود) و حتی تشنج همراه باشد. در مواردی که بیمار دچار سرفه‌های بسیار شدید شد، ممکن است با وارد آوردن فشار به رگ‌های خونی منجر به خونریزی داخل مغز شود.
• واکسن سیاه سرفه معمولاً به طور مداوم در دوران کودکی به عنوان واکسن سه گانه DTP (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه) به کودکان داده می شود. معمولاً ایمن سازی در برابر سیاه سرفه ممکن است کمی خطر التهاب مغز را به همراه داشته باشد و در صورتی که کودکتان احتمال ابتلاء به این حالت را داشته باشد پزشک شما را آگاه خواهد کرد. بایستی در نظر داشت که بیماری خطرات و مشکلات بسیار بیشتری را نسبت به عوارض واکسن آن دارا می باشد. کودک بایستی برای تکمیل میزان واکسن، قبل از دبستان نیز مجدداً واکسینه گردد.
• سیاه سرفه را سه ماه سرفه هم می گویند زیرا مشهور است که باید سه بار ماه در آسمان هویدا شده و پنهان شود و همین که چشم بیمار به ماه سوم افتد به خودی خود بهبود خواهد یافت. همچنین مشهور است در اطراف قزوین چاله آبی وجود دارد به نام آب سارو که به تجربه ثابت شده است آب آن در بیماری سیاه سرفه نافع خواهد بود و مردم برای درمان از آن استفاده می کنند.