زخم (فیبروز ریه): عبارت است از فیبروز ریوی از بیماری‌های مهم ریوی است که بر سیستم تنفسی تأثیر می گذارد و باعث ایجاد زخم (فیبروز) و ضخیم شدن بافت ریه می‌شود. با بدتر شدن فیبروز ریوی، به تدریج بیمار دچار تنگی نفس می‌شود. فیبروز ریوی می‌تواند توسط عوامل زیادی ایجاد شود، اما در بیشتر موارد، پزشکان نمی‌توانند علت ایجاد مشکل را مشخص کنند. وقتی علتی پیدا نشود، این بیماری، فیبروز ریوی ایدیوپاتیک نامیده می‌شود. آسیب ریه ناشی از فیبروز ریوی قابل اصلاح نیست، اما داروها و روش‌های درمانی گاهی اوقات به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند.
علائم:
- خستگی
- تنگی نفس
- سرفه خشک
- کاهش وزن بی‌دلیل
- مفاصل و ماهیچه‌های دردناک
- گرد و پهن شدن سر انگشتان دست و پا
- سطح فیبروز ریه و شدت علائم آن می‌توانند از فرد به فرد بسیار متفاوت باشند. برخی از افراد با سرعت بسیاری مریض می‌شوند و و باقی افراد علائم خفیفی دارند که به آرامی در طی ماه‌ها یا سال‌ها افزایش پیدا می‌کند.
- برخی از افراد ممکن است به سرعت بدتر شدن مشکلات ریه را تجربه کنند (تشدید حاد) که شامل تنگی نفس شدید می‌شود که ممکن است برای چند روز تا چند هفته طول بکشد. افرادی که دچار تشدید حاد هستند ممکن است به دستگاه ونتیلاتور مکانیکی وصل شوند. پزشکان ممکن است آنتی بیوتیک، کورتیکواستروئید و سایر داروهای درمان تشدید حاد را تجویز کنند.
علت:
- فیبروز ریه سبب ایجاد اسکار و سفت شدن بافت ریه و بین کیسه‌های هوایی یا آلوئولی در ریه‌های شما می‌شود که ورود اکسیژن از ریه‌ها به درون رگ‌های شما را دشوار می‌سازد. آسیب در بیماری‌های ریه می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که شامل در معرض قرارگیری طولانی مدت با توکسین‌های خاص، شرایط پزشکی خاص، درمان رادیوتراپی و برخی داروها است. البته پیشتر گفته شدidiopathic pulmonary fibrosis یا فیبروز ریه ایدیوپاتیک آن دسته از مشکلات ریه هستند که دلیل آنها مشخص نیست.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- در معرض قرارگیری طولانی مدت با برخی از توکسین‌ها و آلاینده‌ها می‌تواند به ریه های شما آسیب بزند که شامل موارد زیر است:
- داروها
- فیبر آزبست
- خاک سیلیس
- غبار زغال سنگ
- غبار دانه‌ها و غلات
- خاک یا غبار فلز سخت
- فضولات پرندگان و حیوانات
- داروهای زیادی می‌تواند به ریه‌های شما آسیب بزند، برخی موارد از شایع‌ترین داروها شامل موارد زیر است:
- برخی آنتی بیوتیک‌ها:آنتی بیوتیک‌هایی همچون نیتروفورانتوئین یا اتامبوتول می‌تواند سبب آسیب ریوی شود.
- داروهای ضدالتهاب: داروهای ضدالتهاب خاصی همچون ریتوکسیماب یا سولفاسالازین می‌تواند سبب بیماری‌های ریه شود.
- داروهای قلبی:برخی از داروهایی که برای درمان تپش قلب نامنظم تجویز می‌شوند، همچون آمیودارون، ممکن است به بافت ریه آسیب بزند.
- داروهای شیمی درمانی:داروهایی که برای کشتن سلول‌های سرطانی تجویز شده‌اند، همچون متوترکسات و سیکلوفسفامید، می‌تواند به بافت ریه هم آسیب بزند.
پیشگیری:
- با توجه به علت نامعلوم فیبروز ریوی ایدیوپاتیک، پیشگیری از این بیماری تنفسی دشوار است. بیشترین علت این بیماری به برخی ازعلائم ژنتیکی خانوادگی و افراد سیگاری مربوط می‌شود. مراقبت از خود و سالم ماندن در حد امکان، برای زندگی بیماران مبتلا به فیبروز ریوی ضروری است. پیشگیری از بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سیگار نکشیدن:اگر بیماری ریه دارید، ترک سیگار بسیار مهم است. در مورد گزینه‌های ترک سیکار با پزشک خود صحبت کنید. از آنجا که دود سیگار افراد دیگر نیز می‌تواند برای شما مضر باشد، از قرار گرفتن در اطراف افراد سیگاری خودداری کنید.
- خوردن غذا:افراد مبتلا به بیماری ریه ممکن است به سرعت وزن کم کنند! چون خوردن غذا برای‌شان کمی مشکل است. این دشواری به دلیل انرژی اضافی است که صرف نفس کشیدن می‌کنند. با این حال، یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی و حاوی کالری کافی ضروری است. سعی کنید در طول روز بیشتر، وعده‌های غذایی کوچک‌تر میل کنید. خوردن انواع میوه و سبزیجات، غلات سبوس دار، لبنیات کم چرب یا بدون چربی و گوشت بدون چربی پیشنهاد می‌شود. همچنین از مصرف مواد غذایی با میزان چربی بالا، نمک بیش از حد و قند بالا خودداری کنید.
- حرکت کردن:ورزش منظم می‌تواند به شما در حفظ عملکرد ریه و مدیریت استرس کمک کند. هدف این است که فعالیت‌های جسمی مانند پیاده روی یا دوچرخه سواری را در برنامه روزمره خود قرار دهید. با پزشک خود صحبت کنید که کدام فعالیت‌ها ممکن است برای شما مناسب باشد. اگر به مرور زمان دچار تحرک کمتری شدید (استفاده از ویلچر)، به دنبال فعالیت‌ها یا سرگرمی‌هایی باشید که نیازی به راه رفتن ندارد.
- استراحت کردن:حتما استراحت کافی داشته باشید. وقت گذاشتن برای استراحت می‌تواند به شما در داشتن انرژی بیشتر و مقابله با استرس کمک شایانی کند.
- واکسینه شدن:عفونت‌های تنفسی می‌توانند علائم بیماری فیبروز ریه را بدتر کنند. حتماً واکسن ذات الریه و آنفولانزا را به طور سالیانه تزریق کنید. این مهم است که اعضای خانواده شما نیز واکسینه شوند.
- دنبال کردن برنامه درمانی:لازم است که پزشک معالج و مجرب خود را داشته باشید. دستورالعمل‌های پزشک را دنبال کنید، داروهای خود را طبق تجویز دکتر مصرف کنید و رژیم غذایی و ورزش را مطابق با یک برنامه زمانی مشخص تنظیم کنید.
عوارض احتمالی:
- سرطان ریه: بیماری فیبروز ریهِ طولانی مدت، خطر ابتلا به سرطان ریه را نیز افزایش می‌دهد.
- عوارض ریه: با پیشرفت فیبروز ریوی، ممکن است دچار عوارضی مانند لخته شدن خون در ریه‌ها، نابودی یا عفونت ریه شوید.
- نارسایی تنفسی: این عارضه اغلب آخرین مرحله از بیماری مزمن ریه است و زمانی اتفاق می‌افتد که میزان اکسیژن خون در حد خطرناکی پایین باشد.
- نارسایی سمت راست قلب:این وضعیت جدی زمانی اتفاق می‌افتد که محفظه راست قلب (بطن) بیمار سخت‌تر از حد معمول پمپاژ می‌کند و خون را از طریق شریانهای تقریباً مسدود شده ریه حرکت می‌دهد.
- فشار خون بالا در ریه‌ها (فشار خون ریوی): بر خلاف فشار خون بالای سیستمیک، این وضعیت تنها بر شریانهای ریه تأثیر می‌گذارد. این مورد زمانی شروع می‌شود که کوچک‌ترین شریان‌ها و مویرگ‌ها توسط محل زخم فشرده شده‌اند و باعث افزایش مقاومت در برابر جریان خون در ریه‌ها می‌شوند. این موضوع به افزایش فشار در شریانهای ریوی و محفظه قلب راست تحتانی (بطن راست) منجر می‌شود. برخی از انواع فشارخون ریوی، بیماری‌های جدی هستند که به تدریج بدتر شده‌اند و گاه کشنده هستند.
تشخیص:
- تست شش دقیقه پیاده روی: در این آزمون مشخص می شود که چه میزان مسافتی بیمار می تواند راه برود و میزان اکسیژن بدن را هنگام راه رفتن اندازه گیری می کنند.
- تست عملکرد ریوی (PFT) : این تست تنفسی، میزان جریان هوا در ریه های بیمار، حجم هوا در ریه ها و مقدار اکسیژنی که ریه ها از هوا می گیرند را اندازه گیری می کند.
- توموگرافی رایانه ای با وضوح بالا (HRCT) : نوع خاصی از سی تی اسکن است که تصاویر کامل و با جزئیات از ریه های بیمار نشان می دهد. این نوع اسکن می تواند در حالی که بیمار به پشت خوابیده و روی سینه دراز کشیده عکس بگیرد. همچنین می تواند در حین تنفس هوا، از ریه ها عکس بگیرد. HRCT یک آزمایش بسیار ارزشمند است که به پزشک کمک می کند بفهمد بیمار IPF دارد یا نه.
- آزمایش خون: آزمایش خون در صورتی که بیمار مبتلا به بیماری های دیگر باشد را نشان می دهد. در این آزمایش آنتی بادی ها بررسی می شوند. اینها نشان می دهند که آیا بیمار دارای بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید یا اسکلرودرمی است یا خیر. برخی از افراد مبتلا به این بیماری ها، قبل از اینکه علائم دیگری نشان دهند دچار مشکلات ریوی هستند.
- برونکوسکوپی: تعدادی از بیماران برای اطمینان از داشتن IPF نیاز به انجام برونکوسکوپی دارند. این آزمایش نمونه های مایع و بافت را از ریه های بیمار جمع می کند. ابتدا پزشک پشت گلو را بی حس می کند. سپس از یک لوله نازک (برونکوسکوپ انعطاف پذیر) استفاده می کند که تقریبا به اندازه یک مداد است که از گلو به داخل ریه ها وارد می شود و در نهایت نمونه ها را جمع می کند. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا از داشتن IPF بیمار مطلع شود. برونکوسکوپی یک روش سرپایی است و نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست.
- جراحی بیوپسی ریه: تعدادی از بیماران برای اطمینان از داشتن IPF نیاز به بیوپسی ریه دارند. بیوپسی ریه نوعی جراحی برای گرفتن نمونه هایی از بافت ریه برای آزمایش است. جراح برش هایی را در کنار سینه بیمار ایجاد می کنند که طول آنها ۱ اینچ (۲.۵ سانتی متر) است. سپس جراح از ابزار و دوربین های کوچک برای جمع آوری نمونه ها از ریه های بیمار استفاده می کند. بعد از بیوپسی باید بیمار چند روز در بیمارستان بماند.
درمان طب نوین:
- اهداف اصلی در بیماری فیبروز ریوی ایدیوپاتیک، کاهش سرعت پیشرفت بیماری، کاهش علایم بیمار و بهبود کیفیت زندگی در مبتلایان می باشد. اگرچه هیچ درمانی قطعی برای IPF وجود ندارد. روش های درمانی فعلی صرفاً نقش حمایتی داشته و عمدتاً به صورت ترکیبی برای بیماران تجویز می شوند. این درمان ها عبارتند از: دارویی، توانبخشی ریوی، پیوند ریه و اکسیژن درمانی.
- دوره‌های درمانی این بیماری بسیار متغیر بوده و پیش بینی آن دشوار هستند. هر استراتژی درمانی با توجه به تاریخچه و علائم بیمار متفاوت است. گزینه‌های دارویی برای درمان این بیماری شامل موارد زیر هستند: سیکلوفسفامید، آزاتیوپرین، استیل سیستئین، پیرفنیدون، این داروها ممکن است در درمان این بیماری مؤثر باشند. علاوه بر این، برخی از این داروها برای مدیریت علائم بیماری نیز تجویز می‌شوند. داروها ممکن است به تنهایی یا به صورت ترکیبی استفاده شوند. همچنین، از آنجا که فیبروز مانع از انتقال کافی اکسیژن به جریان خون می‌شود، ممکن است برخی از بیماران به اکسیژن اضافی احتیاج داشته باشند. این امر باعث کاهش نفس تنگی بیمار می‌شود و به فعال‌تر شدن او کمک می‌کند. بعضی از بیماران ممکن است همیشه به اکسیژن درمانی نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است در طول خواب و ورزش به آن نیاز پیدا کنند.
- توانبخشی ریوی: گزینه درمانی غیر دارویی برای درمان بیماری فیبروز ریه شامل توانبخشی ریوی می‌باشد. برنامه‌های توانبخشی ریه شامل تهویه هوازی، تمرین قدرتی و انعطاف پذیری، مداخلات تغذیه‌ای و پشتیبانی روانی اجتماعی است. توانبخشی ریوی اخیراً در بیماران مبتلا به بیماری ریه بینابینی (ILD) مورد مطالعه قرار گرفته است. دو آزمایش کنترل شده از توانبخشی در فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (IPF)، نشان از بهبود در میزان تحرک بدنی بیمار و کیفیت زندگی او را داشته‌اند. سایر مطالعات کنترل نشده، یافته‌های مشابهی را به دست آورده‌اند. اثرات مفید توانبخشی ریوی در بیمارانی که عملکرد ضعیف‌تری دارند، ممکن است بیش از هر عامل دیگری مهم‌تر جلوه کنند.
- اکسیژن درمانی: استفاده از اکسیژن نمی‌تواند آسیب ریه را متوقف کند، اما فواید زیر را به همراه دارد: تنفس و ورزش را آسان‌تر می‌کند، کمبود اکسیژن خون را کاهش می‌دهد، باعث کاهش فشار خون در سمت راست قلب می‌شود، خواب و احساس تندرستی را بهبود می‌بخشد.
- پیوند ریه: پیوند ریه ممکن است گزینه‌ای برای افراد مبتلا به فیبروز ریه باشد. پیوند ریه این اجازه را به بیمار می‌دهد که زندگی طولانی‌تری داشته باشید. با این حال، پیوند ریه می‌تواند عوارضی مانند پس زدن پیوند و عفونت را در پی داشته باشد. پزشک ممکن است در مورد اینکه پیوند ریه برای شرایط بیمار مناسب باشد یا خیر، توصیه‌های لازم را با او در میان بگذارد.
درمان طب سنتی:
- در صورتی که دچار زخم ريه شده اید از کنگر همچنین آب نخود به مرور استفاده کنید تا بهبود یابید.
- بیست گرم تخم شنبلیله را نرم بسایید بعد با ۵۰ گرم مویز کوبیده شده و ۳۰ گرم تمرهندی بدون هسته و ۳۰ گرم انجیر کوبیده شده و ۵۰۰ گرم عسل همه را مخلوط و هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن میل کنید.
داروها:
- اگرچه برخی از تحقیقات اخیر نشان می دهد بعضی از درمان های دارویی ممکن است مفید باشد، اما این درمان ها در همه افراد بطور یکسان اثر بخش نیستند. همچنین بسیاری از این داروها نیاز به مطالعه بیشتر دارند.
فعالیت:
- از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و خشک بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
نکته:
- فیبروز ریوی ایدیوپاتیک: نوع خاصی از پنومونی بینابینی مزمن، پیشرونده و فیبروز کننده است که علت آن مشخص نیست. این بیماری شایع ترین نوع فیبروز ریه بوده که در بزرگسالان رخ می دهد. IPF باعث ایجاد زخم در ریه ها شده و به مرور زمان با افزایش زخم ها و ضخیم و سفت شدن بافت ریه، تنفس بیمار سخت تر می گردد. تداوم این شرایط موجب می گردد ریه ها کارآیی خود در اکسیژن رسانی کافی به اندام های بدن از دست داده و در موارد بسیار شدید منجر به مرگ بیمار می گردد. اگرچه بسیاری از متخصصان پزشکی معتقدند که احتمالاً این امر ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. هنوز دلایل ایجاد این بیماری ناشناخته است.