دیابت بی مزه: عبارت است از یک اختلال نادر در سیستم هورمونی، با تمرکز در غده هیپوفیز، این اختلال هیچ ارتباطی با قند خون ندارد. دیابت بی مزه در حقیقت نوعی بیماری هورمونی است این بیماری عطش زیادی به نوشیدن آب دارند و نیز مقدار زیادی ادرار دفع می کنند.

انواع دیابت بی مزه:

1. دیابت بی مزه بارداری
2. دیابت بی مزه نفروژنیک
3. دیابت بی مزه دیسوژنیک
4. دیابت بی مزه مرکزی یا عمومی

علائم:

1. یبوست
2. خشکی دست ها
3. تشنگی زیاد که مشکل بتوان آن را برطرف کرد.
4. در موارد پیشرفته ادرار کم رنگ و حجم آن بسیار زیاد است (روزانه حداکثر 16 الی 24 لیتر). به طوری که این بیماران نیاز دارند در طول شبانه روز هر 30 تا 60 دقیقه ادرار کنند، با این حال در اکثر موارد حجم ادرار فقط به طور متوسط افزایش یافته (5/2 تا 6 لیتر روزانه) و گاهی ممکن است روزانه به کمتر از 2 لیتر برسد.

علت:

• داشتن یبوست مزاج
• استفاده از غذاهای آماده و فست فودها.
• نداشن فعالیت های فیزیکی و ورزش نکردن
• استفاده از مایعات و ماست هنگام صرف غذاهای روزانه
• نداشتن برنامه مدون برای خواب و خوراک و زندگی سالم
• استفاده از چای و لبنیات و فرآورده های حیوانی به مقدار زیاد
• استرس، عصبی شدن، افکار مغشوش و پریشان و خواب نامنظم.
• بروز حوادث ناگوار مانند تصادفات یا سقوط که باعث ضایعات مغزی می شوند.
• عوامل ژنتیکی در بعضی از بیماران که باعث می شود به بعضی از غذاها حساسیت داشته باشند و در نتیجه با مصرف این نوع مواد غذایی دچار بیماری دیابت می شوند.
• کمبود هورمون آنتی دیورتیک (ضد ادراری) (ADH) که به طور طبیعی از غده هیپوفیز ترشح می شود، این کمبود می تواند به علت: تومور غده هیپوفیز، صدمه به سر که منجر به آسیب رسیدن به غده هیپوفیز شود، سایر تومورهای مغزی که به غده هیپوفیز فشار وارد آورند، عفونت در مغز، مثل آنسفالیت یا مننژیت، خونریزی درون جمجمه، آنوریسم (بیرون زدن دیواره رگ ها)، بیماری کلیه ایجاد شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. آترواسلکروز (تصلب شرایین)
2. سابقه خانوادگی دیابت بی مزه
3. وجود یک بیماری یا آسیب قبلی در مغز

پیشگیری:

• راه خاصی برای پیشگیری وجود ندارد.

عواقب مورد انتظار:

1. اگر این اختلالات به علت یک تومور مغزی یا آنوریسم ایجاد شده باشد، می توان آن را با جراحی معالجه کرد.
2. اگر این اختلالات به علت صدمه به سر ایجاد شده باشد، بهبود خود به خودی احتمالاً در عرض یک سال حاصل خواهد شد.
3. اگر این اختلال به علت یک عفونت مغزی ایجاد شده باشد، علائم ممکن است تا مدت های مدیدی ادامه داشته باشند، البته بر حسب نوع عفونت، پیش آگهی عموماً خوب است.

عوارض احتمالی:

• اختلال الکترولیتی، خصوصاً کمبود سدیم یا پتاسیم، هر کدام از این کمبودها می تواند باعث نامنظمی ضربان قلب، خستگی، و نارسایی احتقانی قلب شود.

تشخیص:

1. باتوجه به نتایج آزمایش‌های معین خون و ادرار مانند بالا بودن سدیم (هیپرناترمی) و بالا بودن غلظت خون (اسمولالیته پلاسما یا سرم) و همچنین رقیق بودن ادرار (اسمولالیته ادرار) می‌توان دیابت بی‌مزه را تشخیص داد.
2. آزمایش محرومیت از آّب معمولاً به منظور تأیید تشخیص انجام می‌شود. انجام این آزمایش چند ساعت طول می‌کشد و بیمار باید صبح روز به بیمارستان برود و تا چند ساعت هیچ گونه مایعی مصرف نکند. آزمایش اولیه خون و ادرار با هدف اندازه‌گیری غلظت و میزان نمک در خون و ادرار انجام می‌شود. این آزمایش‌ها در فواصل یک ساعته تکرار می‌شود و هر بار فشار خون، وزن و حجم ادرار خروجی نیز اندازه گرفته می‌شود. اگر غلظت ادرار یا خون یا سدیم خون بسیار بالاتر از حد طبیعی باشد و ادرار نیز پررنگ و غلیظ باشد، احتمالاً بیمار به دیابت بی‌مزه مبتلا است.
3. دسموپرسین، گونه سنتزی هورمون ضد ادرار، به منظور تشخیص نفروژنیک یا مرکزی بودن دیابت بی‌مزه تزریق می‌شود. غلظت ادرار یک ساعت پس از تزریق، مجدداً اندازه‌گیری می‌شود. چنانچه غلظت ادرار بیش از 50 درصد افزایش یافته باشد، به احتمال زیاد بیماری از نوع مرکزی است؛ بیماران مبتلا به گونه نفروژنیک به تزریق دسموپرسین واکنش ضعیفی نشان می‌دهند.
4. در صورت تشخیص دادن دیابت بی‌مزه مرکزی، تصویربرداری ام آر آی از سر به منظور یافتن هر گونه ناهنجاری در هیپوتالاموس (ناحیه تولید کننده هورمون ضد ادرار در مغز) یا غده هیپوفیز (محل آزاد کردن هورمون ضد ادرار) انجام می‌شود.

درمان طب نوین:

• در حال حاضر درمان قطعی‌ برای درمان این بیماری یافت نشده و بیمار نیاز به تغییر در رژیم غذایی و یا استفاده از داروها برای کنترل نشانه‌ها و عوارض بیماری دارد. اولین و مهم‌ترین درمان دیابت بی‌مزه نوشیدن مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن است. بیمار عموما به یک پزشک متخصص بیماری‌های کلیوی یا متخصص غدد معرفی می‌شود. روش‌هایی که برای درمان تشنگی مفرط یا ادرار بیش از حد استفاده می‌شود شامل موارد زیر است:
• در بیمارانی که دیابت بی‌مزه مرکزی در آن‌ها خیلی جدی نیست و میزان دفع ادرار آن‌ها حدود ۳-۴ لیتر در روز است، معمولاً پزشک فقط نوشیدن بیشتر آب در حد ۲.۵ لیتر در روز را تجویز می‌کند.
• اما در موارد حادتر که نوشیدن آب کم‌آبی بدن را جبران نمی‌کند، از دزموپرسین “desmopressin” استفاده می‌شود که هورمونی ساخته شده در آزمایشگاه و معادل وازوپرسین است. دزموپرسین به شکلی ساخته شده که کمتر از وازوپرسین شکننده است و کمتر تحت تأثیر سایر مواد داخل بدن قرار می‌گیرد. از نظر کارکرد دقیقاً مشابه وازوپرسین عمل می‌کند و باعث می‌شود کلیه کمتر ادرار تولید کند. این ماده به صورت‌های مختلفی از جمله تزریق، اسپری و یا قرص برای بیماران تجویز می‌شود. این دارو به کنترل نشانه‌ها و عوارض بیماری کمک می‌کند، اما به درمان کامل آن کمکی نمی‌کند.

درمان طب سنتی:

• این بیماران بهتر است که رژیم 15 روزه را با دقت رعایت کنند.
• به این نوع بیماران توصیه می شود که از مصرف نارنگی شدیداً خودداری نمایند.
• روزانه 2 تا 3 لیوان شربت عسل با لیموترش تازه و یخ را به آرامی در طول روز میل کنند.
• به این نوع بیماران توصیه می شود که روزانه 1 تا 2 لیوان شیر بادام را به مرور میل کنند.
• نداشتن یبوست مزاج و خوب جویدن غذا یکی از عوامل مهم بهبودی این نوع بیماری است.
• با رعایت رژیم فوق، زیر نظر پزشک متخصص خود باشند تا مقدار هورمون مصرفی کنترل شود.
• بیماران دیابت بی زمه بهتر است که آرامش خود را حفظ کنند و از تنش های عصبی به دور باشند.
• این نوع افراد بهتر است که روزانه مقداری نرمش و ورزش مناسبی را داشته باشند تا سریع تر به نتیجه مطلوب برسند.
• برای درمان این نوع بیماران عموماً از هورمون وازوپرسین به صورت استنشاقی با دوز مشخص استفاده می شود، در صورت تأیید شدن دیابت بی مزه بیماران باید از این روش استفاده کنند تا بیماری شان کنترل شود.
• نوشیدن روزانه 6 لیوان آب، نیم ساعت قبل و دو نیم ساعت بعد از غذا موجب تنظیم سیستم گوارش در این نوع بیماران می شود.
• اقدامات آزمایشگاهی تشخیصی مثل آزمایش محرومیت از آب برای تعیین سطح هورمون ضد ادراری، این اقدامات باید تحت نظارت دقیق پزشک انجام شوند، درمان شامل کنترل تعادل آب و الکترولیت و پیشگیری از کم آبی و نیز شناسایی و رفع علت دیابت بی مزه است. وزن خود را روزانه ثبت کنید، یک دست بند یا گردن آویز همراه داشته باشید که نشان دهنده بیماری شما و داروهایی که دریافت می کنید باشد.

داروها:

• وازوپرسین
• دسموپرسین
• هورمون ضد ادراری صناعی به صورت قطره بینی، پودر، یا به شکل تزریقی ممکن است تجویز شود.

فعالیت:

• محدودیتی برای آن وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• رژیم خاصی توصیه نمی شود، تا حدی که احساس نیاز دارید آب گرم بنوشید.

نکته:

• دیابت بی مزه، تولید ناکافی یا مقاومت به اثر هورمون هیپوفیزی کنترل کننده تعادل آب می باشد. این نوع دیابت بیماری نادری است که در آن کلیه ها حجم زیادی از ترشحات ادراری تولید می کنند ولی این حال وابسته به دیابت قندی نیست، اگرچه در هر دو حالت باعث تشنگی زیاد و ادرار بیش از حد می شوند. در دیابت بی مزه بدن فاقد وازوپرسین بوده یا نمی تواند پاسخ کافی به هورمون وازوپرسین بدهد. این هورمون به وسیله غده هیپوتالاموس تولید می شود که این غده در بالای غده هیپوفیز است. با این وجود وازوپرسین به وسیله غده هیپوفیز ذخیره و ترشح می شود، به این دلیل یک هورمون هیپوفیزی تلقی می شود. نقش وازوپرسین نگهداری تعادل آب در بدن به وسیله کنترل تولید ادرار می باشد و وازوپرسین با کنترل تولید ادرار تعادل آب را در بدن حفظ می کند.
• انواع دیابت بی مزه: دیابت بی مزه به دو شکل حادث می شود که شکل شایع آن دیابت بی مزه مغزی است. نوع دیگر دیابت بی مزه نفووژنیک نامیده می شود. دیابت بی مزه مغزی ناشی از کاهش ترشح وازوپرسین است. حالت هایی که باعث این نوع بیماری می شوند، شامل: تومور هیپوفیزی، تومور نزدیک هیپوتالاموس، جراحی، رادیوتراپی یا آسیب مغزی است و در بعضی بیماران علت ناشناخته است. در دیابت بی مزه نفروژینک (کلیوی) پاسخ طبیعی کلیه ها به سطوح وازوپرسین از بین می رود. در بعضی بیماران، این حالت از بدو تولد وجود داشته و دایمی است. علت این بیماری که به طور شایع در مردان دیده می شود ناشی از یک ژن ارثی مغلوب است که بر روی کروموزم X حمل می شود. این حالت همچنین ممکن است ناشی از نارسایی مزمن کلیه یا آسیب کلیوی ناشی از داروهایی مانند بعضی آنتی بیوتیک ها یا لیتیوم (داروی متعادل کننده خلق) باشد. در این افراد بیماری ممکن است قابل برگشت باشد. نشانه های هر دو شکل بیماری دیابت بی مزه معمولاً طی چند روز یا چند هفته به وجود می آیند، اما اگر غده هیپوفیز آسیب دیده باشد ممکن است به صورت ناگهانی نیز ایجاد شوند. نشانه ها معمولاً عبارتند از: مقدار بیش از حد ادرار، تشنگی سیری ناپذیر و به هم خوردن خواب ناشی از احتیاج مبرم به ادرار کردن های مکرر.