دل پیچه (دل درد): عبارت است از اغلب به دردهای مرتبط با شکم دل‌پیچه می‌گوییم. با این حال این درد ممکن است ناشی از اعضای داخلی دیگر در این قسمت باشد. دل‌درد و دل‌پیچه از مشکلات گوارشی هستند که هر انسانی در طول زندگی خود آنها را تجربه می‌کند. برای درمان دل پیچه نخست باید دلیل اصلی آن مشخص شود. دل‌ پیچه به دلایل متعددی بروز می‌کند و تقریباً تمام اعضای داخل شکم، از روده‌های کوچک و بزرگ گرفته تا کبد، پانکراس، کلیه‌ها، طحال و کیسه صفرا در آن دخیل هستند.

علائم:

1. حالت تهوع
2. درد در شکم
3. احساس نفخ
4. کاهش اشتها
5. اسهال مرتبط با آن
6. دفع گاز یا آروغ زدن
7. احساس سوزش در معده

علت:

• وجود صفرای بیش از حد در گوارش
• نفخ: نفخ زیاد باعث ایجاد درد در ناحیه شکم و در ادامه دل پیچه می‌شود.
• محصولات لبنی: بدن برخی افراد قادر به هضم محصولات لبنی مانند شیر، ماست یا بستنی نیست.
• یبوست: اگر حرکات روده منظم نباشد منجر به تورم شکم یا چسبندگی در شکم شده و درد و ناراحتی ایجاد می‌شود.
• زخم معده: این زخم‌های دردناک معده که به عنوان زخم معده شناخته می‌شوند، اغلب توسط باکتری‌ها به وجود آمده‌اند.
• پرخوری:اگر پرخوری کنید، معده شما تحریک شده و اندازه آن بزرگ می‌شود تا بتواند مقدار زیادی مواد غذایی را در خود جای دهد.
• غذاهای تند یا چرب: خوردن غذاهای جدید یا سنگین که سیستم گوارشی شما به آن‌ها عادت ندارند، اغلب باعث ناراحتی معده می‌شوند.
• گلوتن: پروتئینی است که در دانه‌هایی مانند گندم و جو یافت می‌شود. افرادی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند؛ باید از خوردن آن اجتناب کنند.
• بیماری التهابی روده: التهاب بیش از حد روده دردناک است و ممکن است با درد یا بثورات مشترک و اغلب اسهال یا حرکت روده همراه با خون باشد.
• رژیم غذایی نادرست: علل دل‌پیچه ممکن است بر اثر عادت‌های غذایی شما نیز باشد؛ مخصوصاً زمانی که به طور ناگهانی رژیم غذایی خود را تغییر می‌دهید.
• عفونت‌های ویروسی: اغلب موارد مسری به علت ویروس ایجاد می‌شود و منجر به استفراغ یا اسهال می‌شود. این بیماری‌ها به ویژه در کودکان رایج هستند.
• بیماری التهاب لگن: عفونت رحم و یا لوله‌های فالوپ را بیماری التهاب لگن (PID) گویند. بروز دل درد در قسمت پایین شکم (ناحیه لگن) رایج‌ترین علامت این بیماری است.
• درد شکمی و عملکردی: این درد یکی از رایج‌ترین دردهایی است که مربوط به مشکل فیزیکی شکمی نیست. این شرایط که سندروم درد شکمی نیز نامیده می‌شود، در اغلب موارد قابل درمان است.
• سنگ کلیه: دردی که از کمر و پشت بدن شروع می‌شود و از یک سمت شکم تا کشاله ران را نیز درگیر می‌کند احتمالاً ناشی از سنگ کلیه است. این نوع دل درد شدید است و حالت رفت و برگشتی دارد.
• مسمومیت غذایی: مواد غذایی خراب یا آلوده ممکن است حاوی باکتری‌هایی باشد که موجب بیماری شما شود. مراقب باشید غذایی که بیرون از یخچال مانده یا از تاریخ انقضایش گذشته را مصرف نکنید.
• عفونت ادراری: عفونت ادراری دلیل رایج بروز درد زیر شکم است که این درد شدید با حالت تهوع و تعریق نیز همراه است. بیمار در صورت ابتلا به این عارضه هنگام ادرار کردن دچار دردی تیرکشنده می‌شود و احتمالاً ادرارش خون‌آلود خواهد بود.
• دل درد ناشی از درد عادت ماهیانه: اکثر بانوان زمان عادت ماهانه دچار دردی می‌شوند که غالباً ملایم است، اما در برخی از بانوان آنقدر شدید است که روند انجام فعالیت‌های روزانه‌شان را مختل می‌کند. این نوع درد زیر شکم غالباً با مصرف مسکن‌های ضدالتهاب آرام می‌شود.
• به طور کلی، علل ایجاد دل پیچه به چندین گروه تقسیم می‌شوند. در بسیاری از موارد،غذاهای خاص یا تغییر در رژیم غذایی، باعث بروز دل پیچه می‌شوند. عفونت‌ها یکی دیگر از دلایل شایع دل پیچه هستند و می‌توانند بین مردم گسترش پیدا کنند. در سایر موارد، مشکل اصلی دستگاه گوارش است. گاهی اوقات نیز متأسفانه علت دل پیچه ناشناخته باقی می‌ماند. در ادامه می‌توانید با علل مختلفی که سبب دل‌پیچه می‌شوند آشنا شوید.
• سوء هاضمه: سوءهاضمه در افراد مختلف به شیوه‌های گوناگون بروز می‌یابد. برخی در قسمت بالای شکم یا پشت استخوان قفسه سینه احساس ناراحتی می‌کنند؛ این نوع دل درد معمولاً پس از خوردن غذاهای چرب یا بسیار سنگین، ایجاد می‌شود. گروهی دیگر از بیماران بارها آروغ می‌زنند یا طعم ترش ناخوشایندی را در دهان حس می‌کنند؛ این حالت چند ساعت طول می‌کشد. دل درد ناشی از سوء هاضمه در اکثر افراد با مصرف داروهای ساده‌ی قابل تهیه از داروخانه تسکین می‌یابد.
• آپاندیسیت: التهاب آپاندیس را آپاندیسیت گویند. آپاندیس یا روده کور زائده‌ای کوچک و انگشتی شکل است که از روده بزرگ منشعب می‌شود. آپاندیسیت عارضه‌ای متداول است که دل درد همراه با تهوع که به تدریج و ظرف 6 تا 24 ساعت شدت می یابد از علائم معمول آن به شمار می‌رود. این درد معمولاً از میانه شکم شروع می‌شود، اما به مرور زمان به ناحیه بالای مفصل ران راست نیز تسری می‌یابد.
• سنگ کیسه صفرا: بروز شکم درد شدید در ناحیه فوقانی سمت راست شکم از علائم سنگ کیسه صفرا به شمار می‌رود که در اصطلاح کولیک صفراوی نامیده می‌شود. این نوع دل درد معمولاً در سمت راست بدن دقیقاً در زیر دنده‌ها شدیدتر از باقی قسمت‌های بدن است. درد در صورت رانده شدن سنگ به داخل مجرای صفراوی (و سپس خارج شدن از شکم) یا در صورت افتادن سنگ درون کیسه صفرا تسکین می‌یابد.

پیشگیری:

• اغلب دل‌پیچه‌ها پس از چند ساعت خود به خود رفع می‌شوند. با این حال موارد زیر را به خاطر داشته باشید که در وهله اول می‌توانند چاره‌ساز باشند:
• با احتیاط غذا بخورید:اگر غذای جدید یا غذاهایی با ادویه‌های جدید تست می‌کنید، با آرامش غذای خود را میل کنید و ترسی از تجربه مصرف غذای جدید نداشته باشید.
• از مصرف غذاهای مضر خودداری کنید: اگر توانایی هضم شیر یا گلوتن را ندارید، باید از مصرف این مواد اجتناب کنید و حتماً هنگام خرید مواد غذایی به محتویات آن دقت کنید.
• حجم غذا را کم کنید: اگر تمایل به پرخوری دارید، سعی کنید حجم وعده‌های غذایی خود را کمتر کنید و سعی کنید سرعت غذا خوردنتان را نیز کمتر کنید و هم با آرامش غذا را بجوید. جویدن آرام غذا فواید بسیار دیگری نیز دارد.

تشخیص:

1. آندوسکوپی
2. جراحی: گاهی اوقات در روند تشخیص انجام معاینه حفره شکم از راه لاپاراسکوپی یا جراحی ضرورت می‌یابد.
3. بررسی‌های رادیوگرافی:این بررسی‌ها شامل موارد زیر می‌شود: سونوگرافی شکم، مقطع نگاری رایانه‌ای (سی.تی.اسکن)، تصویربرداری رزونانس مناطیسی (ام.آر.آی)، پرتونگاری (اشعه ایکس) با باریوم، انتروسکوپی کپسولی.
4. تست‌های آزمایشگاهی:آزمایش‌هایی مانند آزمایش شمارش سلول های خون  (CBC)، آنزیم‌های کبد، آنزیم‌های لوزالمعده (آمیلاز و لیپاز)، بارداری و تجزیه ادرار غالباً در آزمایشگاه به منظور ارزیابی درد شکم انجام می‌شود.
5. پرتونگاری (اشعه ایکس) دو بعدی شکم:حلقه‌های بزرگ شده روده که در صورت انسداد با مایع و هوای فراوان پر شده‌اند در پرتونگاری دو بعدی شکم مشخص می‌شود. چنانچه زخم سوراخ شده باشد، هوا از معده وارد حفره شکم می‌شود.
6. معاینه فیزیکی: پزشک پس از معاینه بیمار اطلاعات بیشتری را در مورد دلیل درد شکم به دست می‌آورد. پزشک موارد زیر را تعیین خواهد کرد: صدا دادن روده در صورت انسداد روده، وجود نشانه‌های التهاب (به وسیله انجام روش‌های خاص در طول معاینه)، محل هرگونه حساسیت و درد بررسی می شود، وجود توده درون شکم که می‌تواند نشان دهنده تومور، بزرگ شدن اندام یا دمل (تجمع چرک عفونی) باشد. وجود خون در مدفوع که می‌تواند مبین وجود مشکلی روده‌ای مانند زخم، سرطان روده بزرگ، التهاب کولیت یا ایسکمی باشد.

درمان طب سنتی:

• ماساژ شکم با روغن های گرم نظیر بادام تلخ یا سیاهدانه.
• شکم خود را با یک پد گرم یا کیسه آب گرم، گرم نگه دارید.
• روغن مالی شکم با روغن های گرم نظیر روغن زیتون یا روغن سیاهدانه.
• مهار صفرا کنید با خوردن کته ماست، توجه داشته باشید خوردن نبات برای رفع اسهال های سرد است.
• درمان فوری آن خوردن ترشی ها، سرکه، آب است و در روده اسهال گرم به وجود می آید و با کته ماست درمان می شود.
• افرادي كه با خوردن مسهل پيچش شكم دارند، مقداري اسطوخودوس را با كمي تخم كرفس و قدري آويشن بجوشانند و همراه با مسهلي كه انتخاب شده بخورند.
• برای درمان فوری دل پیچه، پوست یک سیب را کامل بکنید آن را رنده کرده وصبر کنید رنگش قهوه‌ای شود، مصرف این سیب مثل آب روی آتش عمل می‌کند و باعث می‌شود از شر دل‌پیچه خلاص شوید.
• هرگاه دلپیچه گرفتی و این درد شدید شد، یک گردو بگیرید و آن را روی آتش قرار دهید تا داخل گردو پخته شود. وقتی آتش گردو را تغییر داد، آن را بخورید که آن، شکم درد و معده درد را فوراً ساکت می کند.
• اسانس بادرنجبويه كه در بازار تجاري با عنوان «اسانس مليس» يا «مليسا» شناخته مي شود داروي مفيدي جهت درمان پيچش معده مي باشد. براي اين منظور ۱۰ تا ۲۰ قطره از آن را روي يك حبه قند بريزيد و ميل كنيد.
• قبل و بعد از هر وعده غذا یک قاشق چایخوری از ترکیب خوراکو بدهید، ترکیبات (ناخنک + تخم خشخاش + زیره سبز + تخم گشنیز + شوید + زنیان + انیسون + تخم شنبلیله + رازیانه + آویشن شیرازی + زیره افغانی + بابونه شیرازی + کوکنار) همه را به یک نسبت ترکیب و آسیاب کنید. (برای کودکان یک قاشق مرباخوری از این ترکیب را با یک لیوان آب جوش دم کنید و صاف کنید با عسل یا نبات شیرین کرده و به او بدهید).

داروها:

• مبورین
• کارمینت
• سیلاکس
• کارمیناتیف
• گرایپ واتر
• سایمتیکون
• قطره خوراكي لومكس حاوي اسانس مرزه
• قطره خوراكي گاستروليت حاوي اسانس آويشن شيرازي

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت بدنی شدید پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• زمانی که دچار دل‌پیچه می‌شوید، این احساس را دارید که هرچه بخورید سبب تحریک معده شما شده و می‌تواند اوضاع را بدتر کند. اما برخی غذاها ماده غذایی مورد نیاز را به شما می‌دهند و در عین حال شما را بدتر نمی‌کنند. از جمله این موارد می‌توان به مواد غذایی زیر اشاره کرد:
• مایعات: اگر نمی‌توانید غذای جامد مصرف کنیدِ دلیلی ندارد که خود را مجبور به انجام این کار کنید. مایعاتی نظیر نوشیدنی‌های ورزشی، آب گوشت و آب نارگیل مواد معدنی لازم برای بدن شما را تأمین می‌کنند که شامل پتاسیم، کلسیم و سدیم هستند.
• موز: موز به راحتی هضم شده و حاوی مقدار زیادی پتاسیم است. پتاسیم یک ماده معدنی بسیار مهم است که بدن شما در زمان استفراغ و اسهال از دست می‌دهد و باید برای جایگزین کردن مقدار پتاسیم از دست رفته ماده غذایی حاوی پتاسیم نظیر موز را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
• برنج سفید ساده: حتماً برنج سفید ساده را امتحان کنید. برنج قهوه‌ای یا سیاه که اغلب نیز سلامت بیشتری دارند، به سختی هضم می‌شوند؛ مخصوصاً زمانی که ناراحتی معده داشته باشید. غذاهایی نظیر برنج سفید ساده که دارای نشاسته و فیبر پایین هستند سبب سفت شدن مدفوع و توقف اسهال می‌شوند که اغلب همراه با درد شکم به وجود می‌آید.
• پوره سیب: پوره سیب که همان سیب رنده شده و پخته شده است حاوی مواد غذایی مفید بسیاری نظیر پکتین (نوعی فیبر) است. این ماده می‌تواند سبب سفت شدن مدفوع شده و شما را از شر اسهال رها کند.
• نان تست: زمانی که ناراحتی معده دارید، نان تست سفید ساده بهتر از غلات غنی از فیبر است. غلات غنی از فیبر برای کسانی که سالم هستند و بیماری ندارند بسیار مفید است، اما اگر دچار اسهال یا حالت تهوع هستید می‌تواند درد بسیاری در شکم شما ایجاد کند.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک عدسی ساده، آش عدس ۲، آش برنج، آش شوید باقلی، آش کلم قمری با ماش، آش انار، حلیم گندم با شیر سویا، لپه پلو، کلم پلو، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، نخود فرنگی پلو ۱، خورش شوید باقالی، کتلت عدس ۱، کتلت عدس ۲، دلمه فلفل دلمه ای، کوفته سبزیجات.
• خوردنی های مضر: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو بادمجان، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک بادمجان و غوره، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک بورانی، خوراک مخلوط، آش ماش، خورش فسنجان با اسفناج، خورش آلو اسفناج، خورش آلو و قیسی، خورش قیمه بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش بامیه با قارچ، خورش قارچ و آلو، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، برگر کدو خورشتی، سس معطر.