بیماری دیستونی (اختلال مغزی): عبارت است از دیستونی نوعی اختلال حرکتی است که در آن عضلات فرد مبتلا به صورت غیرارادی منقبض شده و باعث حرکات تکراری یا پیچشی می‌شوند. این شرایط می‌تواند بر یک قسمت از بدن (دیستونی کانونی)، دو یا چند قسمت مجاور (دیستونی سگمنتال) یا تمام قسمت‌های بدن (دیستونی عمومی) تأثیر بگذارد. اسپاسم عضلات می‌تواند از خفیف تا شدید باشد، ممکن است دردناک بوده و می‌توانند در انجام کارهای روزمره بیمار اختلال ایجاد کنند. هیچ درمانی برای دیستونی وجود ندارد. اما داروها می‌توانند علائم را بهبود بخشند. گاهی اوقات از جراحی برای از کار انداختن یا تنظیم اعصاب یا بعضی مناطق مغزی در افراد مبتلا به دیستونی شدید استفاده می‌شود.
انواع دیستونی:
- دیستونی سگمنتال: دو یا چند بخش مرتبط از بدن را درگیر می‌کند.
- دیستونی کانونی یا موضعی: تنها یک بخش از بدن را درگیر می‌کند.
- دیستونی چند کانونی: دو یا چند بخش غیرمرتبط از بدن را درگیر می‌کند.
- دیستونی اولیه:دیستونی نوع اولیه علت مشخصی ندارد و به بیماری دیگری مربوط نیست.
- دیستونی عمومی: در این نوع دیستونی بیشتر قسمت‌های بدن از جمله دو پا، درگیر بیماری می‌شود.
- دیستونی نیمه بدن: در این نوع از دیستونی نیمی از بدن درگیر بیماری می‌شود. در واقع یک طرف بدن به طور کامل تحت تأثیر بیماری قرار می‌گیرد.
- دیستونی ثانویه: دیستونی ثانویه به دیستونی گفته می‌شود که به دلیل تغییرات عصبی یا آسیب‌دیدگی ایجاد شده باشد یا علت ژنتیکی داشته باشد.
علائم:
- علائم دیستونی با توجه به نوع آن و منطقه‌ای از بدن که درگیر می‌کند، متفاوت است. اما در مراحل اولیه نشانه‌هایی را از خود بروز می‌دهد که عبارتند از:
- سرد بودن دست و پا
- بیمار پای خود را روی زمین می‌کشد.
- بیمار دچار پلک زدن‌های غیر قابل کنترل می‌شود.
- گرفتگی در ناحیه پا که اغلب در خواب بروز پیدا می‌کند.
- فرد مبتلا به دیستونی در حرف زدن دچار مشکل می‌گردد.
- کشیده شدن گردن به صورت غیر ارادی نیز از دیگر علائم و نشانه‌های بیماری دیستونی است.
- از دیگر علائم بیماری دیستونی، خستگی مفرط می‌باشد که در اثر انقباض دائمی عضلات ایجاد می‌شود.
علت:
- دیستونی نوع اولیه معمولاً دلیل مشخصی ندارد. بر اساس مطالعات انجام شده، به نظر می‌رسد دلیل این نوع دیستونی ایجاد مشکل و اختلال در منطقه‌ای از مغز با نام بازال گانگلیا باشد. اینمنطقه مسئول حرکات غیرعادی در فرد است. کافی نبودن انتقال‌دهنده‌های عصبی یا تولید انواع نادرست آن در منطقه بازال گانگلیا، از جمله دلایل بروز دیستونی است. دیستونی اولیه در دیگر بخش‌های مغز نیز رخ می‌دهد و علت برخی از انواع آن نیز وجود ژن‌های معیوب در فرد است.
- قرار گرفتن در برخی شرایط و ابتلا به بیماری‌های مختلف، باعث بروز دیستونی نوع ثانویه می‌شود. از جمله این موارد می‌توان به وجود تومورهای مغزی، فلج مغزی، مسمومیت با منوکسید کربن، کمبود اکسیژن، بیماری‌های هانتینگتون، پارکینسون، ویلسون، ام اس، سکته، ضربات یا جراحت‌های نخاعی و عفونت‌هایی چون آنسفالیت، سل یا ایدز اشاره کرد.بخش دیگری از دیستونی نوع ثانویه در اثر مصرف دارو ایجاد می‌شوند. فردی که برای اولین بار از یک داروی خاص استفاده می‌کند، ممکن است به آن واکنش نشان داده و دچار بیماری دیستونی شود. البته این نوع دیستونی به راحتی قابل درمان است و مشکلی برای فرد به وجود نمی‌آورد. داروهای نورولپتیک شامل استوفنازین، لوکساپین، پیپراستازین، تیوریدازین، تریفلوپرازین و تریمپرازین، از جمله داروهایی هستند که منجر به این نوع دیستونی می‌شوند. این داروها برای درمان اختلالات حرکتی، بیماری‌های روانی و مشکلات معده تجویز می‌گردند.
تشخیص:
- علائمی که در بالا ذکر شد، از جمله نشانه‌های اولیه بیماری دیستونی می‌باشند. پزشک با معاینه و بررسی علائم، نوع دیستونی را شناسایی کرده و سپس اقدام به انجام آزمایشاتی از بیمار خواهد کرد. آزمایشاتی که برای تشخیص بیماری دیستونی مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
- آزمایش خون و ادرار:پزشک با مشاهده نتیجه این آزمایشات، وجود عفونت یا مواد سمی در بدن بیمار را مشخص کرده و به بررسی عملکرد اندام‌های مختلف بدن، از جمله کبد، می‌پردازد.
- آزمایش ژنتیک: یکی از دلایل ابتلا به بیماری دیستونی، وجود ژن معیوب در بدن می‌باشد. آزمایش ژنتیک برای بررسی ژن‌های معیوب، شامل ژن‌های غیرطبیعی و جهش‌یافته، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تجویز لوودوپا:لوودوپا یکی از داروهایی است که برای مهار بیماری دیستونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشک این دارو را برای بیمار تجویز می‌کند. در صورتی که علائم بیماری با مصرف دارو بهبود یابد، پزشک تشخیص بیماری دیستونی از نوع اولیه را می‌دهد.
- ام ار آی: همان‌طور که در بالا بیان شد، آسیب یا تومور مغزی نیز یکی از دلایل ابتلا به بیماری دیستونی است که از طریق عکس‌برداری و ام ار آی تشخیص داده می‌شود.
درمان طب نوین:
- گفتار درمانی:در صورتی که بیماری دیستونی حنجره فرد را درگیر کرده باشد، از گفتار درمانی برای رفع مشکل او استفاده می‌شود.
- ماساژ درمانی:گاهی اوقات ماساژ برخی از نواحی آسیب‌دیده یا اطراف آن، باعث کاهش علائم شده و به بهبودی بیمار کمک می‌کند. این کار باید توسط افراد متخصص انجام شود.
- درای نیدلینگ (Dry Needling) : درای نیدلینگ یا سوزن خشک یک روش درمانی پرکاربرد در فیزیوتراپی است که با استفاده از سوزن‌های کوچک انجام می‌شود. در این روش، فیزیوتراپیست سوزن‌هایی را در نقاط گرفتگی یا حساس بدن فرو می‌کند و از این طریق اسپاسم عضلات و درد را کاهش می‌دهد. گاهی اوقات نیز به سوزن‌ها جریان برق بسیار خفیف وصل می‌شود که تأثیر آن را دو برابر می‌کند.
- منوال‌تراپی:منوال‌تراپی یکی از جدیدترین روش‌های فیزیوتراپی است که با استفاده از دست انجام می‌شود. این کار شامل حرکات کششی بر روی مفاصل و استخوان‌ها می‌باشد که در نهایت باعث رفع گرفتگی و اسپاسم عضلانی می‌گردد.
- دیپ اوسیلیشن (Deep Oscillation) : دیپ اوسیلیشن یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی فیزیوتراپی است که توسط دستگاهی به همین نام انجام می‌شود. گرما و ارتعاشات ایجاد شده توسط دستگاه دیپ اوسیلیشن، باعث کاهش گرفتگی عضلات شده و در نهایت کاهش درد بیمار را به دنبال دارد.
- جراحی: در صورتی که هیچ‌یک از روش‌های بالا پاسخگو نباشد، پزشک در نهایت از روش جراحی برای درمان استفاده می‌کند. البته جراحی برای انواع خاصی از دیستونی انجام می‌شود و شامل تمامی بیماران نمی‌گردد. بیمارانی می‌توانند جراحی انجام دهند که: بیماری زندگی شخص را تحت تأثیر قرار داده و فعالیت‌های روزمره او را مختل کرده باشد. بیماری دیستونی بخش عمده‌ای از بدن فرد را در برگرفته باشد و استفاده از دارودرمانی یا فیزیوتراپی نتیجه‌ای نداشته باشد. بیمار مدتی تحت نظر متخصص نورولوژیست قرار گرفته و تمامی اختلالات حرکتی ایجادشده، مورد بررسی قرار گیرد. بیمار در صورتی تحت جراحی قرار می‌گیرد که نوع دیستونی به طور کامل مشخص شود و درمان‌های قبلی نیز بر روی او انجام شده باشد. در صورتی که بیمار گزینه مناسب جراحی تشخیص داده شود، پزشک اقدام به انجام این کار می‌نماید. جراحی به دو روش تحریک عمیق مغزی یا عصب‌برداری گزینشی انجام می‌شود. تحریک عمیق مغزی: در این روش الکترودهایی در بخش‌هایی خاص از مغز کاشته شده و به یک ژنراتور وصل می‌شوند. ژنراتور در سینه‌ی بیمار قرار می‌گیرد و با ارسال پالس‌های الکتریکی به مغز به کنترل انقباضات عضلانی کمک می‌کند. جراحی عصب برداری گزینشی: در این روش عضب‌هایی که اسپاسم‌های عضلانی را کنترل می‌کنند، بریده می‌شوند.
درمان طب سنتی:
- برای درمان موارد زیر را یک دوره 120 روزه رعایت کنید تا به درمان برسید:
- روزی 3 عدد خرما میل شود.
- کشمش روزی 40 عدد میل شود.
- داروی تقویت عصب، سلق نیز تجویز شود.
- روغن مالی ملاج سر با روغن سیاهدانه هر شب.
- صبحانه 5 وعده ارده شیره و 2 وعده عسل میل شود.
- دوسین هر 4 ساعت یک قاشق چایخوری مصرف شود.
- بادام درختی روزی 14 عدد، دانه دانه مثل آدامس جویده شود.
- اصلاح تغذیه و ترک سردیجات و مواد کارخانه ای انجام شود.
- روغن بنفشه پایه کنجد و قطره جامع مرزنجوش به داخل بینی بریزید.
- جوشانده مرزنجوش همراه با داروی جامع شب ها یک لیوان میل شود.
- جوشانده (اسطوخدوس + سنبل الطیب) شبی یک لیوان همراه با عسل میل کنید.
- مصرف دانه ها از قبیل (پسته، فندق، گردو)؛ آرام آرام میل شود تا جذب بزاقی گردد.
- چکاندن روغن سیاهدانه داخل بینی شبی 3 قطره به صورت یک روز در میان 40 روز.
- زیتون صبح ها 7 عدد و انجیر 7 عدد شبانگاه در یک لیوان خیس خورده شود و میل شود.
داروها:
- بوتولینوم توکسین
- درمان دیستونی با توجه به نوع و شدت آن، متفاوت می‌باشد. تجویز دارو یکی از راه‌های درمان این بیماری است که با توجه به نوع آن انجام می‌شود. متداول‌ترین داروهای مورد استفاده شامل موارد زیر می‌باشد:
- سم بوتولینوم:از دیگر داروهایی که در مراحل اولیه بیماری تجویز می‌گردد، سم بوتولینوم نام دارد. این دارو از رسیدن برخی از انتقال‌دهنده‌های عصبی به نقاط آسیب‌دیده جلوگیری کرده و از این طریق مانع از بروز اسپاسم می‌گردد.
- آنتی کولینرژیک:آنتی‌کولینرژیک داروی دیگری است که برای جلوگیری از رسیدن انتقال‌دهنده‌ها به نقاط آسیب‌دیده تجویز می‌گردد. در واقع این دارو از آزاد شدن استیل کولین پیشگیری می‌کند و از این طریق مانع بروز اسپاسم می‌شود.
- لوودوپا:در صورتی که دیستونی نوع پاسخ دهنده به دوپا باشد، پزشک داروی لوودوپا را برای بیمار تجویز می‌کند. این دارو باعث افزایش سطح دوپامین بدن شده و از این طریق علائم بیماری را بهبود می‌بخشد. دوپامین، یک انتقال‌دهنده عصبی است.
- در صورتی که هیچ‌یک از داروهای استفاده شده پاسخگو نباشد و بیمار هم‌چنان علائم دیستونی را داشته باشد، از شل‌کننده‌های عضلانی برای درمان بیماری استفاده می‌شود. این شل‌کننده‌ها باعث افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید، نوعی انتقال‌دهنده‌ی عصبی و شل‌کننده عضلات، شده و از این طریق باعث کاهش انقباض‌های عضلانی می‌گردد. از جمله این شل‌کننده‌ها می‌توان به دیازپام و کلونازپام اشاره کرد که به دو صورت خوراکی و تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
فعالیت:
- روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب داشته باشید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورد های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.