شناخت دارو: عبارت است از این دارو همراه با سایر داروهای ضد سل، در درمان مصرف می شود. همچنین در درمان بروسلوز (همراه با دوکسی سیکلین)، گرانولوما اینگوئینال، طاعون و تولارمی مصرف می شود.
دسته دارویی:
- داروهای ضد باکتری (آنتی بیوتیک)
فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:
- استرپتومایسین یک آنتی بیوتیک آمینوگلیکوزیدی است که مانند سایر داروهای این گروه با عبور فعال از غشای باکتری مانع بیوسنتز پروتیئن توسط ریبوزوم ها می شود.
- آمینوگلیکوزیدها از راه گوارش جذب نمی شوند. البته در صورت زخم گوراش یا التهاب روده مقادیری از دارو جذب می شود. آمینوگلیکوزیدها بصورت تزریق عضلانی یا وریدی مصرف می شود. جذب این داروها پس از تزریق عضلانی سریع و کامل است. آمینوگلکوزیدها از راه پوست هم جذب می شوند. پس از جذب در اغلب بافت ها و مایعات بدن منتشر می شوند و بیشترین غلظت را در ادرار دارند. غلظت سرمی این داروها نیم الی یک و نیم ساعت پس از تزریق عضلانی و ۱۵ الی ۳۰ دقیقه پس از تزریق وریدی به حداکثر خود می رسد. دفع آمینوگلیکوزیدها عمدتاً کلیوی است و در صورت وجود عیب کار کلیه ممکن است در بدن تجمع یابند. نیمه عمر آمینوگلیکوزیدها ۲ الی ۴ ساعت است که در صورت عیب کار کلیه ممکن است تا ۱۰۰ ساعت نیز افزایش یابد.
اشکال دارو:
- پودر جهت تهیه محلول تزریقی 1 گرم
مقدار مصرف صحیح:
- مصرف استرپتومایسین بالغین:روزانه 1 گرم از راه عضلانی استفاده می شود. با توجه به شدت و نوع عفونت در دوزهای منقسم تزریق می شود و دوره درمان از 1 هفته تا 3 ماه متغیر است. استرپتومایسین در درمان سل همراه با سایر داروهای ضد TB، در بالغین 1 گرم عضلانی به مدت 2 تا 3 ماه و سپس 1 گرم 2 تا 3 بار در هفته تجویز می شود. استرپتومایسین در کودکان: 20 میلی گرم/کیلوگرم از راه تزریق عضلانی روزانه در دوزهای منقسم تجویز می گردد.
- نحوه تزریق استرپتومایسین:تزریق عضلانی دارو به صورت عمقی در ربع فوقانی داخلی ناحیه گلوتئال تزریق می شود.
- عفونت متوسط تا شدید: 1-2 گرم در روز به صورت تزریق عضلانی و و منقسم هر 6 تا 12 ساعت؛ بیشتر از 2 گرم در روز نشود.
- توبرکلوزیس: درمان روزانه : mg/kg15 به صورت تزریق عضلانی در یک روز؛بیشتر از 1 گرم در روز نشود.
- تولارمی: 1 تا گرم در دوزهای منقسم به مدت 7 تا 10 روز یا تا زمانیکه بیمار تب دارد برای 5 تا 7 روز.
- طاعون: mg/kg15 به صورت تزریق عضلانی هر 12 ساعت برای حداقل 10 روز.
- اندوکاردیت استرپتوکوکی: 1 گرم به صورت تزریق عضلانی هر 12 ساعت برای 7 روز، سپس 500 میلی گرم هر 12 ساعت برای 7 روز، همراه با تجویز پنی سیلین، در افراد بالای 60 سال 500 میلی گرم هر 12 ساعت برای 14 روز کامل.
- اندوکاردیت انتروکوکی: 1 گرم تزریق عضلانی هر 12 ساعت به مدت 2 هفته، سپس 500 میلی گرم هر 12 ساعت برای 4 هفته،همراه با تجویز پنی سیلین.
- بروسلوز: 1 گرم تزریق عضلانی روزانه، دو بار در روز برای 1 هفته سپس یکبار در روز برای یک هفته و به صورت همزمان با تجویز داکسی سیکلین یا تتراسیکلین.
عوارض جانبی دارو:
- افت فشار خون، تب دارویی، مورمور شدن صورت، سردرد، سمیت عصبی، درماتیت اکسفولیاتیو، راش پوستی، کهیر، تهوع، استفراغ، آزوتمی (تشکیل فرآورده های زاید نیتروژن در خون)، سمیت کلیوی، افزایش سطح ائوزینوفیل خون، آنمی همولیتیک، لکوپنی، پان سیتوپنی (کاهش تمام سولل های خون)، ترومبوسیتوپنی، آنافیلاکسی، آنژیوادم، درد مفاصل، لرزش، ضعف، تنبلی چشم، سمیت شنوایی، سمیت گوشی وستیبولار، تنگی نفس.
تداخلات دارویی:
- در صورت مصرف همزمان سفالوسپورین ها (به ویژیه سفالوتین)، آمفوتریسین، سیکلوسپورین و داروهای سیتوتوکسیک، خطر بروز مسمومیت کلیوی (و احتمالاً مسمومیت گوشی) افزایش می یابد. مصرف همزمان استرپتومایسین با نئوستیگمین و پیریدوستیگمین، اثر این داروهای کولینرژیک را کاهش می دهد. مصرف همزمان استرپتومایسین با داروهای مسدود عصب عضله ممکن است موجب ضعف بیشتر عضلات اسکلتی، ضعف تنفس وحتی آپنه شود. خطر بروز مسمومیت گوشی در صورت مصرف همزمان استرپتومایسین با داروهای صدر گروه لوپ ممکن است افزایش یابد. از مصرف همزمان این دارو با کاپرئومایسین باید خوداری کرد، زیرا خطر بروز مسمومیت گوشی و کلیوی و انسداد عصب عضله ممکن است افزایش یابد.
موارد منع مصرف:
- این دارو در صورت ابتلای بیمار به میاستنی گراو نباید مصرف شود.
- D (در این گروه از داروها، مطالعات و نتایج حاصل از آن بیانگر وجود خطر برای جنین انسان است. زمانی که استفاده از دارو برای زنان باردار اجتناب ناپذیر است و خطرات احتمالی پذیرفته شده است، پزشک دارو را تجویز می کند).
شرایط نگهداری:
- دارو باید در دمای اتاق نگهداری شود. در صورتی که محلول تزریقی استرپتومایسیندر معرض نور قرار گیرد، رنگ آن کمی تیره می شود که اختلالی در تأثیر دارو ایجاد نمی کند.
نکات مهم:
- فاصله زمانی بین دفعات مصرف دارو در بیماران مبتلا به عیب کار کلیه باید افزایش یابد.
- دوره درمان سل ممکن است 1 الی 2 سال یا حتی بیشتر طول بکشد. با وجود این، در صورت بروز علایم مسمومیت با این دارو، مصرف آن باید قطع شود.
- محل تزریق دارو در هر بار تزریق باید عوض شود. تزریق غلظت های بیش از 500mg/ml توصیه نمی شود.
- استرپتومایسیندر بارداری نباید استفاده شود.
- استرپتومایسیندر شیر مادر ترشح می شود ولی با توجه به این که جذب این دارو از دستگاه گوارش خیلی کم است احتمالاً مصرف آن در دوران شیردهی نمی تواند عوارض خاصی داشته باشد ولی با این وجود استرپتومایسین در شیردهی نباید استفاده شود.