RBC (شمارش گلبول قرمز خون): عبارت است از RBC مخفف کلمه سلول قرمز خون است. گلبول های قرمز خون (RBCs) سلول های خونی هستند که در مغز استخوان ساخته شده و سپس به درون جریان خون آزاد می شوند. این سلول ها برخلاف سایر سلول های بدن، فاقد هسته بوده و شکل دیسک مانند با طرفین مقعر دارند. متوسط اندازه گویچه های قرمز حدود 7.8 میکرون و ضخامت آن ها در ضخیم ترین نقطه 2.5 میکرون و در مرکز حدود 1 میکرون است. شکل گلبول های قرمز به آن ها اجازه می دهد که درون عروق بسیار ریز بدن نظیر مویرگ های انتهایی به خوبی فشرده شده و از آن ها عبور کنند. بعضی از بیماری های خونی نظیر اسفیروسیتوز ارثی، الیپتوسیتوز، آنمی سلول داسی Sickle Cell Anemia و … باعث تغییر شکل گلبول های قرمز (RBC) شده و غشای آن ها را ناپایدار می کنند در نتیجه این سلول ها هنگام عبور از عروق ریز آسیب می بینند و از بین می روند و باعث ایجاد بیماری آنمی همولیتیک می شود. این سلول های قرمز یا همان گلبول های قرمز، در واقع اصلی ترین قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. خود این رنگ قرمز به دلیل وجود ماده ای به نام هموگلوبین است که کمک می کند گلبول قرمز، اصلی ترین وظیفه خود یعنی حمل و نقل اکسیژن و دی اکسیدکربن را انجام دهد. به طور خلاصه می شود گفت، گلبول های قرمز وسیله حمل و نقل اکسیژن از ریه به بقیه سلول های بدن هستند. مقادیر طبیعی: بین 7/4 تا 1/6 میلیون در هر میکرولیتر خون. این عدد برای خانم ها مقداری کمتر و در کودکان مقداری بیشتر است.

میزان طبیعی:

• میزان طبیعی یا نرمال گلبول قرمز در آزمایش خون وابسته به سن، جنس، نژاد، محل زندگی، سبک زندگی و مسائل ژنتیکی است. بطور کلی براساس کتاب فیزیولوژی گایتون، تعداد طبیعی RBC ها در آزمایش خون در یک مرد بالغ و سالم حدود 4.9 تا 5.5 میلیون عدد در هر میکرولیتر و در زنان بالغ و سالم حدود 4.4 تا 5 میلیون عدد در هر میکرولیتر و در کودکان بسته به سن می تواند بین 4 تا 5.5 میلیون در هر میکرولیتر می باشد. با این حال پزشکان به هیچ وجه آزمایش خون بیمار را صرفاً بر اساس تعداد RBC ها قضاوت نمی کنند و اساساً تعداد گلبول های قرمز در آزمایش خون اهمیت اندکی دارد. تشخیص کم خونی و پلی سیتمی بر اساس هموگلوبین (Hgb) و هماتوکریت  (HCT)داده می شود و تعداد RBC ها اهمیتی در این موضوع ندارد.
• محدوده طبیعی RBC برای مردان 7/4 تا 1/6 میلیون سلول در میکرولیتر (mcL) است.
• محدوده طبیعی RBC برای زنانی که باردار نیستند 2/4 تا 4/5 میلیون mcL است.
• محدوده طبیعی RBC برای کودکان 0/4 تا 5/5 میلیون mcL است.
• این دامنه‌ها ممکن است بسته به آزمایشگاه یا پزشک متفاوت باشد.

شمارش بالاتر از حد نرمال RBC به چه معنا است:

1. اگر میزان RBC در تست RBC بالاتر از حد نرمال باشد، این حالت اریتروسیتوز نام دارد. این وضعیت ممکن است به دلیل سیگار کشیدن، بیماری قلبی مادرزادی، کمبود آب بدن، سرطان سلول کلیوی، که نوعی سرطان کلیه است، فیبروز ریوی، پلی سیتمی ورا، یک بیماری مغز استخوان که باعث تولید بیش از حد RBC می شود و با جهش ژنتیکی همراه است.
2. هنگامی که به ارتفاعات می روید، ممکن است تعداد RBC شما برای چند هفته افزایش یابد زیرا اکسیژن کمتری در هوا وجود دارد.
3. داروهای خاصی مانند جنتامایسین و متیلدوپا می توانند میزان RBC شما را افزایش دهند. جنتامایسین آنتی بیوتیکی است که برای درمان عفونت های باکتریایی در خون استفاده می­شود.
4. متیلدوپا اغلب برای درمان فشارخون بالا استفاده می شود. این دارو با انبساط رگ های خونی باعث می شود تا خون به راحتی در بدن جریان یابد.
5. تعداد بالای RBC ممکن است در نتیجه آپنه خواب، فیبروز ریوی و سایر مواردی باشد که باعث کمبود اکسیژن در خون می شود.
6. داروهای تقویت کننده عملکرد مانند تزریق پروتئین و استروئیدهای آنابولیک نیز ممکن است باعث افزایش RBC شوند. بیماری و سرطان های کلیوی نیز می تواند باعث افزایش RBC شود.

شمارش کمتر از حد نرمال RBC به چه معنا است:

1. تعداد RBC کمت راز حد نرماف ممکن است به دلیل کم خونی، نارسایی مغز استخوان، کمبود اریتروپویتین، که علت اصلی کم خوین در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی است، همولیز یا تخریب RBC ناشی از انتقال خون و آسیب رگ های خونی، خوریزی داخلی یا خارجی، سرطان خون، سوء تغذیه، میلومای چندگانه (مالتیپل میلوما)، نوعی سرطان مربوط به پلاسماسل هادر مغز استخوان، کمبودهای غذایی، از جمله فقر آهن، مس ،فولات، و ویتامین های B6 و B12، بارداری، اختلالات تیروئید.
2. برخی از داروها نیز می توانند میزان RBC را کاهش دهند، به ویژه داروهای شیمی درمانی، کلرامفنیکل، که عفونت های باکتریای را درمان می کند، کوئینیدینف که ضربان قلب را منظم می کند، هیدانتوین، که به طور سنتی برای درمان صرع و اسپاسم عضلانی استفاده می شود.

علائم RBC کم:

1. خستگی
2. تنگی نفس
3. سرگیجه
4. ضعف یا سستی، به ویژه هنگامی که به سرعت تغییر موقعیت می دهید.
5. افزایش ضربان قلب
6. سردرد
7. پوست رنگ پریده

علائم RBC بالا:

1. خستگی
2. تنگی نفس
3. درد مفاصل
4. حساسیت در کف دست ها یا کف پا
5. خارش پوست، به ویژه پس از دوش گرفتن یا حمام کردن
6. اختلالات خواب

علت بالا بودن RBC در آزمایش خون:

• مصرف سیگار
• بیماری مادرزادی قلب
• کاهش آب بدن
• مشکلات ریوی اعم از آسم، برونشیت، فیبروز ریه و …
• مشکلات کلیوی اعم از سرطان کلیه، کیست های کلیه و …
• پلی سیتمی ورا
• برخی اختلالات خونی نظیر لوسمی میلوئیدی (CML و AML)، بعضی لنفوم ها، بعضی کم خونی ها نظیر تالاسمی مینور.
• زندگی در ارتفاعات

علت پایین بودن RBC در آزمایش خون:

• پایین بودن تعداد گلبول های قرمز در آزمایش خون می تواند نشانه کاهش تولید آن ها در مغز استخوان یا افزایش تخریب آن ها در بافت های محیطی و یا خارج شدن آن ها از بدن مثلاً در اثر خونریزی باشد.
• کم خونی ها (آنمی ها) اعم از آنمی فقر آهن، آنمی ناشی از بیماری های مزمن نظیر سرطان یا عفونت ها، آنمی ناشی از اختلالات مغز استخوان نظیر سندرم میلودیسپلاستیک، لوسمی ها، آنمی آپلاستیک، فیبروز مغز استخوان و …
• اختلالات کلیوی از جمله نارسایی مزمن کلیه که می تواند در اثر علل مختلفی اعم از قند خون، فشارخون، گلومرولونفریت ها و… ایجاد شده باشد.
• آنمی های همولیتیک نظیر اسفیروسیتوز ارثی معمولاً با کاهش تعداد RBC ها همراه نیستند مخصوصاً اگر آنمی جبران شده باشد و مغز استخوان بتواند به میزان کافی گلبول قرمز بسازد.
• خون ریزی های خارجی در اثر علل مختلفی نظیر قاعدگی، تروما و تصادفات، عمل های جراحی و …
• مشکلات تغذیه ای نظیر کمبود ویتامین B12 و اسیدفولیک، کمبود پروتئین.
• اختلالات متابولیک و غدد درون ریز بدن نظیر کم کاری تیروئید.
• اختلالات فیزیولوژیک نظیر بارداری.

درمان:

• تغییر شیوه زندگی می تواند بر تعداد RBC های شما تأثیر بگذارد. حفظ رژیم غذایی سالم و جلوگیری از کمبود ویتامین، ورزش منظم، مستلزم این است که بدن اکسیژن بیشتری مصرف کند، اجتناب از مصرف آسپرین، اجتناب از استعمال دخانیات.
• برای کاهش RBC میزان آهن و گوشت قرمز مصرفی را کاهش دهید، آب بیشتری بنوشید، از مصرف داروهای دیورتیک مانند نوشیدنی های حاوی کافئین یا الکل اجتناب کنید، سیگار را ترک کنید.
• برای افزایش RBC افزایش مصرف غذاهای غنی از آهن (مانند گوشت، ماهی، مرغ) و همچنین لوبیای خشک، نخود فرنگی و سبزیجات با برگ سبز (مانند اسفناج) در رژیم غذایی، افزایش مس در رژیم غذایی با مصرف غذاهایی مانند صدف مرغ و آجیل و استفاده کردن از ظروف مسی یا برنجی، دریافت ویتامین B12 بیشتر از طریق مصرف غذاهایی مانند تخم مرغ، گوشت و غلات غنی شد.

نکته:

• به افزایش تعداد گلبول های قرمز (RBC) ها اریتروسیتوز گفته می شود.
• به طور کلی عواملی که باعث کاهش اکسیژن و هیپوکسمی می شوند می توانند باعث تحریک کلیه ها و افزایش تولید اریتروپویتین و به دنبال آن افزایش تولید گلبول قرمز در مغز استخوان شود.
• بعضی از آنمی ها نظیر تالاسمی مینور با افزایش تعداد گویجه های قرمز خون و کاهش هموگلوبین و MCV مشخص می شوند.
• گلبول قرمز به طور طبیعی بعد از تولید در مغز استخوان ۱۲۰روز در خون زندگی می کند و در آخر عمر خود خرد می شود و به عناصر سازنده اش تبدیل می شود.
• مقدارRBC ها در طی بارداری به طور طبیعی کمی کمتر نشان داده می شود چون حجم مایع خون افزایش پیدا کرده است.
• عددRBC در واقع مقدار دقیق گلبول های قرمز در ۱میلی لیتر خون محیطی است.
• بسته به آزمایشگاه و نوع کیت مورد استفاده، ممکن است مقیاس شمارش این سلول فرق کند.
• خوردن داروهایی مثل کلرامفنیکل هم باعث کاهشRBC می شود.
• گلبول هاي قرمز مي توانند از هر جايي (بين گلومرول تا ميزراه) به ادرار راه يابند. بطور نرمال گلبول قرمز در ادرار يافت نمي شود هرچند وجود ۱ تا ۲ گلبول سرخ در هر فيلد ميکروسکوپي معمولاً غيرطبيعي نيست. در سنگ هاي ادراري، عفونت هاي شديد، سرطان ها و نيز عادت ماهيانه، RBC ها در ادرار ظاهر مي شوند.
• کم خونی نوعی بیماری است که در آن تعداد سلول‌های قرمز سالم خون برای حمل اکسیژن به بدن کافی نیستند. انواع کم خونی عبارتند از: کم خونی فقر آهن که اغلب به راحتی قابل درمان است، کم خونی سلول داسی شکل، که منجر به غیر طبیعی شدن سلول های قرمز خون می شود، و این گلبول های غیر طبیعی به سرعت از بین می روند، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین، که غالباً از سطح پایین ویتامین B12 ناشی می شود.