PLT (پلاکت): عبارت است از PLT مخفف عبارت Platelet و به معنی تعداد پلاکت های خون است. علامت Plt در آزمایش خون نشان دهنده تعداد پلاکت‌ها در هر میلی‌لیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولاً بزرگ ترین عدد برگه آزمایش خون است. Plt یا پلاکت‌ها، اجزای کوچک مسطحی هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلولهای خونی بسیار کوچک ترند. این ساختارها حاوی آنزیم‌هایی هستند که باعث انعقاد خون می‌شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خونریزی و خارج شدن گلبول‌قرمز از داخل رگ است.
میزان طبیعی:
- مقادیر طبیعی: پلاکت بین ۱۵۰ هزار تا 450 هزار در هر میلی متر مکعب خون برای بزرگسالان طبیعی است. در نوزادان این مقدارکمی بیشتر است.
- محدوده خطر: پلاکت زیر ۵۰ هزار یا بیشتر از یک میلیون کاملاً غیر طبیعی است و نیازمند توجه ویژه است.
- پلاکت خون بالای ۴۵۰۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوز و پلاکت های کم تر از ۱۵۰۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوپنی می نامند. در ترومبوسیتوپنی، تمایل به خونریزی به ویژه از عروق خونی کوچک تر وجود دارد و این موضوع باعث خونریزی غیرطبیعی در پوست و دیگر قسمت های بدن می شود.
علائم PLT (پلاکت) کم:
- علائم کاهش پلاکت خون، به شدت آن بستگی دارد. در موارد خفیف مانند کاهش پلاکت خون در زمان بارداری، معمولاً علائم خاصی ایجاد نمی‌شود. موارد شدیدتر ممکن است سبب خونریزی غیر قابل کنترل شود که نیازمند توجه فوری و اورژانسی باشد.
- تغییر رنگ پوست به قرمز، بنفش یا کبودی
- یک بثورات با نقاط کوچک قرمز یا بنفش
- خونریزی بینی
- خونریزی لثه
- خونریزی از زخم هایی که برای مدت طولانی ادامه می یابد یا متوقف نمی شود
- خونریزی شدید قاعدگی
- خونریزی از رکتوم
- وجود خون در مدفوع
- وجود خون در ادرار
علائم PLT (پلاکت) بالا:
- افراد مبتلا به ترومبوسیتمی و ترومبوسیتوسیز ممکن است علائم و نشانه مشخصی نداشته باشند. این بیماری‌ها ممکن است تنها بعد از دادن آزمایش خون مشخص شود. با این همه افراد مبتلا به ترومبوسیتمی اولیه بیش از افراد مبتلا به ترومبوسیتوسیز ثانویه علائم خاص این بیماری را نشان می‌دهند.
- علائم تعداد پلاکت خون بالا با لخته خون و خونریزی غیرطبیعی مرتبط است. این علائم شامل ضعف و خستگی، خونریزی، سردرد، سرگیجه، درد سینه و احساس گزگز در دست و پا است.
- در ترومبوسیتمی اولیه امکان تشکیل لخته‌های خونی در مغز، دست‌ها و پاها وجود دارد. با این همه امکان تشکیل این لخته‌ها در باقی نقاط بدن همچون قلب و روده کوچک هم وجود دارد. لخته‌های خونی در مغز در نهایت ممکن است باعث سردردهای مزمن و سرگیجه شود. در موارد شدیدتر حتی امکان بروز سکته مغزی هم وجود دارد.
- لخته‌های خونی در رگ‌های کوچک دست‌ها و پاها باعث بی حسی و قرمزی آنها خواهد شد. در مواردی درد و سوزش ناحیه کف دست هم مشاهده شده است. برخی از علائم و نشانه‌های ایجاد لخته‌های خونی عبارتند از: تغییرات در گفتار و آگاهی و تغییر ناگهانی خلق و خو، تشنج، احساس ناراحتی بالاتنه در یک یا دو بازو، گردن، فک، کمر یا شکم، احساس تنگی نفس و حالت تهوع.
- افرادی با تعداد پلاکت بالاتر از یک میلیون پلاکت در هر میکرولیتر خون دچار خونریزی می‌شوند. نشانه‌های خونریزی شامل خون دماغ شدن، کبود شدن نقاط مختلف بدن، خونریزی از دهان یا لثه یا وجود خون در مدفوع است.
علت کمبود پلاکت (PLT):
- ترومبوسیتوپنی اغلب به عنوان یک نتیجه از یک اختلال جداگانه مانند لوسمی یا یک مشکل سیستم ایمنی اتفاق می‌افتد. از علل کاهش پلاکت خون، می‌توان به اثر جانبی مصرف داروهای خاص اشاره کرد. ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت خون، ممکن است خفیف باشد و علائم یا نشانه‌های چندانی نداشته باشد. در موارد نادر، تعداد پلاکت‌ها ممکن است خیلی کم باشد که در صورت خونریزی داخلی، خطرناک خواهد بود.
- از جمله دیگر علل کاهش پلاکت خون، می‌توان به سرعت تخریب پلاکت در بدن اشاره کرد. هر پلاکت حدود 10 روز، در یک بدن سالم زنده می‌ماند. از آنجا که هر پلاکت تنها حدود 10 روز زندگی می‌کند، بدن شما به طور پیوسته پلاکت‌ها را با تولید پلاکت‌های جدید در مغز استخوان به طور مداوم تجدید می‌کند. کاهش پلاکت‌های خون، ممکن است به علت تخریب سریع‌تر پلاکت‌ها در مقابل سرعت تولید پلاکت‌ها باشد. این حالت می‌تواند به دلیل عوارض جانبی مصرف داروهای خاص باشد، شامل داروهای ضد التهاب و داروهای ضد تشنج.
- بزرگ شدن طحال
- خون ریزی شدید و مصرف پلاکت
- لوسمی یا سرطان خون
- ترومبوسیتوپنی
- انواع وراثتی کمبود پلاکت
- انعقاد منتشر خون در داخل رگ ها
- شیمی درمانی بعد از سرطان
- عدم تولید پلاکت
- عفونت و نارسایی مغز استخوان باعث کاهش پلاکت می شوند.
- کاهش آهن
- سیروز کبدی
علت بالا بودن پلاکت (PLT):
- بیماری آرتریت روماتوئید
- کم خونی فقر آهن (کم خونی ناشی از فقر آهن)
- کم خونی همولیتیک (کم خونی ناشی از همولیز یا تخریب گلبول های قرمز)
- کارکرد ناقص طحال یا عدم وجود طحال (به دلیل عمل جراحی برداشتن طحال یا اسپلنکتومی)
- بعضی سرطان ها و بیماری های ژنتیکی خاص
- بیماری های التهابی یا عفونی مانند بیماری بافت همبند، بیماری التهابی روده و سل
- واکنش بدن به برخی داروها
- بهبودی از خونریزی بسیار شدید
- بهبودی از پلاکت خون بسیار کم که می تواند ناشی از مصرف بی رویه الکل و کمبود ویتامین B12 و یا فولیک اسید باشد.
- عفونت حاد (کوتاه مدت) یا التهاب
- واکنش بدن به برخی فعالیت های جسمی
نکته:
- ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت می شود. در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت کمی کاهش پیدا می کند.
- قرص های ضد بارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت می شوند. در حالی که استامینوفن پلاکت راکاهش می دهد.
- بیماری ترومبوسیتوز یا پلاکت خون بالا، عارضه‌ای است که در آن تولید پلاکت‌های خون بیش از حد عادی است. پلاکت‌ها یکی از اجزای سلول خون هستند که در مغز استخوان به همراه سایر سلولهای خونی ساخته می‌شوند.
- پلاکت‌ها با عبور از رگ‌ها به هم می‌چسبند که به آن لخته شدن خون گفته می‌شود. لخته شدن، از اساسی‌ترین اقداماتی است که بدن برای جلوگیری از خونریزی در رگ‌های آسیب دیده انجام می‌دهد. به پلاکت، ترومبوسیت نیز گفته می‌شود و به همین ترتیب به لخته خون نیز «ترومبوز» گفته می‌شود.
- زمانی که علت پلاکت بالای خون مشخص نباشد به آن بیماری ترومبوسیتوز اساسی Essential thrombocythemia یا «تولید بیش از حد پلاکت» گفته می‌شود. از این بیماری گاهی اوقات به نام «ترومبوسیتوز بنیادی» یا ترومبوسیتمی اولیه نیز یاد می‌شود. این بیماری هنگامی بروز پیدا می‌کند که سلولهای معیوب مغز استخوان، پلاکت‌های بالایی را تولید کنند. مغز استخوان بافت اسفنجی مانندی در حفره استخوانی است. سلولهای مغز استخوان حاوی سلولهای بنیادی هستند که به گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها تبدیل می‌شوند. هنوز به لحاظ علمی، دلیل تولید بیش از حد پلاکت خون به درستی مشخص نیست.