ESR (با هدف بررسی عفونت و التهاب در بدن تجویز می شود): عبارت است از آزمایش ESR با هدف بررسی عفونت و التهاب در بدن تجویز می‌شود. این تست به شما نمی‌گوید که علت بروز عفونت چیست اما شاخص بسیار خوبی است برای اینکه وضعیت سلامتی بدن مورد بررسی قرار گیرد. اگر سطح آن بالا باشد، یعنی عفونتی در بدن وجود دارد.ESR  در آزمایش خون همان سدیمانتاسیون است. سدیمانتاسیون یعنی شتاب و مدت زمان رسوب کردن گلبول قرمز. در آزمایش ESR در طول یک ساعت میزان رسوب گلبول‌های قرمز خون را داخل لوله آزمایشگاهی مورد بررسی قرار می‌دهند. این تست در آزمایش خون می‌تواند یکی از تست‌های مکمل باشد و در تشخیص بیماری التهابی به متخصص کمک کند. هدف از آن تشخیص عفونت‌های باکتریایی و قارچی است.

میزان طبیعی:

• نتیجهآزمایش ESR به میلی متر ثبت می‌شود و مدت زمان رسوب گلبول‌های قرمز خون مد نظر است.
• سطح نرمال این آزمایش برایبانوان ۲۹-۰ و برای مردان ۲۲-۰ است.
• در نتیجه این تست برخی از بیماری‌ها و اختلالات همچون عفونت، تیروئید، حاملگی، سن، عفونت، کم خونی و … موثر خواهند بود.
• اگر ESR زیاد باشد، ممکن است مربوط به یک بیماری التهابی مانند: عفونت، روماتیسم مفصلی، تب روماتیسمی، بیماری عروقی، بیماری التهابی روده، بیماری قلبی، بیماری کلیوی و سرطان‌های خاص باشد. ESR پایین ممکن است نشان‌دهنده یک اختلال خونی باشد، مانند: پلی‌سیتمی، کم خونی سلول داسی شکل و افزایش غیرطبیعی گلبول‌های سفید خون باشد. اگر نتایج آزمایشدر حد طبیعی نیست، لزوما به این معنی نیست که شما یک بیماری سخت مبتلا شده باشید. ESR بالا ممکن است نشانه بارداری، قاعدگی یا کم خونی نیز باشد. برخی از داروها و مکمل‌ها نیز می‌توانند نتایج را تحت تأثیر قرار دهند. این موارد شامل داروهای پیشگیری از بارداری، آسپرین، کورتیزون و ویتامین A است. حتماً هر دارو یا مکمل مصرفی را به پزشک خود اطلاع دهید.

علائم ESR کم:

1. از دست دادن وزن
2. ضعف و خستگی عمومی
3. تنگی نفس حتی در فعالیت‌های سبک
4. کهیرهای پوستی به دلیل ترومبوز عروق کوچک
5. زرد شدن پوست (یرقان) به دلیل بیماری‌های کبدی
6. ورم پاها و شکم به دلیل نارسایی قلبی و یا سیروز کبدی

علائم ESR بالا:

1. بروز سر دردهای شدید.
2. بیمار احساس گلو درد دارد.
3. بیمار از بدن درد و کوفتگی بدن شکایت می‌کند.
4. بروز راش پوستی و التهابات آزار دهنده روی پوست.
5. بیمار دچار اسهال و استفراغ است اما دلیلی برای بروز آن نمی‌یابد.
6. بیمار دچار تب و لرز شده، درصورتی که بروز عفونت در او آشکار نیست.
7. بیمار در مدت زمانی بسیار کوتاه کاهش وزن بسیار شدیدی را تجربه کرده است.
8. فرد ضعف عمومی دارد و در فعالیت‌های روزانه انرژی خود را سریعا از دست می‌دهد.

علت کمبود (ESR):

• نارسایی احتقانی قلب (CHF)
• کاهش شدید فیبرینوژن خون
• لکوسیتوز(افزایش قابل توجه سلول‌های سفید خون)
• کاهش چشمگیر پروتئین‌های پلاسمایی (به علت بیماری‌های کبدی و کلیوی)
• آنمی سلول‌های داسی شکل (بیماری ژنتیکی که سبب تغییر شکل سلول های قرمز می‌شود).
• بیماری پلی سایتمی (یکی از اختلالات مغز استخوان که باعث تولید تعداد بیش از نیاز سلول‌های قرمز به خون می‌شود).

علت بالا بودن (ESR):

• بالا بودنESR در آزمایش خون تنها بدین معناست که یک التهاب و یا عفونت در بدن فعال است و زمینه را برای بروز علائم بیماری فراهم کرده است. حال آیا ESR بالا خطرناک است؟ پزشک باید آزمایشات دیگری را به منظور یافتن علت دقیق بیماری تجویز نماید. همچنین مقادیر ESR می‌تواند در افراد مختلف بنا به شرایط هورمونی و ژنتیکی دستخوش تغییر شود. از جمله فاکتورهایی که قادرند بر جواب آزمایش تاثیر گذار باشند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: افزایش سن، مصرف برخی داروها، بارداری، یائسگی، بیشتر دلایل بالا بودن ESR موارد وخیم و جدی نیستند و تنها در موارد خاصی چنین بیماری‌هایی عامل بالا رفتن سرعت رسوب اریتروسیت‌ها هستند. بنابراین لازم به ذکر است که اگر نتیجه آزمایش شما بالاست زیاد جای نگرانی نیست. بیماری‌های کمتر شایع اما مهمی که باعث بالا رفتن ESR می‌شوند شامل موارد زیر است: التهاب موضعی و یا سیستمیک (منتشر)، عفونت باکتریایی حاد، جراحت بافتی و یا آسیب دیدگی داخلی، تروما و آسیب فیزیکی به اندام‌ها، بیماری‌های مزمن و حاد کلیوی، بیماری‌های قلبی و عروقی، واسکولیت منتشر، بیماری‌های تیروئیدی، انواع سرطان‌ها به ویژه اگر همراه با التهاب باشند.

نکته:

• شرایط آزمایش ESR: برای انجامآزمایش ESR شرایط خاصی در نظر گرفته نشده است. البته باید بدانید این آزمایش به تنهایی تجویز نمی‌شود. برای بررسی دقیق وضعیت بیمار تست‌های دیگری نیز در کنار آن مورد استفاده قرار خواهند گرفت. برای انجام این تست به نمونه خون نیاز دارید که از طریق ورید بازویی گرفته خواهد شد. قبل از آزمایش ESR نیاز به ناشتا بودن نیست. اما قبل از انجام آزمایش در صورتی که دارویی مصرف می‌کنید حتما به پزشک خود اطلاع دهید. به دلیل اینکه مصرف برخی داروها مثل داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) و استاتین‌ها (کاهش دهنده کلسترول خون) تاثیر منفی بر جواب آزمایش دارند پزشک از شما خواهد خواست که موقتا مصرف چنین داروهایی را متوقف نمائید. البته مصرف داروهای خود را بدون مشورت با پزشک متوقف نکنید.
• محدوده خطر ESR در آزمایش خون چقدر است؟سطح بحرانی ESR زمانی اتفاق می‌افتد که نتیجه آزمایش در محدوده نرمال نباشد. اگر نتیجه آزمایش بیش از حد نرمال باشد، یعنی فرد با عفونت یا التهاب بسیار شدید مواجه است. عفونت فاز مزمن، روماتیسم مفصلی، سرطان‌ها، کم‌خونی، سرطان مولتیپل میلوما، ماکروگلبولنمی والدنشتروم و روماتیسم مفصلی از جمله دلایلی هستند که سبب بالا رفتن سطح این شاخص در بدن می‌شوند.
• سطوح نرمال تست ESR به چه صورت است؟ آزمایش ESR به صورتواحد میلی متر در ساعت گزارش می‌شود (mm/hr). هر چه مقدار این اعداد بالاتر باشد احتمال التهاب و عفونت در بدن بیشتر است. در مجموع خانم‌ها ESR بالاتری نسبت به آقایان دارند. اگر ESR بالاتر از ۱۰۰ میلی متر در ساعت باشد نشان دهنده وجود یک بیماری فعال نظیر سرطان، دیابت و یا بیماری‌های قلبی و عروقی است.
• آیا ESR بالای ۴۰ خطرناک است؟ ESR بیشتر از ۲۰ میلی‌متر در ساعت (به جز در بارداری) به‌ عنوان شاخص بیماری فعال در نظر گرفته می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که هر چه میزان ESR بالاتر باشد احتمال ابتلا به کم‌خونی در افراد نیز افزایش می‌یابد. این مقدار به طور قابل ملاحضه‌ای از ESR ۴۰ به بالا معنی‌دار است به طوری‌که ، ۲۸ درصد کودکان دارای ESR  بالاتر از ۴۰ مبتلا به کم‌خونی هستند. ارتباط چشمگیری بین کم خونی و تب مزمن در کودکان با ESR بیشتر از ۴۰ وجود دارد. نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که کم‌خونی با عفونت‌های معمولاً خفیف که باعث بروز تب طولانی مدت و متعاقب آن بالا رفتن ESR می‌شوند، در ارتباط است.
• انواع روش‌های آزمایش ESR چیست؟ برای اندازه گیری سرعت ته نشین شدناریتروسیت‌های خونی دو روش وجود دارد که طبق شرایط بیمار قابل انجام است: روش Westergren: این شیوه از ESR رایج‌ترین نوع آزمایش اندازه گیری سرعت ته نشین شدن اریتروسیت‌ها محسوب می‌شود. در این روش۲۰۰ میلی متر خون بیمار در لوله‌ایی به نام Westergren-Katz منتقل شده تا مورد ارزیابی قرار گیرد. این لوله به صورت عمودی حدود یک ساعت در دمای اتاق نگهداری می‌شود. پس از این مدت، فاصله بین اریتروسیت‌های ته نشین شده و پلاسمای رویی اندازه گیری شده و به عنوان مقدار ESR گزارش می‌شود. روش Wintrobe: این روش تا حدودی مشابه روش Westergren است با این تفاوت که لوله آزمایش کوچک‌تر و گنجایش ۱۰۰ میلی متر خون دارد. از معایب این روش حساسیت کمتر آن نسبت به روش قبلی است. در این روش نیز پس از ته نشین شدن اریتروسیت‌ها فاصله بین رسوب و مایع بالایی سنجیده شده و جواب ESR گزارش می‌شود.
• بیماری‌های خود ایمنی که باعث بالا رفتن ESR می‌شوند: از مهمترین بیماری‌های خود ایمنی که منجر به بالا رفتن ESR می‌شوند می توان به موراد زیر اشاره نمود:لوپوس اریتروماتوس، برخی ار انواع آرتریت‌ها، نوعی سرطان نادر به نام ماکروگلوبولینمی Waldenstrom، آرتریت گیجگاهی، بیماری که باعث التهاب و آسیب به رگ‌های ناحیه گیجگاهی سر می‌شود. بیماری پلی میالژیا روماتیکا که سبب درد مفاصل و عضلات می‌شود. بیماری کاهش فیبرینوژن خون، التهاب عروقی به واسطه آلرژی و یا نکروز شدگی.
• بیماری‌های عفونی که باعث بالا رفتن ESR می‌شوند: برخی از بیماری‌های عفونی قادرند مقدار ESR خون را افزایش دهند. مهمترین این عفونت‌ها شامل موارد زیر است: عفونت‌های استخوانی،عفونت‌های قلبی که باعث میوکاردیت (آسیب ماهیچه قلبی)، پریکاردیت (آسیب بافت اطراف قلب)  و اندو کاردیت (آسیب بافت داخلی قلب از جمله دریچه‌های قلبی) می‌شوند. تب روماتیسمی، عفونت‌های پوستی، سل (عفونت ریوی توبرکلوز).
• دلایل بالا رفتن ESR در بارداری: در بارداری به دلیل رقیق شدن خون و افزایش پروتئین‌های پلاسما به خصوصفیبرینوژن و گاما گلوبولین‌ها، سطح ESR خون به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. در حالت عادی پزشکان ESR بالاتر از ۲۰ را به عنوان وجود یک التهاب و یا عفونت در بدن قلمداد می‌کنند. اما در بارداری به دلیل تغییرات بیان شده اگر ESR بالاتر از ۴۰ میلی‌متر در ساعت باشد به عنوان وجود التهاب تلقی می‌شود.
• داروهای تاثیرگذار در نتیجه آزمایش ESR: در بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و داروهای پروپوفول و تیوپنتال (داروهای بیهوشی) دریافت می‌کنند، سطح ESR آنان کاهش می‌یابد که نشان دهنده تاثیر بعضی از داروها در نتیجه آزمایش ESR است. همچنین در بیمارانی کهداروهای استاتین مصرف می‌کنند سطح ESR قبل و بعد از مصرف دارو تفاوت معنا‌داری دارد. داروهایی ضدالتهاب و عفونت نیز ممکن است سطح ESR را کاهش دهند که شامل موارد زیر است: توسیلیزوماب (Tocilizumab)، لوامیزول(Levamisole)، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، کورتیزون، بنابراین مصرف داروهای ذکر شده بر نتیجه آزمایش ESR تاثیرگذار است. جهت پیشگیری از بروز هرگونه نتیجه کاذب در آزمایش ESR، حتما قبل از آزمایش داروهایی را که مصرف می‌کنید به پزشک اطلاع دهید.