واریس مری: عبارت است از واریس مری، بزرگ شدن غیرطبیعی رگ‌ها در لوله‌ای که گلو و معده (مری) را به یکدیگر متصل می‌کند، رخ می‌دهد. این مشکل اغلب در افرادی که بیماری شدید کبدی دارند رخ می‌دهد. واریس مری هنگامی بروز می‌کند که جریان طبیعی خون به کبد، توسط لخته خون یا بافت زخم در کبد، مسدود می‌شود. جهت دور زدن این انسداد، خون به رگ‌های کوچکتری که جهت انتقال این حجم از خون طراحی نشده است، جریان می‌یابد. خون از رگ‌ها نشت می‌کند یا حتی ممکن است دچار پارگی شود که منجر به خونریزی خطرناک می شود. تعداد زیادی از داروها و روش‌های درمانی پزشکی می‌تواند خونریزی واریس مری را متوقف کرده یا از آن پیشگیری کند. در این مقاله، درباره علائم، علت، درمان و پیشگیری از واریس مری اطلاعاتی را دریافت خواهید کرد. باید بدانید که هر زمان بخواهید رگ‌های واریسی در ناحیه مری را درمان کنید، باید به یک متخصص باتجربه و ماهر مراجعه کنید که با روش‌های درمانی و کنترل عوارض به خوبی آشنایی داشته باشد. این کار خطرات و عوارض جانبی و همچنین زمان بهبودی درمان را کاهش می‌دهد.

علائم:

1. اکثر افراد تا زمانی که واریس شروع به خونریزی کند، از واریس مری خود آگاهی ندارند. اغلب اوقات واریس مری تا زمانی که دچار پارگی و خونریزی شود، هیچ علائمی ایجاد نمی‌کند. هنگامی که بطور ناگهانی و شدید خونریزی رخ می‌دهد، شخص مقدار زیادی خون را از طریق دهان بالا خواهد آورد. هنگامی که خونریزی شدت کمتری دارد، این احتمال وجود دارد که بیمار خون را ببلعد که ممکن است باعث تیره وسیاه شدن مدفوع شود. اگر خونریزی کنترل نشود، بیمار علائم شوک را خواهد داشت که شامل رنگ پریدگی، سرد و مرطوب بودن پوست، تنفس نامنظم و کاهش هوشیاری است. هنگامی که واریس پاره می‌شود، علائم براساس شدت خونریزی متفاوت است. اگر خونریزی خفیف باشد، ممکن است فقط مدفوع تیره و سیاه (ملِنا) مشاهده شود، که ناشی از بلعیدن خون می‌باشد. خونریزی شدید ممکن است منجر به:
2. درد شکم
3. خونریزی از مقعد
4. سرگیجه و ضعف
5. استفراغ خون (هماتمسیس)
6. مدفوع خونین(در موارد شدید)
7. اگر خونریزی شدید و غیرقابل کنترل، بدون درمان رها شود، منجر به کاهش شدید فشار خون و ایجاد شوک (علائم شوک شامل: پوست رنگ پریده و مرطوب، تنفس نامنظم، کاهش هوشیاری) خواهد شد.

علت:

• سندروم بودکیاری، عفونت انگلی شیستوزومیازیس: دو مشکل نادر که می‌توانند واریس مری را ایجاد کنند، سندروم بودکیاری (انسداد رگ‌های خاصی از کبد) و عفونت انگلی شیستوزومیازیس است.
• بیماری های کبدی: کبد اندامی است که سموم را از خون پاکسازی می‌کند و رگ‌های سیاهرگی خون را به کبد می‌رسانند. واریس مری معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که دچار بیماری کبدی هستند. در افرادی که بیماری کبدی دارند، جریان خون از طریق کبد به آهستگی انجام می‌شود. هنگامی که این اتفاق رخ دهد، فشار در سیاهرگ بالا می‌رود.
• فشار بالای خون در سیاهرگ: (فشار بالای سیاهرگی) خون را به رگ‌های خونی اطراف پمپاژ می‌کند که شامل رگ‌های درون مری می‌باشد. این رگ‌های خونی دیواره نازکی دارند و به سطح نزدیک هستند. خون اضافی باعث می‌شود که آنها بزرگتر شده و متورم شوند. همچنین واریس ممکن است در رگ‌های خونی کوچک در بخش فوقانی معده ایجاد شود. اگر فشار ناشی از افزایش خون بالا رود، واریس پاره شده و خونریزی ایجاد می‌کند. خونریزی یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد. خونریزی غیرقابل کنترل می‌تواند به سرعت منجر به شوک و مرگ شود. همچنین ترومبوز (لخته خون) در سیاهرگ یا رگ طحال که به سیاهرگ متصل است می‌تواند باعث ایجاد واریس مری شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. تمامی کسانی که مبتلا به واریس مری می‌شوند، دچار خونریزی نخواهند شد. عواملی که خطر خونریزی را افزایش می‌دهد شامل:
2. یبوست
3. عفونت باکتریایی
4. حمله شدید سرفه
5. استفراغ بیش از حد
6. نقاط قرمز روی واریس مری که با آندوسکوپی شکم مشاهده می‌شود.
7. واریس‌های بزرگ: خطر خونریزی با افزایش سایز واریس بالاتر می‌رود.
8. فشار خون سیاهرگی: هر چه فشار خون سیاهرگی بالاتر باشد، خطر خونریزی بیشتر است.
9. بیماری شدید کبد: سیروز پیشرفته کبدی یا از کار افتادن کبد خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
10. مصرف مداوم الکل: در بیمارانی که به دلیل مصرف الکل مبتلا به واریس هستند، تداوم مصرف آن، خطر خونریزی را بیشتر می‌کند.

پیشگیری:

• در حال حاضر ، هیچ درمانی نمی‌تواند مانع از ایجاد واریس مری در افراد مبتلا به سیروز شود. در حالی که داروهای بتا بلاکر در بسیاری از افرادی که واریس مری دارند در جلوگیری از خونریزی مؤثر هستند ، اما مانع از ایجاد واریس مری نمی‌شوند. اگر به بیماری کبد مبتلا شده اید ، از پزشک خود در مورد راهکارهای جلوگیری از عوارض بیماری کبد سؤال کنید. برای حفظ سلامتی کبد:
• یک رژیم غذایی سالم بخورید: رژیم غذایی گیاهی پر از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. غلات کامل و منابع ناب پروتئین را انتخاب کنید. مقدار غذاهای چرب و سرخ شده ای را که می‌خورید کاهش دهید.
• وزن سالم خود را حفظ کنید: مقدار اضافی چربی بدن می‌تواند به کبد شما آسیب برساند. چاقی با خطر بیشتری از عوارض سیروز همراه است. اگر چاق یا اضافه وزن دارید وزن خود را کاهش دهید.
• از مواد شیمیایی به صورت کم و دقیق استفاده کنید: دستورالعمل های مربوط به مواد شیمیایی خانگی ، مانند مواد تمیز کننده و اسپری حشرات را دنبال کنید. اگر در اطراف مواد شیمیایی کار می‌کنید ، تمام نکات ایمنی را رعایت کنید. کبد شما سموم را از بدن شما خارج می‌کند ، بنابراین با محدود کردن مقدار سموم مورد نیاز برای پردازش ، به آن استراحت دهید.
• خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش دهید: به اشتراک گذاشتن سوزن و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده می‌تواند خطر ابتلا به هپاتیت B و C. را افزایش دهد. از نظر قرار گرفتن در معرض هپاتیت A ، B و C آزمایش دهید، زیرا عفونت می‌تواند بیماری کبد شما را بدتر کند. همچنین از پزشک خود بپرسید که آیا شما باید در مقابل هپاتیت A و هپاتیت B واکسینه شوید یا خیر.

عوارض احتمالی:

• جدی ترین عارضه واریس مری ، خونریزی است. هنگامی که یک قسمت خونریزی را تجربه کردید، خطر ابتلا به یک قسمت خونریزی دیگر تا حد زیادی افزایش می‌یابد. اگر به اندازه کافی خون از دست دهید، می‌توانید در شوک قرار بگیرید که می‌تواند منجر به مرگ شود.

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: پزشک یا متخصص جهت تشخیص واریس مری معاینات جسمانی انجام می‌دهد و درباره علائم از شما سوال می‌پرسد.
2. آزمایش خون: این آزمایشات جهت ارزیابی تعداد سلول‌های خون و عملکرد کبد و کلیه به کار می‌رود.
3. تصویربرداری (سی تی اسکن و ام آر آی): تصویربرداری با سی‌تی اسکن یا ام آر آی نیز جهت تشخیص واریس مری به کار می‌رود و اغلب همراه با اندوسکوپی انجام می‌شود. تصاویر ایجاد شده توسط سی‌تی اسکن و ام آر آی، مری، کبد، سیاهرگ و رگ‌های طحال را نشان می‌دهند. این آزمایشات نسبت به اندوسکوپی به تنهایی، اطلاعات بیشتری درباره سلامت کبد ارائه می‌دهد.
4. آندوسکوپی: در افرادی که بیماری پیشرفته کبدی دارند، توصیه می‌شود که به طور منظم بر واریس مری نظارت داشته باشند. این نظارت توسط آندوسکوپی انجام می‌شود. آندوسکوپی یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر است که در ابتدای آن یک دوربین کوچک و لامپ وجود دارد. در حین این کار، اسکوپ دوربین کوچک وارد دهان شده و از مری تا درون معده و ابتدای روده کوچک تحت بررسی قرار می‌گیرد. دوربین تصاویری از درون مری را به یک مانیتور ارسال می‌کند. پزشک به تصاویر نگاه کرده تا رگ‌های برجسته را شناسایی کند و از طریق اندازه آن، شدت بیماری را تشخیص دهد. خطوط قرمز روی رگ‌ها نشانه‌ای از خونریزی است. از این دستگاه می‌توان جهت نمونه‌برداری و درمان خونریزی استفاده کرد زیرا به رگ‌ها و اندام‌های متورم به دقت نگاه می‌کند.

درمان طب نوین:

• اهداف درمان شامل: پیشگیری از آسیب بیشتر به کبد، پیشگیری از خونریزی واریس، کنترل خونریزی در صورت بروز آن.
• پیشگیری از آسیب کبد: افراد مبتلا به بیماری کبد لازم است که از مواد سمی که منجر به فشار اضافی روی کبد و آسیب بیشتر به آن می‌شود، دوری کنند. برخی از توصیه‌های لازم جهت حفظ سلامت کبد عبارتند از: از مصرف هر نوع نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید. استفاده از تمیزکننده‌های خانگی و شیمیایی را محدود کنید. رژیم غذایی سالم که چربی کم و میوه و سبزیجات، غلات کامل و پروتیئن مصرف کنید. وزن مناسب بدن را حفظ کنید (چربی اضافی بدن فشار زیادی به کبد وارد می‌کند).
• پیشگیری از خونریزی: داروهایی که فشار خون در سیاهرگ را کاهش می‌دهند می‌توانند خطر خونریزی را کم کنند. متداول‌ترین داروها گروه داروهایی هستند که بتابلوکر نامیده می‌شوند. این داروها شامل پروپرانولول، نادولول و کارودیلول است. بیمارانی که خطر بروز خونریزی در آنها زیاد است، ممکن است تحت درمان‌های پیش گیرنده با روش یکسانی که جهت توقف خونریزی ه کار می رود، قرار بگیرند. متداول‌ترین روش لیگاسیون واریس است.
• کنترل خونریزی: خونریزی واریس مری یک مورد اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد. بیمار در بیمارستان مقدار زیادی مایعات و خون دریافت می‌کند تا جایگزین خون از دست رفته شود. دو درمان مختلف غیرجراحی جهت توقف خونریزی واریس وجود دارد: لیگاسیون واریس که از طریق آندوسکوپ و شنت پورتوسیمتیک داخلی کبدی داخل جفتی (TIPS) توسط متخصص رادیولوژیست با تصویربرداری اشعه ایکس انجام می‌شود.
• لیگاسیون واریس: در این روش باندهای پلاستیکی کوچکی به دور واریس پیچیده می‌شود تا جریان خون از طریق واریس قطع شود. این روش را می‌توان روی بسیاری از رگ‌هایی که نیاز به درمان دارند، در یک جلسه انجام داد. پس از اینکه خونریزی کنترل شد، به بیماران دارویی داده می‌شود تا از خونریزی مجدد جلوگیری شود. لیگاسیون واریس باید هر از چهار هفته تا زمانی که خونریزی واریس قطع می‌شود، تکرار شود. اندوسکوپی بالا باید هر از 6 تا 12 ماه تکرار شود تا اطمینان حاصل شود که واریس مجدداً رخ نمی‌دهد. عوارض مرتبط با لیگاسیون مری شامل کمبود خون، سوراخ شدن مری، مشکلات بلع، ضربان قلب نامنظم، عفونت، تب و کاهش یا کند شدن تنفس است. تمامی این عوارض به ندرت رخ می‌دهد.
• شنت پورتوسیمتیک داخلی کبدی داخل جفتی (TIPS): این درمان جهت کاهش فشار خون سیاهرگ به کار می‌رود که می‌توان در بیمارانی که به دلیل سیروز شدید دچار خونریزی واریس مری هستند، انجام داد. یک لوله کوچک و باریک به نام کاتتر درون رگ در گردن وارد می‌شود. کاتتر درون بدن حرکت کرده و به کبد می‌رسد که سرخرگ کبدی و سیاهرگ کبد بسته شده است. سرخرگ کبدی خون را از کبد به قلب بازمی‌گرداند. سپس یک سیم از درون کاتتر عبود داده می‌شود. از آن جهت حرکت دادن از طریق سرخرگ کبدی به سیاهرگ استفاده می‌شود. سیم را خارج می‌کنند و یک فنر(فنر سیمی کوچک) از طریق کاتتر به درون محل اتصال وارد می‌شود. فنر در یک کانال تازه بین سرخرگ و سیاهرگ قرار داده می‌شود. فنر محل اتصال را باز نگه می‌دارد تا خون به آسانی از سیاهرگ به سرخرگ در جریان باشد و از کبد خارج شود. این کار فشار در سیاهرگ را کاهش می‌دهد، بویژه در بیمارانی که دچار بیماری پیشرفته کبدی هستند که شامل اختلال و از کار افتادگی کبد است.

درمان طب سنتی:

• درمان این بیماری اقدامات بیمارستانی است.

داروها:

• نادولول
• وازوپرسین
• پروپرانولول

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت بدنی شدید پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات خصوصاً لبنیات پاستوریزه و ادویه جات پرهیز کنید.

نکته:

• کدام مشکل کبدی منجر به واریس مری می‌شود؟ هر نوع بیماری شدید کبدی ممکن است منجر به واریس مری شود. سیروز کبد یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبد است. بیش از 90درصد این بیماران گاهی اوقات در طول زندگی خود دچار واریس مری می‌شوند و حدود 30% از آنها خونریزی می‌کنند. در بیمارانی که سیروز کبدی دارند، بخش بزرگی از بافت زخم در سرتاسر کبد ایجاد شده و باعث کند شدن جریان خون می‌شود. سیروز ممکن است ناشی از بیماری کبد الکلی، بیماری کبد چرب، هپاتیت ویروسی یا دیگر بیماری‌های کبد باشد.
• خونریزی واریس مری یک مشکل مرگ‌آور است و در 50% موارد به مرگ بیمار منجر خواهد شد. افرادی که در دوره‌هایی دچار خونریزی واریس مری می‌شوند، بیشتر در معرض خطر خونریزی دوباره قرار دارند. در 90% از بیماران، درمان با لگاسیون واریس یک روش مؤثر در کنترل خونریزی در مرتبه اول است. با این حال، حدود نیمی از بیمارانی که با لگاسیون واریس درمان می‌شوند، یک دوره دیگر خونریزی در طول 1 تا 2 سال را تجربه می‌کنند. مدیتیشن و تغییرات سبک زندگی می‌توانند به کاهش خطر بروز مجدد(بازگشت خونریزی) کمک کنند. پیوند کبد تنها در مراکز انتخابی در سراسر کشور که ضوابط بسیار سختی را در نظر می‌گیرند، انجام می‌شود.