شناخت دارو: عبارت است از یک ضد باکتری است که در درمان عفونت های باکتریایی از قبیل عفونت های شدید روده ای و حصبه، عفونت گوش میانی، عفونت های مجاری ادراری، سوزاک و برخی از عفونت های مجاری تنفسی به کار گرفته می شود.

دسته دارویی:

• آنتی بیوتیک ها

فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:

• سولفامتوکسازولو تری متوپریم، آنتاگونیست فولات و مهارکننده آنزیم تولیدکننده فولیک اسید در باکتری هستند. همچنین سولفامتوکسازول، مهارکننده تشکیل دی هیدروفولیک اسید و تری متوپریم مهارکننده تشکیل تتراهیدروفولیک اسید (فرم فعال فولیک اسید) می باشد. سولفامتوکسازول باکتریواستاتیک (متوقف کننده رشد باکتری) و تری متوپریم باکتریوسید (باکتری کش) است. اما کوتریموکسازول به علت اثر هم افزایی باکتریوسید می باشد.
• طیف اثرکوتریموکسازول بر روی بسیاری از باکتری های گرم مثبت و منفی هوازی و پروتوزئوا می باشد ولی بر روی باکتری های بی هوازی، قارچ ها و ویروس ها تأثیر ندارد. باکتری های گرم مثبت هوازی حساس به کوتریموکسازول عبارتند از استافیلوکوک آئروس (سویه تولید کننده پنی سیلیناز)، استرپتوکوک پنومونیه، استرپتوکوک پیوژن (گروه A بتاهمولتیک)، نوکاردیا و بسیاری از سویه های انتروکوکسی (مثل انتروکوک فیکالیس) است. همچنین ممکن است به باسیلوس آنتراسیس مقاوم باشد. باکتری های گرم منفی هوازی حساس به کوتریموکسازول عبارتند از آسینوباکتر، انتروباکتر، اشرشیاکلی، کلبسیلا پنومونیه، مورگانلا مورگانی، پورتئوس میرابیلیس، سالمونلا، شیگلا، هموفیلوس آنفولانزا (سویه مقاوم به آمپی سیلین) هموفیلوس دوکری و نایسریا گنوره است. نسبت به سودومونا آئروژینوزا مقاوم است.  سایر میکروارگانیسم ها: بر روی پنوموسیس کارینی در درون تنی و برون تنی حساس است ولی نسبت به بیشتر بی هوازی ها مقاوم می باشد. مقاومت کوتریموکسازول به برخی از انتروباکتریاسی ها و هموفیلوس آنفولانزا گزارش شده است. تری­متوپریم و سولفامتوکسازول بعد از تجویز خوراکی به سرعت جذب می شوند. بیشترین غلظت سرمی این دو ترکیب 1 الی 4 ساعت بعد از مصرف است. نسبت تری متوپریم به سولفامتوکسازول در کوتریموکسازول، 1:5 می باشد که بعد از تجویز در بدن به 1:20 می رسد. کوتریموکسازول در تمام بافت ها و مایعات بدن (از جمله خلط، زلالیه، مایعات گوش میانی، ترشحات برونش، مایع پروستات، مایع واژینال و صفرا) به طور گسترده توزیع می شود. در مننژیت غیر التهابی، غلظت تری متوپریم و سولفامتوکسازل در مایع مغزی نخاعی به ترتیب 50 و 40% بیشتر از غلظت سرمی می شود. حدود 70% سولفامتوکسازول .44% تری متوپریم به پروتئین پلاسما متصل می شوند. کوتریموکسازول در کبد تجزیه می شوند. تری متوپریم و سولفامتوکسازول توسط فیلتراسیون گلومرولی و ترشح توبولی فعال در کلیه ترشح می شوند. در فرد سالم حدود 45 الی 85% سولفامتوکسازل و 50 الی 67% تری متوپریم در ادرار ترشح می گردد. مقدار کمی از تری متوپریم از طریق مدفوع دفع می شود. نیمه عمر سرمی سولفامتوکسازول و تری متوپریم به ترتیب 10 الی 13 و 8 الی 11 ساعت در بزرگسالان با کلیه سالم است. نیمه عمر سرمی این دو ترکیب در افراد با نقص عملکرد کلیوی بیشتر می شود. در بزرگسالان با Cl Cr≤10ml/min، نیمه عمر تری متوپریم بیشتر از 26 ساعت افزایش می یابد. در بزرگسالان با نارسایی مزمن کلیه نیمه عمر سولفامتوکسازول ممکن است 3 برابر افزایش پیدا کند.

اشکال دارو:

• قرص، سوسپانسیون، آمپول، شربت

مقدار مصرف صحیح:

• 2 قرص و یا 4 قاشق مرباخوری شربت است که هر 12 ساعت یک بار باید مورد استفاده قرار بگیرد.
• مقدار مصرف بر اساس میزانتری متوپریم و سولفامتوکسازل یا تری متوپریم به تنهایی تنظیم می شود.
• کودکان بالاتر از 2 ماه: عفونت گوش میانی: به ازای هر کیلوگرم 8 میلی گرم و تری متوپریم به ازای هر کیلوگرم 40 میلی گرم سولفامتوکسازل در روز به صورت خوراکی در دو دوز منقسم، معمولاً تا 10 روز عفونت گوارشی (شیگلا mg/kg 8 ) تری متوپریم و  mg/kg 40 سولفامتوکسازل در روز به صورت خوراکی در دو دوز منقسم، معمولاً تا 5 روز.mg/kg8-10  تری متوپریم در روز به صورت وریدی در 2 الی 4 دوز منقسم برابر تا 5 روز.
• عفونت ادراری خفیف تا متوسط: mg/kg 8 تری متوپریم و mg/kg 40 سولفامتوکسازل در روز به صورت خوراکی در دو دوز منقسم، معمولاً تا 10 روز.
• عفونت ادراری شدید: mg/kg 8-10 تری متوپریم در روز به صورت وریدی در 2 الی 4 دوز منقسم برابر تا 14 روز.
• بروسلوز: 10 mg/kg در روز (حداکثر تا mg 480 در روز) تری متوپریم به صورت خوراکی در 2 دوز منقسم به مدت 4 الی 6 هفته.
• وبا: mg/kg 5-4 تری متوپریم دوبار در روز به مدت 3 روز.
• عفونت سیکلوسپورا:mg/kg 5 تری متوپریم و mg/kg 25 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی دوبار در روز به مدت 7 الی 10 روز. بیماران HIV مثبت، ممکن است نیاز به دوز بیشتر و طولانی تر داشته باشند.
• گرانولوما اینگوئناله: نوجوانان: mg 160 تری متوپریم و mg 800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی دوبار در روز به مدت بیشتر از 3 هفته یا تازمان بهبودی ضایعات.
• ایزوسپوریازیس: m/kg5 تری متوپریم و mg/kg 25 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی دوبار در روز معمولاً به مدت 10 روز.
• پیشگیری و درمان سیاه سرفه: mg/kg 8 تری متوپریم و mg/kg 40 سولفامتوکسازل در روز به صورت خوراکی در دو دوز منقسم، معمولاً تا 14 روز.
• پیشگیری و درمان طاعون: mg 640-320 تری متوپریم به صورت خوراکی دوبار در روز به مدت 7 روز یا mg/kg 8 تری متوپریم دوبار در روز به مدت 7 روز.
• درمان پنومونی: mg/kg 20-15 تری متوپریم و mg/kg 100-75 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی در 3 الی 4 دوز منقسم روزانه معمولاً به مدت 21-14 روز. Mg/kg 15-20 تری متوپریم به صورت وریدی در 4 الی 3 دوز منقسم روزانه معمولاً 21 الی 14 روز.
• پیشگیری اولیه در نوزادان و بچه ها: mg/m2 150 تری متوپریم و mg/m2 750 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی در 2 دوز منقسم در 3 روز متوالی در هفته یاmg/m2 150 تری متوپریم و mg/m2 750 سولفامتوکسازل را می توان در یک دوز در 3 روز متوالی در هفته یا در 2 دوز منقسم روزانه به مدت یک هفته یا در دو دوز منقسم روزانه 3 بار در هفته در روزهای دلخواه هفته. (دوز تری متوپریم از mg 320 و سولفامتوکسازل از mg 1/6 در روز نباید بیشتر شود).
• پیشگیری از عود مجدد (ثانویه) در نوزادان و بچه ها: mg/m2 150 تری متوپریم و mg/m2 750 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی در 2 دوز منقسم در 3 روز متوالی در هفته یاmg/m2150  تری متوپریم و mg/m2750 سولفامتوکسازل را می توان در یک دوز در 3 روز متوالی در هفته یا در 2 دوز منقسم روزانه به مدت یک هفته یا در دو دوز منقسم روزانه 3 بار در هفته در روزهای دلخواه هفته. (دوز تری متوپریم از mg 320 و سولفامتوکسازل از mg 1/6  در روز نباید بیشتر شود). نحوه تجویز در پیشگیری اولیه و ثانویه نوجوانان مانند بزرگسالان است.
• توکسوپلاسموز:پیشگیری اولیه در نوزادان و بچه ها: mg/m2 150 تری متوپریم و mg/m2 750  سولفامتوکسازل به صورت خوراکی در 2 دوز منقسم. نحوه تجویز در پیشگیری اولیه نوجوانان مانند بزرگسالان است.
• بزرگسالان: عفونت گوارشی: درمان اسهال مسافرتی: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت 5 الی 3 روز mg320 تری متوپریم به صورت تک دوز خوراکی نیز استفاده می شود.
• عفونت شیگلا: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت 5 روز Mg/kg10-8 تری متوپریم روزانه به صورت وریدی در 4 الی 2 دوز منقسم به مدت 5 روز.
• برونشیت مزمن: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت 14 روز.
• عفونت مجاری ادراری: خفیف تا متوسط و غیر پیچیده: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت 14 الی 10روز. شدید Mg/kg10- تری متوپریم روزانه به صورت وریدی در 4 الی 2 دوز منقسم به مدت 14 روز.
• وبا: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت 3 روز.
• عفونت سیکلوسپورا: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت 10 الی 7 روز. بیماران HIV مثبت، ممکن است نیاز به دوز بیشتر و طولانی تر داشته باشند.
• گرانولوما اینگوئناله: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت بیشتر از 3 هفته یا تازمان بهبودی ضایعات.
• ایزوسپوریازیس: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت معمولاً به مدت 10 روز. دوز بیشتر یا طولانی تر ممکن است برای بیماران دچار نقص ایمنی نیاز باشد.
• پیشگیری و درمان سیاه سرفه:mg320 تری متوپریم به صورت خوراکی 2 بار در روز معمولاً به مدت 14 روز.
• عفونت جلدی مایکوباکتریم مارینوم: 160 mg تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی هر 12 ساعت به مدت بیشتر از 3 ماه.
• درمان پنومونی: Jirovecio mg/kg20-15 تری متوپریم و mg/kg75-100 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی 3 الی 4 بار در روز معمولاً به مدت 21 الی 14 روز. 20 الی 15 تری متوپریم و mg/kg75-100 سولفامتوکسازل به صورت وریدی 3 الی 4 بار در روز هر 8 الی 6 ساعت تا حداکثر 14 روز. بعضی از پزشکان mg/kg15 تری متوپریم و mg/kg75 سولفامتوکسازل را 4 الی 3 بار در روز برای 21 الی 14 روز پیشنهاد می کنند. پیشگیری اولیه : mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی یک بار در روز یاmg80 تری متوپریم و mg400 سولفامتوکسازل را می توان یک بار در روز تجویز نمود. درمان پیشگیرانه اولیه را در بیماران کاندیدیاز تناسلی یا CD4+ T-cell <200/mm3  شروع می کنیم. همچنین درمان پیشگیری اولیه اگر CD4+<14% باشد یا سابقه ایدز داشته باشند، مورد توجه قرار می گیرد. پیشگیری از عود مجدد. ثانویه mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی یک بار در روز یاmg80  تری متوپریم و mg400 سولفامتوکسازل یک بار در روز. شروع پیشگیری ثانویه در بیمارانی که سابقه پنومونی Jiroveci داشته اند، نیاز است. پیشگیری اولیه توکسوپلاسموز mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی یک بار در روز یاmg80  تری متوپریم و mg400 سولفامتوکسازل.
• گرانولوماتوز وگنر: mg160 تری متوپریم و mg800 سولفامتوکسازل به صورت خوراکی دو بار در روز.

اثر دارو:

• ظاهر شدن اثرات تکمیلی دارو، ممکن است تا چند روز به طول بیانجامد.

قبل از مصرف دارو:

• مبتلایان به نارسایی کلیه و بیماران خونی و افرادی که نسبت به داروهای فوق حساسیت نشان می دهند باید در هنگام مصرف نظر پزشک را جویا شوند.

عوارض جانبی دارو:

• تهوع، استفراغ، واکنش های حساسیتی، کهیر، بی اشتهایی، راش.

تداخلات دارویی:

• داکتینومایسین (اکتینو مایسین دی) , سیرولیموس , آمانتادین , ایندومتاسین , سیکلوسپورین , فنی توئین , وارفارین , روزیگلیتازون , فنین دیون | فنیندیون , متی کلوتیازید.

موارد منع مصرف:

• ازدیاد حساسیت به این دارو و ترکیبات آن، نوزادان زیر 2 ماه، حساسیت به سولفونامیدها یا تری متوپریم، کم خونی مگالوبلاستیک ناشی از کمبود فولات، زنان حامله و شیرده، بیماران با کلیرانس کراتین کمتر از ml/min15.

شرایط نگهداری:

• در مکانی خشک و خنک به دور از نور خورشید و دسترسی کودکان نگهداری شود.

نکات مهم:

• در طی درمان، بیمار باید به اندازه کافی مایعات مصرف نماید و مصرف داروی فوق موجب کاهش اسید فولیک خون می شود، بنابراین برای بررسی عملکرد خون انجام آزمایش لازم می باشد.
• واکنش های حساسیتی با سولفونامید ها شامل سرفه، تنفس کوتاه، قرمزی پوست، تب، درد مفاصل، یرقان و در موارد شدید تر سندرم استیون جانسون، کم خونی آپلاستیک، آگرانولوسیتوز و نکروز کبدی حاد گزارش شده است. سالمندان در خطر بیشتری برای واکنش های حساسیتی حاد هستند.
• این واکنش ها در سالمندانی که مشکلات عملکرد کبد و کلیه دارند و یا داروهای دیگری نیز مصرف دارند، بیشتر مشاهده شده است. در افراد دارای آسم و آلرژی حاد نیز دارویکوتریموکسازول باید با احتیاط مصرف شود.
• فرصت رشد برای کلستریدیوم دیفیسیل به علت وسیع الطیف بودن آنتی بیوتیک ممکن است ایجاد شود و باعث کولیت و اسهال گردد.
• در بیماران مبتلا به کمبود فولات (سالمندان، بیماران مصرف داروهای ضد انعقاد، سندرم سوء جذب و سوتغذیه)، و فاویسم، ممکن است همولیز وابسته به دوز اتفاق بیفتد. در این بیماران دارو با احتیاط مصرف شود.
• ممکن است بیماران پنومونی Jiroveci که HIV+ هستند، عوارض جانبی بیشتری نسبت به دارو نشان دهند.
• در بیمارانی که مشکلات عملکرد کبدی دارند با احتیاط مصرف شود. در بیماران با کلیرانس کراتین 15 الی 30ml/min دوز دارو باید 50% کاهش پیدا کند.
• از انفوزیون وریدی، تزریق سریع و تزریق عضلانی دارو خودداری نمائید.
• قبل از تجویز وریدی دارو، باید رقیق سازی انجام شود (هر 5 میلی لیتر حاوی 80 میلی گرم تری متوپریم است، که باید با 125 میلی لیتر سرم دکستروز 5% و در بیمارانی که محدودیت دریافت مایعات دارند در 75 میلی لیتر سرم دکستروز 5% حل شود). سرعت انفوزیون باید بیشتر از 60 الی 90 در دقیقه باشد.
• مانند سایر آنتی بیوتیک ها باید دوره درمان را به صورت منظم و تا انتها کامل کرد تا اثر بخشی مورد انتظار ایجاد و از بروز مقاومت میکروبی جلوگیری شود.
• به بیمار توضیح داده شود که دارویکوتریموکسازول ممکن است سبب کولیت و اسهال شود. در این صورت باید دارو را قطع کرده و با پزشک یا داروساز مشورت کند.
• به بیمار آموزش دهید که در صورت بروز هرگونه علایم واکنش حساسیتی مانند سرفه، تنفس کوتاه، قرمزی پوست، تب، درد مفاصل، یرقان، دارو را قطع و با پزشک یا داروساز مشورت کند.
• در صورتی که باردار هستید یا تصمیم به بارداری دارید و یا در دوران شیردهی هستید به پزشک خود اطلاع دهید. در صورتی که در حینمصرف کوتریموکسازل باردار شدید، سریعاً به پزشک خود اطلاع دهید. این دارو باعث آسیب به جنین می شود.
• در طول دوره مصرف کوتریموکسازل، مایعات کافی استفاده نمایید.