نام های دیگر: شفتالو (که هسته جدا از گوشت باشد)، شپتار، پرسیک، خوخ، پرقوق، فرسک، فرسق.
نوع گیاه: درخت
نام خانواده: گلسرخ
مزاج: سرد و تر، درجه 2
مصلح: عسل، مربای زنجبیل
قسمت مورد استفاده: میوه، گل، برگ، پوست درخت هلو
ترکیب شیمیایی (پوست): تانن، آمیگدالین.
ترکیب شیمایی (برگ): آمیگدالین، لوروسرازینس، قندهای مختلف.
ترکیب شیمایی (مغز هسته): آمیگدالین، امولسینف کونگلوتین، روغن ثابت.
ترکیب شیمیایی (میوه): اسیدهای آزاد (اسید سیتریک، اسید مالیک، اسیدویسنیک)، املاح، ویتامین های A,B,C، صمغ و قند.
مقدار و دستور مصرف: میوه تازه و خشک شده به مقدار 200 الی 100 گرم، گل و برگ 20 الی 10 گرم به صورت دم کرده.
مشخصات: هُلو یا شفتالو میوه آبدار درخت هلو نام علمی Prunus Persica و دارای هسته سخت، گوشتِ زرد، یا نسبتاً سفید و پوستی مخملی است. بر اساس چسبیدن گوشت به هسته، این میوه به دو دسته هسته جدا و هسته چسب تقسیم میشود. درخت هلو در حقیقت بومی چین است و حداقل هزار سال قبل از میلاد مسیح در نوشته های چینی از آن یاد شده است هلو یکی از میوه های مورد علاقه امپراتورهای چین بوده است. در زبان انگلیسی نام هلو از کلمه Persicum malum به معنی سیب ایرانی گرفته شده و به «Peach» تغییر یافته است. ایرانی ها آن را از چین به کشور خود منتقل کرده و سپس به روم انتقال داده اند. هلو در قرن ۱۶ میلادی توسط اسپانیایی ها به آمریکا و در قرن هفدهم به انگلستان و فرانسه برده شد. نام انگلیسی هلو (Peach) از نام لاتین و نام علمی گیاه persica نام قدیم (ایران) به نام Peche به زبان فرانسه راه یافتند و سپس در زبان انگلیسی قدیم به Peach تبدیل گشته است. به هر حال نظریات مختلفی راجع به موطن اصلی درخت هلو وجود دارد ولی اکثراً بر این باورند. که درخت هلو مربوط به نواحی آسیایی از جمله، چین، ایران، افغانستان و نواحی مرکزی و شرقی آسیاست. همان طور که گفته شد پوست میوه هلو به دو صورت صاف و کرکدار می باشد. میوه های با پوست صاف واریته هایی از هلو هستند که دو نوع مشهور آن در ایران به نام های شلیل و شیرنگ نامیده می شوند در کتاب گیاهان دارویی مرحوم دکتر زرگری نام علمی شلیل را Persica laevis ذکر نموده است. یکی از بهترین ماسک های صورت له شده میوه هلوست به این منظور، پس از استحمام هلو را پوست کنده له کنید و به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی صورت قرار دهید و سپس با آب بشویید. این کار برای طراوت پوست و جلوگیری از پیری زودرس مفید است. استفاده از ماسک هلو از قدیم و در بسیاری از کشورهای جهان متداول بوده است. این کار میتواند هر روز و یا با برنامه مشخصی به طور مدام صورت گیرد مصرف مداوم آن مؤثر خواهد بود این تأثیر مربوط به اسیدهای گیاهی متنوع و قابل ملاحظه موجود در هلوست که باعث حل شدن لایه های کهنه و ضخیم پوست می شود و با این عمل یک لایه برداری طبیعی و بدون ضرر صورت می گیرد. هلو دارای مزاج سرد و تر است به همین دلیل افراد سرد مزاج باید آن را همراه مواد گرم مانند عسل خرما، ثبات و با زنجفیل بخورند. مسمومیت حاصله از هسته برگ و یا گل درخت هلو مربوط به شرح زیر است: گیاهان خانواده گل سرخ در هسته میوه برگه پوست ساقه و یا اعضای دیگر دارای گلوکزیدهای سیانوژنیک تولید کننده اسید سیانیدریک هستند اصولاً همراه با این مواد آنزیم های هیدرولیز کننده آنها وجود دارد. مثلا در بعضی از آنها گلوکزید آمیگدالین و آنزیم امولسین وجود دارد. در صورتی که شرایط هیدرولیز برای این مواد مهیا شود آنزیم مربوطه آمیگدالین را هیدرولیز (تجزیه) نموده و تولید گلوکز، الدئید بنزوئیک و اسید سیانیدریک می نماید. اسید سیانیدریک حاصله سمیت بالایی به همراه دارد. البته باید توجه نمود که همیشه مقداری اسید سیانیدریک در بدن تجزیه شده و غیر فعال میگردد ولی در صورتی که میزان آن زیاد باشد میتواند باعث مسمومیت و در نهایت مرگ گردد. برای هیدرولیز گلوکزیدها وجود دمای مشابه بدن محیط مرطوب محیط اسیدی و له شدن ماده مورد نظر مانند له شدن (هسته های این گروه) لازم است همه این شرایط در خوردن این مواد و ورود به معده انسان آماده است بنابراین مثلاً مصرف تعدادی دانه های تلخ، هلو، بادام تلخ، انواع آلو، گیلاس و از این جمله می تواند مسمومیت ایجاد کند. یکی از ماسک های خوب برای طراوت پوست میوه هلو می باشد برای این کار می توان بعد از حمام که پوست تمیز بوده و خلل و فرج آن بازتر می باشند یک عدد هلو را له نموده و به مدت حدود ۲۰ دقیقه بر روی پوست صورت پهن نمود، سپس صورت را شست استفاده مرتب این عمل میتواند به جلوگیری از التهابات و جوان ماندن پوست کمک نماید.
خواص:
- ملین
- مسکن
- زود هضم
- درمان تب
- درمان سل
- درمان فلج
- دارای آسپرین
- درمان اوره خون
- تقویت کننده کبد
- دارای ویتامین A
- تقویت کننده کلیه
- قلیایی کننده خون
- درمان سوءهاضمه
- درمان زایمان راحت
- درمان سرماخوردگی
- موثر در زیبایی نوزاد
- موثر در زایمان راحت
- درمان رماتیسم (برگ)
- درمان عصبانیت بچه ها
- درمان زخم های واریسی
- درمان مرض قند (نرسیده)
- تقویت کننده نیروی جنسی
- درمان قولنج (کولیت) کلیوی
- درمان قطره قطره آمدن ادرار
- درمان عفونت مجاری تنفسی
- درمان ورم پروستات (کمپوت)
- درمان انگل معده (جوشانده گل)
- موثر در زیبایی (پماد روغن هسته)
- تقویت کننده لثه (جویدن مغز هسته)
- درمان ورم کلیه (دم کرده گل و برگ)
- درمان وزوز گوش (چکاندن روغن هسته)
- تصفیه کننده خون (خیسانده هسته در شراب)
- درمان نقرس (برگ؛ در طبیعی خشک و گرم)
- درمان یرقان (جوشانده ریشه و پوست درخت)
- درمان انگل اطفال (روی شکم پماد برگ و گل و هسته)
- تقویت کننده اعصاب (مویه یا دم کرده گل و شکوفه یک گرم در یک فنجان آب جوش)
- بومی های شمال آفریقا دم کرده برگ و گل آن را در جلوگیری از حاملگی به کار می گیرند.
- برگ هلو قابض، ملین ادرار آور خلط آور، کرم کش سهل مسکن و به صورت خوراکی درمان کننده گاستریت، سیاه سرفه، سرفه برونشیت و همچنین ضد استفراغ است پودر برگ نیز جهت درمان زخم ها استفاده می شود. برگها باید در خرداد و تیرماه جمع آوری و خشک شوند. گلهای گیاه ادرار آور، ضد گرم و مسکن می باشند و به صورت خوراکی برای درمان یبوست و رفع آدم مصرف می شوند. صمغ حاصل از ساقه ها خاصیت، قابض، ملین و مسکن دارد. دانه ها دارای خاصیت ضد آسم ضد سرفه، ملین مسهل و مسکن هستند و به صورت خوراکی جهت رفع یبوست افراد کهنسال به عنوان ضد سرفه تسکین اسم و مشکلات قاعدگی مصرف می شوند پوست ساقه ملین ادرار آور خلط آور و مسکن بوده و به صورت خوراکی در درمان گاستریت، سیاه سرفه سرفه و برونشیت مؤثر است پوست ریشه نیز برای درمان ادم و یرقان استفاده می شود پوست ساقه باید در بهار جمع آوری و سپس خشک شود. در بعضی منابع وجود ماده ای به نام Laetrile که ویتامین B نامیده شده در دانه هلو گزارش شده است که ادعا می شود اثر ضد سرطانی دارد این ماده به طور خالص بی ضرر است ولی با هیدرولیز شدن تولید اسید سیانیدریک میکند که بسیار سمی و کشنده است. موارد استفاده دیگر از درخت هلو به قرار زیر است: از برگ درخت میتوان جوهرهای زرد و سبز و از میوه هلو جوهرهای خاکستری تیره و سبز تهیه نمود. از مغز دانه هلو روغنی استخراج می شود که مانند روغن بادام میتواند در کرمهای پوستی مورد استفاده قرار گیرد. از صمغ ساقه درخت چسب تهیه میگردد. از له شده برگهای هلو جهت تمیز کردن و برطرف کردن بوهای نافذ و قوی مانند سیر و یا میخک از ظروف استفاده میکنند. مصارف خوراکی قسمت های مختلف درخت هلو تمام قسمتهای درخت هلو از جمله گل ،میوه دانه صمغ روغن و پوست ساقه و ریشه به شکل دارویی یا خوراکی به اشکال مختلف مورد استفاده هستند. میوه به صور مختلف خام یا پخته و به شکل بستنی مربا پای و کیک ها مصرف میشود گلهای هلو را به صورت خام یا پخته میتوان به سالاد اضافه و یا برای تزئین آن استفاده نمود و یا به صورت دم کرده و چای مصرف کرد ،همچنین صمغ درخت را گاهی به صورت جویدنی استفاده می کنند.
مضرات:
- روده
- سردرد
- یبوست
- ورم کلیه
- سوء هاضمه
- ورم کیسه صفرا
- سوءهاضمه (برگ)
- عدم جذب ویتامین C
- زنان‌حامله (برگ و شکوفه)
- تب (زیاده روی در بعضی افراد)
- هسته هلو بسیار تلخ است و تلخی آن مربوط به گلوکزیدهای سیانوژنیک می باشد که با هیدرولیز کردن مواد آن تولید اسید سیانیدریک میکند به همین دلیل خوردن آن ممکن است باعث مسمومیت و حتی منجر به مرگ شود مکانیسم عمل بدین صورت است که گلوکزیدهای سیانوژنیک موجود در مغزدانه توسط آنزیم هیدرولیز کننده که در همان مغزدانه هستند در شرایط محیط اسیدی (معده) و حرارت بدن پس از مدت کوتاهی هیدرولیز شده و اسید سیانیدریک، گلوکز و الدهید بنزوئیک تولید می شود در صورتی که مقدار مغزدانه مصرفی زیاد باشد. اسید سیانیدر یک تولید شده با جذب سریع در بدن باعث مسمومیت و مرگ میگردد. بنابراین با توجه به سمی بودن هسته هلو هیچگاه نباید آن را بدون مشورت با افراد آگاه به صورت دارویی مصرف نمود میزان مصرف دارویی فرآورده های هلو اصولاً کم و دارای شرایط خاص می باشد.