شناخت دارو: عبارت است از مانيتول داروئی با اثر دیورتیک است که در درمان ادم مغزي و افزايش فشار داخل جمجمه و فشار داخل چشم، تسريع دفع مواد سمي از ادرار و جلوگيري از آسيب كليوي ناشي از آنها و براي پيشگيري و يا درمان فاز كم ادراري در نارسايي حاد كليه استفاده می شود.
دسته دارویی:
- داروهای قلبی و عروقی
فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:
- اثر ديورتيك: مانيتول فشار اسموتيك مايع حاصل از فيلتراسيون گلومرولي را افزايش مي‌دهد و بازجذب لوله‌اي آب و الكتروليت ها را مهار مي‌سازد و در نتيجه، موجب افزايش دفع ادرار مي‌شود. اين اثر، دفع ادراري بعضي از داروها را نيز افزايش مي‌دهد. از اين اثر براي جلوگيري از اوليگوري يا نارسايي حاد كليوي يا درمان اين حالات هم استفاده مي‌شود. همچنين، درمان با اين دارو براي كاهش فشار داخل جمجمه‌اي يا فشار داخل چشم مؤثر است. زيرا مانيتول از طريق بالا بردن اسمولاليتة پلاسما، انتقال آب به داخل مايعات خارج سلولي را افزايش مي‌دهد مانيتول در بخش خارجي سلولي باقي مي‌ماند. متابوليسم اين دارو در كبد بسيار ناچيز است. نيمه عمر مانيتول تقريباً 100 دقيقه است كه در نارسايي حاد كليه به 36 دقيقه مي‌رسد. زمان لازم براي شروع اثر مدر آن 3 الی 1 ساعت و براي كاهش فشار مايع مغزي و نخاعي و فشار داخل چشم 15 دقيقه پس از شروع انفوزيون است. اوج اثر كاهنده فشار داخل چشم 60 الی 30 دقيقه پس از انفوزيون مي‌باشد. طول اثر كاهنده فشار مايع مغزي و نخاعي 8 الی 3 ساعت پس از قطع انفوزيون و طول اثر كاهنده فشار داخل چشم 8 الی 4 ساعت است. دفع دارو كليوي است.
اشکال دارو:
- سرم
مقدار مصرف صحیح:
- اوليگوري، پيشگيري: بالغين: تزريق وريدى ۴۰۰ الی ۳۰۰ mg/kg از محلول %۲۵ الی %۲۰ تا ۱۰۰g از يک محلول %۲۰ الی %۱۵.
- فشار داخل چشمى/ فشار داخل جمجمه‌اي: بالغين: تزريق وريدى ۲ الی ۵/۱ g/kg از يک محلول %۲۵ الی %۱۵ در مدت ۵/۰ تا ۱ ساعت.
- نارسائى کليه: بالغين: تزريق وريدى ۲۰۰ الی ۵۰ g از محلول ۲۰ الی ۱۰% طى ۲ الی ۱ ساعت، دوز دارو طورى تنظيم شود که برونده آن در حد ۵۰ الی ۳۰ mg در ساعت نگهداشته شود.
عوارض جانبی دارو:
- ادرارى تناسلي: ديورز زياد، احتباس ادراري، تشنگي.
- دستگاه عصبى مرکزي: سرگيجه، سردرد، تشنج، افزايش فشار داخل جمجمه‌اى.
- گوارشي: تهوع، استفراغ، خشکى دهان، اسهال.
- قلبى عروقي: ادم، ترومبوفلبيت، کاهش فشارخون، افزايش فشارخون، تاکيکاردي، دردهاى سينه‌اى شبيه آنژين، تب، لرز.
- تنفسي: احتقان ريوي.
- الکتروليتي: عدم تعادل مايع و الکتروليت، اسيدوز، از دست دادن الکتروليت، دهيدراتاسيون.
تداخلات دارویی:
- توبرامایسین، پلازومایسین.
موارد منع مصرف:
- ازدیاد حساسیت به این دارو و ترکیبات آن، بيماران مبتلا به آنوري تثبيت شده كه به مقدار آزمايشي پاسخ نمي‌دهند و بيماران مبتلا به احتقان شديد ريوي، ادم ريوي، نارسايي احتقاني شديد قلب يا از دست رفتن شديد آب بدن (به دليل خطر افزايش بار دستگاه گردش خون)، ادم متابوليك، نارسايي پيشرونده كليوي، خونريزي فعال داخل جمجمه مگر در موارد كرانيوتومي.
شرایط نگهداری:
- در مکانی خشک و خنک به دور از نور خورشید و دسترسی کودکان نگهداری شود.
نکات مهم:
- اين دارو در بيماران مبتلا به اختلال كار كليه بايد با احتياط فراوان تجويز شود. علائم حياتي (از جمله CVP) هر يک ساعت و نيز مقدار مصرف مايعات و دفع آنها، وزن بيمار، عملكرد كليه، تعادل مايعات و غلظت هاي سديم و پتاسيم سرم و ادرار هر روز بايد پيگيري شود.
- براي دستيابي به حداكثر كاهش فشار در طول جراحي، بايد دارو را 5/1 الی 1 ساعت قبل از جراحي به بيمار تجويز كرد.
- مانيتول بايد به صورت تزريق وريدي و از طريق يك فيلتر in line، با مراقبت كامل از نظر جلوگيري از نشت دارو به بافت هاي اطراف رگ، مصرف شود.
- از مصرف دارو همراه با خون تام خودداري شود، زيرا موجب به هم پيوستگي خوني مي‌شود.
- محلول مانيتول در درجه حرارت كم معمولاً كريستاليزه مي‌شود. محلول هاي كريستاليزه شده را مي‌توان در ظرف محتوي آب داغ قرار داد و براي حل شدن كريستال ها به شدت تكان داد و قبل از مصرف، تا درجه حرارت بدن گرم كرد. محلول هاي حاوي كريستال هاي حل نشده نبايد مصرف شوند.
- نبايد بيش از يك ليتر مايع اضافه بر برونده ادراري روزانه تجويز شود.
- حتي در صورت بروز تشنگي يا خشكي دهان، همان مقدار تعيين شده مايعات توسط پزشك را بنوشيد.
- به هنگام مصرف مقادير اوليه دارو، وضعيت خود را به آهستگي تغيير دهيد (بخصوص هنگام برخاستن از حالت خوابيده به ايستاده) تا از بروز سرگيجه، به علت افت فشارخون در حالت ايستاده، جلوگيري شود.
- در صورت بروز درد در قفسه سينه يا ساق پاها، تنگي نفس يا آپنه، فوراً به پزشك اطلاع دهيد.
- مصرف در سالمندان: بيماران سالخورده و ناتوان ممكن است به مراقبت هاي شديد و مقادير مصرف كمتر احتياج داشته باشند. دفع بيش از حد ادرار موجب افزايش دهيدراسيون و در نتيجه كمي حجم و نيز كمي پتاسيم و سديم خون مي‌شود.
- مصرف در كودكان: مقدار مصرف اين دارو در كودكان كوچكتر از 12 سال تعيين نشده است.