شناخت دارو: عبارت است از دفروکسامین یک عامل شلاته کننده فعال است که به عنوان داروی کمکی در درمان مسمومیت با آهن به کار برده می شود. این دارو همچنین برای تسریع دفع آهن مصرف می شود. دفروکسامین از راه تزریق وریدی، عضلانی، ویا داخل صفاقی برای کنترل تجمع آلومینیم در استخوان، در مبتلایان به نارسایی کلیه و درمان مسمومیت های عصبی و یا ناهنجاری های استخوانی در بیماران تحت دیالیز به کار برده می شود.
دسته دارویی:
- آنتی دوت، شلاتور
فارماکولوژی و مکانیسم اثر دارو:
- دفروکسامین با آهن سه ظرفیتی اتصال پیدا کرده و از شرکت آن در واکنش های شیمیایی جلوگیری می کند. این دارو می تواند با آهن آزاد سرم، آهن فریتین و هموسیدرین اتصال پیدا کند ولی از هموگلوبین، میوگلوبین وسیتو کروم ها نمی تواند آهن برداشت کند. دفروکسامین همچنین می تواند از بافت های مختلف آلومینیم برداشت کرده و یک کمپلکس پایدار محلول درآب ایجاد کند.
- کمتر از 15% دارو از طریق دستگاه گوارش جذب می شود بنابراین از طریق تزریقی مورد استفاده قرار می گیرد دفروکسامین به وسیله آنزیم های پلاسمایی متابولیزه و از طریق ادرار دفع می شود. مقداری از دارو نیز از طریق صفرا و مدفوع دفع می گردد و نیمه عمر آن 6 ساعت می باشد. آهن شلات شده که از طریق کلیه ها دفع می گردد، رنگ ادرار را به قرمز متمایل می کند.
اشکال دارو:
- ویال تزریقی
مقدار مصرف صحیح:
- اثربخشی و ایمن بودن این دارو در کودکان کمتر از ۳سال به اثبات نرسیده است.
- دوز دارو در افراد مختلف متفاوت است و توسط پزشک تعیین می گردد ولی مقدار مصرف معمول این دارو به قرار زیر است:
- بزرگسالان وکودکان ۳سال و بالاتر: در مسمومیت حاد آهن: ترزیق عضلانی: در ابتدا دوز اولیه ۱۰۰۰میلی گرم باید استعمال گردد سپس در صورت نیاز دو دوز ۵۰۰ میلی گرم هر ۴ ساعت و سپس در صورت لزوم دوزهای بعدی ۵۰۰ میلی گرم هر ۴ تا ۱۲ساعت بسته به پاسخ درمانی بیمار استفاده می گردد. حداکثر دوز مصرفی ۶۰۰۰ میلی گرم در۲۴ساعت می باشد. تزریق وریدی: دوز اولیه ۱۰۰۰میلی گرم با سرعت حداکثر ۱۵میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر ساعت تجویز می گردد. سپس در صورت نیاز دو دوز ۵۰۰ میلی گرم هر ۴ساعت و بعد از آن در صورت لزوم دوزهای بعدی ۵۰۰ میلی گرم هر ۴ تا ۱۲ساعت بسته به پاسخ درمانی بیمار استفاده می گردد. دوزهای استعمال شده بعد از دوز اولیه باید با سرعت حداکثر ۱۲۵میلی گرم در ساعت استفاده گردد. حداکثر دوز مصرفی ۶۰۰۰ میلی گرم در ۲۴ساعت می باشد.
- در مسمومیت مزمن آهن: تزریق زیر جلدی: ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی گرم در روز یا ۴۰ الی ۲۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم در روز توسط پمپ انفوزیونی طی ۸ تا ۲۴ ساعت. تزریق وریدی: در کودکان دوز ۴۰ الی ۲۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم در روز هر ۸ تا ۱۲ساعت، به مدت ۵ تا ۷ روز در هفته. دوز متوسط در کودکان نباید بیش از ۴۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم در روز باشد. در بزرگسالان دوز ۵۰ الی ۴۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم در روز هر ۸ تا ۱۲ساعت، به مدت ۵ تا ۷روز در هفته. دوز متوسط در بزرگسالان نباید بیش از ۶۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم در روز باشد. انفوزیون وریدی نباید با سرعت بیش از ۱۵میلی گرم به ازای هر کیلوگرم در ساعت انجام شود. تزریق عضلانی: دوز روزانه ۱۰۰۰ الی ۵۰۰ میلی گرم ممکن است بصورت عضلانی استفاده گردد. حداکثر دوز روزانه نباید بیش از ۱۰۰۰میلی گرم باشد.
- نحوه صحیح آماده سازی دارو جهت مصرف: جهت تزریق عضلانی محتویات ویال های ۵۰۰ میلی گرم و ۲ گرم را به ترتیب در ۲میلی لیتر و ۸ میلی لیتر آب سترون قابل تزریق حل نموده و تزریق نمایید. جهت انفوزیون زیر جلدی و وریدی، محتویات ویال های ۵۰۰ میلی گرم و ۲ گرم را به ترتیب در ۵ میلی لیتر و ۲۰میلی لیتر آب سترون قابل تزریق حل نموده تا محلول با غلظت ۹۵میلی گرم در میلی لیتر بدست آید. جهت انفوزیون آهسته وریدی محلول تهیه شده فوق را می توان با یکی از محلول های قابل تزریق سدیم کلراید ۰٫۹ درصد یا دکستروز ۵ درصد رقیق نمود. تزریق زیرجلدی غلظت های بالاتر از غلظت توصیه شده (۹۵ میلی گرم در میلی لیتر)، احتمال بروز واکنش های موضعی در ناحیه تزریق را بالا می برد. تزریق وریدی این دارو در صورت بروز مسمومیت حاد که نشانه آن کلاپس قلبی و عروقی و نیز علائم سیستمیک از قبیل کما، شوک، اسیدوز متابولیک یا خونریزی دستگاه گوارش می باشد یا در صورت بروز مسمومیت حاد بالقوه انجام می شود. در صورت نبود علائم حاد، دارو به روش عضلانی تجویز می شود. توجه: در صورت تزریق سریع وریدی امکان بروز کهیر، برافروختگی پوست، افت فشارخون و شوک وجود دارد. جهت کاهش این عوارض، سرعت تزریق وریدی باید کمتر از ۱۵میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر ساعت باشد. در درمان مسمومیت حاد با آهن، دارو ترجیحاً عضلانی تزریق می گردد و فقط در مسمومیت های شدید مانند شوک یا کلاپس قلبی و عروقی بصورت وریدی انفوزیون می گردد. که در اینصورت سرعت انفوزیون نباید بیشتر از ۱۵میلی گرم به ازای هر کیلوگرم در ساعت، برای دوز اولیه ۱۰۰۰ میلی گرم باشد. و در صورت نیاز به دوزهای بعدی، نباید با دوز بیش از ۱۲۵میلی گرم در ساعت تزریق گردد. دارو را بلافاصله پس از تهیه مصرف نمایید و پس از یکبار تزریق باقیمانده را دور بریزید. محلول های تهیه شده باید بی رنگ تا زرد روشن، شفاف و فاقد هرگونه کدورت و ذرات خارجی باشند در غیر اینصورت از تزریق خودداری نمایید. در شرایط خاص بالینی و در صورت نیاز به حجم کمتر محلول (بعنوان مثال جهت تزریق عضلانی)محتویات داخل ویال را در ۲ میلی لیتر آب سترون قابل تزریق حل نمایید و از انحلال کامل پودر اطمینان حاصل کنید. باید توجه داشت که رنگ محلول فوق زرد پررنگ می باشد.
عوارض جانبی دارو:
- عوارض جانبی شایع: خارش، تورم و درد در ناحیه تزریق، قرمزی پوست، تحریکات و راش پوستی، خارش، کهیر و واکنش های حساسیتی، کبودی ناخن، لب ها و پوست، تاری دید (خصوصاً در شب)، آب مروارید، تشنج، تپش قلب، سردرد و سرگیجه، تنگی نفس، کاهش قدرت شنوایی، وزوز گوش.
- عوارض جانبی با شیوع کمتر: تهوع، استفراغ، مشکل در دفع ادرار، تب، کاهش فشارخون و شوک، گرفتگی عضلات خصوصاً در پاها، ناراحتی گوارشی، خونریزی های غیر معمول زیر پوستی، تأخیر در رشد کودکان.
تداخلات دارویی:
- تجویز همزمان با ویتامین C باعث افزایش توانایی این دارو در دفع بیشتر آهن می‌گردد اگرچه احتمال سمیت آهن نیز افزایش می‌یابد.
موارد منع مصرف:
- این دارو در بیماری های شدید کلیوی یا بی ادراری و هموکروماتوز اولیه نباید مصرف شود.
شرایط نگهداری:
- در مکانی خشک و خنک به دور از نور خورشید و دسترسی کودکان نگهداری شود.
نکات مهم:
- احتمال بروز آب مروارید در بیمارانی که تحت درمان طولانی با دفروکسامین هستند وجود دارد.
- این دارو معمولاً در کودکان زیر سه سال تجویز نمی شود.
- در افراد سالخورده همراه ویتامین Cاستفاده گردد.
- راه تجویز وریدی فقط در بیماران مبتلا به کلاپسی قلبی و عروقی مورد استفاده قرار گیرد و در اولین فرصت تجویز دارو به صورت داخل عضلانی ادامه یابد.