گزش و نیش حشرات: منجر به بروز بثورات پوستی و سایر علائم ناشی از گزش یا نیش حشرات می شود. فرد اغلب گزش یا نیش را بیاد نمی آورد.
علائم:
واکنش های پوستی مانند، برجستگی قرمز در پوست، این برجستگی ها معولاً در عرض چند دقیقه پس از گزش یا نیش ظاهر می شود، اما بعضی هم 12 الی 6 ساعت طول می کشد تا ظاهر شوند. بروز یک واکنش سمی همراه با درد، مثلاً در اثر نیش زنبور، بروز یک واکنش سمی همراه با خارش به علت رها شدن هیستامین در محل گزش، مثلاً در اثر گزش پشه های عمومی:
- تب
- تورم
- سردرد
- خارش چشم ها
- تهوع یا استفراغ
- برافروخته شدن صورت
- سرفه خشک؛ خس خس سینه
- احساس خفتگی در سینه یا گلو
- سرگیجه؛ احساس سبکی در سر
علت:
- خارش از صفرا یا سودا است چون هر دو خشک هستند.
- گزش یا نیش نشان از پشه ها، شپش ها، مایت های رختخواب، مورچه ها، عنکوبت ها، زنبورها، عقرب ها و سایر حشرات و بندپایان.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- نواحی پر از حشرات
- استفاده از عطر و ادکلن
- عدم رعایت نکات حفاظتی
- آب و هوای گرم در بهار و تابستان
- حساسیت به گزش یا نیش در اثر مواجهه قبلی
پیشگیری:
- به موجودات دریایی نا آشنا دست نزنید.
- حتی الامکان نزدیک غریق نجات شنا کنید.
- در مناطقی که وجود مار محتمل است سروصدا نکنید.
- از پوتین های بلند که از پا محافظت کند استفاده کنید.
- قبل از خروج از شهر از مواد دور کننده حشرات استفاده کنید.
- برای فرار دادن پشه از گل خرزهره نیز می توان استفاده نمایید.
- مالیدن نمک و سرکه به موضع مانع از گزش حشرات خواهد شد.
- از وسط مسیر حرکت کنید و وارد بوته های درهم فرورفته نشوید.
- به اعلامیه های مربوط به ستاره دریایی و سایر موجودات خطرناک دریایی توجه کنید.
- یک باند لاستیکی در محل اتصال جوراب و شلوار بکشید تا مانع از ورود حشرات شود.
- اگر آب ترب سیاه تازه را بگیرید و بر پوست بدن بمالید از نیش حشرات در امان خواهید ماند.
- در صورت برخورد با یک مار برگردید، زیرا احتمال وجود مارهای دیگری در آن نزدیکی وجود دارد.
- پیراهن آستين بلند و شلوار بلند بپوشید و پیراهن را با کمربند محکم کرده و جوراب را روی شلوار بکشید.
- با ریختن مقداری نفت در محل های تجمع حشرات، مثل داخل چاه و یا کنار دیوارها می توان از حضور حشرات جلوگیری کرد.
- پس از شناسایی علت، در صورت امکان آن را حذف کنید. حیوانات را از نظر کک درمان کنید و منزل را کاملاً ضد عفونی کنید. اگر نمی توانید جلوی مواجهه با حشرات را بگیرید، روی بدن خود مواد دور کننده حشرات مثل دی اتیل تولوآمید بمالید. لباس مناسب برای محفاظت از گزش یا نیش بپوشید.
عواقب مورد انتظار:
- اکثر علائم دردسرآفرین در عرض 3 الی 2 روز ناپدید می شوند، اما خاراندن ضایعات ممکن است بهبود علائم را تا چند هفته به تأخیر اندازد، درمان کمک کننده است، اما ضایعات را سریعاً خوب نمی کند.
عوارض احتمالی:
- عفونت باکتریای ثانویه در محل گزیدگی یا نیش، این عفونت ممکن است باعث تورم گره های لنفاوی در گردن، زیر بغل، کشاله ران، یا آرنج شود. شوک آلرژیک (آنافیلاکسی) که ممکن است جان بیمار را به خطر اندازد، این حالت در افرادی که بسیار حساس هستند رخ می دهد. بر جای ماندن جای ضایعات پوستی.
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
درمان طب نوین:
- حذف نیش: اگر توسط حشره‌ای گزیده شدید و نیش در پوست شما باقی مانده است، باید هرچه سریع‌تر آن را بردارید تا از انتشار بیشتر زهر جلوگیری شود. اگر چیز دیگری به همراه ندارید، نیش را با استفاده از حاشیه سخت مانند کارت بانکی یا ناخن‌های انگشتان خود به صورت جانبی بکشید. نیش را با انگشتان یا موچین خود فشار ندهید زیرا ممکن است زهر را پخش کنید.
- برداشتن کنه: اگر یک کنه شما را نیش زده و هنوز به پوست شما چسبیده است، در اسرع وقت آن را بردارید تا خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری لایم را کاهش دهید. برای حذف کنه: از یک موچین که باعث له شدن کنه نشود و یا ابزار حذف کنه (موجود در فروشگاه‌های حیوانات اهلی) استفاده کنید. کنه را تا حد ممکن محکم نگه دارید تا اطمینان حاصل شود که دهان کنه در پوست باقی نمانده است. بدون له کردن کنه به طور پیوسته آن را از پوست بکشید. بعد از آن پوست خود را با آب و صابون بشویید، سپس یک کرم ضدعفونی‌کننده را روی پوست اطراف نیش بمالید. اگر از ابزار حذف کنه استفاده می‌کنید، دستورالعمل شرکت سازنده را مطالعه کنید. از انتهای سیگار روشن، سر کبریت و یا موادی مانند الکل یا ژله نفتی (وازلین) برای دور کردن کنه استفاده نکنید.
- تسکین علائم نیش یا گزش حشرات: اگر بعد از نیش یا گزش حشرات، علائم آزاردهنده‌ای دارید، ممکن است روش‌های درمانی زیر به شما کمک کند: برای درد یا ناراحتی، از داروهای ضد درد مانند پاراسِتامول یا ایبوپروفن استفاده کنید (به افراد زیر 16 سال نباید آسپرین داده شود). برای خارش، در مورد داروهای مناسب از جمله کرم یا لوسیون کروتامیتون، کرم یا پماد هیدروکورتیزون و قرص آنتی‌هیستامین از داروساز سؤال کنید. برای تورم، سعی کنید به طور مرتب یک کمپرس سرد یا بسته یخ را در منطقه آسیب دیده قرار دهید، یا از داروساز در مورد روش‌های درمانی دیگر مانند قرص‌های آنتی‌هیستامین سؤال کنید. اگر این درمان‌ها کمکی نمی‌کند، به پزشک معالج خود مراجعه نمایید. آنها ممکن است داروهای قوی‌تری مانند قرص استروئیدی تجویز کنند. اگر توسط حشره‌ای گزیده شدید و نیش در پوست شما باقی مانده است، باید هرچه سریع‌تر آن را بردارید تا از انتشار بیشتر زهر جلوگیری شود
درمان طب سنتی:
- خوردن سویق سیب.
- عصاره تخم تره را بر آن ضماد کنید.
- تخم ترب را بکوبید و بر آن ضماد کنید.
- پونه خشک را نرم بسایید و بر آن ضماد گذارید.
- ناحیه گزیده شده را بلند کنید و به آن استراحت بدهید.
- سیر کوبیده را با نمک مخلوط کنید و بر محل گزیدگی بگذارید.
- زخم ناشی از گزیدگی را پاک کنید و روی آن کیسه یخ بگذارید.
- کمک های اولیه و خدمات اورژانسی در مورد واکنس های شدید.
- برای کنه ها و مایت ها، مقداری وازلین بمالید تا از پوست جدا شوند و بیافتند.
- برای تسکین خارش نیش حشرات از آب پیاز به صورت موضعی استفاده کنید.
- یک قطره روغن کندر را برای کاهش ورم ناشی از گزش حشرات استفاده کنید.
- در مورد نیش زنبور یا مشابه آن، مقداری گوشت چرخ کرده و آب روی محل بمالید.
- مالیدن نمک و سرکه به موضع درمان مجربی برای خارش و درد جای نیش حشرات است.
- برای گزش عنکبوت یا عقرب، در صورت امکان حشره را بگیرید و به پزشک مراجعه کنید.
- برگ تره فرنگی را ببرید و در سفیده تخم مرغ فرو کنید و روی محل گزیدگی محکم بمالید.
- آب جوشانده غلیظ برگ شاهدانه را سر گزیدگی بمالید و یا محل گزیدگی را با آن شستشو دهید.
- در مورد گزش مورچه، روی محل آمونیاک بمالید؛ هر چند بار که لازم است این کار را تکرار کنید.
- مخلوط عسل و جوش شیرین در مقادیر مساوی در رفع درد نیش های حشرات سوختگی ها اعجاز می کند.
- برای تسکین خارش ناشی از نیش یک قطره عسل روی محل نیش پشه ریخته تا تسکین تقریباً فوری را تجربه کنید.
- اگر بخواهیم محل گزش زالو خارش نداشته باشد باید بیمار دوسین بخورد و به محل گزش هم ماست یا آب ماست بزند.
- گرفتن مواضعی از بدن که دچار خارش است روی دود عنبر نسارا، یکی از روش های بسیار موثر در کاهش انواع خارش ها است.
- نیش زنبور را خارج کنید به هیچ عنوان از گیره استفاده نکنید. راه در آوردن نیش تراشیدن مرحله به مرحله بافت های مربطه است.
- اگر قبلاً دچار شوک آلرژیک به دنبال گزش یا نیش حشره شده اید، همیشه یک کیست مخصوص درمان شوک آلرژیک به همراه داشته باشید.
- برای تفخیف خارش و تسریع بهبودی، روی ناحیه کمپرس خیس بگذارید، کمپرس آب گرم معمولاً برای درد یا التهاب بهتر است. اما کمپرس آب سرد در مورد خارش اثر بهتری دارد.
- مخلوطی از یک فنجان عسل، 2 فنجان آب ولرم و یک قاشق مرباخوری پودر دارچین را روی قسمتی از بدن که احساس خارش می کنید، قرار دهید. خارش و درد در عرض یک تا 2 دقیقه فروکش خواهد کرد.
- برای رفع خارش و سوزش محل گزیدگی پشه یا حشرات، توصیه می شود روی موضع گزیدگی، خنکی بگذارید. مثلاً اسفرزه را خیس کنید و در محل گزیدگی قرار دهید یا این که خیار یا ماست را روی موضع قرار دهید.
- اگر حشره ای بر بدن شما نیش زده باشد برای ساکت کردن جای خارش روی آن پماد تتراسایکلین بمالید و برای رفع ضرر آن؛ آب دم کرده زنجبیل یا آب دمکرده غازیاقی و یا آب غازیاقی تازه و یا ۸ تا ۱۰ مثقال روغن گاو را یک جا بخورید.
- برای درمان آن نیز باید برگ های تازه سوسنبر یا برگ های تازه آویشن یا برگ های تره فرنگی تازه یا برگ های تازه بارهنگ یا برگ های تازه بادرنجبویه یا برگ های تازه جعفری یا برگ های تازه غازیاقی و یا مریم گلی تازه را بکوبید و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
- برای مسکن محل نیش حشرات از این پماد استفاده کنید (وازلین نساخته + روغن شترمرغ + ریحان + جعفری + بارهنگ، وازلین و روغن شترمرغ را به یک نسبت در ظرف شیشه ای بریزید و یک قاشق غذاخوری از هر کدام از گیاهان اضافه کرده و می توانید برای قوام بهتر پماد، از پارافین جامد استفاده کنید بعد از مخلوط کردن، ظرف شیشه ای را در قابلمه آب گرم قرار داده و به مدت 4 ساعت حرارتش می دهیم تا خوب روغن گیری شود و سپس صاف کرده و در یخچال قرار می دهیم).
درمان گزیدگی پشه:
- روزی چند مرتبه روی آن سرکه بمالید.
- سرکه و آمونیاک را مخلوط کرده و روی آن بمالید.
- برگ های تازه جعفری و تره تازه را بکوبید و روی محل گزیدگی مالش دهید.
- دو گرم ید را با ۳۰۰ گرم آسیتون مخلوط کنید و هربار کمی از آن را روی محل گزیدگی بمالید. پیاز رنده شده را روی محل گزیدگی ضماد کنید و یا نصف پیاز را روی آن بگذارید تا خارش را کم کند.
- روغن سیلقون را بر محل گزیدگی بمالید و پس از ۸ ساعت با محلول اسیدبوریک ۱۰% روی آن کمپرس کنید.
- پشه ها انواع مختلفی دارند و تمامی آنها حامل میکروب می باشند، اگر چه پشه های گرمسیر با پشه های سردسیر از حیث ساختمان یک شکل می باشند و در دسته بندی، هر دو نوع را در یک ردیف به حساب می آورند، با این وجود به خاطر تربیت و رشد در دو نوع هوای متضاد، اثر نیش آنان بر یک پایه نمی باشد. مثلاً در اطراف مکه، سودان، آفریقا و الجزایر پشه هایی یافت می شوند که اگر بر روی موش مرده یا لاش مرده نشسته باشند و بعد بر هر عضوی از اعضای انسان نیش بزنند فوری جای نیش شروع به خارش کرده و بعد قرمز شده و به قدر یک دانه انار برآمدگی پیدا می شود که کم کم شخص را به اشتباه می اندازد و آن شخص گمان می کند که مقدمات باد سرخ است و شخص پشه گزیده یک ناراحتى عجیبی احساس می نماید، کم کم در اثر شدت خارش روی دانه زخم و اطراف آن باد می کند که تب شدیدی عارض می شود و ممکن است شخص را از پا درآورد، کم کم از زیر ایجاد عفونت و جراحت نیز می کند، گاهی از همان قماش پشه ها در اطراف آبادان و اهواز و اماکن گرمسیر نیز یافت می شود که گاهی اوقات طبیب را مشکوک کرده و عملیات باد سرخ انجام می دهد، در صورتی که باد سرخ نیست. در هر حال اگر مبتلا به نیش چنین حیوانی شدید، طرز معالجه و تداوی آن بدین قسم است:
- در روز اول مقداری روغن باسیلقون را در اطراف و محل نیش بمالید، طریقه به دست آوردن روغن باسيلقون به شرح زیر است: (زفت سیاه ۷۰ گرم، کلوفان (راتیانج) ۷۰ گرم، موم زرد خالص ۷۰ گرم و روغن زیتون ۳۰۰ گرم، داروجات را با هم مخلوط و روی آتش گرم کرده و پس از اینکه کاملاً مخلوط و حل شد، از پارچه ای از جنس حریر رد کنید و پس از سرد شدن جهت دمل های عفونی استعمال شود). ۸ ساعت که از مالش روغن گذشت، پودر اسیدبوریک را در آب گرم ده درصد حل کرده و دستمالی در داخل آب بگذارید که محلول را به خود جذب کند، سپس آن را بر روی موضع بگذارید، این عمل باید چندین بار تکرار شود. روز بعد ۲۰ گرم نبات را نرم بسایید و جگر سیاه گوسفند را مانند ورق کاغذ یا مقوا (نازک) دو، سه قطعه آماده کرده، بعد یک سینی مسی یا بشقاب مسی را روی گاز یا به وسیله آتش گرم کنید که از حد معمول داغ تر شده و جگرها سرخ شوند، فوری جگرها را با تیغه چاقو بردارید یعنی از بشقاب جدا کنید و نبات های ساییده شده را بر روی جگر که در بشقاب است ریخته و در اطراف و روی ورم ها بیاندازید و ببندید، باید تا ۴۸ ساعت بر روی آن بماند، پس از ۴۸ ساعت روی آن را باز کرده و دود پشکل ماچه الاغ (عنبرنسارا) به آن بدهيد و اگر در انتهای موضع نیش زدگی احساس درد وجود داشت، قدری روغن اکسیددوزنگ بر روی زخم بگذارید و پس از اتمام عفونت که یقین حاصل کردید دیگر عفونتی وجود ندارد قدری حنا یا جفت ساییده شده را بر روی دهانه آن بپاشید یا خمیر (اوروموسین) بر روی آن بمالید تا خشک شود و در اواخر که گوشت نو آورد و رو به بهبود گذاشت، روزهای آخر مشمع اصلاح بگذارید تا به کلی خوب شود و در این مدت زخم را به آب نزنید.
برای اینکه زنبور به بدن نیش نزند:
- اگر برگ های تازه درخت گردو را بکوبید و به بدن بمالید و یا آب آن را گرفته و بر بدن بمالید زنبور بدن را نیش نخواهد زد.
درمان زنبور گزیدگی:
- روی محل گزیدگی سرکه بمالید.
- با نفت روی محل گزیدگی را کمپرس کنید.
- جرم سیگار یا چپق را بر محل گزیده شده بمالید.
- سیب درختی را رنده کنید و یا یک قاچ از آن را بر محل گزیده شده بگذارید.
- تخم تره یا تره تازه یا جعفری تازه یا اسفناج تازه یا ریحان تازه یا مریم گلی تازه یا برگ بارهنگ و یا برگ تازه تره فرنگی را بکوبید و بر محل گزیده شده ضماد کنید.
- ضمناً برای اینکه زهر زنبور بر بدن اثر نکند و زیانی نرساند از خوراک هایی مانند: آبلیمو یا سکنجبین یا مخلوط آب سوسنبر با سکنجبین یا آب پیاز یا سبوس گندم یا عرق بادرنجبویه و یا آب دم کرده زنجبیل مصرف کنید.
- زنبورهای گزنده بر دو قسم هستند: زرد و سیاه (رنگ خرمایی)، زردها را زنبور کنگونک و سیاه ها را زنبور تخمی می نامند که زردها زهر ضعیف و سیاه ها زهر قوی تری دارند. اگر هر کدام از این دو نوع بر بدن شخص نیش بزنند باید فوراً محل نیش را محکم فشار دهید تا مقدار کمی خون از جای گزیده شده خارج شود و زهر همراه خون بیرون آید و داخل بدن پخش نشود، بعد مختصری سرکه را بر روی زمین بریزید تا بجوشد سپس آن خاکی که با سرکه به صورت خمیر درآمده را بر روی موضع گزیده شده بمالید، درد ساکت خواهد شد.
زنبور گزیدگی که نیش در آن مانده باشد:
- جای نیش را با سرکه یا آب آمونیاک خوب مالش دهید یا یک حبه سیر را دو نیم کرده و قسمت داخلی آن را روی محل نیش زدگی بمالید.
- هرگاه زنبور موضعی را نیش زده و نیش هم در محل گزیدگی ماند، باید فوراً به وسیله پنس یا سوزن نیش را بیرون بکشید و محل نیش زده را محکم فشار دهید تا مقداری خون از جای گزیده شده خارج و همراه خون زهر نیز بیرون کشیده شود. بعد یک تره فرنگی را بریده و در سفیده تخم مرغ فرو برید و محکم بر محل نیش زدگی بمالید.
جلوگیری از ورم ناشی از گزیدگی زنبور:
- برای اینکه جای گزیدگی زنبور ورم نکند؛ جعفری تازه را بکوبید و روی آن ضماد کنید.
درمان درد و سوزش ناشی از گزیدگی زنبور:
- پیاز رنده شده را روی محل گزیدگی ضماد کرده و یا آب پیاز را دایم بر آن کمپرس کنید.
- برای تسکین درد و سوزش جای گزیدگی زنبور باید تره تازه یا برگ های تازه بادرنجبویه و یا شاه تره تازه را بکوبید و بر محل نیش زدگی ضماد کنید.
درمان درد و سوزش از گزیدگی حشرات:
- برگ های اسفناج را بکوبید و بر آن ضماد کنید.
- میوه و برگ درخت به را بکوبید و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
- برای رفع درد و سوزش که از اثر گزیدگی حشرات باشد باید برگ و ریشه کاسنی را بکوبید، بعد با کمی روغن زيتون مخلوط کرده و بر محل گزیدگی ضماد کنید.
بیرون کشیدن زهر حشرات از پوست:
- اگر بذر ترب را بکوبید و بر محل نیش زدگی ضماد کنید زهر وارد شده را خارج می سازد.
پیشگیری از ورم ناشی از گزیدگی حشرات:
- اگر برگ های جعفری تازه را بکوبید و بر محل نیش زدگی ضماد کنید جای نیش حشره ورم نخواهد کرد.
گزیدگی پوست از گیاه گزنه:
- برای درمان پوستی که در اثر تماس با علف گزنه دچار سوزش و خارش و حساسیت شده است، باید آب برگ های ترشک تازه را بگیرید و روی آن بمالید و یا برگ های گیاه ماتیک را روی آن بزنید، فوراً بهبود می یابد.
درمان خارش از گزیدگی پشه:
- برای تسکین خارشی که در اثر گزیدگی پشه ایجاد شده است باید روی محل گزیدگی را پیاز یا آب پیاز یا پماد تتراسایکلین بمالید، ساکت خواهد شد.
داروها:
- کالامین
- آنتازولین
- کالاندولا
- بنزوکائین
- انوکسولون
- رزورسینول
- فلوسینولون
- بنزیل بنزوات
- زینک اکساید
- لووفلوکساسین
- برای موارد خفیف می توان از داروهای زیر استفاده کرد: آنتی هیستامین های خوراکی برای کاهش خارش، ترکیبات موضعی استروئید (کورتیزونی) برای کم کردن خارش و التهاب این ترکیبات را طبق دستور مصرف کنید. برای صورت و کشاله ران تنها از استروئید های ضعیف بدون فلوئور استفاده کنید. برای علائم شدید و جدی ممکن است استروئیدهای موضعی قوی تر یا استروئیدهای خوراکی تجویز شوند. ضمناً برای پیشگیری یا کاهش علائم شوک آلرژیک، تزریق اپی نفرین (آدرنالین) یا کورتیزون صورت خواهد گرفت. واکسن و یا سرم کزاز در صورت لزوم.
فعالیت:
- محدودیت برای آن وجود ندارد.
رژیم غذایی:
- رژیم خاصی توصیه نمی شود.
- خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ طعم دار، خوراک گل کلم، خوراک تند بامیه، خوراک بورانی، خوراک مخلوط، عدس پلو ساده، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ کدو خورشتی، سوپ جو ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز.
نکته:
- اصل خارش، فریاد کمی رطوبت است همچنان که وقتی حمام می رود تا 3 الی 4 ساعت بدنش خارش ندارد و یا وقتی که به شمال می رود خارشش قطع می شود و رطوبت از طریق تنفس هم می تواند وارد شش شود و بدن را مرطوب کند.