گرفتگی مجرای شیر: عبارت است از اگر سرعت ساخت شیر در بدن شما سریع‌تر از تخلیه شدن شیر از سینه‌ها باشد، ممکن است گاهی شیر در مجاری شیر سینۀ شما تجمع کند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، بافت اطراف مجرای شیر مسدود شده می‌تواند متورم و ملتهب شود و بر مجرای شیر فشار بیاورد و باعث انسداد شود. شیر در سینۀ مبتلا به انسداد، آهسته‌تر از حد معمول جریان می‌یابد و نوزاد را هنگام شیر خوردن از آن سینه بهانه‌گیر و بی‌قرار می‌کند. اما شیردهی با وجود مجاری مسدودشده آسیبی به کودک نمی‌رساند و لازم است تمام مادران به شیر دادن نوزاد ادامه دهند، زیرا این بهترین راه برای باز کردن مجاری مسدود شده است، حتی اگر شما دچار عفونت پستان یا ماستیت شوید نیز خواص ضدباکتریایی شیر مادر، نوزاد را از باکتری‌ها در امان نگه می‌دارد.
علائم:
- وجود یک قرمزی در سینه
- یک نقطۀ بسیار دردناک در سینه
- یک تودۀ سفت حساس به لمس در سینه
- احساس داغی یا ورم سینه و بهبود آن پس از شیردهی
- احساس درد، بی‌حالی و تب نیز می‌تواند نشانۀ آن باشد که مجرای مسدود شما عفونی شده، که لازم است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
علت:
- مسدود شدن کانال‌های شیر زمانی اتفاق می‌افتد که سینه‌های شما به صورت منظم و به طور کامل از شیر خالی نشود. برخی موقعیت‌های متداول که ممکن است منجر به این مشکل شود عبارت است از:
- استفاده از شیردوشی که به اندازۀ کافی قوی نیست.
- اگر شما به طور ناگهانی نوزاد خود را از شیر گرفته باشید.
- وقتی شما دچار استرس هستید، تولید اکسی‌توسین ممکن است در بدن کاهش یابد و ترشح شیر کم شود.
- یک عمل جراحی مانند بیوپسی یا بافت برداری از سینه ممکن است باعث مسدود شدن یک مجرای شیر شود.
- وجود یک بیماری ممکن است باعث شود که شما به اندازۀ معمول شیردهی نکنید یا شیر خود را به قدر کافی ندوشید.
- اگر کودک شما به دلیلی در تغذیه مشکل دارد، مثلاً چفت کردن سینه در دهانش نادرست باشد یا به دفعات کافی تغذیه نشود.
- یک مجرای شیر می‌تواند توسط یک سوتین تنگ، روی شکم خوابیدن یا توسط انگشت‌ها تحت فشار قرار بگیرد و آسیب ببیند.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- موقعیت بد بدن در زمان شیردهی:اگر برای شیردهی به نوزاد در وضعیت نادرستی قرار بگیرید و این کار را ادامه دهید، دچار گرفتگی مجراهای شیری می‌شوید.
- مشکلات تغذیه‌ای در نوزاد:اگر نوزاد شما بیمار است و به اندازه‌ی کافی شیر نمی‌خورد یا اگر از هر دو سینه به میزان مساوی شیر نمی‌دهید، با انسداد مجاری شیر مواجه خواهید شد.
- مراقبت نادرست از سینه یا استفاده از سینه بند تنگ:وجود فشار زیاد بر روی سینه باعث انسداد مجراهای شیر می‌شود. اگر روی شکم بخوابید یا از سینه‌بندهای نامناسب و بسیار تنگ استفاده کنید، فشار زیادی به سینه‌ها و مجاری داخل آنها می‌آید.
- گرفتگی منافذ سر سینه:ممکن است انسداد مجاری شیر به دلیل جمع شدن چربی موجود در شیر همراه با سلول‌های پوستی مرده یا ضعیف شده ایجاد شود. برای جلوگیری از پیش آمدن چنین مشکلی لازم است با یک مسواک نرم سر سینه‌ی خود را تمیز کنید. همچنین به صورت منظم از محلول نمک اپسوم آن را بشویید یا در وان حمام از این محلول استفاده کنید.
- مشکلات خواب:یکی دیگر از موضوعات تأثیرگذار بر ایجاد این مشکل، کمبود خواب است. نگهداری از نوزاد بسیار سخت است، گریه‌های شبانه‌ی نوزاد اجازه‌ی استراحت کافی به شما نمی‌دهد و طبیعی است که دچار خستگی و کم‌خوابی شوید. به یاد داشته باشید که کمبود خواب باعث کاهش تولید شیر و همچنین گرفتگی مجراهای شیر در سینه می‌شود.
پیشگیری:
- از هر دو پستان شیر دهید: ابتدا یک سینه را تخلیه و سپس دیگری را به نوزاد عرضه کنید.
- از پوشیدن لباس های زیر تنگ اجتناب کنید:تحت فشار قرار دادن مجاری می تواند به انسداد آنها منجر شود.
- به محض این که احساس سفتی در سینه ها داشتید، آنها را ماساژ دهید: ممکن است که احساس شما ناشی از شروع انسداد و تورم آلوئول ها باشد. با ماساژ دادن ناحیه ی مربوطه به سمت نوک پستان از انسداد کامل جلوگیری خواهید کرد.
- در هنگام پر شدن پستان، آن را کمی بدوشید: اگر برای ساعاتی به هر دلیلی نمی توانید به فرزند خود شیر دهید و یا این که بعد از از شیر گرفتن او هنوز تولید شیر در پستان ها بسیار زیاد است، برای جلوگیری از انسداد مجاری، آن ها را کمی دوشیده و سبک کنید.
- برای کمک به پیشگیری از مسدود شدن مجاری شیر، از فاصله افتادن زیاد بین دو وعدۀ شیردهی به نوزاد جلوگیری کنید و مطمئن شوید که سوتین شیردهی شما کاملاً اندازه است و زیر آن سیم یا فنری ندارد، زیرا سیم زیر کاسۀ سوتین می‌تواند باعث فشرده شدن مجاری شیر شود.
- فرزندتان را آرام آرام از شیر بگیرید: اگر قصد از شیرگرفتن فرزند خود را دارید، هرگز این کار را به صورت ناگهانی انجام ندهید. تدریجی انجام دادن این کار، میزان تولید شیر با گذشت زمان کم خواهد شد، بنابراین در هنگام قطع شیر دهی، مقدار زیادی از شیر در آلوئول ها تولید و تجمع پیدا نمی کند.
تشخیص:
- سونوگرافی
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار.
درمان طب نوین:
- شیردهی از سینه‌ای با مجرای مسدود ممکن است دردناک باشد، اما شیردهی مکرر برای تخلیۀ کامل سینه، از این ناراحتی کم می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد. هنگامی که مجرای شیر باز شد، آن ناحیه باز هم ممکن است به مدت یا یک هفته یا بیشتر قرمز یا دردناک بماند. برخی از راهکارها و راهنمایی‌های مناسب برای کمک به رفع این مشکل شامل موارد زیر است:
- شیردهی را از سینه‌ای شروع کنید که درد می‌کند:اگر این کار خیلی دردناک نیست، بهتر است شیردهی را از سینه‌ای شروع کنید که مجرای مسدود را دارد، زیرا کودک شما در شروع تغذیه با قدرت بیشتری شیر را می‌مکد و این ممکن است به باز شدن انسداد کمک کند. اگر کودک شما آن‌قدر شیر نمی‌خورد که آن سینه تخلیه شود، از یک شیردوش استفاده کنید یا شیر خود را با دستت بدوشید.
- سینۀ دردناک را ماساژ بدهید:کارشناسان توصیه می‌کنند که ناحیۀ دردناک را آرام ماساژ بدهید. ماساژ را از کنار اطراف سینه شروع کنید و بعد به سمت نوک سینه بروید. قرار دادن کمپرس آب گرم قبل از شیردهی نیز می‌تواند به باز کردن مجاری شیر و رفع درد و ورم کمک کند.
- وضعیت شیردهی خود را تغییر دهید:اگر از وضعیت گهواره‌ای استفاده می‌کنید، اکنون وضعیت زیر بغل و وضعیت خمیده به پهلو را امتحان کنید. با این کار مطمئن می‌شوید که تمام مجاری شیر تخلیه می‌شود که بسیاری از مادران این کار را بسیار مؤثر می‌دانند. برای انجام این کار، کودک خود را در وضعیت شیردهی قرار دهید و چانۀ او را رو به سمت ناحیۀ دردناک بگیرید، نوک سینه را دهان او بگذارید و شیردهی را شروع کنید. این کار، مکش دهان کودک را به مجرای مسدود معطوف می‌کند.
- استراحت کنید:این کار ممکن است با وجود مراقبت از کودک، دشوار یا غیرممکن به نظر برسد، به ویژه اگر شما فرزندان دیگری هم دارید. اما بعد از شیردهی مکرر، استراحت مؤثرترین کاری است که می‌توانید برای رفع این مشکل انجام دهید. برای کمی خواب بیشتر، می‌توانید کودک را با خود به اتاقتان ببرید تا کمی استراحت کنید. یادتان باشد کودک را روی تخت خودتان نخوابانید، تا امکان غلت خوردن شما روی او یا پایین افتادنش از تخت وجود نداشته باشد. همچنین وسایلی را که ممکن است نیاز داشته باشید مانند پوشک، اسباب‌بازی، کتاب و آب را دم دستتان بگذارید و در صورت امکان، بهتر است از کسی بخواهید چند ساعت در روز به شما کمک کند تا بتوانید کمی بیشتر بخوابید.
- خوب غذا بخورید و آب بنوشید: برای تقویت سیستم ایمنی بدنتان رویمواد غذایی مغذی و سالم برای پس از زایمان و غذاهای انرژی‌زا برای مادران متمرکز شوید و برای داشتن آب کافی در بدن، مقدار زیادی مایعات بنوشید.
- با تأیید پزشک از دارو استفاده کنید:مصرف ایبوپروفن ممکن است به کاهش درد و التهاب کمک کند. البته قبل از مصرف تمام داروها در دوران شیردهی بهتر است با پزشک خود یا پزشک کودکتان مشورت کنید، حتی اگر دارویی باشد که در دسترس است و نیازی به نسخه ندارد.
- کمپرس گرم و سرد را امتحان کنید:برخی از مادران از کمپرس سرد استفاده می‌کنند، درحالی‌که دیگران ترجیح می‌دهند یک کمپرس گرم را برای تخفیف درد و ناراحتی خود استفاده کنند. باید آنها را امتحان کنید که کدام یک تسکین بیشتری به شما می‌دهد. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند قبل از شیردهی از کمپرس گرم و پس از آن از کمپرس سرد استفاده کنید.
درمان طب سنتی:
- اگر مجرای شیر در قسمت نوک پستان گرفته است برای باز شدن آن، ۵۰۰ گرم برگ و گل و ساقه ریحان را در یک لیتر سرکه انگور سیاه یا آب انگور سیاه یا نوشابه کومبوچا ۴۸ ساعت خیس کنید و هر روز یک یا دو فنجان از آن را قبل از غذا بنوشید.
درمان بندآمدگی شیر:
- جعفری تازه را بکوبید و روی سینه و پستان ها قرار دهید.
- چند مرتبه با آب جوشانده رازیانه به صورت گرم پستان را کمپرس کنید.
- برگ های تازه کلم قمری را بکوبید و با عدس کوبیده شده مخلوط و بر آن ضماد کنید.
- برای رفع بندآمدگی شیر در پستان، برگ های تازه نعناع را بکوبید، بعد با آرد جو ترکیب و بر پستان ضماد کنید.
- باقلای تازه را بکوبید و با چغندر پخته شده و کمی روغن کنجد مخلوط و روزی پنج مرتبه روی پستان ها ضماد کنید و هنگام باز کردن، با روغن بنفشه خوب مالش دهید و قبل از تکرار کردن ضماد، پستان را با آب نیم گرم بشویید و مالش دهید.
فعالیت:
- محدودیتی وجود ندارد.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.