گرفتگی مجاری اشک چشم: عبارت است از به انسداد مجرای باریکی که به طور طبیعی باعث تخلیه اشک از سطح چشم به داخل بینی می شود، انسداد مجرای اشکی گفته می شود که به دو صورت اکتسابی و مادرزادی است. نوع اکتسابی آن در اثر یک عفونت رخ می دهد. انسداد مادرزادی مجرای اشکی معمولا بین سنین 3 تا 12 هفتگی، به شکل اشک ریزش مداوم از یک چشم و در موارد نادری از هر دو چشم بروز پیدا می‌کند. علت این انسداد باقی ماندن پرده ای در انتهای مجرای اشکی در سمت بینی است. انسداد مجرای اشکی نوزادان ممکن است با بیماری ورم و التهاب ملتحمه چشم اشتباه شود. اما باید توجه داشت که در تنگی مادرزادی مجرای اشکی، اولاً علائم دیررس است و ثانیاً ترشحات چرکی در گوشه چشم غالباً وجود ندارد هر چشم یک غده اشکی دارد که در قسمت بالای چشم قرار دارد. غدد اشکی، اشک را تولید می کنند. با هر بار پلک زدن، مقداری از اشک تولید شده از طریق مجرای اشکی به بینی تخلیه می‌شود. به همین دلیل موقع گریه کردن دچار آب ریزش بینی می شویم. اشک باعث مرطوب نگاه داشته شدن چشم و بیرون راندن گرد و غبار و اجسام خارجی از چشم می شود. اشکال در ترشح اشک، شایع ترین علت ایجاد خشکی چشم است. آیا تا به حال نوزادان تازه متولد شده را در حین گریه کردن دیده‌اید؟ با اینکه تقلای زیادی در گریه کردن می‌کنند، ولی چشمان آنها همچنان خشک است و اشکی از آن سرازیر نمی‌شود. آیا می‌دانید علت این امر چیست؟ علتش این است که آغاز تولید اشک در کودکان سه هفته پس از تولد اتفاق می‌افتد. به همین دلیل اغلب کودکان در یک ماه اول پس از تولد، گریه بدون اشک دارند. اشک پس از تولید به وسیله غدد تولید کننده اشک باید سطح چشم را مرطوب کرده، یک لایه حفاظتی جلوی چشم ایجاد کند و سپس توسط سیستم تخلیه اشکی به داخل بینی تخلیه شود، زیرا چشم از طریق سیستم تخلیه اشکی با بینی در ارتباط است. از طرف دیگر، کارکرد صحیح پمپ تخلیه اشکی وابسته به عملکرد صحیح عضلات پلک، مژه‌ها و در نهایت، قرار گرفتن صحیح بافت‌های اطراف چشم در محل طبیعی خودشان است. اگر هر کدام از این اعضاء کار خود را به درستی انجام ندهند، موجب پیدایش مشکلاتی می‌شود که یکی از آنها اشک ریزش از چشم است.
علائم:
- علائم انسداد مادرزادی مجرای اشکی: در یک ماه اول بعد از تولد، ریزش اشک در زمان گریه کردن نداریم. ترشح، التهاب مکرر ملتحمه و التهاب و عفونت کیسه اشکی وجود دارد که در این صورت ناحیه زیر چشم و نزدیک بینی قرمز و ملتهب شده و نسبت به لمس حساس است. ممکن است این ناحیه متورم شود و ترشح موکوسی در کناره داخلی چشم دیده شود. علائم نوزاد با گرد و غبار و باد تشدید می شود و با فشار ملایم بر روی کیسه اشکی، مایع از منافذ اشکی خارج می شود.
علت:
- مادرزادی.
- ورم ملتحمه چشم شدید یا مزمن
- التهاب مجرای اشکی مثل عفونت مزمن بینی
- شکستگی استخوان‌های بینی یا صورت نیز می‌تواند باعث انسداد مکانیکی مجرای اشکی شود.
- انسداد طولانی مدت مجرای اشکی معمولاً منجر به عفونت کیسه اشکی می‌شود.
تشخیص:
- تشخیص انسداد مجرای اشک شامل یافتن محل انسداد در سیستم اشکی است. اگر مشکوک به انسداد مجرای اشک باشید، پزشک شما آزمایش تخلیه اشک را انجام می‌دهد تا اندازه گیری کند که آیا اشک شما به درستی تخلیه می‌شود. یک قطره از رنگ بی ضرر روی سطح چشم قرار می‌گیرد و مشاهده انجام می‌شود. مقدار رنگی که از چشم تخلیه می‌شود، مسدود بودن مجرا را تعیین می‌کند. آزمایشات دیگری که می‌تواند برای تشخیص انسداد مجرای اشک استفاده شود:
- آزمایشات تصویربرداری: برای ردیابی رنگ مخصوصی که در سیستم تخلیه اشک قرار گرفته و تعیین محل انسداد ممکن است از اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI استفاده شود.
- قرار دادن پروب و آب ریختن: یک لوله نازک (پروب) درون سیستم اشکی قرار می‌گیرد تا مشخص شود مجرا باز است. سپس یک محلول نمکی از طریق مجرای نازولاکریمال وارد می‌شود تا بررسی کند که آیا تخلیه اشک طبیعی است یا خیر.
درمان طب نوین:
- تا قبل از یک سالگی در 95 درصد کودکان مجرای اشکی باز می شود. درمان های این بیماری شامل روش های غیر جراحی و جراحی است. درمان انسداد در سیستم تخلیه اشک اغلب به جراحی مجرای اشک، یک روش جراحی برای رفع انسداد مجاری اشکی نیاز دارد. به این جراحی تخلیه اشک، داكریوسیستورینوستومی (DCR) گفته می‌شود. اگر مجرای اشکی تا حدی مسدود شده باشد، پزشک ممکن است سعی کند با وارد کردن آب از داخل آن مجرا را باز کند. اگر این کار ناموفق باشد یا مجرا کاملاً مسدود شده باشد، جراحی رفع انسداد به طور معمول موثرترین روش درمانی است. انواع جراحی مجرای اشک شامل موارد زیر است:
- در صورت وجود عفونت، استفاده از یک پماد یا قطره آنتی بیوتیک موضعی مفید است. آنتی بیوتیک باعث برطرف شدن انسداد نمی شود.
- آندوسکوپی یا آندونازالDCR : جراحی تخلیه اشک، از طریق بینی با استفاده از آندوسکوپ، یک لوله کوچک با یک دوربین کوچک و نور متصل، انجام می‌شود. روش آندوسکوپی همانند DCR خارجی و بدون برش پوست انجام می‌شود.
- DCR خارجی: یک برش کوچک در قسمت بالای بینی نزدیک پل بینی ایجاد می‌شود. پزشک یک قطعه کوچک استخوان را برداشته تا بین کیسه اشکی و بینی باز شود. در بعضی موارد برای جلوگیری از ایجاد زخم و باز نگه داشتن مجرا، یک لوله موقت به داخل مجرا وارد می‌شود. دهانه آن با بخیه بسته شده و لوله حدود 8 هفته بعد برداشته می‌شود.
- کاشت مجرای اشک مصنوعی: روش جراحی که در آن یک لوله شیشه مانند (لوله جونز) در پشت پلک برای تسهیل تخلیه اشک قرار داده می‌شود. این مجاری اشک مصنوعی دائمی معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که مجرای نازولاکریمال باز یا ترمیم نشود.
درمان طب سنتی:
- هر روز عسل گون خالص، 1 قطره در چشم بچکانید.
- از شما خواسته می شود تا از کمپرس گرم استفاده کنید.
- در صورت عفونت روزی 1 الی 2 بار دود عنبر نسارا بدهید.
- 2 بوته گل گل گندم را در 1 استکان آبجوش دم کنید، صاف کنید، کم کم داخل چشم می ریزیم (با سرنگ بدونه سوزن)، روزی 1 الی 2 بار.
- برای ماساژ لازم است که دست خود را بشویید و انگشت اشاره خود را روی کناره داخلی (سمت بینی) چشم قرار دهید و به سمت پایین فشار دهید.
نکته:
- راه های پیشگیری از بیماری های چشمی: اگر مایلید همیشه سلامت چشم خود را حفظ کنید به نکات زیر با دقت توجه فرمایید. ۱. به هرچه که بسیار سفید یا شفاف است نگاه نکنید. ۲. به نورهای شدید مانند نور خورشید یا نور پراژکتور و لامپ های گازی و نورهای متصاعد شده از جوشکاری ها نگاه نکنید. ۳. به برف هایی که روی آن را نور آفتاب فراگرفته است نگاه نکنید. ۴. از نگاه کردن به خطوط ریز نقشه های خیلی دقیق یا خط های بسیار ریز که احتیاج به نوردهی بیشتری دارد خودداری کنید. ۵. تلویزیون را از فاصله خیلی کم تماشا نکنید. ۶. عینک دیگران را به چشم نزنید. ۷. با دست آلوده یا دستمال و اشیاء آلوده چشم را پاک نکنید. 8. از گرد و غبار پرهیز کنید. ۹. زیاد از حد گریه نکنید. ۱۰. مقابل آتش خیلی شدید و گرم ننشینید. ۱۱. هنگام موتورسواری یا سوار شدن بر اتومبیل های بدون سقف و … مواظب باشید که سوز و باد قوی، میکروب ها و گرد و غبار با چشم برخورد نکند. ۱۲. به هیچ جسمی به مدت زیاد و به طور قائم نظر نیفکنید. ۱۳. از ورود دود به چشم دوری گزینید. ۱۴. از هوای بسیار گرم یا بسیار سرد دوری کنید. 15. از دیدن اشیاء خیلی روشن و درخشان که به چشم آزار می رساند مانند آینه ای که مقابل آفتاب گرفته شده و نور آفتاب را به چشم منتقل می کند پرهیز کنید. ۱۶. از زیاد بر پشت خوابیدن پرهیز شود. ۱۷. مواظب باشید که از خوابیدن با شکم پر یعنی فورا پس از صرف غذا و همچنین پس از خوردن غذاهای غلیظ و دیر هضم و پس از مصرف خوراکی هایی که طبیعت آن خیلی گرم است مانند سیر و پیاز و … پرهیز کنید. چون موجب زیان رساندن به چشم می گردد. ۱۸. بیش از اندازه نمک یا غذاهای شور مصرف نکنید. ۱۹. از پرخوری در شب یا هنگام بیدار شدن در نیمه شب پرهیز کنید. ۲۰. از بی خوابی های زیاد و بیدار ماندن بیش از حد بپرهیزید. ۲۱. اگر شکم هر روز کار نمی کند یا یبوست و خشکی مزاج دارید آن را برطرف سازید. ۲۲. به اشیایی که به سرعت می چرخند یا به سرعت از جلوی چشم عبور می کنند نگاه نکنید.
- اعمالی که برای سلامت چشم مفید است: ۱. هرچند روز یک بار صورت را در آب صاف و پاک فرو برید و چشم را در آن باز نگه دارید. ۲. گاهی سرمه و توتیا را با آب بادیان و آب مرزنجوش مخلوط کنید و در چشم بکشید. ۳. به علت اینکه چشم از اعضای مرطوب است و اکثراً رطوبت و سردی باعث ضعف آن مى شود، لذا بایستی گاهی از سرمه خشک و جلا دهنده چشم استفاده کرد تا چشم سالم بماند. ۴. در هر ماه دو تا سه مرتبه چشم را با آب خضض بشویید. ۵. رعایت حفظ محیط چشم، یعنی مزاج چشم را به حالت طبیعی نگهداشتن. برای این کار اگر مزاج چشم خشک باشد گاهی روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بنفشه بادام یا روغن کدو در بینی بچکانید. همچنین می توانید در چشم سرمه مناسبی نیز به کار برید.