گاستریت (ورم معده): عبارت است از آزردگی، التهاب، زخم سطحی یا عفونت خفیف مخاط معده، این بیماری ممکن است حاد باشد و به صورت یک حمله ناگهانی رخ دهد، یا مزمن باشد و تدریجاً در طی مدتی طولانی ایجاد شود. گاستریت در واقع جزئی از یک طیف بیماری است که شامل زخم سطحی معده نیز می شود. گاستریت به معنی التهاب مخاط معده است. التهاب در گاستریت می تواند فقط سطحی باشد که در این صورت زیاد ناراحت کننده نیست، یا می تواند به صورت عمقی در مخاط معده نفوذ کند و در بسیاری از موارد طولانی موجب آتروفی تقریباً کامل مخاط معده شود. در موارد معدود گاستریت می تواند بسیار حاد و شدید همراه با پیدایش اولسرهای مخاط معده به وسیله ترشحات پیتیک یا هضم کننده خود معده باشد.

علائم:

1. تب
2. ضعف
3. تورم شکم
4. آروغ یا نفخ
5. مدفوع سیاه
6. سوء هاضمه
7. بی اشتهایی
8. کاهش اشتها
9. گاهی استفراغ
10. مزه اسید در دهان
11. درد شکمی و دل پیچه
12. تهوع خفیف و ندرتاً اسهال
13. احساس درد در بالای شکم
14. استفراغ خونی که به تفاله قهوه شباهت دارد
15. سیاه شدن اجابت مزاج و اثر خونریزی گوارشی
16. درد تند و تیز، مبهم یا آزار دهنده در قفسه سینه
17. احساس پر بودن قسمت بالای شکم پس از خوردن غذا

علت:

• عمل جراحی
• نارسایی کلیوی
• ریفلاکس صفرا
• مصرف کوکائین
• عفونت باکتریایی
• سردی معده است.
• استرس سیستمیک
• عفونت های ویروسی
• بی نظمی در خواب و خوراک
• فرو بردن مواد خورنده مانند سم
• استفاده از انواع داروهای شیمیایی
• استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی
• بی نظمی در غذا خوردن و نوشیدن
• نجویدن غذا و استفاده از غذاهای شور
• واکنش نامطلوب به الکل، کافئین یا داروها
• استفاده از غذاهای ممنوع مانند انواع فست فود ها
• بیماری های گوارشی و اختلالاتی مانند بیماری کرون
• استفاده از مشروبات الکلی و انواع دخانیات رایج در جامعه
• حرص خوردن، عصبی شدن و استرس و اضطراب مداوم
• نوشیدن زیاد چای، قهوه و نسکافه و انواع نوشابه های گازدار
• عفونت ویروسی، این نوع از ورم معده ممکن است مسری باشد.
• عدم رعایت آداب غذا و پرداختن به کارهای دیگر هنگام غذا خوردن
• اختلالات خودایمنی، که ممکن است باعث حمله سیستم ایمنی به بافت پوششی معده شود.
• تولید بیش از اندازه اسید معده در اثر نوشیدن زیاد الکل، سیگار کشیدن، یا پر خوری (خصوصاً خوردن غذاهایی که به سادگی هضم نمی شوند).
• گاستریت حاد زمانی رخ می دهد که بافت پوششی معده آسیب دیده یا ضعیف شده باشد. این وضعیت باعث می شود که اسیدهای گوارشی معده را تحریک کنند. عوامل بسیاری وجود دارد که می توانند به بافت پوششی معده آسیب برسانند. علل گاستریت حاد عبارت اند از: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) و کورتیکواستروئیدها، عفونت های باکتریایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، مصرف بیش ازحد الکل.
• علت گاستریت در بیشتر موارد معلوم نیست، در گذتشه گاستریت به طور عمده به مواد غذایی تحریک کننده نسبت داده می شود، اما عقیده کنونی بر این است که تقریباً هیچ گونه غذایی نمی تواند به اندازه شیره طبیعی معدی محتوی اسید و پپسین جنبه تحریک کننده برای مخاط عمده داشته باشد. بنابراین به بیماران مبتلا به گاستریت معمولاً گفته می شود که می توانند تقریباً هر نوع غذایی را که موجب تهوع یا درد سوزشی اپیگاستر نشود بخورند. با این وجود، معدودی از مواد هستند که می توانند به مخاط محافظت کننده معده یعنی غدد مخاطی و اتصالات اپیتلیال محکم بین سلول های مفروش کننده معده آسیب برسانند و منجر به گاستریت حاد یا مزمن شدید می شوند. از شایع ترین این مواد الکل و آسپیرین است.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. سیگار کشیدن
2. سوء مصرف الکل
3. خستگی یا کار زیاد
4. رژیم غذایی نامناسب
5. وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری در معده
6. وجود بیماری هایی که مقاومت بدن را کم کرده باشد.
7. استرس، از جمله عمل جراحی و بستری شدن در بیمارستان به علت سایر بیماری ها
8. مصرف برخی از داروها مثل آسپیرین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، داروهای کورتیزونی، کافئین، و بسیاری دیگر از داروها

پیشگیری:

1. سیگار نکشید
2. در خوردن و آشامیدن تعادل را رعایت کنید.
3. وعده های غذایی را جا نیاندازید و نظم غذایی را رعایت کنید
4. از خوردن غذاهایی که هضم آن ها برای شما مشکل است پرهیز کنید.
5. حتی المقدور از مصرف داروهایی که معده شما را آزرده می سازند خودداری کنید.

عواقب مورد انتظار:

• اگر علت پیدا شده و حذف شود، معمولاً در عرض چند روز خوب می شود.

عوارض احتمالی:

• خونریزی یکی از عوارض ناشایع ولی خطرناک ورم معده است، خصوصاً سالمندان.

تشخیص:

1. می توان از برخی از آزمایش ها برای تشخیص گاستریت حاد استفاده کرد. معمولاً پزشک متخصص گوارش و کبد برای آگاهی از نشانه ها سوالات مفصلی از شما خواهد پرسید. همچنین ممکن است آزمایش هایی را جهت تأیید تشخیص برای شما تجویز نماید، مانند موارد زیر:
2. آزمایش مدفوع: برای بررسی وجود خون در مدفوع.
3. شمارش کامل سلول های خونی (CBC) : برای بررسی سلامتی کلی شما.
4. آزمایش خون، تنفس یا بزاق: برای بررسی وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری
5. عکسبرداری با اشعه ایکس: برای بررسی مشکلات ساختاری در دستگاه گوارشی.
6. بافت برداری از معده: شامل برداشتن یک تکه کوچک از بافت معده برای تجزیه و تحلیل.
7. ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی یاآندوسکوپی: برای مشاهده بافت پوششی معده با یک دوربین کوچک

درمان طب نوین:

• درمان ورم معده به علت خاص آن بستگی دارد. ورم معده ناگهانی و حاد ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا الکل با توقف مصرف این مواد بهبود می‌یابد. ورم معده مزمن ناشی از عفونت‌های هلیکوباکترپیلوری نیز با آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شود. بیماران در اکثر موارد داروهای تأثیرگذار بر اسید معده را برای کاهش نشانه‌ها و علائم و تسریع روند التیام معده مصرف می‌کنند.
• برخی از موارد گاستریت حاد بدون درمان از بین می روند و مصرف یک رژیم غذایی ملایم می تواند به بهبودی سریع کمک کند. غذاهای که دارای اسیدهای طبیعی کم، چربی کم، و فیبر کم هستند ممکن است به بهترین شکل تحمل شوند. در صورت تحمل، می توان گوشت های کم چرب مانند سینه مرغ یا بوقلمون را به رژیم غذایی افزود؛ ولی در صورت تداوم استفراغ، سوپ مرغ یا سایر سوپ ها بهترین گزینه به شمار می آیند. با این حال، بسیاری از افراد نیازی به درمان گاستریت حاد ندارند و زمان درمان و بهبودی به عامل گاستریت بستگی دارد. عفونت های ناشی از هلیکوباکتر پیلوری ممکن است به یک یا دو دوره درمان آنتی بیوتیکی نیاز داشته باشند که هر کدام می تواند دو هفته به طول انجامد. روش های درمانی دیگر، مانند روش هایی که برای درمان بیماری های ویروسی به کار می روند، شامل مصرف دارو برای کاهش نشانه ها می باشند.
• برای ناراحتی و درد خفیف می توان از داروهای خنثی کننده اسید یا استامینوفن استفاده کرد. از آسپیرین استفاده نکنید. امکان دارد سایر داروها مثل داروهای بهبود دهنده زخم تجویز شوند.
• آنتی بیوتیک‌ها:که برای از بین بردن هلیکوباکترپیلوری تجویز می شود. پزشک برای از بین بردن هلیکوباکترپیلوری موجود در دستگاه گوارش ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها، مانند کلاریترومایسین (بیاکسین) و آموکسی سیلین یا مترونیدازول (فلاژیل)، را تجویز می‌کند. برای کسب بهترین نتیجه باید دوره درمان، معمولاً 10 تا 14 روزه، را کامل نمود.
• داروهای متوقف کننده تولید اسید:این داروها تسریع کننده التیام با توقف عملکرد بخش‌هایی از سلول‌های تولیدکننده اسید، میزان اسید را کاهش می‌دهند. داروهای تجویزی و غیرتجویزی بدون نسخه‌ای مانند امپرازول (پریلوسک)، لانسوپرازول (پریواسید)، رابپرازول (آسیفکس) و پنتوپرازول (پروتونیکس) را شامل می‌شوند. مصرف طولانی مدت بازدارنده‌های پمپ پروتون، به ویژه در مقادیر بالا، احتمال شکستگی مفصل ران، مچ دست و ستون فقرات را افزایش می‌دهد، بنابراین بهتر است با پزشک در مورد تأثیر کلسیم بر کاهش خطر شکستگی صحبت کنید.
• داروهای کاهش دهنده تولید اسید (مهارکننده‌های اسید): این مهار کننده ها موسوم به مهارکننده‌های هیستامین، با کاهش میزان اسید آزاد شده داخل دستگاه گوارش، درد ورم معده را کاهش می‌دهند و به التیام معده کمک می‌کنند. رانیتیدین (زانتاک)، فاموتیدین، سایمتیدین (تاگامت) و نیزاتیدین از جمله داروهای تجویزی یا آزاد و بدون نسخه‌ای هستند که در دسته مهارکننده‌های اسید جای می‌گیرند که به کاهش ورم معده کمک می کنند.

درمان طب سنتی:

• سیگار نکشید.
• خوردن عرق نعناع همراه با گلاب و عسل.
• برای درمان ورم معده رژیم انگور مفید خواهد بود.
• بهترین تقویت کننده معده، خوردن عسل ناشتا است.
• سرکنگبین (به جای عرق نعناع از گلاب استفاده شود).
• از میل کردن چند نوع غذا در یک وعده خودداری کنید.
• هر لقمه غذا را دو برابر دندان ها بجوید و در ذهن خود بشمارید.
• روغن بادام شیرین همراه با عسل هر 8 ساعت یک قاشق غذاخوری.
• دو لقمه قبل از سیر شدن، دست از غذا بردارید و به غذا ناخنک نزنید.
• بلافاصله بعد از اتمام غذا یک قاشق چایخوری گلپر ساییده میل کنید.
• در صورت بروز خونریزی زیاد ممکن است نیاز به بستری کردن وجود داشته باشد.
• سعی کنید که از فرآورده های حیوانی کمتر استفاده کنید تا محیط معده اسیدی نشود.
• روزانه حداقل شش لیوان آب خنک میل کنید (نیم ساعت قبل و دو نیم ساعت بعد از غذا)
• حفظ آرامش و عصبی نشدن و حرص نخوردن، موجب می شود که این بیماری به سرعت بهبود یابد.
• همراه غذایی که میل می کنید از سبزی نعناع، یا بلافاصله بعد از غذا نصف استکان عرق نعناع میل کنید.
• اهداف درمان عبارتند از رفع علائم و حذف دارو یا ماده ای که باعث آزردگی معده می شود یا علل دیگر.
• روزی یک لیوان آب آهن تاف بخورید. (یک قطعه آهن کوبیده شده به نام حصوم را 7 بار سرخ کنید و درون آب بزنید)
• یک قاشق مرباخوری بارهنگ را در یک نصف لیوان عرق نعناع و نصف لیوان گلاب 10 دقیقه بجوشانید و بعد از مقداری خنک شدن عسل اضافه کرده و شب ها بخورید.
• کسانی که ورم معده یا درد معده دارند نیم ساعت بعد از غذا از دم کرده بومادران استفاده کنند.2 گرم در 100 سی سی آب به مدت 20 دقیقه دم بکشد.
• افسنطین، سنبل هندی و گل محمدی از هر کدام ۱۰ گرم همه را نرم بکوبید و در شربت قند مخلوط کرده، بعد از هر غذا دو قاشق غذاخوری میل کنید.
• معده ورم کرده بعلاوه یبوست: دمکرده نعناء بعلاوه گلاب و عسل، روغن بادام شیرین و بعلاوه عسل هر ۸ ساعت یک قاشق غذاخوری، سرکه انگبین به جای دمکرده نعنا گلاب استفاده شود.
• زیره + تخم گشنیز + بابونه + سیاهدانه + تخم کرفس + زنیان + شیرین بیان + آویشن، همه گیاهان را به مقدار مساوی آسیاب کنید، وسط ناهار و شام یک قاشق چایخوری میل شود. (بسیار مجرب)
• اگر دچار ورم معده شده اید از خوردن این خوراکی ها پرهیز کنید: نان، برنج، سیب زمینی، پنیر، تخم مرغ، گوشت، ماهی، گوجه فرنگی، اسفناج، نوشابه الکلی، نوشابه های گازدار، چای، غذاهای سرخ کرده، آب زیاد.
• ریشه کاسنی، ریشه شیرین بیان، ریشه ریوند چینی، انیسون، سیاهدانه، رازیانه، آويشن شیرازی، بابونه شیرازی، شاه تره و مخلصه از هر کدام ۳ مثقال مخلوط و به ۱۲ قسمت مساوی تقسیم کنید. هر روز صبح یک قسمت آن را بجوشانید سپس آب صاف کرده آن را شیرین و قبل از صبحانه بنوشید.
• کتیرای ژآله یا خوراکی 10 گرم + صمغ عربی 10 گرم + عصاره شیرین بیان 10 گرم + مصطکی 10 گرم همه را پودر کنید و با هم مخلوط کنید و مقدار کمی عسل اضافه کنید تا به هم بچسبد و به صورت حب هایی به اندازه نخود درست کنید و اگر مزاج سردی دارید نیم ساعت قبل از هر وعده غذا یک نخود میل کنید و اگر مزاج گرمی دارید تنها نیم ساعت قبل از صبحانه یک نخود میل کنید.
• توجه: داشتن آرامش و خوب جویدن غذا، موجب می شود که موسین کافی تولید شود. این موسین تولید شده بهترین و محکم ترین حفاظ در مقابل بیماری گاستریت و سایر بیماری های معده است.

داروها:

• امپرازول
• رابپرازول
• نیزاتیدین
• د-رگلیس
• فاموتیدین
• پنتوپرازول
• سایمتیدین
• مترونیدازول
• لانسوپرازول
• آموکسی سیلین
• کلاریترومایسین

فعالیت:

• با روبه بهبود گذاشتن علائم، فعالیت های عادی خود را از سر گیرید.

رژیم غذایی:

• در روز اول حمله ورم معده غذاهای جامد نخورید، مرتباً مایعات بنوشید، ترجیحاً شیر یا آب، تدریجاً رژیم غذایی عادی خود را از سر گیرید، اما از غذاهای داغ و پر ادویه، الکل، قهوه و غذاهای اسیدی پرهیز کنید تا زمانی که علائم کاملاً برطرف شوند.
• خوردنی های مفید: عسل اکلیل کوهی،

نکته:

• کسی که معده اش بلغمی و سرد شده است آب زیاد برای او مضر است و از آن طرف هم اگر گرمی کبد داشته باشد آب را با آبلیمو یا سرکه یا آب نارنج مصرف بکند که در این صورت، هم کبد را خنک می کند و هم آب زیاد نداده اید تا موجب دل درد شود، این نکته ضریفی است که فرد تشنه است اما آب می خورد اذیت می شود یا سردی دوست دارد اما سردی می خورد اذیت می شود یا خیار دوست دارد اما می خورد اذیت می شود، این دوستی، عطش کبد است، اما معده اش سرد است.
• هضم تند ناشی از گرمی معده و کبد، و هضم کند ناشی از سردی معده و کبد است.
• اگر بلغم متعفن در معده باشد و اجازه جذب دارو را ندهد بیمار باید اول قی بکند تا بلغم خارج شود و بعد داروی معده را بخورد.
• شدیدترین دردهای بلغمی با تعریق از بین می رود و اگر ابزار تعریق نباشد بادکش گرم انجام میدهیم.
• استفراغ معمولاً بعد از خوردن یک غذای سنگین اتفاق می افتد.
• معمولاً جاهایی که بلغم نفوذ می کند معده، مفاصل و سینوس ها است.
• اسفند برای تمام دردهای سرد نفوذ کننده درد معده، گوارش، عضلات و مفاصل خوب است و بلغم و سودا را ذوب می کند و شتاب درمانش خیلی بالا است (40 شب) و هر شب یک قاشق غذاخوری با آب بلعیده شود و هیچ وقت نباید جویده شود.
• غذا باید خوب جویده شود تا عمل هضم به درستی صورت پذیرد و مراحل هضم عبارت انداز: هضم اول در دهان، هضم دوم در سر معده، هضم سوم در معده، هضم چهارم در کبد و هضم پنجم در عروق.
• سردی نفوذ کننده ،آب انار و بعد از آن آب زرشک است و اگر سردی بی نفوذ باشد معده را سرد می کند و سردی مورد نظر به نقطه مورد نظر نمی رسد، و تازه آن سردی های نفوذ کننده را با نمک باید تعدیل کرد و نمک هم گرمی نفوذ کننده است و نباید شکر بزنیم چون شکر نفوذ کننده نیست.
• گاهی اوقات برای برطرف کردن سردی معده داروهای بسیار گرم می دهند و این دارو کهیر را منتشر می کند و کل بد را کهیر می گیرد؛ غذای بسیار گرم خون را گرم و خون گرم باعث خارش و بعد کهیر می شود. پس برای رفع سردی معده باید گرم و ترهای آرام تجویز کنیم مانند: (آبگوشت، شربت عسل، انجیر، سوپ گندم و جو البته سوپ جو خودش سرد است و اگر روغنش زیتون باشد و ادویه های تند اضافه کنیم معتدل می شود) و فوری نباید به معده سرد، زنجبیل یا فلفل بدهیم.
• اگر بیمار در روز یک تا سه بار دفع نداشته باشد و یا معده به سختی کار کند یبوست دارد. در این صورت برای رفع یبوست از بادکش شکم و کمر استفاده می کنیم، اما صرف بادکش نباید باشد؛ اگر بیمار سوداوی هم باشد از سودازاها هم استفاده می کنیم و یا اگر اختلال عصبی داشته باشد از داروهای اعصاب استفاده می کنیم چون اینها در یبوست نقش دارند، و از روغن های موضعی هم کمک می گیرم مثل روغن بادام تلخ یکی از علل یبوست در جامعه ما استفاده مکرر از برنج است؛ چون برنج سرد و خشک است و گوارش را خشک می کند؛ اگر از مصلحش استفاده کنیم یبوست ایجاد نمی شود مثل زیره و زعفران. اگر یبوست بیمار را برطرف کنیم 60 درصد بیماری اش را درمان کرده ایم.
• گاستریت حاد یک التهاب یا تورم ناگهانی در بافت پوششی معده است.
• گاستریت مستقیماً بر معده تأثیر می گذارد، در حالی که گاستروآنتریت (ورم معده و روده) هم معده و هم روده ها را درگیر می کند.
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) و کورتیکواستروئیدها شایع ترین علل گاستریت حاد محسوب می شوند.
• گاستریت حاد یک التهاب یا تورم ناگهانی در بافت پوششی معده است که می تواند باعث ایجاد درد شدید و آزاردهنده شود. با این حال، این درد موقتی است و معمولاً در زمان کوتاهی رخ می دهد.
• گاستریت حاد به طور ناگهانی بروز می کند و می تواند در اثر آسیب، باکتری، ویروس، استرس، یا تحریک کننده های خوراکی مانند الکل، داروهای NSAID، استروئیدها یا مواد غذایی تند ایجاد شود. گاستریت حاد اغلب موقتی است. از سوی دیگر، گاستریت مزمن با سرعت کمتری بروز می کند و مدت بیشتری طول می کشد.
• درد ناشی از گاستریت مزمن به صورت یک درد خفیف مداوم است، در حالی که درد ناشی از گاستریت حاد شدیدتر است.
• گاستریت با گاستروآنتریت متفاوت است. گاستریت به طور مستقیم بر معده اثر می گذارد و ممکن است باعث حالت تهوع و استفراغ شود، در حالی که گاستروآنتریت هم معده و هم روده را درگیر می کند. نشانه های گاستروآنتریت علاوه بر حالت تهوع و استفراغ می تواند شامل اسهال نیز باشد.
• با اینکه در سال های اخیر شیوع گاستریت مزمن در کشورهای توسعه یافته کاهش یافته است، ولی گاستریت حاد هنوز هم شایع است.