کیفوز (قوز پشتی یا گوژ پشتی): عبارت است از به مشکلی اطلاق می شود که در آن ستون فقرات در ناحیه فوقانی کمر دارای انحنای بیش از حد است. قسمت فوقانی پشت یا ستون مهره سینه ای، به طور طبیعی دارای انحنای کمی است. ستون فقرات به طور طبیعی به سمت گردن، قسمت فوقانی کمر و قسمت تحتانی کمر انحنا پیدا می کند تا بدین صورت به جذب شوک و تحمل وزن سر کمک کند. قوز کمر زمانی ایجاد می شود که قوس طبیعی کمر بیش از حد نرمال باشد. افرادی که دارای قوز کمر و پشت هستند ظاهری خمیده دارند و در شانه های آنها دارای گردی قابل توجهی هستند. قوز کمر (کیفوز) می تواند فشار زیادی به ستون فقرات وارد کرده و باعث ایجاد درد شود. همچنین به دلیل فشاری که به شش ها وارد می کند باعث سخت شدن تنفس می شود. اگرچه قوز کمر می تواند در هر زمانی رخ دهد، اما اکثراً در زنان کهن سال ایجاد می شود. قوز کمری که به سن ارتباط دارد اغلب پس از پوکی استخوان ایجاد می شود و منجر به ضعف استخوان های ستون فقرات شده، تا حدی که استخوان ها یا ترک بر می دارد و یا فشرده می شوند. انواع دیگر قوز کمر در نوزادان و نوجوانان مشاهده می شود که به دلیل بدشکلی ستون فقرات یا از هم جدا شدن استخوان های ستون فقرات به مرور زمان ایجاد می شود. قوز کمر خفیف مشکلات کمی را به همراه دارد، اما نوع حاد آن می تواند باعث درد و ظاهری بد شکل شود.
انواع قوز پشتی (گوژپشتی):
- گوژپشتی وضعیتی: شایع‌ترین نوع گوژپشتی، کیفوز وضعیتی، معمولاً در دوران نوجوانی و با حالت اندامی نامناسب یا قوز کردن مشخص می‌شود و ارتباطی با ناهنجاری‌های شدید ساختاری ستون فقرات ندارد. انحنا ناشی از گوژپشتی وضعیتی معمولاً گرد و هموار است و غالباً برایدرمان قوز کمر هنگامی که از بیمار خواسته می‌شود تا صاف بنشیند یا بایستد و “قوز نکند”، برطرف می‌شود. قوز پشتی (گوژپشتی) وضعیتی در میان دختران شیوع بالاتری دارد. این عارضه به ندرت دردناک است و چون پیشرفت نمی‌کند، معمولاً مشکلی را در بزرگسالی به وجود نمی‌آورد.
- گوژپشتی شوئرمن: قوز پشتی (گوژپشتی) شوئرمن غالباً در دوران نوجوانی مشخص می‌شود و در مقایسه با گونه وضعیتی با بدشکلی شدیدتری، به ویژه در بیماران لاغر، همراه است. گوژپشتی شوئرمن از ناهنجاری ساختاری ستون فقرات نشأت می‌گیرد. این شکل غیرطبیعی باعث می‌شود مهره‌ها در جلوی ستون فقرات به یکدیگر نزدیک و در عقب از هم جدا شود. به این ترتیب فضای معمول دیسک کم می‌شود و تحدب غیرطبیعی در بالای پشت بدن ایجاد می‌شود.
- قوز مادرزادی: قوز پشتی (گوژپشتی) مادرزادی زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات جنین در رحم مادر به طور طبیعی رشد نکند و استخوان‌ها چنان که باید شکل نگیرد یا چند مهره به یکدیگر جوش بخورد و بچسبد. گوژپشتی مادرزادی معمولاً به موازات رشد کودک تشدید می‌شود.
علائم:
- خستگی
- کمر درد خفیف
- سختی و سفتی ستون فقرات
- شانه‌های خم شدهیا گرد شده
- توده و برآمدگی قابل مشاهده در کمر
- گرفتگی ماهیچه همسترینگ در قسمت پشتی ران
- به ندرت با گذشت زمان، شدت گرفتن میزان خمیدگی منجر به: ضعف و سستی پاها، از بین رفتن حس لامسه،تنگی نفس و دیگر مشکلات تنفسی.
علت:
- پوکی استخوان
- به شکم خوابیدن
- داشتن شکم بزرگ
- دیسک های ضعیف
- آسیب به ستون فقرات
- افزایش رطوبت در مفاصل.
- اسکولیوز (انحنای ستون فقرات)
- ضعف ماهیچه ای در ناحیه فوقانی کمر
- آرتریتیا دیگر بیماری هایدژنراسیون استخوانی
- پیری (به خصوص اگر کمر حالت نامناسبی داشته باشد).
- بیماری شوئرمن (در کودکان اتفاق می افتد و دلیل مشخصی ندارد)
علل دیگری نیز وجود دارند که کمتر باعث ایجاد قوز کمر می شوند:
- تومورها
- فلج اطفال
- بیماری پاژه
- دیستروفی عضلانی
- عفونت در ستون فقرات
- بیماری های بافت همبند
- بیماری های سیستم غدد درون ریز
- نقائص هنگام تولد، مانند اسپینا بیفیدا
عوامل افزایش دهنده خطر:
- سن
- قوز کردن
- بی تحرکی
- تغذیه نامناسب
- مصرف فرآورد های لبنی بدون مصلح
پیشگیری:
- از استعمال دخانیات خودداری کنید.
- به اندازه کافی پروتئین مصرف کنید.
- از دستورات پزشک خود پیروی کنید.
- به انجام تمرینات ورزشی مناسب بپردازید.
- از چرخش ستون فقرات خود اجتناب کنید.
- تراکم استخوان های بدن خود را بررسی کنید.
- سطح کلسیم و ویتامین دی خون خود را بررسی کنید.
- تقویت عضلات کمر و عضلات مرکزی بدن را در دستور کار خود قرار دهید.
عواقب مورد انتظار:
- درد کمر
- اختلالات تنفسی
- ناهنجاری های ستون فقرات
عوارض احتمالی:
- درد بدن
- مشکلاتی در شکل بدن
- کاهش اشتها، در موارد حاد، انحنای ایجاد شده باعث فشردگی در ناحیه شکم شده و در نتیجه اشتها را کاهش می دهد.
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: پزشک برای بررسی انحناء از کودک می‌خواهد تا از کمر خم شود. پزشک در طول معاینه از کودک می‌خواهد تا با چسباندن دو پا به یکدیگر رو به جلو خم شود، زانوها را صاف نگه دارد و بازوها را راحت آویزان کند. پزشک با انجام این آزمون، که تست رو به جلو خم شدن آدامز نام دارد، بهتر می‌تواند شیب ستون فقرات را ببیند و ناهنجاری ستون فقرات را تشخیص دهد.
- رادیوگرافی: پزشک برای تشخیص تغییر در مهره‌ها یا مشاهده هرگونه ناهنجاری استخوانی دستور رادیوگرافی می‌دهد.
- آزمایش‌های عملکرد ریه: چنانچهقوز کمر شدید باشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های عملکرد ریه می‌دهد تا مشخص شود که آیا تنفس کودک به دلیل کاهش فضای قفسه سینه محدود شده است یا خیر.
- اسکن سه بعدی: یکی از جدیدترین تکنیک‌های ارزیابی قوز پشتی (گوژپشتی)، اسکن سه بعدی است که در مقایسه با دیگر روش‌ها ایمن‌تر و دقیق‌تر است.
درمان طب نوین:
- درمان قوز کمر (کیفوز) به سن، علت قوز کمر، انحنا و اثرات آن، بستگی دارد. در صورتی که قوز کمر با درد، مشکلات تنفسی، خستگی همراه بود باید به دنبال درمان و رفع قوز کمر خود باشید. متوقف ساختن بیشتر شدن قوز و جلوگیری از بدشکلی هدف درمان گوژپشتی محسوب می‌شود. پزشک نکته‌های زیر را هنگام تعیین درمان مناسب مد نظر قرار می‌دهد: سن کودک و وضعیت سلامت عمومی، تعداد سال‌های باقیمانده رشد، نوع گوژپشتی، شدت انحنا یا قوز. بیماران دچار گوژپشتی وضعیتی معمولاً تحت درمان غیرجراحی قرار می‌گیرند. درمان‌های غیرجراحی برای از بین بردن قوز مبتلایان به نوع شوئرمن با زاویه کمتر از 75 درجه نیز کاربرد دارد. درمان‌های غیرجراحی مورد استفاده برای رفع گوژپشتی به شرح زیر است:
- کاهش وزن: در صورتی که افزایش وزن دارید باید وزن خود را کم کنید.
- اسکن سه بعدی: پزشک گاهی صرفاً برای بررسی وضعیت قوز و اطمینان از تشدید نشدن آن دستور انجام اسکن سه بعدی می‌دهد و از بیمار می‌خواهد تا پایان دوره رشد در فواصل منظم برای اسکن مراجعه کند. چنانچه گوژپشتی تشدید نشود یا دردناک نگردد، درمان دیگری ضرورت ندارد.
- استفاده از بریس: استفاده ازبریس به بیماران در حال رشد مبتلا به گوژپشتی شوئرمن توصیه می‌شود. نوع بریس و ساعات استفاده روزانه از آن به شدت انحناء بستگی دارد. پزشک بریس را همگام با بهبود وضعیت دستکاری می‌کند. بریس معمولاً تا زمان متوقف شدن رشد و بلوغ اسکلتی بسته می‌شود.
- ورزش درمانی و فیزیوتراپی: متخصص رژیم غذایی مناسب حاوی کلسیم و ویتامین D را توصیه می‌کند. سنجش تراکم استخوان، به ویژه در صورت سابقه ابتلاء اعضاء خانواده به پوکی استخوان یا وقوع شکستگی در گذشته، از ضعیف شدن استخوان‌ها، شکستگی‌های فشاری و گوژپشتی متعاقب آن در بیماران مسن‌تر جلوگیری می‌کند. تمرین‌ها وحرکت‌های اصلاحی خاص با تقویت عضله‌های شکم و پشت بدن به تسکین درد کمر و پشت بدن و بهبود حالت اندامی کمک می‌کند. ورزش درمانی برای کشش عضله‌های منقبض و گرفته همسترینگ و تقویت ناحیه‌ای از بدن مفید است که در اثر هم‌محور نبودن ستون فقرات آسیب دیده است.
- جراحی: جراحی برای کیفوز غیرطبیعی معمولاً آخرین گزینه درمانی است که انجام می‌شود. ابتدا باید درمان‌های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی انجام شود. اگر بعد از چندین ماه درمان غیر جراحی، درد و سایر علائم کاهش پیدا نکند، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند. معیارهای دیگری که برای جراحی غیر طبیعی کیفوز در نظر گرفته می‌شود عبارتند از: شدت انحنا: شدت انحنا به جایی بستگی دارد که ستون فقرات شما دارای انحنای هایپرکیفوتیک باشد. در اواسط کمر (ستون فقرات قفسه سینه)، انحناهای بیش از 80 درجه شدید در نظر گرفته می‌شوند. در ناحیه میانی تا پایین کمر (قفسه سینه، کمری)، انحناهای بیش از 70 الی60 درجه سانتیگراد شدید است. این نوع انحناها تغییر شکل شدیدتر و قابل ملاحظه‌ای در کمر بیمار ایجاد می‌کنند. به همین دلیل است که آنها تا 60 تا 70 درجه شدید در نظر گرفته می‌شوند. پیشرفت انحنا:اگر انحنا، با وجود درمان‌های غیر جراحی، به سرعت در حال بدتر شدن باشد، پزشک ممکن است جراحی را برای اصلاح انحنا و جلوگیری از بدتر شدن آن توصیه کند. تعادل: خم شدن به جلو می‌تواند تعادل شما را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین اگر این انحنا باعث می‌شود زندگی روزمره شما به دلیل عدم تعادل دچار مشکل شود، ممکن است برای تعادل ستون فقرات به جراحی نیاز داشته باشید. علائم عصبی: کیفوز می‌تواند اعصاب نخاعی را تحت تأثیر قرار دهد زیرا تغییرات در ستون فقرات، مانند شکستگی مهره‌ها، می‌تواند باعث گیر افتادگی عصب شود. ممکن است ضعف، بی‌حسی یا گزگز داشته باشید و در موارد شدید ممکن است با اختلال در عملکرد روده یا مثانه مواجه شوید که در این صورت جراحی توصیه می‌شود. جراحی قوز کمر چندین هدف اصلی دارد: تغییر شکل را کاهش دهد، درد و علائم عصبی را کاهش دهد، از بدتر شدن انحناء جلوگیری کند.
درمان طب سنتی:
- هر 12 ساعت یک قاشق مرباخوری سیاهدانه و عسل (دوسین) بخورید.
- با روغن های بادام تلخ موضع کمر و ستون فقرات را روغن مالی کنید و با حوله و اتو گرم نگه دارید، سپس اطراف ستون فقرات را بادکش گرم و خشک انجام دهید و توجه داشته باشید انجام حرکات اصلاحی بسیار موثر است.
داروها:
- مورفین
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
- دیکلوفناک
- استامینوفن
- سلکوکسیب
فعالیت های بدنی:
- حرکت اول: کاملاً به دیوار بچسبید، بدون آنکه دست ها از دیوار جدا شوند آنها را به بالای سر و پایین حرکت دهید.
- حرکت دوم: روبه روی دیوار بایستید، روی پنجه های پا بلند شوید و سینه را به دیوار نزدیک کنید، سعی کنید آرنج هایتان خم نشود، پس از چند ثانیه به حالت اولیه برگردید.
- حرکت سوم: روی زمین زانو بزنید، تنه را با دست های کشیده به طرف پایین و بالا حرکت دهید، این تمرین را چندبار تکرار کنید.
- حرکت چهارم: زانو بزنید، کف دست ها را روی زمین قرار دهید، بدون آنکه زانو و دست ها از زمین جدا شوند قسمت تنه و دست ها را به سمت عقب حرکت دهید، پس از چند ثانیه به حالت اولیه بازگردید.
- حرکت پنجم: روی زمین بنشینید و پاهای خود را دراز کنید، کف دست ها را روی زمین در پشت بدن قرار دهید، باسن خود را از زمین جدا کنید، پس از چند ثانیه به حالت اولیه برگردید.
- حرکت ششم: به حالت چهار دست و پا در حالی که پشت شما رو به زمین می باشد به سمت جلو و عقب حرکت دهید، در این حالت، باسن باید کاملاً به صورت افقی قرار گیرد.
- حرکت هفتم: کشش عضله های جلوی سینه، بایستید و دست ها را بالای سرتان به طرف بالا بکشید، انگشت ها را به هم قلاب کنید و کف دست ها را به طرف بالا بگیرید، در این حالت دست ها را کمی به طرف عقب بکشی، حالت کشش را حفظ کنید، به حالت اول برگردید و حرکت را تکرار کنید.
- حرکت هشتم: بایستید دست ها را در پشت کمر قرار دهید، با یک دست مچ دست دیگر را گرفته و آن را به سمت داخل بدن بکشید، حالت کشش را حفظ کنید، سپس به حالت اول برگردید و حرکت را با دست دیگر تکرار کنید.
- حرکت نهم: در کنج دیوار و با فاصله کمی از آن قرار بگیرید، کف دست ها را بر روی دیوار قرار دهید و بدن را به طرف جلو متمایل کنید، حالت کش را حفظ کنید، به حالت اول برگردید و حرکت را تکرار کنید.
- حرکت دهم: با فاصله از دیوار بایستید دست ها را روی دیوار قرار دهید و زانوها را خم کنید، سر و سینه را از بین دست ها به طرف پایین عبور دهید، حالت کشش را حفظ کنید، به حالت اول برگردید و حرکت را تکرار کنید.
- حرکت یازدهم: با فاصله و پشت به دیوار بایستید، در حالی که زانوها را خم کرده و بالا تنه را به سمت جلو متمایل کرده اید، کف دست ها را از پشت بر روی دیوار قرار دهید، حالت کشش را حفظ کنید، به حالت اول برگردید و حرکت را تکرار کنید
- حرکت دوازدهم: روی نیمکت با توپ فیزیوبال به پشت بخوابید، در هر دست یک دمبل بگیرید و دست ها را از دو طرف در امتداد شانه ها کاملاً باز کنید و اجازه دهید وزن دمبل ها سینه را به دو طرف بکشد، حالت کشش را حفظ کنید، به حالت اول برگردید و حرکت را تکرار کنید.
- حرکت سیزدهم: بایستید، در حالی که دست ها با آرنج خمیده و در کنار گوش و در امتداد شانه قرار دارند، بازوها را به صورت متوالی به سمت عقب حرکت دهید.
- حرکت چهاردهم: بالا تنه را روی تکیه گاه مناسبی قرار دهید و در حالی که هر دو دست را باز می کنید. بر روی نیمکت روی توپ فیزیوبال با دمبل و یا بدون دمبل انجام دهید.
- حرکت پانزدهم: انجام حرکت دوچرخه خوابیده.
- حرکت شانزدهم: برای افرادی که ناحیه سینه‌ای از ستون فقرات آنها دچار خشکی و گرفتگی شده است، انجام تمریناتی با رول فومی ضروری است. بهترین تمرین با رول فومی برای ستون فقرات سینه‌ای، این است که رول فومی را زیر کمر و درست در زیر قسمت‌هایی که دچار خشکی و گرفتگی شده‌اند قرار دهید و زانوهای خود را خم کنید و سپس کمر خود را به سمت عقب خم کنید و روی رول فومی فشار دهید. این حرکت را می‌توانید هر روز انجام دهید و بهترین کار این است که این حرکت راقبل از انجام دادن حرکات کششی کمر و به منظور بهبود حرکت‌پذیری مفاصل کمر، انجام دهید.
رژیم غذایی:
- از غذاهایی با طبع سرد بدون مصلح پرهیز کنید و در عوض از غذاهایی با طبع گرم بیشتر استفاده کنید.
نکته:
- ستون فقرات از سه بخش تشکیل می‌شود. این بخش‌ها در نمای جانبی سه قوس طبیعی را شکل می‌دهد. قوس‌های C شکل گردن (مهره‌های گردنی) و کمر (مهره‌های کمری) لوردوز نامیده می‌شود. انحنا به شکل C برعکس قفسه سینه (مهره‌های صدری) کیفوز نام دارد. قوس طبیعی ستون فقرات برای تعادل مهم است و در راست ایستادن به ما کمک می‌کند. اگر هر کدام از این قوس‌ها بیش از اندازه بزرگ یا کوچک شود، راست ایستادن دشوار و حالت اندامی غیرطبیعی می‌شود.
- انواع جراحی قوز پشتی: بر اساس این اهداف و مورد خاص شما، جراح بهترین توصیه را برای جراحی ارائه می‌دهد. برخی از جراحی‌های رایج که برای کیفوز استفاده می‌شود عبارتند از: استئوتومی: در طی جراحی استئوتومی، استخوان بریده می‌شود تا ناهنجاری‌های زاویه‌ای اصلاح شود. انتهای استخوان دوباره تراز شده و بهبود می‌یابد. وسیله گذاری و فیوژن ستون فقرات ممکن است با استئوتومی برای ایجاد ثبات در ستون فقرات در حین بهبودی ترکیب شود. وسیله گذاری و فیوژن ستون فقرات:هنگامی که ستون فقرات از طریق استئوتومی مجدداً تراز شد، جراح باید آن را ثابت کند تا به حفظ موقعیت جدید ستون فقرات کمک کند. برای انجام این کار، جراح محیطی را ایجاد می‌کند که استخوان‌های ستون فقرات شما با گذشت زمان (معمولاً طی چندین ماه یا بیشتر) بهم می‌پیوندند. جراح از پیوند استخوان (معمولاً از استخوان اهداء کننده نیز استفاده می‌کند) یا یک ماده بیولوژیکی (که رشد استخوان را تحریک می‌کند) استفاده می‌کند. فیوژن حرکت بین مهره‌ها را متوقف می‌کند و ثبات طولانی مدت را در ستون فقرات ایجاد می‌کند. جراح شما ممکن است از ابزارهایی مانند سیم، کابل، پیچ، میله و صفحه برای افزایش ثبات در هنگام فیوژن استخوان‌ها استفاده کند. پس از جراحی، ابزارها قابل مشاهده نیستند، زیرا اندازه آنها کوچک است و در داخل بدن شما قرار دارند. جراح ممکن است عمل جراحی شما را از جلو (روش قدامی)، پشت (روش خلفی) یا ترکیبی (روش قدامی، خلفی) انجام دهد. روش جراحی بر اساس محل و شدت منحنی کیفوز انتخاب خواهد شد. کیفیوپلاستی با بالون: كيفوپلاستي با بالون ممكن است در بيمارانی که دچار شكستگي‌های فشاري هستند، يك روش درماني مناسب محسوب شود. کیفوپلاستی یک روش درمانی کم تهاجمی است. به این معنی که از طریق برش‌های بسیار کوچک انجام می‌شود. جراحی‌های کم تهاجمی زمان بهبودی کمتری نسبت به جراحی‌های سنتی دارند. در کیفوپلاستی با بالون، یک بالون ارتوپدی خاص در مهره فشرده (فرو ریخته) شما قرار داده می‌شود. سپس بالون برای برگرداندن مهره به ارتفاع و موقعیت صحیح باد می‌شود. بالون یک خلاء (یک فضای توخالی) در مهره شما ایجاد می‌کند. سپس خلاء با سیمان جراحی پر می‌شود. این کار به ثبات شکستگی کمک می‌کند.
- عوارض عمل جراحی: هر نوع جراحی خطرات بالقوه خود را دارد. جراحی کیفوز در بزرگسالان خطر زیادی از نظر ایجاد آسیب عصبی دارد. بنابراین قبل از تصمیم به عمل جراحی، باید فواید احتمالی آن را بسنجید. اگر مزایای آن بیشتر از خطرات آن است، باید به طور جدی جراحی را در نظر بگیرید. قبل از جراحی باید با پزشک خود در مورد عوارض مرتبط با جراحی مشورت کنید. لیست عوارض ارائه شده در اینجا به عنوان لیست کاملی از عوارض در نظر گرفته نشده و جایگزین بحث در مورد خطرات جراحی با پزشک شما نیست. فقط پزشک می‌تواند شرایط شما را ارزیابی کند و شما را از خطرات هرگونه درمان پزشکی که ممکن است برای شما ایجاد شود، مطلع سازد. قبل از اینکه بخواهید فرم رضایت‌نامه جراحی را امضا کنید، پزشک در مورد خطرات احتمالی را با شما صحبت می‌کند. عوارض احتمالی جراحی قوز کمر شامل موارد زیر است: آسیب به نخاع یا اعصاب شما، عدم بهبود فیوژن استخوانی (شبه آرتروز)، عدم پیشرفت، شکست وسیله گذاری، عفونت و یا درد در محل پیوند استخوان، عوارض ممکن است منجر به جراحی بیشتر شود. بنابراین دوباره باید اطمینان حاصل کنید که قبل از اقدام، کاملاً جراحی و خطرات آن را درک کرده‌اید. تصمیم برای جراحی فقط با خود شماست.