کیست های دهان و فک: عبارت است از کیست دندان به کیسه پر شده با مواد مایع یا نیمه جامد گفته می شود. کیست ها معمولاً در بافت های نرم دهان و صورت تشکیل می شوند مانند لثه، لب ها و حتی در فضای اطراف دندان هایی که هنوز کامل از فک بیرون نزده اند. این زایده ها معمولاً غیر سرطانی هستند، اما ممکن است تهاجمی شده و مشکلات متعددی برای بافت ها و استخوان های اطراف به وجود بیاورند. کیست های دهان معمولاً به صورت زایده های غیر عفونی شروع می شوند، اما ماهیت التهابی کیست به مرور تأثیر گذاشته و باعث می شود پالپ (بخش مرکزی دندان) مرده و تورم ایجاد شود. با بزرگتر شدن اندازه کیست، مقدار زیادی فشار به استخوان اطراف دندان وارد می آید. این فشار باعث تحلیل رفتن و تخریب استخوان اطراف دندان می شود و میتواند به کشیدن دندان منجر شود.

انواع کیست دهان:

1. کیست دنتیجروس (فولیکولار):نزدیک به تاج دندان عقل نهفته یا روی آن تشکیل می شود. کشیدن دندان عقل نهفته معمولاً درمان پیشگیرانه ای است که در این موارد توصیه می شود.
2. کیست پری اپیکال:این کیست های دهانی معمولاً در قاعده دندان تشکیل می شوند. علت آن عفونت پالپ یا مردن عصب دندان است. کیست پری اپیکال می تواند آبسه باشد.
3. کیست مخاطی یا موکوسل:این نوع کیست معمولاً در سلول های نرم ناحیه دهان، سطح داخلی گونه، لب و زبان تشکیل می شود. معمولاً علت آن صدمه دیدن یا تحریک شدن بافت های این ناحیه است. اگر دچار کیست موکوسل هستید، احتمالاً متوجه می شوید که مرتباً ایجاد می شود و گاهی اوقات از آن بزاق آزاد می شود.
4. کیست های ادنتوژنیک:مجموعه کیست های دندان (علاوه بر پری اپیکال و دنتیجروس) هستند که غالباً در استخوان فک شناسایی می شوند. این نوع کیست های دندان به ندرت ایجاد می شود، اما اغلب رشد می کنند و بزرگ می شوند چون در داخل استخوان هستند و سخت تر میتوان آنها را شناسایی کرد.

علائم:

1. کیست دهانی که هنوز عفونت نکرده نشانه ای بروز نمی دهد. هنگامی که کیست به اندازه ای بزرگ می شود که علائم ایجاد کند، معمولاً علائم آن به صورت زیر است:
2. درد
3. فشار
4. التهاب و قرمزی
5. اگر کیست در بافت های مخاطی دهان باشد، ممکن است شبیه به زخم یا تاول به نظر برسد. در نتیجه تا زمانی که کیست به قدری بزرگ نشده که یک توده برآمده ایجاد کند که دیده یا در حین لمس حس شود، معمولاً فقط با عکس اشعه ایکس می توان کیست را تشخیص داد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. رشد دندان عقل
2. رشد غیر طبیعی دندان
3. عارضه ناشی ازعصب کشی
4. موقعیت نامناسب دندان دائمی
5. جهش در سلول هایی که در رشد نرمال دندان دخیل هستند.
6. به طور کلی کیست های دندان در نوک ریشه دندانهای در حال مرگ یا دندان مرده تشکیل می شوند اما دلایل دیگری هم برای ایجاد آنها وجود دارد.
7. عوارض اختلال گورلین یا اختلالات ارثی دیگر. افرادی که به سندرم شبه خال سلول های قاعده ای (بازال) دارند که سندرم گورلین گولتز نام دارد، مبتلا هستند، ژنی که رشد زایده ها را سرکوب می کند ندارند. این سندرم باعث رشد کراتوکیست های ادنتوژنیک متعدد در فک، سلول های سرطانی سلول قاعده ای پوست و همچنین ویژگی های دیگر می شود.

پیشگیری:

• جدا از حفظ بهداشت دهان که مهمترین کاری است که برای سلامت دهان خود می توانید انجام بدهید، دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید تا از تشکیل کیست یا بزرگ شدن آن یا مشکلات دندانی دیگر جلوگیری کنید. کیست دهان در هر کسی ممکن است تشکیل شود، اما در کسانی که بهداشت دهان را رعایت نمی کنند خیلی شایعتر است. دندان هایی که سالم هستند به ندرت در اطرافشان کیست تشکیل می شود. علاوه بر چکاپ دندانپزشکی، هر مشکل دندانی که دارید باید زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید تا از پیچیده تر شدن آن پیشگیری نمایید.

عوارض احتمالی:

1. کیست دندان اگر درمان نشود منجر به از بین رفتن بخشی از استخوان فک می شود و گاهی ممکن است سلامتی را به خطر بیندازد. حتی در کیست های بسیار کوچک هم که علائمی ایجاد نمی کنند باید کیست فوراً درمان شود وگرنه در نهایت می تواند به موارد زیر منجر شود:
2. عفونت دندان
3. شکستگی فک
4. از دست دادن دندان
5. زایده های خوش خیم در فک

تشخیص:

1. عکس برداری با اشعه ایکس
2. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• پیش از تصمیم گیری برای درمان کیست دهان، همیشه سی تی اسکن توصیه می شود تا وضعیت دندان ها و استخوان کامل بررسی شود و با توجه به آن درمان صورت بگیرد.
• درمان بسته به اندازه فک و محل آن، متفاوت است. اگر کیست کوچک باشد دکتر می تواند طی عمل جراحی تمامی آن را در بیاورد بدون این که بافت های اطراف دندان صدمه ببینند.
• در موارد دیگر ممکن است از تکنیک جراحی به نام مارسوپیالیزیشن (marsupialization) استفاده شود که در آن، کیست برش خورده و باز می شود تا مواد داخل آن تخلیه شود و سپس به نحوی بخیه زده می شود که باز بماند تا از بزرگ شدن کیست در آینده، جلوگیری شود. برای دندان هایی که از آسیب های غیر قابل برگشت رشد کیست صدمه دیده اند، ممکن است عصب کشی ضرورت داشته باشد.

درمان طب سنتی:

• زیر چانه را حجامت کنید.
• اطراف کیست زالو بیاندازید.
• تباشیر هندی روی دندان ها بمالید.
• با عسل و سرکه طبیعی مضمضه کنید.
• از داروی صاف کننده خون استفاده کنید.
• دهان را با آب نمک (هفته ای دو الی سه بار) بشویید.
• میخک را چند دقیقه در دهان نگهدارید و بعد آن را دور بیندازید.
• یک قاشق غذاخوری تباشیر هندی آسیاب شده را با آب انار میل کنید.
• بیمار باید سویق عدس را به عنوان غذا، یعنی زیاد استفاده کند؛ ولی نباید در خوردن آن زیاده روی کند و وقتی علائم بیماری رفع شد، خوردن آن را قطع کند.

داروها:

• متناسب با شرایط و حالات بیمار دارو تجویز می شود.

فعالیت:

• محدودیتی ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین غذاهای گرم و سرد بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو بادمجان، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و سیب زمینی، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و بامیه، خوراک گل کلم، خوراک بامیه با سویا، خوراک تند بامیه، خوراک بورانی، خوراک مخلوط، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، عدس پلو ساده، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، خورش آلو و قیسی، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش کدو خورشتی، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ دال عدس، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، دلمه کدو خورشت.

نکته:

• تفاوت کیست و آبسه دندان: کیست یک کیسه حاوی مواد مایع یا نیمه جامد در اطراف دندان یا لثه است که از ابتدا عفونت ندارد، اما اگر دچار عفونت شود به آن آبسه گفته می شود. آبسه دندان یک عفونت حاد است که ورم کرده و بسیار درد دارد. گاهی اوقات باکتری های عامل عفونت، طعم بدی در دهان ایجاد می کنند.