به هم خوردن تعادل کلسیم خون: عبارت است از کلسیم یکی از اجزای معدنی خون است که به تنظیم ضربان قلب، انتقال پیام های عصبی، انقباض عضلات و تشکیل استخوان و دندان ها کمک می کند، افزایش یا کاهش غلظت کلسیم خون می تواند مشکلات جدی و گاهی تهدید کننده زندگی به بار آورد، به نحوی که غشاهای تمام سلول های بدن، عضلات، استخوان ها، غدد پاراتیروئید و هورمون های پاراتیروئیدی (که تنظیم کننده جذب و استفاده از کلسیم هستند) همگی تحت تأثیر قرار می گیرند.
علائم:
- تشنج
- افسردگی
- پسوریازیس
- بی اشتهایی
- رشد کند موها
- موهای درشت
- مشکلات دندان
- استفراغ و اسهال
- کاهش فشار خون
- افزایش فشار خون
- پوست خشک (اگزما)
- نامنظمی ضربان قلب
- کم آبی بدن و تشنگی
- مشکلات مغزی و عصبی
- بی حالی و خواب آلودگی
- افسردگی، دلیریوم، گیجی
- کاهش غلظت کلسیم خون
- افزایش غلظت کلسیم خون
- سندروم پیش از قاعدگی شدید
- اسپاسم، پرش یا کرامپ عضلانی
- تشنج و اغماء (تنها در بدترین موارد)
- ناخن‌های خشک، شکسته یا شکننده
- بی حسی و سوزن سوزن در دست ها و پاها
- اگزما یا التهاب پوستی که می‌تواند منجر به خارش یا بروز لکه‌های خشک شود.
- آلوپسی که باعث ریزش مو به صورت تکه‌ایمی‌شود (کمبود کلسیم و ریزش مو)
علت:
- ملیوم متعدد
- نارسایی کلیه
- ورزش شدید
- استرس و اضطراب
- عوامل ژنتیکی خاص
- پر کاری غدد پاراتیروئید
- سوختگی یا عفونت شدید
- عفونت‌ها و شوک سپتیک
- کاهش غلظت منیزیم خون
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
- ابتلا به بیماری کلیوی و پانکراتیت
- عدم تحمل غذایی به غذاهای غنی از کلسیم
- تغییرات هورمونی، به ویژه در زنان بعد ازیائسگی
- دیابت بارداری که منجر به کمبود کلسیم در نوزاد می‌شود.
- سوء جذب از دستگاه گوارشی (معمولاً بدون علت مشخص)
- وجود شکستگی های متعدد و استراحت طولانی مدت در تخت
- تومورهای خوش خیم یا بدخیمی که استخوان را تخریب می کنند.
- ابتلا به سرطان در حال پیشرفت و مصرف داروهای شیمی درمانی خاص
- سطح نامنظم منیزیم (هیپرمنیزمی و هیپومنیزمی) یا فسفات (هیپرفسفاتمی)
- کاهش فعالیت غدد پاراتیروئید به علت بیماری یا آسیب به هنگام جراحی در گردن
- ابتلا به اسهال،یبوست یا سایر اختلالات روده‌ای که از جذب مناسب کلسیم در بدن جلوگیری می‌کنند.
- دریافت اندک کلسیم یا ویتامین D از رژیم غذایی در طی یک دوره طولانی‌مدت، به ویژه در دوران کودکی.
- مصرف داروهایی مثل کورتیکواستروئیدها،فنی‌توئین، فنوباربیتال و ریفامپین که ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهند.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- بیماری مزمن کلیه
- تزریق مکرر خون حاوی سیترات
- آسیب، سرطان یا جراحی غده تیروئید یا غدد پاراتیروئید.
- افراط در مصرف الکل که باعث نامناسب بودن تغذیه می شود.
- عدم فعالیت یا استراحت طولانی مدت در رختخواب به هر علت
- مصرف بعضی از داروها، از جمله دیورتیک های تیازیدی و مسدود کننده های کانال کلسیمی
- تغذیه نامناسب، به خصوص مصرف بیش از اندازه محصولات لبنی یا آنتی اسیدهای حاوی کلسیم زیاد.
پیشگیری:
- هیچگاه الکل ننوشید
- داشتن یک رژیم طبیعی و متعادل
- از آنتی اسیدهای حاوی کلسیم، به صورت مرتب استفاده نکنید.
عواقب مورد انتظار:
- اغلب موارد با درمان در عرض یک هفته معالجه می شوند، مگر اینکه علت به هم خوردن تعادل کلسیم خون، سرطان باشد.
عوارض احتمالی:
- خطرات کمبود کلسیم معمولاً شامل آسیب بینایی، ضربان قلب غیر طبیعی و پوکی استخوان است.از دیگر عوارض آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناتوانی
- افسردگی
- ایست قلبی
- مشکلات دندانی
- مشکل در راه رفتن
- بیماری‌های مختلف پوستی
- درد مزمن مفصل و عضلات
- سنگ کلیه (در موارد افزایش غلظت کلسیم خون)
- شکستگی ستون فقرات یا سایر شکستگی‌های استخوان
- زخم معده و اثنی عشر (در موارد افزایش غلظت کلسیم خون)
- در صورت عدم درمان، بیماری کمبود کلسیم می‌تواند کشنده باشد.
تشخیص:
- پزشک معمولاً در این زمان، سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند و از شما در مورد سابقه خانوادگی کمبود کلسیم و پوکی استخوان سوال می‌کند. اگر پزشک شما به کمبود کلسیم مشکوک باشد، دستور گرفتن نمونه خون برای بررسی سطح کلسیم را می‌دهد. سطح پایین کلسیم پایدار در خون ممکن است تشخیص بیماری کمبود کلسیم را تأیید کند. سطح کلسیم طبیعی برای بزرگسالان می‌تواند از ۸/۸ تا ۴/۱۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. بنابراین، اگر سطح کلسیم شما زیر ۸/۸ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد ممکن است در معرض خطر بیماری کمبود کلسیم باشید. سطح کلسیم خون کودکان و نوجوانان به طور معمول بیشتر از بزرگسالان است.
درمان طب نوین:
- درمان کمبود کلسیم معمولاً آسان و به طور معمول شامل افزودن کلسیم بیشتر به رژیم غذایی است. با مصرف مقدار زیادی مکمل کلسیم، خوددرمانی نکنید. مصرف بیش از دوز توصیه شده بدون تأیید پزشک می‌تواند منجر به موارد جدی مانند سنگ کلیه شود. در حال حاضر مکمل‌های کلسیم (دارو برای درمان کمبود کلسیم) شامل موارد زیر هستند:
- کلسیم سیترات که به راحتی جذب می‌شود.
- کلسیم کربنات که کمترین هزینه و بیشترین مقدار کلسیم را دارد.
- کلسیم فسفات که به راحتی جذب می‌شود و باعث یبوست نمی‌شود.
- ضد اسیدهای حاوی آلومینیوم که ممکن است سطح آلومینیوم در خون را افزایش دهند.
- داروهای حاوی هورمون استروژن که می‌توانند به افزایش سطح کلسیم خون کمک کنند.
- پیش از اینکه برنامه درمانی برای پیشگیری از عود مشکل طرح ریزی شود، باید علت زمینه ساز معلوم شود.
- آنتی‌بیوتیک‌های خاصی مانند فلوئوروکینولون‌ها و تتراسایکلین‌ها که می‌توانند میزان جذب مکمل‌های کلسیم را کاهش دهند.
- دیورتیک‌ها یا ادرارآورها که می‌توانند سطح کلسیم را افزایش دهند (هیدروکلروتیازید) یا سطح کلسیم را در خون کاهش دهند (فوروزماید).
- گیرنده‌های اسید صفراوی کاهش دهنده کلسترول مانندکلستیپول، که ممکن است جذب کلسیم را کاهش و از دست دادن کلسیم از طریق ادرار را افزایش دهند.
- گاهی اوقات تغییر رژیم غذایی و مصرف مکمل‌ها برای درمان کمبود کلسیم کافی نیستند. در این حالت، پزشک ممکن است بخواهد با تزریق منظم کلسیم، سطح آن را تنظیم کند. انتظار می‌رود طی چند هفته اول درمان، نتایج خوبی را مشاهده کنید. معمولاً موارد شدید کمبود کلسیم در فواصل یک تا سه ماهه کنترل می‌شوند.
- مکمل‌های کلسیم به صورت مایع، قرص و جویدنی در دسترس هستند. لازم به ذکر است که برخی از داروها می‌توانند با مکمل‌های کلسیم تداخل داشته باشند. این داروها عبارتند از: بتا بلاکرهای فشارخون مانند آتنولول، اگر در طی دو ساعت از مصرف مکمل‌های کلسیم مصرف شود، ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهد.
درمان طب سنتی:
- خوردن سویق سنجد.
- صدف ها را پودر کنید و درون کپسول بریزید و روزی یک عدد میل کنید.
- برای جذب کلسیم نیاز به منیزیم داریم گیاه شیرین بیان سرشار از منیزیم است.
- بادام و خرما بخورید: مصرف روزانه 10 عدد مغز بادام و 5 عدد خرما می تواند کلسیم مورد نیاز بدن را تأمین کند.
- برای رفع کمبود کلسیم از میوه جات و سبزیجات در طول روز استفاده کنید (میوه ها و سبزی ها سرشار از کلسیم هستند، اما به صورت خام).
- روزی یک لیوان آب هویج طبیعی و تازه میل کنید (یک لیوان آب هویج تازه بیشتر کلسیم دارد تا قرص های کلسیم موجود در داروخانه ها).
- کلسیم خانگی: 1 لیوان شیر طبیعی گاو + 1 قاشق غذاخوری پودر سنجد + 1 قاشق غذاخوری شیره انگور هر روز از این نوشیدنی استفاده کنید.
- از تقویت کننده استخوان ها مانند: کشک، کنجد، بادام، پنیر با گردو، انواع کلم، نور آفتاب، ماهی، میوه ها با پوست، سبزیجات به خصوص اسفناج استفاده نمایید.
- چای و نوشابه نخورید، از خوردن خوراکی هایی مانند چای و نوشابه و … که کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان را به همراه دارند خودداری کنید.
- کشک و کره محلی بخورید، مصرف هفته ای یکبار کشک محلی مرغوب (به صورت کله جوش به همراه پونه و روغن زیتون و چند عدد خرما یا مغز گردو) بسیار مفید خواهد بود.
- آفتاب بگیرید، اگر خانه آفتاب گیری ندارید، هر چند وقت یک بار سعی کنید که چند دقیقه ای آفتاب بگیرید، البته همیشه به یاد داشته باشید که آفتاب باید به پشت بدن بخورد نه جلوی آن.
- پوست تخم مرغ را دور نریزید، پوست تخم مرغ های مصرفی را دور نریزید، آنها را خشک و آسیاب کنید و نگه دارید، هر روز یک مرتبه اندازه دو عدد نخود از این پودر را با کمی عسل ترکیب کنید و روی زبان خود بگذارید و قورت دهید.
- به منظور افزایش کلسیم بدن باید یک عدد پوست تخم مرغ را پس از شستن و خشک کردن در نیم لیتر آب بجوشانید، بعد آب یک لیموی تازه را بگیرید و در آن بریزید، سپس داخل بطری سر بسته ریخته و ۲ ساعت در جایی خنک نگه دارید، بعد ملایم صاف کنید و لرد آن را دور بریزید، پس از این کار مقداری قند که در نیم لیتر آب حل کرده باشید را به آن اضافه کنید و در یخچال نگهدارید و هر روز یک فنجان از آن را در سه نوبت میل کنید.
داروها:
- کلسیم کربنات
- کلسیم گلوکونات
- در حالت کاهش غلظت کلسیم خون، گلوکونات یا کربنات کلسیم وریدی
- در حالت افزایش غلظت کلسیم خون، محلول سالین داخل وریدی و دیورتیک های قوس هنله (مثل فورسماید) لازیکس و اسید اتاکرینیک.
فعالیت:
- پس از شروع درمان، با رو به بهبود گذاشتن علائم، فعالیت های عادی خود را از سر گیرید.
رژیم غذایی:
- در موارد کاهش خفیف غلظت کلسیم خون، از مکمل کلسیمی و ویتامین D استفاده نمایید، شیر و محصولات لبنی نیز بیشتر مصرف کنید، در موارد افزایش خفیف غلظت کلسیم خون، مصرف محصولات لبنی و آنتی اسیدهای حاوی کلسیم را محدودکنید.
نکته:
- کلسیم، ماده معدنی مهمی در کارکرد درست ماهیچه ها و عصب ها است. میزان کلسیم در خون، توسط شبکه به هم پیوسته ای از غدد، هورمون ها، کلیه ها و روده ها کنترل می شود تا از دامنه طبیعی خود بالاتر یا پایین تر نرود. این شبکه، با کنترل میزان جذب کلسیم از غذا، میزان دفع آن در ادرار و مدفوع و میزان گرفتن کلسیم از استخوان ها و بلکه دندان ها و کنترل شدید و منظم کلسیم خون را بر عهده دارد. زمانی که میزان کلسیم خون بالا می رود، ویتامین D فعال در خون کاهش می یابد؛ در نتیجه کلسیم کمتری جذب می گردد و میزان ترشح و خروج کلسیم از طریق ادرار و مدفوع بالا می رود. پس اگر میزان مصرف کلسیم به طور غیر ضروری بالا باشد، میزان تبدیل به شکل فعال ویتامین D در کلیه ها پایین می آید و میزان این ماده در خون کاهش می یابد. بنابراین، شیر به علت داشتن کلسیم و پروتئین بالا، از دو طریق در کاهش میزان ویتامین D نقش دارد و در نتیجه بدن را در مقابل عواملی التهابی بی دفاع می گذارد.
- از نظر متخصصان، نوزادان تا ۶ ماهگی به ۲۰۰ گرم، در ۷ تا ۱۲ ماهگی به ۲۶۰ گرم، کودکان در ۱ تا ۳ سالگی به ۷۰۰ گرم، ۴ تا ۸ سالگی به ۱۰۰۰ گرم و از ۹ تا ۱۸ سالگی به دریافت ۱۳۰۰ گرم کلسیم در روز نیاز دارند. در بزرگسالان معمولاً دریافت ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ گرم کلسیم در روز کافی است. زنان باید در میانسالی زودتر از مردان مصرف کلسیم خود را افزایش دهند. تأمین کلسیم لازم به ویژه با نزدیک شدن به یائسگی بسیار مهم است، زیرا با کاهش هورمون استروژن در این دوران، استخوان‌ها ضعیف می‌شوند. اختلال هورمونی هیپوپاراتیروئیدیسم نیز ممکن است باعث کمبود کلسیم شود. افراد مبتلا به این بیماری به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید تولید نمی‌کنند تا سطح کلسیم را در خون کنترل کند. در مورد رابطه تیروئید و کمبود کلسیم می‌توان گفت که در اثر برداشتن بافت غده پاراتیروئید به‌عنوان بخشی از جراحی برداشتن غده تیروئید نیز ممکن است کمبود کلسیم رخ دهد.
- کمبود کلسیم برحسب دلایل متفاوت آن، انواع مختلفی دارد. گاهی کمبود کلسیم در اثر سوء تغذیه است درحالی‌که در موارد بسیاری به دلیل سوءجذب بدن بروز می‌کند. به همین دلیل، معمولاً شدت آنها نیز متفاوت است. اصولاً کمبود کلسیم علائم کوتاه مدت ایجاد نمی‌کند، زیرا بدن با جذب مستقیم آن از استخوان‌ها سطح کلسیم خون را حفظ می‌کند، اما سطح پایین کلسیم در طولانی مدت می‌تواند باعث بروز اثرات جدی شود.