کله سیستیت یا کلانژیت (التهاب یا عفونت کیسه صفرا): عبارت است از عفونت یا التهاب کیسه صفرا (کله سیستیت) یا مجرای صفراوی که صفرا را از کیسه صفرا به روده کوچک انتقال می دهند (کلانژیت). این وضعیت امکان دارد با هپاتیت، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) یا زخم دوازدهه اشتباه شود. این وضعیت ندرتاً ممکن است در کودکان یا نوجوانان رخ دهد.
علائم:
- آروغ زدن
- گاهی زردی
- تهوع و استفراغ
- گاهی خارش پوست
- گاهی کم رنگ بودن مدفوع
- احساس درد به هنگام لمس ناحیه فوقانی شکم
- تب خفیف، اگر لرز همراه تب بالا وجود داشته باشد، یک عفونت باکتریایی وجود دارد.
- دردی شبیه دل پیچه که به یکباره می گیرد و در قسمت فوقانی شکم در سمت راست حس می شود. امکان دارد درد در قفسه صدری (مشابه حمله قلبی)، قسمت فوقانی پشت یا شانه راست نیز حس شود. این علائم غالباً پس از مصرف غذاهای پر چرب رخ می دهند.
علت:
- التهاب یا عفونت باکتریای، که معمولاً در اثر تشکیل سنگ و انسداد مجاری صفراوی رخ می دهد.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- چاقی
- دیابت یا سیروز
- کاهش وزن سریع
- بیماری سرخرگ های قلبی
- التهاب حاد یا مزمن لوزالمعده
- رژیم غذایی پر چرب و کم فیبر
- مصرف قرص های ضد حاملگی
- سابقه خانوادگی بیماری کیسه صفرا
- در خانم های میانسال (50 الی 40 ساله)
- خانمی که سابقه سنگ کیسه صفرا داشته و استروژن دریافت می کند.
پیشگیری:
- در صورت امکان، از عوامل خطر پرهیز کنید.
عواقب مورد انتظار:
- علائم در بعضی از موارد خفیف و بدون عارضه، خود به خود در عرض 4 الی 1 روز فروکش می کنند، در غالب موارد باید بیمار بستری شود و تحت درمان قرار گیرد. عود بیماری شایع است. حملات بیماری پس از برداشتن کیسه صفرا با جراحی متوقف می شوند.
عوارض احتمالی:
- پارکی کیسه صفرا و پریتونیت (التهاب پرده صفاق که پوشاننده حفره شکم است)، یا تشکیل آبسه وارد شدن سنگ از کیسه صفرا به مجاری صفراوی مشترک که باعث انسداد در مسیر جریان صفرا از کبد به دوازدهه می شود. هپاتیت.
تشخیص:
- امکان دارد آزمایشات تشخیصی شامل این موارد باشد: آزمایش خون، عکس برداری از کیسه صفرا با اشعه ایکس، سونوگرافی کیسه صفرا و مجاری صفراوی، بررسی کبد و لوزالمعده به کمک رادیوایزوتوپ.
درمان طب نوین:
- درمان اختصاصی بر حسب شدت بیماری، وجود عفونت، اندازه سنگ، و وضعیت سلامت عمومی متفاوت است روش های درمانی غیر جراحی عبارتد از دادن دارو برای حل کردن سنگ ها یا سنگ شکنی به کمک شوک امواج ارسالی از خارج از بدن، درمان جراحی معمولاً عبارت است از کله سیستکتومی (برداشتن کیسه صفرا) به روش لاپاروسکپی.
درمان طب سنتی:
- به عنوان درمان می توانید هر بار یک نخود زعفران را با یک لیوان گلاب مخلوط کنید و بنوشید.
- هر شب یک مشت عناب نیم کوب شده را در آب جوش بخیسانید و صبح با فشار، آب آن را خارج کنید و قبل از صبحانه بنوشید.
- تمر كجرات، تمرهندی، زرشک پلویی، زرشک هسته دار و لیموعمانی را به نسبت مساوی دم کنید سپس آب آن را با فشار صاف کرده و بنوشید.
- داخل شلغم را خالی کنید و در فضای خالی شده عسل بریزید 3 ساعت بعد، شلغم آب انداخته و معجون حاصل يكي از بهترین و قوی ترین داروهای سرماخوردگی ست.
- زیره سبز، زیره سیاه، زنیان، بادیان و افتیمون از هر کدام ۲۰ گرم و نبات مصری ۱۰۰ گرم، همه را مخلوط کرده و نرم بسایید. هر روز صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری از آن را کفلمه کنید.
- روش تهیه آنتی بیوتیک طبیعی پنج میوه: برای درمان بیماریهای عفونی می توان در منزل یک آنتی بیوتیک طبیعی تهیه کرد: دو لیوان از مخلوطِ رنده شدهِ: “سیب، به، شلغم، زردک یا هویج، کدو حلوایی ” را با یک استکان آب ۲۵ دقیقه بجوشانید سپس یک قاشق شیره انگور طبیعی اضافه و مخلوط کنید، و این خوراکی را بجای وعده ناهار و شام بخورید. چون در این خوراک هویج وجود دارد بعد از ۲۴ ساعت قابل استفاده نیست.
- شخص مبتلا به ورم کیسه صفرا باید استراحت کامل کرده و جز غذاهای آبکی ساده و بدون چربی چیز دیگری میل نکند. بهترین خوراکی برای او جو، آش جو، آب جو یا ماءالشعیر یا عناب است. خوردن ترنجبین، شیرخشت، آب کاسنی، عرق کاسنی، عرق بید، آب کاهو، خرفه تازه، گـلاب، عرق بیدمشک و جوجه خروس پخته و آب آن مفید می باشد. همچنین پرهیز از تره، ترب، کلم، هلو، زردآلو، میوه های هسته دار، چربی جات، تخم مرغ،گوشت قرمز و نمک لازم و واجب است.
خالی کردن عفونت کیسه صفرا:
- ضمناً گریه، غم و غصه، ناراحتی، عصبانیت، فکر زیاد، بدبینی، ناامیدی، دلهره و اضطراب در این مورد بسیار مضر است و باید از آنها اجتناب کرد.
- طرز تخلیه عفونت های کیسه صفرا سه قسم است: قسم اول: به وسیله جراحی. قسم دوم: بیمار را به طرف راست می خوابانند و به وسیله لوله ای که یک سر آن را در ابتدای کیسه صفرا و سر دیگر آن را بیرون از دهان قرار می دهند؛ عفونت های کیسه صفرا را تخلیه می کنند. قسم سوم: می توان با مصرف خوراکی ها و پرهیز از مضرات (که قبلا ذکر شده) به نتیجه رسید.
- گاهی ممکن است به اندازه ای عفونت داخل کیسه صفرا زیاد شود که دهانه کیسه را بگیرد و مانع کار و عمل آن شود. در این هنگام باید از خوردن انواع چربی، دنبه، گوشت های قرمز، شیر و میوه های هسته دار پرهیز کنید، در عوض از خوراکی هایی که در خارج کردن عفونت کیسه صفرا نقش دارند بیشتر استفاده کنید، مانند: انگورهای سبز رنگی که هنوز شیرین نشده باشند، غذاهای آبکی ساده، گوشت جوجه خروس پخته شده، ماءالشعیر، خرفه تازه، کاهو، آب کاسنی تازه، آب جوشانده کاسنی، عرق کاسنی، عرق بید، ترنجبین، شیرخشت، عناب، زغال اخته، آلبالو، زرشک سیاه.
غده چرکین کیسه صفرا:
- برای برطرف کردن غده های چرکین کیسه صفرا؛ آب زرشک سیاه، آلبالو، آبغوره، آش آبغوره، آب شاه توت، آب جوشانده چهارترشی، تمرهندی، تمر كجرات، ليموعمانی و زرشک سیاه با مصرف طولانی مفید خواهد بود.
- گاهی ممکن است آنقدر غده های چرکین در سر کیسه صفرا به وجود آیند که بیمار را به هلاکت رسانند. گاهی ممکن است این غده های چرکی حتی پزشک را نیز به اشتباه بیندازند و او گمان به سرطان ببرد، در صورتی که فقط غده ها چرکی هستند نه چیز دیگری.
تنظیم کار کیسه صفرا:
- ضمناً مبردات و مدرات در منظم بودن کار کیسه صفرا اثر خاصی دارد. در هوای گرم و همچنین مزاج های گرم نیز از خوردن سکنجبین غافل نشوید.
- هر چند ماه یک بار ۱۰ تا ۱۲ مثقال پولک های مغز فلوس را نرم بکوبید، بعد بخیسانید و صبح ناشتا آب آن را بنوشید. برای اینکه بد مزگی آن شما را ناراحت نکند یک قطعه پیاز را در دهان بجوید.
- مواد غذایی در روده باریک با صفرا و شیره لوزالمعده و همچنین با شیره ای که از طریق دیواره روده باریک ترشح شده، آغشته می شوند و پس از تغییرات زیاد، قسمت قابل ملاحظه ای از آن از دیواره روده باریک جذب می شود و بقیه مواد به روده فراخ وارد می گردند، در روده فراخ قسمت اعظم آن جذب شده و باقیمانده آن به صورت مدفوع دفع می شود. برای اینکه کیسه صفرا همیشه منظم کار کرده و دستگاه گوارش هیچگونه ناراحتی پیدا نکند، در هر هفته یک مرتبه آب آلبالو یا آب زرشک سیاه یا آب غوره بنوشید.
به کار انداختن کیسه صفرا:
- برای به کار انداختن کیسه صفرا باید صبح ناشتا یک قاشق سوپ خوری روغن زیتون را با کمی آب لیمو مخلوط کنید و بخورید.
- پنجاه گرم ریشه زرشک را نیم کوب کرده و در یک لیتر آب سرد به مدت ۱۵ دقیقه بخیسانید و در همان آب بجوشانید، سپس آب آن را صاف و شیرین کرده و پس از هر غذا یک فنجان بنوشید.
کم کردن صفرا:
- دویست و پنجاه گرم کنار ترش را بخورید.
- همچنین به عنوان درمان می توانید آب جوشانده ۴ مثقال ثنا را بنوشید.
- تمر كجرات، لیموعمانی و ثنامکی را دم کنید و آب صاف کرده آن را شیرین کرده و بنوشید.
- شب، هلو را آب بگیرید و در یخچال نگهدارید و صبح کمی ترنجبین و کمی شیرخشت در آن حل کنید و بخورید.
- سه پستان، عناب، تمرهندی و آلوی بخارا از هر کدام ۱۰۰ گرم، تاجریزی، تخم کاسنی و گل نیلوفر از هر کدام ۲۰ گرم همه را نیم کوب کرده و ۶ قسمت کنید. هر شب یک قسمت از آن را در یک و نیم لیوان آب جوش بخیسانید. صبح با فشار آب آن را صاف کنید و بعد ۵ مثقال ترنجبین در آن حل کرده و میل فرمایید.
- برای کم کردن صفرا از خوراکی های زیر استفاده کنید: آلبالو، خیار، هندوانه، آب پر تقال، انار، انگور فراوان، زالزالک، آب لیموترش، آب هویج، سیب ترش، شاه توت، قیسی خشک، بامیه، خرفه، اسفناج، کشمش، آب زرشک، کاهو، آب گشنیز، آب اسفرزه، برگ کاسنی، عدس، زغال اخته، تخم نیلوفر، آلوی تازه، آبغوره، سرکه، ترشیجات، آب کاسنی، شربت زرشک، آب دم کرده چهار ترشی، سرکه با روغن، سكنجبين، شربت انار ترش، شربت آلبالو، جوشانده خاکشیر با شکر سرخ، آب دمکرده گل بامیه، آب دمکرده رقیق شاه تره، سماق، شیره مغز فلوس و آش جو.
انسداد کیسه صفرا:
- برای انسداد کیسه صفرا فصد بین انگشت چهارم و پنجم دست راست را انجام می دهیم.
- برای رفع انسداد کیسه صفرا بعد از هر غذا یک فنجان آب جوشانده هزار چشم را بنوشید.
- هر روز ۳۰ گرم برگ کاسنی وحشی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب صاف کرده آن را به مرور بنوشید.
تخلیه کردن کیسه صفرا:
- اگر میل دارید کیسه صفرا تخلیه شود از این خوراکی ها بیشتر استفاده کنید، مانند: آب پرتقال، آب انار ترش، آب زرشک، آبغوره، آش آب غوره، آب شاه توت، ماست، دوغ، چهار ترشی و آب دم کرده قاریقون.
خارج کردن رسوبات کیسه صفرا:
- برای خارج کردن رسوبات از داخل کیسه صفرا هر روز صبح ناشتا یک قاشق سوپ خوری روغن زیتون را با آب پرتقال یا آب لیمو مخلوط کنید و بخورید.
داروها:
- پنی سیلین
- آمپی سیلین
- لووفلوکساسین
- آموکسی سیلین
- امکان دارد داروهای ضد درد، از جمله مخدرها، برای تخفیف درد تجویز شوند. امکان دارد مصرف اورسودیول برای حل کردن سنگ های صفراوی توصیه شود. باید این دارو به مدت دو سال مصرف شود و در 50% بیماران موثر واقع می افتد. در موارد حاد ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود.
فعالیت:
- تا زمان برطرف شدن علائم با بهبود کامل پس از جراحی، در رختخواب استراحت نمایید. در زمانی که هنوز در رختخواب هستید و فعالیت ندارید، پاهای خود را مرتب تکان دهید تا احتمال لخته شدن خون در سیاهرگ های عمقی پا کمتر شود. بر حسب روش درمانی اتخاذ شده، امکان دارد محدودیت های خاصی برای فعالیت توصیه شود.
رژیم غذایی:
- در زمان حمله بیماری، به علت تهوع و استفراغ، دادن مایعات از راه وریدی معمولاً ضرورت می یابد. در زودترین زمانی که می توانید خوردن جامدات را تحمل کنید. شروع به خوردن یک رژیم کم چرب نمایید. ممکن است 12 الی 6 ماه طول بکشد تا عدم تحمل به غذاهای چرب بر طرف شود.
نکته:
- در سمت راست بدن زیر کبد کیسه کوچکی به اندازه یک گلابی کوچک به طول ۷ تا ۱۰ سانتیمتر و عرض ۳ تا ۴ سانتیمتر به نام کیسه صفرا وجود دارد. این قسمت دارای عملی مهم است. یعنی صفرایی که توسط کبد ساخته می شود در این کیسه جمع شده و از آنجا به وسیله لوله نازکی وارد روده دوازدهه (اثنی عشر) می شود. این کیسه کوچک در حقیقت انبار صفرا است. صفرا هنگامی که وارد روده دوازدهه می شود از یک طرف در هضم غذا کمک می کند و از طرف دیگر روده ها را ضد عفونی کرده و باعث تخلیه روده می شود، به طوری که وقتی صفرا کمتر از میزان معمولی ترشح شود، غذا هضم نمی شود و شکم نفخ می کند و شخص به یبوست دچار می شود.
- التهاب كيسه صفرا: التهابی کیسه صفرا به دو صورت حاد و مزمن وجود دارد و در اکثر قريب به اتفاق موارد همراه با سنگ های کیسه صفرا روی می دهد. التهاب کیسه صفرا یکی از شایع ترین علل و موارد جراحی شكم محسوب می شود، لذا به طور معمول در بسیاری از مواقع که سنگ کیسه صفرا دارید به طور موازی با آن ظهور التهاب کیسه صفرا را نیز خواهید داشت که از علل شایع دردهای حاد در قسمت فوقانی شکم می باشد.
- التهاب حاد کیسه صفرا: واژه التهاب حاد کیسه صفرا به حساسیت و درد زیر دنده راست گفته می شود که به دنبال انسداد مجرای صفراوی کیسه صفرا (سیستیک) و در نتیجه اتساع مجرا و کیسه صفراوی و همچنین التهاب و ایجاد عفونت در آن به وجود می آید. این انسداد و التهاب معمولاً پس از ایجاد سنگ های صفراوی و مسدود شدن مجاری توسط آنها به وجود می آید که در ۹۰ درصد موارد وجود سنگ در مجرای سیستیک و یا کیسه صفرا قابل رؤیت است. سایر عوامل که حدود ۵ درصد از علل ایجاد التهاب حاد در کیسه صفرا را در بر می گیرند شامل: گرسنگی های طولانی مدت، عدم تحریک و همچنین تغییر فشارهای داخل عروقی است. این عوامل در حالاتی که بیمار شدیداً بدحال است، مانند: سوختگی شدید، ضربه یا عفونت های منتشر و شدید، بعد از اعمال جراحی و یا زایمان ایجاد می شود. دردها در این بیماری معمولاً از ناحیه اطراف معده در شکم و یا یک چهارم فوقانی و راست شکم شروع شده و به تدریج شدت این درد افزایش می یابد و معمولاً در ناحیه کیسه صفرا به صورت موضعی در می آید. برخلاف سایر دردهای صفراوی، درد در این بیماری به طور خود به خود رفع نمی شود. بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، تب خفیف و حساسیت زیر دنده راست به صورت شایعی وجود دارد. تقریباً در یک سوم بیماران ممکن است کیسه صفرا بزرگ و حساس شود و با دست قابل لمس گردد. معمولاً در ۲۰% موارد زردی یا یرقان نیز به چشم می خورد. سنگ های صفراوی که باعث ایجاد انسداد و التهاب حاد کیسه صفرا شده اند ممکن است به طور خود به خود از محل گیر کردنش بیرون آيد و علایم بیماری تسکین یابد و یا آنکه همچنان گیر کرده و التهاب پیشرفت کند. این حالت شایع ترین عارضه و دلیل برای انجام اعمال جراحی و خارج کردن کیسه صفرا به صورت اورژانسی می باشد، نشانه ها و علایم صفراوی ممکن است کاملاً ناگهانی ظاهر شوند و بیمار اورژانسی شود. یا آنکه نشانه ها ممکن است خفیف باشند و بدون دخالت پزشکی برطرف شوند. لازم به ذکر است که دردهای صفراوی در این بیماران می تواند به سمت بین دو کتف، کتف راست و یا شانه انتشار یابد. تقریباً در ۷۵% از بیمارانی که به طریق طبی درمان می شوند ظرف مدت ۲ تا ۷ روز پس از بستری شدن، علایم حاد فروکش می کند. با این وجود در ۲۵% از آنها یکی از عوارض التهاب حاد کیسه صفرا علیرغم درمان محافظه کارانه رخ خواهد داد که در این شرایط جراحی فوری لازم است. احتمالاً از بین ۷۵% بیمارانی که دچار التهاب حاد کیسه صفرا بوده و علامت شان فروکش می کند، یک چهارم از آنها ظرف مدت یک سال دچار عود و بازگشت مجدد بیماری خواهند شد و ۶۰% از آنها ظرف مدت ۶ سال دچار دست کم یک حمله بازگشتی بیماری خواهند شد. لذا با توجه به مسیر طبیعی این بیماری، بهترین راه برای درمان التهاب حاد کیسه صفرا در صورت امکان جراحی سریع و زود هنگام می باشد. میزان بروز عوارض و اختلالات حاصل از التهاب حاد کیسه صفرا که ناشی از عواملی غیر از سنگ های صفراوی است، بیش از عوارض التهاب حاد کیسه صفرا، ناشی از سنگ می باشد. به نظر می رسد که درمان موفقیت آمیز التهاب حاد کیسه صفرا که در نتیجه عوامل غیرسنگی ایجاد شده است، عمدتاً به تشخیص زود هنگام و مداخله سریع جراحی، همراه با توجه زیاد و موشکافانه به واقعیت های پس از عمل بستگی داشته باشد. آنتی بیوتیک ها نیز در بیماران مبتلا به عوارض عفونی می توانند مورد استفاده قرار گیرند. میزان مرگ و میر در بیماران مبتلا به التهاب حاد کیسه صفرا (کله سیستیت حاد) ۵% تا ۱۰% بوده و تقریباً به طور کامل محدود به بیماران بالای ۶۰ سال که به طور هم زمان مبتلا به بیماری های وخیم و بدحال هستند و همچنین بیماران مبتلا به عوارض عفونی می باشد. لازم به ذکر است که هرچند بیماری حاد کیسه صفرا در هر سنی ممکن است ایجاد شود ولی به نحو بارزی در سنین میانی ایجاد می شود.
- التهاب مزمن کیسه صفرا: التهاب مزمن کیسه صفرا (کله سیستیت مزمن) به علایم غیرحاد ناشی از سنگ های صفراوی گفته می شود که بهتر است از آن تحت عنوان درد صفراوی نام ببریم. التهاب مزمن جدار کیسه صفرا تقریباً همیشه با سنگ کیسه صفرا ایجاد می شود که البته مانند التهاب حاد نیازی به انسداد مجرا نیست و احتمال دارد که در اثر التهاب حاد کیسه صفرا نیز ایجاد شود که این مورد بسیار نادر است و اغلب هیچ تاریخچه ای از فرد مبنی بر وجود التهاب حاد قبلی یافت نمی شود. از طرفی در کیسه صفرای بیش از یک چهارم افراد مبتلا به التهاب مزمن، عوامل عفونی نیز یافت می شود. علایم این بیماری به صورت دردی مداوم در ناحیه اطراف معده و در سطح بدن و یا یک چهارم فوقانی راست شکم است که سریعاً پدیدار می شود و در عرض چند دقیقه شدت آن به حد ثابتی می رسد. بعد از آن در مدت ۳۰ دقیقه تا چند ساعت شروع به از بین رفتن تدریجی می کند. همچنین ممکن است این درد به سمت راس استخوان کتف یا شانه راست نیز کشیده شود، به علاوه تهوع و استفراغ نیز ممکن است به همراه دردهای صفراوی وجود داشته باشد، اما علایمی مانند: تب و یا احساس توده ای در شکم وجود ندارد. حملات این بیماری در فواصل زمانی متفاوتی در روز و حتی سال رخ می دهد. علایم دیگری مانند: سوء هاضمه، عدم تحمل غذاهای چرب، نفخ، سوزش سردل و آروغ زدن نیز ممکن است در بیماران مبتلا به سنگ های صفراوی که دچار این بیماری نیز شده اند دیده شود. ولی با وجود این، علایم مذكور غیر اختصاصی است و به کرات در افراد دارای کیسه صفراوی طبیعی نیز رخ می دهد. انجام عمل جراحی معمولاً در تمام بیماران سبب برطرف شدن علایم درد صفراوی می شود و از عوارض بعدي أن مانند: التهاب حاد کیسه صفرا و سنگ مجرای مشترک صفراوی جلوگیری می کند. لازم به ذکر است که صفرای داخل کیسه که در ابتدا استریل است جذب می شود ولی به علت ادامه ترشح موکوس از مخاط، این اتساع رخ می دهد، توده ایجاد شده قابل رؤیت و به راحتی قابل لمس است. در این موارد کیسه صفرا به طور کلی حساس است و بیمار ممکن است به علت فشار گره های لنفی اطراف مجرای مشترک یا تورم ذخیره اطراف آن زردی خفیف نیز داشته باشد. معمولاً علامت مشخصی ندارد، هرچند که درد مزمنی به طور طولانی در ناحیه فوقانی و راست شکم احساس می شود. در این عارضه خارج کردن کیسه صفرا پیشنهاد می شود. در لاپاراتومی، کیسه صفرا متسع و بزرگ دیده می شود. جدار آن معمولاً نازک است و از ورای آن در حالت عادی تیرگی صفرا را می توان دید. در حالت هیدروپس دیگر تیره نیست بلکه پر از یک تـوده موکوسی بی رنگ است. عمل جراحی سریع در هیدروپس کیسه صفرا مانع از عوارض شدید مثل سوراخ شدن کیسه و ایجاد عفونت می شود. همان طور که آپاندیس متورم می شود و روده ورم می کند، کیسه صفرا نیز بر اثر هجوم میکروب ها متورم شده و درد سختی در زیر دنده ها در طرف راست بدن ظاهر می شود. گاهی شخص در اثر آن ورم به یرقان دچار می شود. گاهی نیز حالت استفراغ به او دست می دهد و شخص دچار تب می شود و شانه راست به درد سنگین مخصوص به خود دچار می گردد. علایم سوءهاضمه در انسان ظاهر می شود و در هنگام گرسنگی درد در قسمت شکم ظاهر شده که با خوردن غذا مرتفع می شود. البته تمام این علایم مربوط به چرکین شدن کیسه صفرا می باشد، به طوری که در این کیسه کوچک به جای صفرا مقدار زیادی عفونت جمع می شود.