چشم درد: عبارت است از چشم درد اصطلاحی کلی است که به احساس هرگونه ناراحتی در کره چشم، داخل، پشت یا اطراف آن اطلاق می شود. چشم درد ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشد. به عبارتی دیگر ممکن است شما احساس چشم درد در سمت چپ، راست یا هر دوطرف داشته باشید. شواهدی مبنی بر اینکه شیوع درد در سمت راست یا چپ بیشتر باشد، وجود ندارد.

انواع چشم درد:

1. چشم درد پشت چشم: ناراحتی که در عمق چشم ایجاد می‌شود، احساس درد، ضربه ‌زدن یا ناراحتی ضربان‌ دار ایجاد می‌کند. این نوع درد معمولاً نیاز به درمان‌های جدی‌تری دارد.
2. چشم درد سطح چشم: ناراحتی که در سطح چشم ایجاد می‌شود، مانند حس خارش یا سوزش است. معمولاً علت ایجاد این نوع درد، تحریک به‌ وسیله جسم خارجی، عفونت یا ضربه است. درمان درد سطحی راحت‌تر بوده و در بیشتر مواقع با قطره یا استراحت برطرف می‌شود.

علائم:

1. سردرد
2. ریزش اشک
3. کاهش بینایی
4. حساسیت به نور
5. حالت تهوع و استفراغ
6. قرمز یا صورتی بودن چشم
7. وجود ترشحات رقیق یا غلیظ و رنگی
8. وجود ترشحات چرکین در چشم در زمان بیدار شدن از خواب
9. احساس جسم خارجی، که ممکن است جسم خارجی اصلاً وجود نداشته باشد.

علت:

• آلرژی
• سردرد خوشه ای
• گلوکوم یا آب سیاه
• انسداد مجاری اشکی
• خشکی چشم (سندروم شوگرن)
• مشکلات ناشی از لنزهای چشمی
• هرگونه آسیب مانند سوختگی یا تروما.
• درد حدقه چشم از سردی سر می باشد.
• آنتروپیون:برگشتگی لبه پلک به داخل.
• بلفاریت:التهاب یا عفونت پلک که معمولاً دردناک نیست.
• اکتروپیون:به خارج برگشتن پلک‌ها که باعث نمایان‌شدن ملتحمه می‌شود.
• گل مژه:یک برجستگی دردناک در لبه پلک است. زمانی که یک غده چربی، مژه یا فولیکول مو عفونی یا ملتهب شود، رخ می‌دهد.
• سینوزیت:عفونت در یکی از سینوس‌ها، موجب ایجاد فشار در پشت چشم و در نتیجه باعث درد در یک یا هر دو طرف چشم می‌شود.
• عفونت قرنیه یا کراتیت:عوامل باکتریایی یا ویروسی باعث التهاب و عفونت می‌شوند. اگر از لنزهای چشمی آلوده استفاده کنید، احتمال ابتلا به این عفونت بیشتر است.
• التهاب ملتحمه (چشم صورتی):می‌تواند ناشی از آلرژی یا عفونت (ویروسی یا باکتریایی) باشد. متورم شدن عروق خونی در التهاب ملتحمه سبب قرمز دیده شدن سفیدی چشم می‌شود. این التهاب باعث خارش چشم شده و معمولاً دردناک نیست.
• ساییدگی قرنیه:قرنیه با وجود این که کوچک است، اما به سادگی دچار ساییدگی و خراشیدگی می‌شود. زمانی که چشم خود را مالش می‌دهید ممکن است باعث خراشیدگی آن شوید. تجویز قطره آنتی‌بیوتیک توسط پزشک باعث بهبودی چشم طی چند روز می‌شود.
• التهاب عنبیه یا یووئیت:التهاب درونی چشم ناشی از تروما یا آسیب، عفونت‌ها یا اختلالات سیستم ایمنی است. علائم آن شامل درد، قرمزی چشم و گاهی اوقات کاهش بینایی است.
• التهاب عصب چشم: التهاب عصبی که از پشت چشم به مغز منتقل می‌شود. اغلب مولتیپل اسکلروزیس (MS) و سایر شرایط یا عفونت‌ها سبب ایجاد آن می‌شوند. علائم آن شامل از دست دادن بینایی و گاهی اوقات احساس ناراحتی شدید در زمان نگاه کردن از یک سمت به سمت مخالف است.
• علت درد یک چشم: گاهی ممکن است علت ایجاد درد، ورود یک جسم خارجی باشد. اگر پس از انجام فعالیتی خاص که منجر به آسیب چشم می‌شود، این عارضه ایجاد شد، علت احتمالاً همین موضوع است.
• جسم خارجی: ورود هر نوع جسم خارجی مثل یک ذره خاک می‌تواند باعث تحریک چشم شود. سعی کنید آن را با قطره اشک مصنوعی یا آب شستشو دهید. اگر نتوانید جسم خارجی را خارج کنید، احتمالاً باعث خراشیدگی چشم شما می‌شود.
• علت درد یک طرف سر و چشم: معمولاً علت این عارضه سردردهای خوشه‌ای است. این نوع سردردها شدید و دردناک بوده و به‌ صورت خوشه‌ای ایجاد می‌شوند. درد آن معمولاً در یک طرف سر و پشت چشم بوده و باعث افتادگی و تورم پلک می‌شود.
• علت درد حدقه چشم: درد حدقه چشم، دردی عمقی است که احساسی مانند ضربه‌زدن یا درد شدید ایجاد می‌کند. درد در ناحیه حدقه معمولاً نشانه آسیب به عصب بینایی یا فشار به چشم است. بیماری‌هایی مانند عفونت، سایش قرنیه یا ورم ملتحمه در حدقه دردی ایجاد نمی‌کنند. معمولاً این نوع درد نشانه مشکل جدی‌تری بوده و نیاز به انجام روش‌های تشخیصی است.
• علت درد پیشانی و پشت چشم: معمولاً زمانی که ناراحتی در چشم‌ها به پیشانی سرایت می‌کند، علت آن سینوزیت است. وقتی سینوس‌ها دچار عفونت می‌شوند، فشاری در پشت چشم ایجاد شده و باعث ناراحتی در یک چشم یا هر دو چشم می‌شود. این درد در قسمت‌های دیگر صورت از جمله پیشانی نیز احساس می‌شود.
• علت درد پشت سر و چشم: نوعی از سردرد به نام سردرد تنشی باعث درد خفیف، متوسط یا شدید در پشت چشم، سر و گردن می‌شود. افرادی که دچار این مشکل هستند، معمولاً یک یا دو بار در ماه آن را تجربه می‌کنند. برخی مواد غذایی، انجام فعالیت‌های خاص یا عوامل استرس‌زا می‌توانند باعث ایجاد درد شوند. موارد دیگری مانند خشکی چشم، خستگی چشم، مصرف الکل و سیگار، آنفولانزا، عفونت سینوسی، کافئین، استرس و کاهش مصرف آب می‌توانند چنین عوارضی داشته باشند.
• علت چشم درد و قرمزی چشم: بیماری‌های مختلفی در چشم باعث بروز این دو نشانه می‌شوند. یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها، ورم ملتحمه است. آلرژی یا عفونت باعث التهاب رگ‌های خونی در ملتحمه شده و سفیدی چشم قرمز می‌شود. سایش قرنیه نیز در اثر آسیب به چشم ایجاد شده و باعث قرمزی چشم می‌شود. معمولاً با مصرف آنتی‌بیوتیک طی دو روز مشکل برطرف می‌شود.
  عفونت قرنیه، ورود جسم خارجی به چشم و یووئیت (التهاب داخل چشم) از دیگر عواملی هستند که این دو عارضه را ایجاد می‌کنند.
• علت چشم درد به همراه تاری دید: یکی از دلایل تاری دید همراه با درد، حملات میگرنی است. میگرن سردردهای وحشتناک ایجاد کرده و باعث تاری دید و حساسیت به نور می‌شود. تومور مغزی نیز می‌تواند این دو عارضه را ایجاد کند. اگر همراه با این علائم، نشانه‌های دیگری مانند خواب‌آلودگی، سردرد و حالت تهوع دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. گاهی عفونت چشم، ضربه و ورود جسم خارجی نیز می‌توانند باعث تاری دید شوند. در این شرایط درمان ساده بوده و پزشک با تجویز قطره چشمی، مشکل را برطرف می‌کند.
• علت چشم درد همراه با آبریزش چشم: در بیشتر مواقع آبریزش چشم نشانه ورود جسم خارجی به چشم یا آلرژی است. هر نوع جسم خارجی مانند گرد و غبار یا دود باعث آبریزش و ناراحتی چشم می‌شود. ورم ملتحمه نیز ممکن است در نتیجه عفونت یا آلرژی ایجاد شده و گاهی این دو عارضه را همراه دارد. معمولاً با قطره چشمی یا شستشو ساده می‌توان مشکل را برطرف کرد.
• علت چشم درد به همراه سرگیجه: یکی از دلایل سرگیجه همراه با ناراحتی چشم هتروفوری عمودی است. در این وضعیت چشم‌ها در تراز عمودی قرار نگرفته دوبینی رخ می‌دهد. در این حالت که یک چشم بالاتر از چشم دیگر است، مغز نمی‌تواند تصاویر را پردازش کند و شخص دچار سرگیجه می‌شود. این مشکل معمولاً یک بیماری مادرزادی است. اما گاهی ممکن است در اثر سکته مغزی، اختلالات عصبی یا ضربه به سر نیز ایجاد شود.
• علت چشم درد همراه با سردرد: برخی از بیماری‌ها می‌توانند باعث بروز این دو عارضه شوند. گلوکوم بیماری است که باعث تجمع مایع در چشم می‌شود. در نتیجه به عصب بینایی فشار وارد شده و بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. گلوکوم در مراحل اولیه علائمی نداشته، اما پس از مدتی با علائمی مانند درد شدید چشم،سردرد و حالت تهوع و استفراغ خود را نشان می‌دهد.
• علت چشم درد در کودکان: از علل شایع درد چشم در کودکان وارد شدن جسم خارجی در چشم است. گاهی ممکن است جسم خارجی مانند گرد و غبار باعث ناراحتی شود. گاهی هم جسم خارج شده، اما آسیب ناشی از آن باقی ‌مانده است. از علل دیگر آن می‌توان به حساسیت شدید، عفونت یا التهاب چشم اشاره کرد.
• علت چشم درد در نوزادان: در نوزادان و کودکان خردسال یکی از علل اصلی ایجاد این عارضه، عفونت چشم است. عفونت باعث قرمزی چشم شده و پلک‌ها پف می‌کنند. اگر ترشحات زرد رنگی از چشم نوزاد خارج می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید. معمولاً هنگام سرماخوردگی یا سایر بیماری‌های ویروسی، ویروس باعث عفونت چشم‌ها می‌شود.
• درد ناگهانی و شدید می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. ممکن است درد مربوط به سطح چشم باید یا در عمق چشم احساس شود. یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین دلایل ایجاد درد ناگهانیآب سیاه است. این بیماری فشار ناگهانی به چشم وارد کرده و در چند ساعت به عصب چشم آسیب می‌زند. بیماری دیگری که باید به آن توجه داشت و برای تشخیص آن به پزشک مراجعه کرد، بیماری گلوکوم است. موارد دیگری مانند نوریت اپتیک یا التهاب عصب بینایی، سندروم تولوسا هانت، خستگی چشم پس از چند ساعت مطالعه یا فعالیت با چشمان دارای عیوب انکساری بدون عینک باعث درد ناگهانی می‌شوند.

تشخیص:

• انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• گل مژه:برای درمان آن در خانه می‌توان از کمپرس آب گرم به مدت چند روز استفاده کرد.
• التهاب عصب چشم: این مساله معمولاً با تجویز کورتیکواستروئید توسط پزشک درمان می‌شود.
• عفونت قرنیه:ممکن است به قطره‌های چشمی ضد ویروسی و ضدباکتریایی نیاز داشته باشید.
• همانگونه که دلایل ایجاد دردهای چشمی متفاوت است، نوع درمان نیز وابسته به علت آن متفاوت است.
• عفونت عنبیه:پزشک با تجویز قطره‌های چشمی استروئیدی، آنتی‌بیوتیکی یا ضد ویروسی چشم را درمان می‌کند.
• ساییدگی قرنیه:معمولاً این مساله خود به ‌خود و یا مرور زمان برطرف می‌شود. ممکن است پزشک یک پماد یا قطره آنتی‌بیوتیکی برای بهبود ساییدگی قرنیه نیز تجویز کند.
• آب سیاه یا گلوکوم:جهت کاهش فشار داخل چشم می‌توانید با صلاح‌دید پزشک از قطره‌های چشمی یا قرص استفاده کنید و اگر با استفاده از دارو بهبودی حاصل نشد، نیاز به عمل جراحی دارید.
• التهاب ملتحمه:التهاب ناشی از باکتری با قطره‌های چشمی آنتی باکتریال بهبود می‌یابد. اگر التهاب ملتحمه ناشی از آلرژی است، می‌توان از اشکال مختلف آنتی هیستامین، قطره چشمی، قرص و یا شربت استفاده کرد.

درمان طب سنتی:

• داروی شافیه استفاده کنید.
• اشک مو را روی آن بمالید.
• ماساژ ملاج سر با روغن کنجد.
• برای رفع ناراحتی های چشم آلو را بر چشم بکشید.
• برگ جعفری تازه را بکوبید و روی چشم ضماد کنید.
• برگ تازه کاسنی را بکوبید و پشت چشم ضماد کنید.
• سیب زمینی خام را ریز رنده کنید و روی آن بگذارید.
• رب غوره را بخشکانید و با آن سرمه تهیه کنید و به چشم بکشید.
• کاهوی پخته را له کنید و با کمی روغن زیتون پشت چشم ضماد کنید.
• صبر زرد + کافور + مر مکی را نرم بسایید و با مخلوط آنها سرمه بکشید.
• به عنوان درمان شیر مادری را که طفل دختر زاییده باشد در چشم بچکانید.
• مرزنجوش و مرزه را بجوشانید و هنگام جوشیدن بخار آن را بر چشم بدهید.
• در کسی که درد چشم و خارش شدید چشم دارد فصد سفالیک انجام می دهیم.
• با محلول اکسی سیانوردومرکور یک در ده هزار، روزی سه مرتبه چشم را بشویید.
• آب ترنج را بگیرید و با شیر مادری که طفل دختر زاییده باشد مخلوط و به چشم بمالید.
• گشنیز تازه را بکوبید و با نان خشک کوبیده شده مخلوط کرده و پشت چشم ضماد کنید.
• مرزنجوش و قهوه را مخلوط کرده، بجوشانید و هنگام جوشیدن بخار آن را بر چشم بدهید.
• پوست خشخاش را بجوشانید و آب صاف کرده آن را با گلاب و هلیله سیاه ساییده شده مخلوط و پشت چشم بمالید.
• به اندازه یک عدس از شیره خشخاش را با کمی زعفران نرم بسایید بعد با زرده تخم مرغ خام مخلوط و به چشم بمالید.
• پنج مثقال برگ خشک مو یا چند عدد برگ تازه آن را در یک لیتر آب بجوشانید و با آب صاف کرده آن چشم را بشویید.
• یک تکه آهن تمیز را در آتش سرخ کنید بعد در ظرف شیر بیندازید آنگاه شیر دلمه خواهد شد. سپس آن را بر پشت چشم ضماد کنید.
• یک سیب درختی قرمز و شیرین را پوست کنده و دانه های آن را بیرون آورید. آن را در آب بپزید. پس از پخته شدن له کرده و پشت چشم ضماد کنید.
• برای شستشوی چشم هنگام درد، محلول اسید بوریک ۳% یا ۲% (۲ یا ۳ گرم اسید بوریک در ۱۰۰ گرم آب مقطر) یا اگر آب مقطر میسر نشود عرق بید یا عرق کاسنی یا آب جوشیده شده که کاملاً میکروب های آن کشته شده باشد مخلوط و در بطری که درب آن بسته شود (دور از گرد و غبار) بریزید و روزی ۸ تا ۱۲ مرتبه با آن چشم را بشویید.

درمان چشم درد از غلبه رطوبت (بلغم):

• برای درمان آن با شوید، بابونه و شنبلیله برنج را بپزید و بخورید.
• شوید و بابونه را مخلوط بجوشانید و آب آن را صاف و با عسل یا نبات شیرین کرده، بنوشید.
• اگر درد چشم از غلبه رطوبت باشد باید از خوردن هل، دارچین، زنجبیل، فلفل، نخودچی، نارگیل، پیاز، غذاهای چرب و سنگین پرهیز کنید.
• پوست خشخاش، گل گاوزبان، بادرنجبویه و مرزنجوش از هر کدام ۵ گرم، را با ۱۰ گرم گل بابونه شیرازی مخلوط و آن را ۶ قسمت کنید. هر صبح و عصر یک قسمت از آن را بجوشانید و بخار آن را به چشم دهید، بعد آب آن را صاف و با عسل یا نبات شیرین کرده و بنوشید.

درمان چشم درد از غلبه صفرا:

• باید از خوراکی های زیر بیشتر استفاده شود. آش آبغوره، آش جو با آب غوره، آش با گشنیز تازه، آب لیموترش، آب هندوانه، آب پرتقال، آلبالو، آلو، اسفناج، کاهو، خرفه، تخم نیلوفر.
• در هنگام درد چشم جلوی آن پرده ای احساس می شود که در اثر مالش مرتفع می گردد. یا گاهی بدون اختیار از چشم آب می آید. یا گاهی حدقه چشم سنگین به نظر می رسد، مربوط به خود چشم نیست. در این موارد باید جهت رفع غلبه صفرا اقدام کنید.

درمان چشم درد از حرارت:

• اگر چشم درد از حرارت باشد باید از خوردن خرما، دارچین، جوز بویا، فلفل، نارگیل، پیاز، ترشی جات و نخودچی پرهیز کنید. به عنوان درمان نشاسته را در شیر مادری که نوزاد دختر داشته باشد، مخلوط و سفیده تخم مرغ خام را به آن اضافه کرده و خوب هم بزنید و پشت چشم بمالید.

درمان چشم درد از ضعف مزاج و کم بنیگی:

• از خوردن ترشیجات، سرکه و غذاهای چرب و سنگین هم پرهیز شود.
• ضمناً بخور دادن چشم با جوشانده مخلوط قهوه و مرزنجوش نیز مفید می باشد.
• پاچه گوسفند، گوشت ماهیچه بز، گوشت جوجه خروس، گوشت گوساله، آش های روان، شیر برنج، گلابی، هویج، گیلاس، ازگیل، زالزالک، سیب درختی، ليمو.
• اگر چشم درد از ضعف مزاج و کم بنیگی باشد باید گنجشک را سر برید و تا بدن آن گرم است پر کنده و داخل آن را تمیز کنید. سپس آن را بکوبید، و با هویج بپزید و میل کنید. این عمل را از روز اول با یک گنجشک شروع و هر روز یک عدد اضافه کنید تا روز دوازدهم به دوازده عدد برسد. به کلی ضعف چشم مرتفع خواهد شد. همچنین از خوراکی های زیر نیز بیشتر استفاده کنید.

درمان چشم درد از زکام و سرماخوردگی:

• بخور کاه جو یا بخور اکالیپتوس یا بخور آهن را روزی سه بار بدهید.
• با جوشانده مخلوط قهوه و مرزنجوش بخور دهید و آب آن را هم بنوشید.
• تمام سر را بپیچید و گرم نگه دارید. گاهی با چایی تازه دم چشم را شستشو دهید.
• قهوه خام نیم کوب شده را بجوشانید و هنگام جوشیدن بخور دهید و آب آن را بنوشید.
• هر صبح، ظهر و شب آب دم کرده اسطوخدوس هندی را صاف و شیرین کرده و بنوشید.
• آش های ساده، سبزی پلو، شش گوسفند، گوشت ماهیچه بز، گوشت گوساله، گوشت جوجه خروس، شیر برنج، پاچه گوسفند، سیب درختی، زالزالک، هویج، لیمو، گلابی، گیلاس، ازگیل، فرنی، شیر، شیربرنج.
• اگر درد چشم از زکام و سرماخوردگی باشد ابتدا از خوردن غذاهای چرب، سنگین، دیر هضم، ترشیجات، سرکه، نخودچی، انواع فلفل و ادویه جات، زنجبیل، دارچین، جوز بویا، نارگیل، هل و میخک پرهیز شود. و در عوض از خوراکی های زیر بیشتر استفاده کنید.
• برگ تیول، اسطوخدوس هندی، تخم گشنیز، بادرنجبویه، برگ اکالیپتوس و قهوه خام نیم کوب شده از هر کدام ۵ گرم را مخلوط و بجوشانید. هنگام جوشیدن چشم را بخور داده و پس از آن تمامی سر را كاملاً ببندید. بعد یک استکان از آب صاف کرده آن را شیرین کرده، بنوشید.

درمان چشم درد از ثقل معده:

• اگر چشم درد در اثر ثقل معده ایجاد شده باشد، از خوردن غذاهای چرب و سنگین، ادویه جات، انواع فلفل و نخودچی پرهیز شود.
• به عنوان درمان روز اول، ظهر أش تمرهندی بخورید اما شام نخورید. روزهای بعد ظهرها آش آلوچه يا آش آب غوره یا آش نارنج خورده شود و شب به جای شام، کاهو یا یک نوع میوه بخورید. این کار را چند روز ادامه دهید.

درمان چشم درد بر اثر جوشکاری:

• کسانی که به شغل جوشکاری اشتغال دارند و در اثر نگاه کردن به محل جوش در حین عمل جوشکاری دچار آسیب چشمی شده اند، از دست یا دستمال یا شیء کثیف برای ماساژ چشم خودداری کرده و شبها سیب زمینی خام را ریز رنده کنند و پشت پلک ضماد کرده و استراحت نمایند. اگر سوزش یا قرمزی چشم مرتفع نگردید تا نتیجه کامل این کار را هر شب ادامه دهند.

درمان چشم درد از ضربه خوردگی:

• اگر شیء بر چشم اصابت کرده است سیب زمینی خام را ریز رنده کنید و روی آن بگذارید تا آثار ضربه خوردگی از بین برود و سلامت چشم را باز یابید.

درمان چشم درد از آثار باد سوزاک:

• اگر درد چشم از آثار و یا بعد از معالجه، سوزاک باشد، دور چشم عفونت کرده و گوشه های چشم را قی می گیرد.
• به عنوان درمان باید محلول نیترات دراژان یک در هزار در آن بچکانید. نکات حایز اهمیت در این مورد این است که محلول فوق را پس از تهیه، داخل شیشه قهوه ای یا مشکی رنگی بریزید که از نور محافظت شود. نباید آن را در معرض نور، روشنایی و آفتاب قرار داد. در صورتیکه شیشه قهوه ای یا سیاه در دسترس نبود لااقل دور شیشه محتوی دارو را با پارچه یا کاغذ بپیچید و مسدود کنید.

درمان درد و قرمزی چشم از ورم:

• اگر چشم در اثر ورم قرمز شده و ایجاد درد کرده است، یک تخم مرغ خام را در ظرفی بیندازید و با وسیله ای نقره ای آن را آنقدر بهم بزنید تا کف کند. آن کف را به وسیله پنبه بر پشت چشم بگذارید تا ورم، درد و قرمزی آن به مرور مرتفع گردد.

داروها:

• مورفین

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: هویج، لیمو، گلابی، زالزالک، سیب درختی، ازگیل، گیلاس، گوشت گوساله، گوشت جوجه خروس، گوشت ماهیچه بز، پاچه گوسفند، آش های رقیق، شیربرنج.
• خوردنی های مضر: ترشیجات، سرکه، زنجبیل، دارچین، میخک، جوزهندی، هل، خرما، نارگیل، نخودچی و پیاز.

نکته:

• راه های پیشگیری از بیماری های چشمی: اگر مایلید همیشه سلامت چشم خود را حفظ کنید به نکات زیر با دقت توجه فرمایید. ۱. به هرچه که بسیار سفید یا شفاف است نگاه نکنید. ۲. به نورهای شدید مانند نور خورشید یا نور پراژکتور و لامپ های گازی و نورهای متصاعد شده از جوشکاری ها نگاه نکنید. ۳. به برف هایی که روی آن را نور آفتاب فراگرفته است نگاه نکنید. ۴. از نگاه کردن به خطوط ریز نقشه های خیلی دقیق یا خط های بسیار ریز که احتیاج به نوردهی بیشتری دارد خودداری کنید. ۵. تلویزیون را از فاصله خیلی کم تماشا نکنید. ۶. عینک دیگران را به چشم نزنید. ۷. با دست آلوده یا دستمال و اشیاء آلوده چشم را پاک نکنید. 8. از گرد و غبار پرهیز کنید. ۹. زیاد از حد گریه نکنید. ۱۰. مقابل آتش خیلی شدید و گرم ننشینید. ۱۱. هنگام موتورسواری یا سوار شدن بر اتومبیل های بدون سقف و … مواظب باشید که سوز و باد قوی، میکروب ها و گرد و غبار با چشم برخورد نکند. ۱۲. به هیچ جسمی به مدت زیاد و به طور قائم نظر نیفکنید. ۱۳. از ورود دود به چشم دوری گزینید. ۱۴. از هوای بسیار گرم یا بسیار سرد دوری کنید. 15. از دیدن اشیاء خیلی روشن و درخشان که به چشم آزار می رساند مانند آینه ای که مقابل آفتاب گرفته شده و نور آفتاب را به چشم منتقل می کند پرهیز کنید. ۱۶. از زیاد بر پشت خوابیدن پرهیز شود. ۱۷. مواظب باشید که از خوابیدن با شکم پر یعنی فورا پس از صرف غذا و همچنین پس از خوردن غذاهای غلیظ و دیر هضم و پس از مصرف خوراکی هایی که طبیعت آن خیلی گرم است مانند سیر و پیاز و … پرهیز کنید. چون موجب زیان رساندن به چشم می گردد. ۱۸. بیش از اندازه نمک یا غذاهای شور مصرف نکنید. ۱۹. از پرخوری در شب یا هنگام بیدار شدن در نیمه شب پرهیز کنید. ۲۰. از بی خوابی های زیاد و بیدار ماندن بیش از حد بپرهیزید. ۲۱. اگر شکم هر روز کار نمی کند یا یبوست و خشکی مزاج دارید آن را برطرف سازید. ۲۲. به اشیایی که به سرعت می چرخند یا به سرعت از جلوی چشم عبور می کنند نگاه نکنید.
• اعمالی که برای سلامت چشم مفید است: ۱. هرچند روز یک بار صورت را در آب صاف و پاک فرو برید و چشم را در آن باز نگه دارید. ۲. گاهی سرمه و توتیا را با آب بادیان و آب مرزنجوش مخلوط کنید و در چشم بکشید. ۳. به علت اینکه چشم از اعضای مرطوب است و اکثراً رطوبت و سردی باعث ضعف آن مى شود، لذا بایستی گاهی از سرمه خشک و جلا دهنده چشم استفاده کرد تا چشم سالم بماند. ۴. در هر ماه دو تا سه مرتبه چشم را با آب خضض بشویید. ۵. رعایت حفظ محیط چشم، یعنی مزاج چشم را به حالت طبیعی نگهداشتن. برای این کار اگر مزاج چشم خشک باشد گاهی روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بنفشه بادام یا روغن کدو در بینی بچکانید. همچنین می توانید در چشم سرمه مناسبی نیز به کار برید.