پوکی استخوان (استئوپروز): عبارت است از کاهش تراکم و قدرت طبیعی استخوان که منجر به سستی استخوان و مستعد شدن آن برای شکستگی می شود، این عارضه بیشتر در خانم های یائسه دیده می شود.

علائم:

1. کمردرد
2. کاهش قد
3. بدون علامت (اغلب)
4. تغییر شکل ستون فقرات به صورت قوز کردن
5. بروز شکستگی با ضربه خفیف، به ویژه در ناحیه استخوان ران و بازو
6. درد ناگهانی پشت همراه با یک صدای خردشدگی که نشانه بروز شکستگی مهره هاست.

علت:

• سرطان
• کم خونی شدید
• زندگی آپارتمانی
• پرکاری تیروئید
• مصرف نوشابه ها
• زمینه ژنتیکی مساعد
• استفاده زیاد از راه پله
• مصرف زیاد ترشیجات
• دوغ های صنعتی بازاری
• دور ماندن از نور خورشید
• نوشیدن چای سبز و سیاه
• ایجاد رطوبت و بلغم شدید
• ماست های صنعتی بازاری
• استعمال دخانیات (احتمالاً)
• خوردن غذاهای خیلی سرد
• استراحت زیاد و بی تحرکی
• کاهش فعالیت با افزایش سن
• روغن های نباتی و کارخانه ای
• سطح پایین استروژن پس از یائسگی
• مصرف داروهای استروئید (کورتونی)
• استفاده از محصولات سفید کننده پوست
• بیماری های مزمن از جمله اعتیاد به الکل
• کمبود ویتامین ها (به ویژه ویتامین C و D و K)
• مصرف لبنیات عامل اصلی پوکی استخوان است.
• کمبود طولانی مدت کلسیم و پروتئین در رژیم های غذایی.
• رطوبت و حرارت زیاد بدن عامل اصلی پوکی استخوان می شود.
• خوردن غذاهایی که پس از هضم شدن محیط اسیدی بر جا می گذارند، این قبیل تحولات در دستگاه گوراش سبب اسیدی شدن بدن می شود و در نتیجه شخص را به شکستگی دندان ها و استخوان مبتلا می کنند. بر اثر اسید شدن معده کلسیم ضروری بدن که عنصری آلکائیدی (بازی) است، برای خنثی کردن این محیط اسیدی از استخوان ها و دندان ها کشیده می شود که به شکستگی آنها می انجامد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. مصرف داروهای تیروئید
2. جراحی برداشت تخمدان ها
3. استعمال دخانیات مصرف الکل
4. سابقه خانوادگی پوکی استخوان
5. اشعه درمانی برای سرطان تخمدان
6. فقر تغذیه ای به خصوص کمبود کلسیم و پروتئین رژیم غذایی
7. نوع ساختار بدن، خانم های لاغر با استخوان بندی کوچک نسبت به این عارضه مستعدترند.

پیشگیری:

• دمنوش برگ درخت افرا روزی یک مرتبه میل کنید.
• مصرف مقادیر کافی کلسیم تا 1500 میلی گرم در روز.
• شروع درمان جایگزین هورمونی با بروز یائسگی در خانم ها
• ورزش منظم نظیر پیاده روی تند که در پیشگیری از پوکی استخوان خیلی موثر است.

عواقب مورد انتظار:

• با رژیم غذایی مناسب، مکمل های کلسیم و فلورید، ویتامین D، ورزش و استروژن می توان سیر پوکی استخوان را متوقف کرده و احتمالاً روند آن را در جهت رسیدن به حالت طبیعی معکوس کرد، شکستگی های عارض شده، با درمان قابل علاج است.

عوارض احتمالی:

1. افتادن که باعث شکستگی، به خصوص شکستگی استخوان ران یا ستون فقرات، می گردد، گاهی شکستگی به طور خود به خود و بدون ضربه یا افتادن اتفاق می افتد، درد شدید و ناتوان کننده است.

تشخیص:

1. معاینات و آزمایش ها: معمولاً در ابتدا پزشک از شما می‌خواهد که تاریخچه پزشکیتان را به دقت بازگو کنید تا بتواند مشخص کند که شما به پوکی استخوان دچار شده‌اید یا در خطر دچار شدن به آن قرار دارید. سؤالات مختلفی در مورد نحوه زندگیتان و سایر عارضه‌هایی که ممکن است داشته باشید از شما پرسیده می‌شود. پزشک همچنین می‌پرسد که آیا سابقه پوکی استخوان در خانواده شما وجود دارد یا قبلاً دچار شکستگی استخوان شده‌اید. اغلب از آزمایش خون برای سنجش مقدار کلسیم، فسفر، ویتامین D، تستسترون و عملکرد تیروئید و کلیه‌ها استفاده می‌شود.
2. تست سنجش تراکم استخوان: ممکن است پزشک بر مبنای معاینه‌ای که انجام داده است، انجام یک آزمایش تخصصی به نام آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان را پیشنهاد دهد که می‌توان با آن تراکم استخوان‌های نقاط مختلف بدن را اندازه‌گیری کرد. یک آزمایشتراکم مواد معدنی استخوان می‌تواند پیش از بروز شکستگی، پوکی استخوان را تشخیص داده و شکستگی‌های آتی را پیش‌بینی کند. همچنین می‌توان با تکرار این آزمایش با فواصل یک ساله یا بیشتر، از میزان تأثیر درمان مطلع شده و نرخ از دست رفتن استخوان را هم تعیین کرد.

درمان طب نوین:

• برای خوابیدن از تشک سفت استفاده کنید.
• از کمپرس گرم یا سرد به هر شکل برای تخفیف درد استفاده کنید.
• در صورت صلاحدید پزشک از کمربند طبی استفاد کنید؛ وضعیت صحیح بدن را حفظ کنید.
• از مصرف داروهای موثر بر هوشیاری نظیر داروهای خواب آور و آرامبخش ها، که ممکن است باعث افتادن و بروز شکستگی گردند، خودداری کنید.
• دوری از هر موقعیتی که ممکن است منجر به آسیب دیدگی گردد، از راه رفتن در خیابان های یخ زده یا بر روی سطوح خیس یا لغزنده خودداری کنید، هنگام بالا یا پایین رفتن از پلکان، نرده های پلکان را بگیرید و قبل از آن اطمینان حاصل کنید که نرده ها به اندازه کافی محکم باشد.
• درمان زود هنگام پوکی استخوان بسیار مهم است. هرچه بیمار برنامه درمانی را زودتر شروع کند نتایج بهتری به دست خواهد آمد. در درمان پوکی استخوان بر کاهش سرعت یا توقف از دست رفتن مواد معدنی، افزایش تراکم استخوان، پیشگیری از شکستگی استخوان‌ها، و کنترل درد ناشی از این بیماری تمرکز می‌شود. پزشک، بر مبنای برآورد میزان قرار داشتن شما در معرض خطر شکستگی استخوان طی 10 سال آینده، که با استفاده از اطلاعاتی مانند آزمایش تراکم استخوان انجام می‌شود، توصیه‌های درمانی خود را ارائه می‌دهد. معمولاً اگر خطر شکستگی بالا نباشد، در درمان پوکی استخوان از دارو استفاده نشده و در عوض بر شیوه زندگی، ایمنی و اصلاح عوامل افزایش دهنده خطر از دست رفتن استخوان تمرکز می‌شود.
• هورمون درمانی: استروژن، به خصوص هنگامی که سریعاً بعد از شروع یائسگی تجویز شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. در مردان، معمولاً پوکی استخوان ناشی از کاهش تدریجی سطح تستسترون است که با بالا رفتن سن رخ می‌دهد. تستوسترون درماني جايگزين به افزایش تراکم استخوان کمک می‌کند. سایر داروهای پوکی استخوان: اگر توانایی تحمل درمان‌های معمول‌تر پوکی استخوان را ندارید (یا اینکه چندان تأثیری برای شما ندارند) پزشکتان می‌تواند داروهای زیر را توصیه کند: دنوسوماب (پرولیا). در مقایسه با بیوفسفات‌ها، دنوسوماب نتایج مشابه یا بهتری را در زمینه افزایش تراکم استخوان نشان داده و احتمال بروز انواع شکستگی‌ها را کاهش می‌دهد. تری ‌پاراتید (فورتئو). این داروی قدرتمند مشابه هورمون پاراتیروئید و محرک رشد استخوان جدید است. بیمار آن را طریق تزریق زیر پوست دریافت می‌کند.
• ورزش و حرکات اصلاحی: انجام مرتب حرکات ورزشی و اصلاحی برای جلوگیری از پوکی استخوان ضروری است. افراد بالغ بین 19 تا 64 سال می‌بایست هر هفته دست کم به مدت 150 دقیقه (معادل 2 ساعت و 30 دقیقه) تمرینات هوازی (ایروبیک) مانند دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی سریع انجام دهند. انجام تمرین تحمل وزن و تمرینات استقامتی برای بهبود تراکم استخوان و کمک به پیشگیری ودرمان پوکی استخوان بسیار مهم است. افراد بین 9 تا 64 سال همچنین باید دو یا چند روز در هفته را در قالب تمرینات تقویت عضله به ورزش دادن تمامی گروه‌های اصلی عضلات، از جمله پاها، باسن، پشت، سینه، شانه‌ها و بازوها، اختصاص دهند. اگر تشخیص داده شده که شما به پوکی استخوان مبتلا هستید، پیش از آغاز یک برنامه تمرینی جدید با یک پزشک یا یک متخصص بهداشت صبحت کنید تا مطمئن شوید که آن برنامه مناسب شما است.
• مغناطیس درمانی (مگنت تراپی یا مگنتیک تراپی): درمان حمایتی برای حفظ کیفیت بافت استخوان‌ها و کاهش درد در مبتلایان به پوکی استخوان عبارت است از مغناطیس درمانی بیومگ با پالس‌های فرکانس پایین، که به پروسه‌های متابولیک در استخوان‌ها کمک کرده و منجر به همکاری بهتر عوامل سازنده استخوان و کاهش چشمگیر درد می‌شود. مغناطیس درمانی، در مبتلایان به پوکی استخوان، سرعت پروسه بهبود را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد، چون این روش محرک تشکیل استخوان‌های جدید بوده (به ساخت بافت استخوان و کلسیفیکاسیون سرعت می‌بخشد) و باعث افزایش حساسیت به هورمون پاراتیروئید می‌شود. استفاده از مغناطیس درمانی در درمان پوکی استخوان: برای پوکی استخوان، ابتدا فرکانس‌های ضد درد 4 تا 6 هرتزی اعمال می‌شود، و هنگامی که درد کاهش یافت، می‌توان از فرکانس‌های درمانی در محدوده 36 تا 44 هرتز استفاده کرد.

درمان طب سنتی:

• تخم غاز استفاده کنید.
• از شیر یا گوشت گوسفند با شیر استفاده کنید.
• شبی هفت عدد انجیر را خیس کرده، میل کنید.
• صبح ناشتا یک مشت نخودچی و کشمش بخورید.
• روزی 3 الی 7 عدد خرما به همراه گردو میل کنید.
• اساره قلم گاو + گوسفند + پای مرغ + شتر در غذا بریزید.
• برگ چغندر به عنوان سبزی استفاده کنید و در غذا هم بریزید.
• حذف روغن نباتی و مصرف حیوانی، روغن دنبه یا روغن زیتون.
• هر روز پای مرغ بخورید، بهترین درمان برای پوکی استخوان است.
• دمنوش اسطوخدوس هندی + کندر + بادرنجبویه در طول روز میل کنید.
• بلوط را پودر کنید با عسل مخلوط کنید و روزی یک تا سه قاشق غذاخوری میل کنید.
• روزانه دو قاشق غذاخوری سویق (گندم و جو)، خشک بخورید و همچنین در غذا بریزید.
• مصرف روزانه 10 عدد مغز بادام و 5 عدد خرما می تواند کلسیم مورد نیاز بدن را تأمین کند.
• داروی «استخوانساز» استفاده کنید، این دارو از هسته سنجد، برگ چغندر و باقلا ترکیب یافته است.
• پودر بلوط + زنجبیل + دارچین + پودر سنجد + عسل مخلوط کنید و رزوی یک تا سه قاشق مرباخوری میل کنید.
• کاهش جدی سردی ها مخصوصاً لبنیات و افزایش خوردن گرمی جات مثل خرما، زیتون، مویز، ارده و شیره، عسل، بادام درختی و …
• یک مشت مویز بدون هسته + یک استکان گلاب + یک استکان عرق بیدمشک ترکیب کنید تو اجازه دهید 24 ساعت بماند صبح میل کنید.
• روزی یک لیوان آب هویج طبیعی و تازه میل کنید (یک لیوان آب هویج تازه بیشتر کلسیم دارد تا قرص های کلسیم موجود در داروخانه ها).
• برای رفع کمبود کلسیم از میوه جات و سبزیجات در طول روز استفاده کنید (میوه ها و سبزی ها سرشار از کلسیم هستند، اما به صورت خام).
• روزی یک مرتبه یک قاشق غذاخوری تخم شربتی را در یک لیوان آب جوش به مدت ده دقیقه قرار دهید و سپس با عسل شیرین کنید و میل کنید.
• از خوردن خوارکی هایی مانند چای و نوشابه و … که کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان را به همراه دارند خودداری کنید.
• افراد سالمند مبتلا به پوکی استخوان و آرتروز، شیر را با دارچین میل کنند. دارچین سردی شیر را می گیرد و باعث افزایش جذب مواد مغذی شیر می شود.
• فرنی سنجد (3 قاشق پودر سنجد در یک لیوان شیر (شیر گاو حتماً باید مرغوب باشد و گاو حتماً باید علوفه طبیعت خورده باشد) با عسل حل کنید و روزی یک لیوان بخورید)
• انجیر خشک + برگ چغندر + هسته سنجد را آسیاب کنید و با سویق کامل یا سویق سنجد مخلوط کنید و روزی یک تا سه قاشق غذاخوری از این ترکیب استفاده کنید.
• کشک و کره محلی بخورید، مصرف هفته ای یکبار کشک محلی مرغوب (به صورت کله جوش به همراه پونه و روغن زیتون و چند عدد خرما یا مغز گردو) بسیار مفید خواهد بود.
• ۱ قاشق غذاخوری ارده + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ قاشق غذاخوری شیره خرما + ۱۰ عدد مغز بادام + ۱ لیوان آب + 1 قاشق غذاخوری پودر سنجد، میکس کنید و ۴۰ روز بجای صبحانه میل کنید.
• در پوکی استخوان از بادکش خونساز استفاده می کنیم؛ در خوراکی از کشمش، سویق سنجد (منظور سویق گندم و جو است)، سنجد یا پودر سنجد و از پوست تخم مرغ بهره می بریم (پوست تخم مرغ را پودر کرده و 5 برابر عسل می زنیم و روزانه یک قاشق مرباخوری می خوریم) البته پوست تخم مرغ نباید حرارت ببیند، کسانی که کلیه سنگ ساز دارند و یا کلسیم بالا دارند از این ترکیب استفاده نکنند.
• آفتاب بگیرید، اگر خانه آفتاب گیری ندارید، هرچند وقت یک بار سعی کنید که چند دقیقه ای آفتاب بگیرید، البته همیشه به یاد داشته باشید که آفتاب باید به پشت بدن بخورد نه جلوی آن.
• شیره انگور یک قاشق غذاخوری + شیره توت یک قاشق غذاخوری + شیره خرما یک قاشق غذاخوری + شیره انجیر یک قاشق غذاخوری (اگر حساسیت ندارید) + شهد خرما یا عسل خرمایی یک قاشق غذاخوری + روغن نارگیل یک قاشق غذاخوری + ارده یک قاشق غذاخوری ترکیب کنید و بعنوان وعده صبحانه میل کنید.

داروها:

• دنوزوماب
• آلندرونیت
• رزیدرونات
• کلسیم دی
• ویتامین D
• کلسی تونین
• کلسی تریول
• کلسیم کربنات
• زولدرونیک اسید
• کلسیم گلوکونات
• ایباندرونیک اسید
• استرادیول والرات
• ناندرولون دکانوات
• سینوپار (تری پاراتاید)

فعالیت های بدنی:

• ضمن حفظ فعالیت طبیعی خود از موقعیت هایی که با خطر افتادن همراهند، اجتناب کنید، فعالیت های هوازی با شدت متوسط و پیاده روی کردن با سرعت متوسط یکی از بهترین تمرین ها و ورزش ها برای جلویگری از پوکی استخوان است، تحمل یا مقاومت در برابر وزن، یا به طور کلی هر فعالیتی که در مقابله با جاذبه صورت می گرد، رشد بافت استخوانی جدید را تحریک می کند، در واقع هرچه بیشتر از استخوان کار می کشی، پاسخ آن قوی تر شدن استخوان و تراکم بیشتر است. ورزش های مقاومتی یا ورزش با وزنه می توانند به مراتب برای استخوان ها موثر باشند. در این ورزش ها عضلات و تاندون ها بر استخوان ها فشار وارد می سازند، بدین ترتیب عضلات قوی تر شده، با نیروی بیشتر استخوان ها را به سمت خود می کشند، که این خود به تشکیل توده استخوانی کمک می کند، به طور کلی تمرین هایی که باعث تقویت عضلات و افزایش تعادل در افراد می شود می تواند از بروز سقوط بر روی زمین جلوگیری کرد. همچنین با داشتن عضلاتی قوی می توان به نرمی بر روی زمین فرو آمد و از شکستگی جلوگیری نمود. قبل از شرکت در هر فعالیتی ابتدا باید با پزشک و یا درمانگر خود برای نوع فعالیتی که می توانید انجام دهید، مشورت کنید.
• صحیح ایستادن: ایستادن صحیح و مناسب علاوه بر بهبود وضعیت بدنی، موجب سلامت ساختار قامتی نیز می شود. در حالی که پشت به دیوار ایستاده اید و پاشنه پا از دیوار ۵ تا ۷ سانتی متر فاصله دارند، سر، شانه ها و باسن خود را به دیوار تکیه دهید. سعی کنید شانه هایتان به حالت طبیعی شان باشند. در این حال دهان خود را ببندید و عضلات شکم و باسن خود را سفت کنید. ۵ ثانیه نگه دارید و سپس انقباض را رها کنید.
• صحیح راه رفتن: جهت راه رفتن صحیح، سرتان را بالا نگه داشته و کمر و گردنتان را نیز صاف نگه دارید. به آرامی شکمتان را سفت کنید. اجازه دهید تا شانه هایتان به صورت طبیعی و به راحتی حرکت کنند.
• ورزش های کششی قفسه سینه: بر روی یک صندلی بنشینید و کمر و گردن خود را راست نگه دارید. به صندلی تکیه ندهید. در حالی که رو به جلو نگاه می کنید، بازوهایتان را از ناحیه آرنج خم کنید. به آرامی بازوهایتان و سپس شانه هایتان را به سمت عقب حرکت دهید تا جایی که احساس ناراحتی نکنید. به مدت ۵ ثانیه و در حالی که به طور طبیعی نفس می کشید این وضعیت را نگاه دارید. سپس بازوهای خود را به حالت اول برگردانده و این حرکت را ۵ تا ۱۰ مرتبه انجام دهید.
• ورزش کششی قفسه سینه (حالت دوم): روی یک صندلی نشسته و دست هایتان را پشت گردنتان ببرید. در حالی که به آرامی آرنج هایتان را به سمت عقب حرکت می دهید، به طور طبیعی نفس بکشید. این حالت را برای چند ثانیه نگه دارید، ۵ تا ۱۰ مرتبه آن را تکرار کنید.
• ورزش کششی جهت تقویت عضلات ران: روی یک صندلی به آرامی بنشینید در حالی که کمرتان صاف است. دست هایتان را بر روی رانتان قرار دهید و در حالی که عضلات شکمی خود را سفت می کنید. رو به جلو نگاه کنید. به آرامی و بدون تکان دادن کمرتان یک زانو را صاف کرده و پایتان را به سمت بالا بیاورید. این حالت را برای ۱۰ ثانیه نگه دارید. سپس زانوی خود را شل کنید و آن را به حالت اول برگردانید. این حرکت را ۵ تا ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
• ورزش کششی زانو: در حالی که ایستاده اید و دست هایتان را به پشت یک صندلی جهت حفظ تعادل تکیه دهید. زانوهایتان را کمی خم کرده و در همین حال شکمتان را شل کنید ولی کمر و شانه هایتان را صاف نگاه دارید. یک پایتان را به سمت عقب برده و آن را صاف بر روی زمین نگاه دارید. در همین حال وزن بدنتان را به سمت جلو و بر روی پای جلویتان بیندازید. این حالت را برای مدت چند ثانیه نگهدارید. این حرکت را ۵ تا ۱۰ مرتبه تکرار نماييد.
• افراد مبتلا به پوکی استخوان باید از تمریناتی که در آن کمر خم می شود، دوری کنند.

رژیم غذایی:

• از یک رژیم عادی متعادل حاوی مقادیر بالای پروتئین، کلسیم و ویتامین D استفاده کنید؛ در صورت داشتن اضافه وزن از یک رژیم لاغری استفاده کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی با رب انار، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدسی با کشمش، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو بادمجان، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک کلم برگ با عدس، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک کلم بروکلی، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، یتیمچه، خوراک بادمجان و عدس، بورانی گوجه بادمجان، بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک بادمجان و غوره، خوراک لوبیا سفید ساده، خوراک لوبیا سفید با جعفری، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا و عدس، خوراک سویا با رب انار، خوراک سویا با نخود، تاس کباب سویا، خوراک پنیر سویا، خوراک لوبیا با قارچ، خوراک لوبیا لعاب دار، لوبیا با سویا، خوراک بامیه با سویا، خوراک بامیه و لوبیا چشم بلبلی، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک کشمشی، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک لوبیای سویا، خوراک مخلوط، خوراک مطبل، آش گندم با حبوبات، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش گندم با سویا، آش باقلا، آش ماش، آش لپه ۱، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش زردآلو، آش سماق، آش عدس ۱، آش عدس ۲، آش برنج، آش حبوبات و غله ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش شوید باقلی، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم قمری با عدس، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش انار، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش برگ چغندر، آش حبوبات ۱، آش حبوبات ۲، آش گوجه سبز، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش شولی ۲، آش رب، آش زرشک، حلیم عدسی با سویا ۱، حلیم عدسی با سویا ۲، حلیم حبوبات و غلات، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم با عدس، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، حلیم جو، حلیم دال عدس، مرصع پلو، آلبالو پلو، ساطری پلو، شوید باقالی پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، دم پخت گوجه ۱، دم پخت گوجه ۲، هویج پلو، سبزی پلو، ماش پلو، پلو مخلوط، لپه پلو، قیمه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با قارچ، کلم پلو با سویا، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، عدس پلو با قارچ، لوبیا قرمز پلو، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۲، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، لبو پلو، بادمجان پلو ۱، بادمجان پلو ۲، رب پلو، بلغور پلو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قیمه، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش آلو اسفناج، خورش به و آلو، خورش به، خورش آلو و قیسی، خورش تره سویا، خورش قیمه بادمجان، خورش قیمه آلو، خورش بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش بامیه بادمجان، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش قارچ و لوبیا سفید، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، خورشت قیمه قارچ، خورش قیمه بادمجان، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، کباب تابه گیاهی، کتلت عدس ۱، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، کتلت ذرت، کتلت سیب زمینی و حبوبات، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، برگر لوبیا سفید، برگر لوبیا چشم بلبلی، پن کیک سیب زمینی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه کلم، دلمه فلفل دلمه ای، دلمه کدو خورشتی، دلمه سیب زمینی، دلمه برگ انگور، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ سویا، کماچ قارچ، کماچ مخلوط، شیر سویا، ماست سویا، پنیر سویا، فرنی سویا، کشک سویا، خامه سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس گوجه فرنگی ۱، سس گوجه فرنگی ۲، سس زیتون، سس جعفری، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار، غذاهایی که از کلسیم و فسفر برخوردارند، بهترین غذاهای استخوان به شما می روند، برخی از این غذاها عبارت اند از: آش جو، آش گندم، کشک، شیر خرما، خوراک کشک و بادمجان، انواع کلم، پونه کوهی و چهار مغز، یعنی مغز گردو، بادام، فندق و پسته، کنجد با پوست به صورت خام، سبزیجات، میوه جات و روغن زیتون که بهتر است با خرما میل شود. نور مستقیم آفتاب، مصرف کلسیم و فسفر، خوردن کله جوش که یک غذای سنتی است، خرما و شیره خرما بهترین غذا برای محافظت از استخوان ها است، نرمش و ورزش روزانه نیز موجب قوی شدن و استحکام استخوان ها می شود.
• غذاهای مضر برای استخوان: چای، انواع ترشی جات، سرکه، ماست، پنیر و چای شیرین (بعنوان وعده غذایی صبحانه)، استفاده نکردن از نور خورشید و خوردن غذاهای ممنوع که موجب می شود غدد درون ریز وظیفه خود را به خوبی انجام ندهند، زیرا چهار غده پاراتیروید که پشت غده تیروئید در گردن قرار دارند، اگر کار خود را به خوبی انجام ندهند، اسکلت و استخوان بندی بدن دچار اشکال و بیماری می شود، بیماری های خطرناکی مانند پوکی استخوان، آرتروز و ساییدگی استخوان. باید توجه داشت حرص خوردن و عصبی شدن عامل مهم پوکی استخوان است.

نکته:

• جالب توجه است که بدانیم، بر عکس باور عوام و بخش اعظمی از پزشکان، شیر باعث ایجاد و نه بهبود بیماری پوکی استخوان می گردد. شیر با تولید محیط اسیدی در خون (به علت میزان پروتئین بالای شیر) آن را از حالت قلیایی طبیعی خود خارج می کند. بدن، برای ترمیم و تصحیح این وضعیت غیر طبیعی که می تواند در صورت ادامه بسیار خطرناک باشد و کار ارگان ها و سلول ها را مختل کند؛ دست به دامن استخوان ها و دندان ها می گردد تا کلسیم آنها را برای قلیایی کردن خون آزاد کند. کلسیم، بهترین و سریع ترین عامل قلیایی کردن خون می باشد. کلسیم آزاد شده از استخوان ها سپس توسط کلیه ها دفع می گردد، در نتیجه مصرف شیر باعت پوکی استخوان ها و ضعف دندان ها می گردد. بیماری های عفونی دهان و دندان و پوسیدگی ها نیز که از جمله در اثر رشد باکتری ها صورت می گیرد، با اختلال سیستم ایمنی بدن در اثر مصرف شیر (چنان که در بالا توضیح داده شد) ارتباط بلاواسطه و مستقیم دارند. شما برای داشتن بدنی سالم و دندان هایی محکم و سالم، از مصرف شیرهای صنعتی و پروتئین های حیوانی در حد ممکن یا به طور کامل، اجتناب کنید و سبزیجات و میوه ها را بخش عمده تغذیه خود قرار دهید. توجه داشته باشید از شیر چیزی جز نام نمانده است.
• علت اصلی مشکلات و عوارض ناشی از مصرف محصولات سفید کننده پوست، وجود (کلوبتازول) است که در برخی کشورها، استفاده از آن ممنوع شده است. از عوارض این ماده، می توان به چاقی، کم کاری غده فوق کلیوی، تیرگی پوست در بلند مدت، پوکی استخوان و … اشاره کرد، در واقع استفاده از محصولات روشن کننده در میان مصرف کنندگان، به نوعی اعتیاد تبدیل شده است.
• اگر روغن را اصلاح کنید پوکی استخوان نمی گیرید.
• غذاهای سرد پوکی استخوان می آورد، می توان کلسیم لبنیات را از انجیر و بادام درختی که گرم هستند تأمین کرد.
• عموماً گرم مزاج ها دچار پوکی استخوان نمی شوند مگر در سن پیری که آن موقع بدن سرد شده است، پس حتماً در تعیین دقیق مزاج بدن باید دقت نمود.
• باید توجه داشته باشید که پوست تخم مرغ خوب شسته شود.
• اگر شیر مرغوب پیدا نکردید بهتر است از خود سنجد در طول روز استفاده کنید، سنجد را به اندازه مصرف هفتگی پودر کرده و روزی سه قاشق بدون آب میل کنید.
• ماست به دلیل تولید خلط بلغم ترش در سنین بالای ۴۰ سال یا در افراد سرد مزاج، محیط بدن را اسیدی و باعث تخریب و فرسایش استخوان ها می‌شود و پوکی استخوان را تشدید می‌کند. البته در افراد گرم ‌مزاج و در سنین پایین مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه باعث تسکین حرارت کبد نیز می‌شود. حتی در درمان خارش و سوزش بدن و برخی ریزش موها موثر است.
• کشک، پنیر، ماست و دوغ در افراد سرد مزاج، موجب تشدید، پوکی استخوان و دردهای مفصلی‌ است.
• روابط زناشویی موفق باعث عملکرد خوب هورمونهای بدن می شود هورمون هایی مانند تیروئید و پاراتیروئید که استحکام استخوانها را زیاد می کنند. هم چنین مسائل دیگری که مطرح شد این بود که روابط جنسی موفق باعث تقویت سلولهای بدن نیز می شود؛ یکی از این گروه سلولها، سلولهای کلیه هستند که ماده ای ترشج می کنند به نام «اریتروپویتین» که مسئول تحریک سلولهای مادر مغز استخوان و ساخت گلبولهای قرمر و افزایش تراکم استخوان می باشد(بعضی مردها می گویند تا به حال ما شنیده بودیم که مسائل جنسی باعث ضعف بدن و استخوان ها می گردد در حالی که این موضوع کاملا اشتباه است؛ یعنی اگر در این زمینه رعایت اعتدال صورت گیرد به طور مثال: هفته ای ۲ تا ۳ بار، می توان به جرأت گفت که انسان نه تنها دچار پوکی استخوان نخواهد شد بلکه استخوان ها قوی تر نیز خواهند شد؛ البته در کنار رعایت مسائل تغذیه).