پوسیدگی دندان: عبارت است از پوسیدگی دندان به سایش و تحلیل مینای دندان گفته می شود. مینا سطحی و سفت و سخت ترین لایه دندان است که رنگ سفیدی نیز دارد. زمانی که به بهداشت دهان و دندان خود رسیدگی نکنید کلونی ها و تجمعات بیشمار باکتری های داخل دهان با مصرف مواد غذایی که شما می خورید باعث تشکیل پلاک روی سطح دندان ها می شوند. پلاک اگر به موقع با مسواک زدن و استفاده از نخ دندان از بین نرود سفت و سخت شده و تبدیل به ساختار بدتری به نام تارتار می شود. پلاک و تارتار به مرور زمان باعث از بین رفتن و تحلیل مینای دندان شما می شوند. اگر مینا از بین برود ممکن است حفرات و سوراخ هایی داخل دندان شما شکل بگیرید. ماه ها تا سال ها طول می کشد تا این حفرات ایجاد شوند. اگر به موقع به تشخیص پوسیدگی و حفره دندان اقدام نشود احتمال از دست رفتن دندان و مشکلات شدیدی مثل بیماری لثه و عفونت استخوان بالا می رود. شما باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا این مشکل خیلی زود تشخیص داده شده و اقدامات ترمیمی یا درمانی روی آن صورت بگیرید.

علائم:

نشانه های حفره های دندانی بسته به محل و گستردگی آن ها متفاوت می باشد. زمانی که حفره ای در دندان شروع به شکل گیری می کند، در مرحله اول ممکن است هیچ نشانه ای نداشته باشد و زمانی که مدت بیشتری از پوسیدگی می گذرد، می تواند علائم عنوان شده در زیر را داشته باشد:

1. بوی بد دهان
2. حساسیت دندان
3. درد هنگام جویدن
4. محل های شایع پوسیدگی
5. حفره های قابل رویت در دندان
6. لکه های قهوه ای، سیاه یا سفید روی دندان
7. گیر کردن غذا بین دندان و پاره شدن نخ دندان
8. دندان درد، درد ناگهانی و حالتی شبیه تیر کشیدن دندان
9. درد گرفتن دندان در صورت فشار دادن دندان ها روی هم
10. درد خفیف تا شدید هنگام خوردن یا نوشیدن مواد غذایی شیرین، داغ یا سرد.

علت:

• کمبود کلسیم
• استفاده از خمیر دندان
• مصرف مشروبات الکلی
• مصرف دخانیات و مصرف مواد مخدر
• خوردن همزمان، خوراکی های یخ کرده با خوراکی های داغ
• داشتن یبوست مزاج و استفاده نکردن از مایعات (ترجیحاً آب).
• عدم رعایت نظافت و بهداشت فردی و بی توجهی به سلامت.
• استفاده از غذاهای بی محتوا و مضر مانند انواع شیرینی جات مصنوعی، شکلات ها و قند و شکر سفید.
• استفاده از فرآورده های حیوانی به مقدار زیاد و غذاهای چرب و سرخ کردنی که سیستم ایمنی را تضعیف می کند.
• مسواک زدن در دستشویی: چون بخارات دستشویی به مسواک میچسبد و عامل بیماری های گوناگون از جمله خرابی دندان می شود.
• مسواک نزدن به اندازه کافی: اگر دندان خود را سریعاً بعد از نوشیدنی و غذا تمیز نکنید، پلاک ها به سرعت روی دندان شما تشکیل می شود.
• غذا و نوشیدنی های خاص: موادی مثل بستنی، شیر، عسل، شکر، نوشابه، میوه های خشک، کیک، کلوچه شکلات های سفت و چیپس می تواند پوسیدگی دندان را جلو بیاندازد.
• محل دندان: پوسیدگی اغلب در دندان های عقبی بیشتر است، چرا که این دندان ها ریشه های ضخیم تری دارند و اجزای بیشتری از مواد غذایی را به خود جذب می کنند و در نتیجه آن ها سخت تر و راحت تر می پوسند.
• خشکی دهان: خشکی دهان به دلیل کمبود بزاق می باشد که همین بزاق از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. مواد موجود در بزاق حاوی اسیدهای مبارزه کننده با باکتری های دهانی هستند و داروهای خاص نیز می تواند این بزاق را کاهش دهد.
• غذا دادن به نوزاد هنگام خواب: زمانی که هنگام خواب نوزاد به او بطری پر از شیر بدهیم یا هر مایع دیگری حاوی قند یا بدون آن را بدهیم، باعث می شود که مواد تشکیل دهنده آن روی دندان او بماند و باکتری های روی دندان از آن تغذیه کنند و در نتیجه پوسیدگی دندان در او افزایش می یابد.
• در ایجاد پوسیدگی چهار عامل اصلی مانند میکروب ها، مواد قندی، مقاومت شخص و دندان و زمان نقش دارند. بدون میکروب، پوسیدگی در دندان اتفاق نمی افتد. در صورت حضور میکروب ها و نبود مواد قندی، شدت وقوع پوسیدگی زیاد نیست. در افرادی که مقاومت طبیعی نسبت به بیماری دارند، وجود میکروب ها و مواد قندی، پوسیدگی ایجاد نمی کند. میکروب ها و مواد قندی و کمبود مقاومت شخص و دندان نیز به تدریج سبب خرابی دندان می شود.
• تنقلات: میان وعده ها معمولاً شامل نوشیدنی های قند دار و تنقلات مضر می باشد که باکتری ها را به جان دندان می اندازد. میکروب های موجود در پلاک میکروبی از قند موجود در غذاها استفاده کرده و آن را به اسید تبدیل می کنند. این اسید مینای دندان را حل کرده و پوسیدگی آغاز می شود. هرچه مواد قندی بیشتر و در دفعات زیادتر مصرف کنیم و مواد قندی چسبنده تر و از نوع قند ساکاروز (قند معمولی) باشند، پوسیدگی بیشتر ایجاد می شود.
• درست کار نکردن دستگاه گوارش: یکی از علت های پوسیدگی دندان، درست کار نکردن دستگاه گوارش است. کسانی که بخار معده دارند دندان های خراب تری دارد و یکی از نشانه های بخار معده این است که معمولاً دندان هایشان زرد است (بخار معده به دندان ها می زند).

پیشیگیری:

1. صمغ درخت توت را در دهان بجوید.
2. با جوشانده مخلوط تخم تره، موم و قطران به آن بخور دهید.
3. صمغ درخت گردو را به صورت مرحم در حفره دندان قرار دهید.
4. برگ درخت توت را بجوشانید و آب آن را در دهان گرفته و مزمزه کنید.
5. یک حبه قند را در داخل یک قاشق فلزی گذاشته و قاشق را روی آتش گرفته تا قند آب شود بعد کمی فلفل سیاه ساییده شده را با آن مخلوط و تا گرم است در حفره دندان قرار دهید.
6. مصطکی، سماق، گلنار فارسی، فوفل، بلوط، عود هندی و مازو را به نسبت مساوی مخلوط و به اندازه همه آنها نمک اضافه کرده سپس بسیار نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب پس از مسواک کردن دندان ها و لثه ها، به وسیله انگشت تر کرده آن را بر لثه و دندان ها مالش دهید و مدتی هم در دهان نگهدارید و بعد بیرون کنید.
7. برای پیشگیری از پوسیدگی یا به قول عوام کرم خوردگی دندان ها از خوراکی های کلسیم دار بیشتر استفاده کنید، خوردن سیب درختی، توت فرنگی، کلم، برگ تربچه، انجیر، فندق، بادام، لوبیا، پرتقال یا آب پرتقال، مغز استخوان، جگر سیاه، شش گوسفند، کت کتی یا خرخری که به شش گوسفند متصل است مفید می باشند. ضمناً بهتر است از خوردن ترشی جات، خرما، آب نبات و شکلات بپرهیزید. هم چنین می توانید در هفته دو، سه مرتبه با آب لیمو مسواک کنید.

تشخیص:

1. عکس رادیولوژی
2. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• درمان پوسیده شدن دندان بسته به مرحله بیماری دارد. معمولاً می‌توان وجود پوسیدگی در دندان‌ها را در مراحل اولیه متوقف یا حتی درمان کرد. در صورتی‌که میزان پوسیدگی خفیف باشد، معمولاً با استفاده از فلوراید و یک سری اقدامات پیشگیرانه می‌توان آن را درمان کرد. برای تشخیص پوسیدگی در همین مراحل اولیه معمولاً دندان ‌پزشک از معاینه ساده یا اشعه ایکس استفاده می‌کند.
• درمان پوسیدگی دندان با سیلانت: یکی از روش‌های تخصصی درمان پوسیدگی دندان‌ها در مطب دندان‌پزشکی، استفاده از یک‌لایه مخصوص سیلانت (شیار پوش) روی سطح دندان‌های سالم پشتی است تا مانع رسیدن پوسیدگی به سایر دندان‌ها شود. روی دندان‌های پوسیده نیز با یک ژل فلوراید پوشانده می‌شود تا با این کار مینای دندان تقویت شده و به محافظت از دندان‌ها کمک کند.
• پر کردن دندان: پرکردن نیز یکی از درمان‌هایی است که برای رفع خرابی دندان، خصوصاً در مراحل پیشرفته و شدیدتر به ‌منظور بازیابی ساختار دندان‌ها در نظر گرفته می‌شود. در این درمان پوسیدگی برداشته شده و سوراخ‌ها با موادی مخصوص پر شده یا پوشانده می‌شوند.
• درمان ریشه: درمان ریشه نیز در برخی مواقع برای رفع پوسیدگی و درمان مشکلات به وجود آمده نیاز است. خصوصاً زمانی که پوسیدگی به مرکز دندان که خون و اعصاب در آن قرار دارد گسترش‌ یافته باشد، درمان ریشه نیز احتیاج خواهد بود.
• حذف کامل یا بخشی زیادی از دندان: در نهایت نیز برای درمان ممکن است دندانپزشک تمام یا بخشی از دندان پوسیده شده آسیب‌دیده را بردارد. این کار در مواقعی انجام می‌شود که دندان کاملاً آسیب ‌دیده باشد و قابل ترمیم نباشد. در نتیجه این کار می‌توان گزینه‌های پروتز، بریج دندانی یا ایمپلنت را در نظر گرفت. در خصوص خرابی دندان‌های جلو، استفاده از روکش‌های دندانی برای بازیابی ظاهر زیبای دندان‌ها به‌ عنوان بخشی از روند درمان ضرورت زیادی دارد.

درمان طب سنتی:

• نداشتن یبوست مزاج و داشتن گوارش سالم و منظم.
• نمک: شب ها برای مسواک کردن از نمک به مقدار یک قاشق چایخوری استفاده کنید.
• عسل + نمک: شب ها برای مسواک کردن از خمیر دندان عسل و نمک به مقدار 5 به 2 استفاده کنید.
• زنیان: زنیان برای درمان درد دندان بسیار مفید است، غرغره کردن دهان با دمنوش زنیان موجب بهبود سلامت دهان و دندان می‌شود، تیمول موجود در زنیان ضد باکتری است و خطر پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهد.
• سیر + نمک: یک بوته سیر را له کنید و آن را با یک سر انگشت نمک مخلوط کنید. این مخلوط را روی ناحیه آسیب دیده دندان‌های خود قرار دهید و شاهد کاهش درد دندان‌هایتان در مدت زمانی کوتاه باشید. این کار را به طور منظم انجام دهید تا پس از مدتی کوتاه پوسیدگی‌های دندان‌هایتان کاهش یابد.
• آب + نمک: در میان درمان‌های طبیعی برای پوسیدگی دندان‌ها، غرغره کردن آب ‌نمک یکی از راه‌های ساده و آسان است. غرغره کردن آب‌ نمک با باکتری‌های حاضر در دهان‌تان مبارزه کرده و هم‌چنین به کاهش حساسیت دندان‌های شما کمک می‌کند. مقداری آب را گرم کرده و یک قاشق چای‌خوری نمک در آب حل کنید. روزی سه مرتبه و هر بار به مدت ۱۰ دقیقه محلول آب‌نمک را غرغره کنید تا به زودی علاوه بر کاهش درد، شاهد کاهش پوسیدگی دندان‌های خود نیز باشید.
• روغن کنجد: یکی دیگر از درمان‌های خاص پوسیدگی دندان با نام غِرغِره کردن روغن شناخته می‌شود. یکی از راه‌های رهایی از پوسیدگی دردآور دندان‌ها، غرغره کردن روغن کنجد به مدت ۲۰ دقیقه و شستن دهان با این روغن است. مواظب باشید تا روغن را قورت ندهید. غرغره کردن روغن کنجد علاوه بر کمک به کاهش پوسیدگی‌ها، به سفید شدن و تمیز شدن طبیعی دندان‌ها نیز کمک می‌کند. پس از غرغره کردن روغن کنجد برای زدودن طعم روغن از دهان، با نمک دندان‌هایتان مسواک بزنید.
• میخک: اولین درمان برای پوسیدگی دندان‌ها یک گیاه بسیار مفید است که در بیشتر آشپزخانه‌ها یافت می‌شود. این گیاه علاوه بر این که با بی حس کردن ناحیه مورد نظر در دهان‌تان درد را از شما دور می‌کند، بلکه به دلیل خواص ضدباکتریایی خود به رهایی از شر پوسیدگی‌های دندان نیز منجر می‌شود. مواد مورد نیاز: سه قطره روغن میخک، نصف قاشق چای‌خوری عسل طبیعی، دو یا سه قطره روغن کنجد. طرز استفاده: مخلوط تهیه شده را روی تکه‌ای پنبه مالیده و روی ناحیه آسیب دیده دندانتان فشار دهید. این کار را چند بار تکرار کنید. پس از چند روز ناحیه مورد نظر التیام خواهد یافت.

ترمیم مینای دندان:

• برای ترمیم مینای دندان ابتدا بایستی اصلاح خون صورت گیرد تا غلبه خلط ناسالم از خون برطرف شود. (با تغذیه و ورزش) و در موضع، می‌توان با مالیدن روغن بادام شیرین به دندان‌ها و همچنین پرهیز از خوردن مواد چسبنده از قبیل انجیر، شیرینی‌جات صنعتی، مسقطی و…

داروها:

• پرسیکا

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، غذاهای گرم و سرد همزمان با هم و مصرف لبنیات کارخانه ای پرهیز کنید.

نکته:    

• جالب توجه است که بدانیم، بر عکس باور عوام و بخش اعظمی از پزشکان، شیر باعث ایجاد و نه بهبود بیماری پوکی استخوان می گردد. شیر با تولید محیط اسیدی در خون (به علت میزان پروتئین بالای شیر) آن را از حالت قلیایی طبیعی خود خارج می کند. بدن، برای ترمیم و تصحیح این وضعیت غیر طبیعی که می تواند در صورت ادامه بسیار خطرناک باشد و کار ارگان ها و سلول ها را مختل کند؛ دست به دامن استخوان ها و دندان ها می گردد تا کلسیم آنها را برای قلیایی کردن خون آزاد کند. کلسیم، بهترین و سریع ترین عامل قلیایی کردن خون می باشد. کلسیم آزاد شده از استخوان ها سپس توسط کلیه ها دفع می گردد، در نتیجه مصرف شیر باعت پوکی استخوان ها و ضعف دندان ها می گردد. بیماری های عفونی دهان و دندان و پوسیدگی ها نیز که از جمله در اثر رشد باکتری ها صورت می گیرد، با اختلال سیستم ایمنی بدن در اثر مصرف شیر (چنان که در بالا توضیح داده شد) ارتباط بلاواسطه و مستقیم دارند. شما برای داشتن بدنی سالم و دندان هایی محکم و سالم، از مصرف شیرهای صنعتی و پروتئین های حیوانی در حد ممکن یا به طور کامل، اجتناب کنید و سبزیجات و میوه ها را بخش عمده تغذیه خود قرار دهید. توجه داشته باشید از شیر چیزی جز نام نمانده است.
• زمان و سرعت ایجاد پوسیدگی: پوسیدگی دندان در یک روز ایجاد نمی شود، بلکه برای حل شدن مینا و از بین رفتن بافت نرم مینا زمان زیادی لازم است. 2 تا 5 دقیقه بعد از خوردن غذا و رسیدن مواد قندی به میکروب های پلاک زمان لازم است تا اسید ایجاد شود. در طی مدت 10 دقیقه میزان اسید به بالاترین مقدار رسیده و سپس 20 تا 60 دقیقه همانگونه باقی می ماند و سپس رفته رفته به حال عادی برمی گردد. محیط پلاک میکروبی با هر بار غذا خوردن، اسیدی می شود و تا زمانی که این محیط اسیدی به حالت عادی باز گردد، با خوردن مجدد، محیط دهان دوباره اسیدی می شود، اینگونه دندان ها دچار پوسیدگی می شود.