پروکتیت (التهاب راست روده و بافت های اطراف مقعد): عبارت است از به التهاب پوشش مخاطی راست روده یا رکتوم گفته می شود که ممکن است با درد، ترشحات و سایر علائم غیر طبیعی همراه باشد. به عبارت دیگر پروکتیت نوعی التهاب است که پوشش رکتوم را تحت تاثیر قرار می دهد، رکتوم یک لوله عضلانی در پایین ترین قسمت روده بزرگ است که مواد زائد درست قبل از خروج از مقعد، از روده بزرگ به این بخش منتقل می شوند، پروکتیت ممکن است حاد باشد، به این معنی که فرد برای مدت کوتاه و به دلیل یک علت خاص دچار علائم آن می شود. همچنین می تواند مزمن باشد که در این صورت فرد علائم را برای مدت طولانی تری تجربه خواهد کرد. نوع و شدت علائم این عارضه اغلب به علت اصلی التهاب بستگی دارد، اما در هر حال برای جلوگیری از عوارض نیاز به درمان دارد. افرادی که به پروکتیت مشکوک هستند یا متوجه علائم غیر عادی در خود شده اند باید برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنند. نوع درمان پروکتیت نیز با توجه به علت بروز آن تعیین می شود.

علائم:

1. علائم پروکتیت بسته به علت اصلی آن ممکن است کمی متفاوت باشد. شایع ترین علامت این بیماری تنسموس یا احساس نیاز به مدفوع کردن است که معمولاً ناراحت کننده بوده و حتی بعد از اجابت مزاج نیز ادامه دارد. علائم دیگر عبارتند از:
2. یبوست
3. ترشح یا مخاط مقعدی
4. درد هنگام اجابت مزاج
5. مدفوع شل و آبکی یا اسهال
6. غدد لنفاوی متورم در کشاله ران
7. درد در راست روده، شکم یا مقعد
8. وجود خون در مدفوع یا خونریزی از مقعد

علت:

• آسیب های ناشی از رابطه جنسی مقعدی
• عفونت های ویروسی مانند تبخال تناسلی
• عفونت های مقاربتی مانند سوزاک، کلامیدیا و سفلیس
• عوارض ناشی از پرتو درمانی برای سرطان در ناحیه لگن
• بیماری التهابی روده که شامل کولیت زخمی و بیماری کرون است
• سایر عفونت ها مانند سالمونلا یا عفونت های باکتریایی که بعد از درمان با آنتی بیوتیک ها رخ می دهند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. بیماری های التهابی روده: ابتلا به بیماری التهابی روده (بیماری کرون یا کولیت اولسروز) خطر ابتلا به پروکتیت را افزایش می دهد.
2. پرتو درمانی برای سرطان: پرتودرمانی راست روده و اطراف آن (مانند سرطان رکتوم، تخمدان یا پروستات) خطر ابتلا به پروکتیت را افزایش می دهد.
3. رابطه جنسی ناامن: رابطه جنسی به خصوص رابطه مقعدی بدون رعایت بهداشت (بدون استفاده از کاندوم) می تواند خطر ابتلا به عفونت مقاربتی (STI) را افزایش دهند و به این ترتیب خطر ابتلا به پروکتیت نیز افزایش می یابد. خطر ابتلا به عفونت مقاربتی (STI) در افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند و از کاندوم استفاده نمی کنند، بیشتر است.

پیشگیری:

• برای کاهش خطر ابتلا به پروکتیت، اقدامات لازم را برای محافظت از خود در برابر عفونت های مقاربتی (STIs) انجام دهید. مطمئن ترین راه برای جلوگیری از بیماری های مقاربتی، پرهیز از رابطه جنسی، به ویژه رابطه مقعدی است. با رعایت موارد زیر می توانید خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید:
• محدود کردن تعداد شرکای جنسی
• استفاده از کاندوم لاتکس در حین رابطه جنسی
• عدم رابطه جنسی با افرادی که زخم یا ترشحات غیرعادی در ناحیه تناسلی دارند.
• در صورت تشخیص عفونت مقاربتی، رابطه جنسی را تا بعد از اتمام درمان متوقف کنید.

عواقب مورد انتظار:

• سرانجام پروکتیت بستگی به درمان علت زمینه های آن دارد، علت عفونی معمولاً با درمان آنتی بیوتیکی قابل علاج است، در سایر موارد علائم با درمان قابل تسکین یا کنترل هستند.

عوارض احتمالی:

1. شقاق:التهاب مزمن در راست روده می تواند منجر به ایجاد زخم (ترک) در پوشش داخلی راست روده شود.
2. کم خونی: خونریزی مزمن از راست روده می تواند باعث کم خونی شود. با کم خونی، بدن گلبول قرمز کافی برای حمل اکسیژن را ندارد، بنابراین بیمار دچار احساس خستگی، سرگیجه، تنگی نفس، سردرد، رنگ پریدگی پوست و تحریک پذیری شود.
3. فیستول: گاهی اوقات عفونت شدید این بیماری گسترش می یابد و در نتیجه آن مسیری غیر طبیعی بین راست روده و دیگر اعضای بدن ایجاد می شود، که فیستول نام دارد. فیستول می تواند مابین راست روده و پوست اطراف مقعد و سایر اندام ها مثل راست روده و مثانه یا حتی واژن ایجاد شود.

تشخیص:

1. پزشک برای تشخیص پروکتیت سوالاتی درباره علائم فرد از جمله مدت زمانی که آن ها را تجربه کرده و همچنین سابقه پزشکی و فعالیت های جنسی او می پرسد. همچنین ممکن است برای بررسی علائم التهاب، راست روده را معاینه کند.
2. آزمایش مدفوع: آزمایش مدفوع برای تعیین عفونت باکتریایی انجام می شود.
3. آزمایش خون: این آزمایش به منظور تشخیص خونریزی و عفونت انجام می شود.
4. کولونوسکوپی:این آزمایش به پزشک اجازه می دهد تا کل روده را با استفاده از یک لوله نازک، منعطف و مجهز به نور و دوربین مشاهده کند. پزشک شما همچنین می تواند در این آزمایش بیوپسی انجام دهد.
5. سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: در این آزمایش لوله ای انعطاف پذیر مجهز به نور و دوربین وارد مقعد می شود. تا راست روده از نظر عفونت و التهاب بررسی نماید. در حین عمل، پزشک می تواند نمونه های کوچکی از بافت (بیوپسی) را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی بگیرد.

درمان طب نوین:

• درمان پروکتیت یا التهاب راست روده بستگی به علت زمینه ای التهاب دارد.
• درمان پروکتیت ناشی از عفونت: پزشک شما ممکن است داروهایی را برای درمان عفونت توصیه کند. گزینه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد: آنتی بیوتیک ها: در مورد پروکتیت ناشی از عفونت های باکتریایی، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک هایی مانند داکسی سایکلین را توصیه کند. داروهای ضد ویروسی: برای پروکتیت ناشی از عفونت های ویروسی، مانند تبخال، پزشک ممکن است داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر تجویز کند.
• درمان پروکتیت ناشی از پرتودرمانی: موارد خفیف پروکتیت پرتویی ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. در موارد دیگر، پروکتیت پرتویی می تواند باعث درد شدید و خونریزی شود که نیاز به درمان دارد. پزشک شما ممکن است درمان های زیر را توصیه کند. مصرف دارو: دارو به صورت قرص یا شیاف تجویز می شود. این دارو ها عبارتند از سوکرالفات (کارافات)، مسالامین، سولفاسالازین (آزولفیدین) و مترونیدازول و می توانند به کنترل التهاب و کاهش خونریزی کمک کنند. نرم کننده مدفوع: این دسته از داروها می توانند به باز شدن انسداد در روده کمک کنند. درمان برای از بین بردن بافت آسیب دیده: این تکنیک ها با تخریب بافت غیرطبیعی (تخلیه) که دچار خونریزی شده علائم پروکتیت را بهبود می بخشد. روش های فرسایش مورد استفاده برای درمان پروکتیت شامل انعقاد پلاسمای آرگون  (APC)، سرمازدگی، الکتروکواگولاسیون و سایر روش های درمانی است.
• درمان پروکتیت ناشی از بیماری التهابی روده: درمان پروکتیت مربوط به بیماری کرون یا کولیت اولسروز با هدف کاهش التهاب در راست روده است. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد: داروهایی برای کنترل التهاب راست روده: پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی را از طریق خوراکی یا شیاف یا تنقیه تجویز کند، این دارو ها عبارتند از مسالامین یا کورتیکو استروئیدها مانند پردنیزولون (رایوس) یا بودزوناید، هیدروکورتیزون، التهاب در افراد مبتلا به بیماری کرون اغلب مستلزم درمان با دارویی است که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند، مانند آزاتیوپرین عمل جراحي: اگر درمان دارویی علائم و نشانه های شما را تسکین ندهد، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن قسمت آسیب دیده دستگاه گوارش توصیه کند.

درمان طب سنتی:

• بره موم عسل طبیعی بخورند.
• از غذاهای تیز و تند پرهیز کنید.
• سیراب و شیردان تازه میل کنید.
• بعد از هر وعده غذایی عسل میل کنید.
• از روغن شتر مرغ به صورت شیاف استفاده کنید.
• هر شب قبل از خواب یک لیوان سرکه انگبین بخورید.
• سیاهدانه و عسل هر 8 ساعت یک قاشق مرباخوری بخورید.
• سیب زمینی خام را هر شب رنده کرده با عسل شیرین کنید و میل کنید.
• ترکیب عرق نعناع + گلاب + بارهنگ یک قاشق غذاخوری ده دقیقه حررات دهید با شعله ملایم سپس با عسل شیرین کنید و جرعه جرعه میل کنید.

داروها:

• آدالیمومب
• اسیکلوویر در موارد عفونت هرپس سیمپلکس
• شیافت ها یا محلول های مقعدی استروئیدی برای کاهش التهاب ناشی از سایر علل
• شما می­توانید از بی­حس کننده­های موضعی بدون نسخه برای تسکین ناراحتی مقعد استفاده کنید.
• آنتی بیوتیک برای عفونت های مقاربتی، در موارد سوزاک داروهای تزریقی داخل عضلانی ممکن است نیاز باشد.

فعالیت:

• از انجام فعالیت بدنی شدید پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• مصرف غذاهای پر فیبر
• به اندازه نیاز از مایعات استفاده کنید
• عدم مصرف غذاهایی که به آنها حساسیت دارید.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک گل کلم، بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک کشمشی، خوراک مطبل، آش خرفه ۱، آش عدس ۱، آش اسفناج ۲، مرصع پلو، سبزی پلو، ماش پلو، عدس پلو ساده، عدس پلو با کدو حلوایی، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، خورش به و آلو، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش قارچ و آلو، خورش کلم بروکلی با قارچ، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، دلمه کدو خورشتی، خامه سویا.
• خوردنی های مضر: سس معطر، سس مخصوص ۲.

نکته:

• روده بزرگ: روده بزرگ انسان را می توان به طناب بلندی تشبیه کرد که از قسمت هایی کوتاه و به شکل مقطع (به شکل سوسیس) تشکیل شده است. روده ها در انتهای قسمت های سوسیس مانند، به هم می پیوندند. روده دارای بندهایی از عضله است که این بندها قابلیت انقباض و انبساط دارند، در واقع این بندهای عضلانی مانند دریچه ای در انتهای هر قسمت قرار گرفته اند که همزمان با هم باز و بسته می شوند و مدفوع به سمت جلو رانده می شود. یعنی چنانچه قسمتی باز شود، قسمتی دیگر بسته می شود و ماهیچه ها منقبض و مدفوع به جلو رانده می شود. روده ها مانند یک تسمه نقاله، مدفوع نیمه مایع را به شدت به جلو می رانند. اگر همه عوامل درست عمل کنند مدفوع به سرعت از کولون خارج می شود و عمل دفع به راحتی انجام می گیرد. موفقیت در این نقل و انتقال به سه عامل بستگی دارد: ۱) قطر روده تا حد امکان عریض شود. هر قدر روده گشادتر شود مدفوع سریع تر جریان می یابد (حفظ قطر طبیعی کولون). ۲) حفظ حالت سیال و پرآب بودن مدفوع (محتویات روده، مایع یا حداقل نیمه مایع باشد) تا جذب آب از جدار کولون موجب سخت و خشک شدن آن نشود. و ۳) تخلیه مدفوع بلافاصله پس از احساس آمادگی برای دفع، تا از خشک شدن و سفت شدن آن جلوگیری شود. اگر همه عوامل درست و به موقع عمل نکند نتیجه ای متفاوت حاصل می شود. یعنی اگر پس از هضم غذا محتویات روده متراکم شود و شکم کار نکند (پس مانده های گوارش به آهستگی و تنبلی از کولون عبور کند) به مرور زمان کولون ضعیف تر شده و قطر آن کمتر می شود، در نتیجه مدت زمان حمل و نقل مدفوع طولانی می شود. طبیعی است حجمی که از یک لوله ۱۰ سانتیمتری به راحتی عبور کند، از یک لوله ۳ سانتیمتری به سختی عبور خواهد کرد. همچنان که مدت زمان توقف پس مانده گوارش در کولون بیشتر می شود، آب بیشتری نیز از آن جذب دیوار کولون شده و محتویات مدفوع سفت تر و سخت تر می شوند. این عوامل باعث می شود تا فشار زیادی بر روده وارد گردد، در این موقع مشكل اساسی شروع می شود. ابتدا دیواره روده که خیلی محکم هم نیست در نازک ترین قسمت خود به صورت تاول هایی به شکل بادکنک پلاستیکی نازک در می آید و برآمدگی پیدا می کند و قابلیت انعطاف خود را از دست می دهد و دیگر به حالت اولیه خود باز نمی گردد. در نتیجه شخص به جای رودهای با دیواره صاف و عریض، دارای روده باریکی می شود که در طول آن کیسه و برآمدگی زیادی قرار گرفته است و بدین جهت شخص دچار مشکلات گوناگون خواهد شد.