پرولاپس رکتوم (بیرون زدگی مقعد): عبارت است از پرولاپس رکتوم به خروج قسمت انتهایی روده یا همان رکتوم از مقعد گفته می شود. این ضایعه به علت تضعیف عضلات کف لگن ایجاد می شود. بیرون زدگی مقعد علاوه بر نازیبایی علائم دیگری را نیز به همراه دارد و زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر خویش قرار می‌دهد. به همین دلیل درمان بیرون زدگی مقعدی برای بیماران مبتلا به این عارضه از اهمیت بالایی برخوردار است. افتادگی یا پرولاپس می تواند شامل خروج مخاط از مقعد (فرم ناکامل این عارضه) و یا بیرون زدگی کامل دیواره روده (فرم کامل) از آن باشد. هر عملی که شدت فشار داخل شکمی را افزایش دهد، می تواند عاملی برای بروز پرولاپس رکتوم باشد. پرولاپس به ندرت به یک مشکل جدی پزشکی مبدل می گردد، اما این مشکل برای اغلب بیماران شرم آور بوده و زندگی آنها را تحت تأثیر قرار می دهد. البته گاهی بیرون زدگی بیماری بواسیر یا هموروئید با بیرون زدگی مقعدی اشتباه گرفته می شود.

انواع پرولاپس رکتوم:

بیرون زدگی مقعد یا پرولاپس رکتوم با توجه به شدت آن درجه بندی می شود:

1. پرولاپس داخلی: در این نوع بیرون زدگی، راست روده دچار پرولاپس شده، اما شدت آن به قدری نیست که از مقعد بیرون برند. به این نوع بیرون زدگی پرولاپس ناقص هم گفته می‌شود.
2. بیرون زدگی مخاط: در این نوع پرولاپس پوشش داخلی رکتوم از طریق مقعد بیرون زده است.
3. پرولاپس خارجی: در این نوع پرولاپس، انتهای راست روده بطور کامل از مقعد بیرون می زند.

علائم:

1. مهمترین نشانه پرولاپس رکتوم خروج قسمتی از روده از ناحیه مقعد است که معمولاً هنگام اجابت مزاج روی داده و در مراحل ابتدایی با فشار دست به داخل باز می گردد، اما با گذر زمان ممکن است احساس کنید، چیزی از بدن شما خارج شده است. از سایر نشانه های ابتلا به بیرون زدگی مقعدی می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
2. درد و خارش مقعد
3. از دست دادن کنترل دفع
4. خونریزی از راست روده و مقعد
5. مشاهده خونریزی یا مخاط خونی
6. مشاهده توده قرمز در خارج از مقعد

علت:

• گاهی در اثر بلند کردن بار سنگین، پرش، زور زدن، هل دادن اتومبیل و امثال آن، فریاد زدن، سر پا نشستن زیاد، وجود یبوست و خشکی مزاج، در اثر اسهال های شدید، فشار دارو و هم چنین مواردی از این قبیل ممکن است (مقعد، نشست، پتوز، رکتوم) بیرون بیاید. به عبارت دیگر هر عملی که فشار وارده به مقعد و عضلات آن را افزایش دهد، می تواند عاملی برای بروز پرولاپس یا بیرون زدگی باشد. از عوامل تأثیرگذار می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
• آسیب به ناحیه مقعد
• کم کاری تیروئید مادرزادی
• هموروئید یا بواسیر بیرون زده
• عفونت های انگلی مثل کرمک
• یبوست یا اسهال مزمن و مداوم
• رژیم غذایی فاقد پروتئین و فیبر
• هیسترکتومی (عمل برداشت رحم)
• وارد کردن فشار به مقعد هنگام دفع
• آسیب به ستون فقرات(در موارد نادر)
• تضعیف عضلات کف لگن بر اثر عوامل مختلف
• زایمان های مکرر از نوع واژینال و بزرگ بودن جنین
• افزایش سن با تضعیف عضلات رکتوم در ارتباط است.
• اختلالات نورولوژیک (اختلال در عملکرد مغز، نخاع و سلول های عصبی)
• سندروم سیستیک فیبروز (نوعی اختلال ژنتیکی که موجب غلیظ شدن مخاط بدن از جمله مقعد می گردد.
• زنان از گروه پر خطر ابتلا به پرولاپس مقعد هستند که معمولاً دچار بیرون زدگی مقعدی در بارداری می شوند.
• همچنین افراد مسن به خصوص با مشکلی بوست دائمی و تضعیف عضلات لگن ریسک بیشتری برای ابتلا به پرولاپس دارند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. سن
2. بی تحرکی
3. روابط جنسی از مقعد
4. انجام فعالیت های شدید بدنی
5. مصرف فرآورده های کارخانه ای مانند سوسیس و کالباس و همچنین مصرف فرآورده های لبنی بدون مصلح

پیشگیری:

• به طور مرتب ورزش کنید.
• عضلات کف لگن را تقویت کنید.
• از انجام روابط جنسی مقعدی پرهیز کنید.
• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.

عوارض احتمالی:

1. تضعیف فعالیت عضلات کولون
2. انسداد:مسدود شدن مجرای خروجی مقعد از عوارض این بیماری است.
3. بی اختیاری مدفوع:در حدود 50 الی 70 درصد از مبتلایان به پرولاپس دچار بی اختیاری می شوند.
4. سندرم زخم منفرد رکتال:بیماری است که همراه با ایجاد و پیشرفت یک یا چند زخم باز یا قرمز در راست روده رخ می‌دهد.
5. یبوست:شایع ترین عارضه بیرون زدگی مقعدی، یبوست است که حدود 60% مبتلایان به پرولاپس را درگیر می نماید.

تشخیص:

1. جهت تشخیص پرولاپس، پزشک اقدام به معاینه فیزیکی می نماید تا وجود بیرون زدگی را تأیید نماید. در مواردی که پرولاپس مقعد قابل مشاهده نیست از بیمار می خواهند به حالتی قرار بگیرد که فشار داخلی شکمی را افزایش دهد. از روش های که برای تشخیص بیرون زدگی استفاده می شود، می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
2. پروکتوگرافی (رادیولوژی مقعد):بررسی رادیولوژیک برای ارزیابی کف لگن و ناحیه آنورکتال در حین دفع است.
3. مانو مترى:روش تشخیص غیر تهاجمی به منظور بررسی فشار اسفنکتر مقعد، رفلکس های عصبی روده و بررسی عضلات کف لگن
4. سونوگرافی مقعد:پروبی که در مقعد و رکتوم شما قرار می گیرد برای بررسی عضلات و بافت ها استفاده می شود.
5. کونولوسکوپی: بررسی مقعد با استفاده از لوله باریک انعطاف پذیر و متصل به یک دوربین
6. کولونوسکوپی:یک لوله بلند که با یک دوربین کوچک در انتهای آن وارد راست روده می شود، می تواند داخل روده شما را نشان دهد و به دنبال مشکلاتی باشد که ممکن است باعث افتادگی شما شود.
7. پروکتوسیگموئیدوسکوپی:این آزمایش همچنین از یک لوله بلند با دوربین در انتهای آن استفاده می کند. برای جستجوی التهاب، جای زخم یا تومور در اعماق روده ها قرار می گیرد.
8. MRI: اسکن تصویربرداری تمام اندام های ناحیه لگن شما را بررسی می‌کند.

درمان طب نوین:

• درمان بیرون زدگی یا پرولاپس مقعد معمولاً از طریق جراحی صورت می گیرد، زیرا استفاده از درمان های دارویی موثر نبوده و تنها در مواردی برای رفع یبوست ناشی از این بیماری صورت می گیرد و شامل مصرف مکمل های فیبری و ملین ها می شود.استفاده از داروهای موضعی و پماد هم برای درمان بیرون زدگی مقعدی چندان موثر نبوده و نمی تواند این عارضه را بطور کامل از بین ببرد. جراحی بیرون زدگی مقعد از راه های مختلفی صورت می گیرد که بسته به سن و سایر عوامل تعیین می شود. از روش های جراحی پرولاپس می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
• جراحی از طریق سوراخ آنال: در این روش از طریق سوراخ آنال قسمتی از سیگموئید برداشته شده و مابقی به کولون متصل می شود. این روش اغلب برای افراد مسن تر یا افرادی که توانایی انجام عمل جراحی را ندارند، صورت می پذیرد.همچنین اگر بیرون زدگی به دلیل بیماری های ناحیه مقعد مثل بواسیر بیرون زده باشد، باید درمان مربوطه با استفاده از روش های لیزر و جراحی صورت گیرد.
• جراحی شکمی ترانس ابدومینال: این روش از طریق شکم و معمولاً با استفاده از لاپاراسکوپی صورت می گیرد، در این روش رکتوم به جای اصلی خود بازگردانده شده و توسط حلقه هایی مخصوص به کف لگن ثابت می شود. در برخی موارد درمان از طریق پرینئال صورت گرفته و در طی آن لایه داخلی رکتوم حذف و لایه خارجی آن تا می شود. روش شکمی موثرتر از سایرین است و میزان عود کمی دارد.

درمان طب سنتی:

• درمان این بیماری از نگاه طب سنتی، عمل جراحی است.
• خون سیاوش، بلوط، گل ارمنی، جفت، کهربا و مازو را نرم بسایید و بر آن بپاشید یا خمیر کرده و روی آن ضماد کنید.
• مازو، سماق، اقاقیا، میوه کاج و مورد را روزی دو تا سه بار پس از نیم کوب کردن بجوشانید و در آب صاف کرده اش بنشینید.
• سماق، مورد، عدس، میوه کاج، اقاقیا، مازو، پوست انار و بلوط را بکوبید بعد بجوشانید و در آب آن بنشینید و روزی دو تا سه مرتبه تکرار کنید.
• پوست انار خشک شده، جفت، بلوط، برگ مورد، گل محمدی، شاخ گوزن، کاغذ آبی رنگ سوخته، پشم بز سوخته، جوهر لیمو و گلنارفارسی را نرم بسایید و بر نشست بپاشید یا خمیر کرده و روی آن ضماد کنید.
• کات هندی، مازو، خون سیاوشان، گلنار فارسی، جفت و گل ارمنی را به نسبت مساوی با مقدار کمی زاج سبز مخلوط کرده و نرم بسایید، هر شب کمی از آن را بپزید بعد با کمی روغن خیار ممزوج کرده و بر مقعد استعمال کنید.
• این بیماری مخصوصاً در اطفال و افراد مسن که ضعیف البنيه هستند، بیشتر اتفاق می افتد، در کودکان عموماً در اثر کم خونی، کم بینه گی و یا ارثی خواهد بود. برای درمان آن باید بلوط، مازو، ریشه اریسا، ریشه انجبار، فوفل، گلنارفارسی، صمغ عربی، مصطکی و کندر از هر کدام ۲۰ گرم را نرم بسایید و هر مرتبه کمی از آن را با آب گشنیز تازه خمیر کرده و درب مقعد ببندید و روزی دو مرتبه تکرار کنید.
• گل بابونه شیرازی، گل خطمی، گل بنفشه، تخم کتان، برگ شنبلیله، برگ پاگل پنیرک را بکوبیده بعد بپزید و در آب صاف کرده آن بنشینید و روزی دو تا سه مرتبه تکرار کنید. پس از بهبودی، برگ مورد، گلنارفارسی، بلوط و مازو را نرم بکوبید و بعد با کمی آب بپزید، سپس با کمی روغن خیار مخلوط کرده و بر محل ضماد کنید.

درمان بیرون زدگی مقعد به علت ورم:

• زاج سبز، سرمه، گلنار، اقاقیا، سفیدآب قلع و مازو را به نسبت مساوی مخلوط کرده و بسایید و بر محل بپاشید.
• روغن شبت و روغن بابونه را در ظرفی ریخته، بعد قطعه مومی در آن انداخته و کمی گرم کنید تا موم در روغن ها حل شود و روزی سه مرتبه بمالید.
• هر بار تاجریزی و سماق از هر کدام ۵ گرم، گل خطمی و عدس از هر کدام ۱۰ گرم، همه را بجوشانید و با آب آن شستشو کنید و تفاله آن را نیز بر موضع ضماد گذارید.
• اگر خروج مقعد به علت ورم باشد، باید گل بابونه، گل خطمی، گل بنفشه، برگ شلغم، برگ کلم و تخم کتان را نیم کوب کرده و بجوشانید و در آب آن بنشینید و این کار را روزی دو تا سه مرتبه تکرار کنید.
• گل شب بو، گل بنفشه و گل بابونه را روزی سه بار بجوشانید و در آب آن بنشینید و موقعی که مقعد خارج شده داخل شد، برگ مورد، بلوط، عفض، گلنار و تکمه های گل محمدی را به مقدار مساوی نیم کوب کرده و بجوشانید و با آب آن شستشو کنید. ضمناً می توانید تفاله آن را نیز بر موضع ضماد گذارید.

درمان بیرون زدگی مقعد کودکان:

• برای درمان آن باید پیه الاغ را مانند شیاف درست کرده و شبی یک عدد استعمال کنید.
• پیه الاغ، پیه بز، پیه شتر و کوهان شتر را مخلوط بکوبید و به صورت شیاف شبی یک عدد استعمال کنید.
• بلوط، مورد، زاج سبز، پوست انار خشک شده، گل محمدی و مازو را به نسبت مساوی بجوشانید و کودک را در آب آن بنشانید.
• روزی دو مرتبه، هربار مقداری مریم گلی را بجوشانید و با آب صاف کرده آن شستشو دهید و بعد تفاله آن را نیز ضماد کنید.
• جفت، هواچوبه، تخم خشخاش و مازو را نرم بسایید و با کمی روغن کوهان شتر به صورت شیاف درآورید و شبی یک عدد استعمال کنید.
• روزی سه مرتبه با محلول پرمنگنات موضع را شستشو دهید بعد او را روی یک قطعه سنگ یا آجر گرم کرده بنشانید یا روی سنگ سکو یا پله یا ایوان که آفتاب خورده و گرم شده است او را بنشانید.
• روغن زیتون، روغن کنجد و روغن نارگیل را مخلوط کرده، بعد پوست انار خشک شده را نرم بسایید و با کمی از روغن های مخلوط شده خمیر کرده و به صورت شیاف شبی یک عدد استعمال کنید.
• کودکی که به این بیماری مبتلا شده است، ضمن پرهیز از خوردن: تره، ترب، پیاز، بادنجان، لوبیا و باقلا باید از آب پرتقال، آب سیب درختی، آب هویج، آب لیمو، گلابی، موز، خرمالو، کمپوت توت، مربای هویج، مربای بالنگ، مربای به، که درمان کننده هستند، بیشتر استفاده کند.
• پوست انار شیرین خشک شده، جفت و مازو از هر کدام ۲۰۰ گرم را بجوشانید، بعد آب آن را صاف کنید و او را در آب آن بنشانید، آن قدر بنشانید تا آب سرد شود. بعد او را بیرون آورده و خشک کرده سپس با روغن کوهان شتر کمر او را چرب نمایید و همه روزه به همین ترتیب از همین دارو استفاده کنید.

درمان بیرون زدگی مقعد کودک از سردی و ضعف:

• اول با روغن قسط موضع را چرب کنید. بعد سفیدآب قلع، مورد، تخم تره، اذخرمکی، مقل و کندر را نرم بسایید و بر موضع بپاشید.
• اقاقيا، میوه درخت کاج، بلوط و مازو را بجوشانید و او را در آب صاف کرده آن بنشانید. در آب صاف کرده مورد و بارهنگ او را بنشانید.
• ۵۰ گرم تخم ریحان را نرم بسایید و بعد با ۱۰۰ گرم عسل مخلوط کرده و روزی سه مرتبه بر موضع بمالید و تا می توانید از رفتن به حمام و خوردن لبنیات او را پرهیز دهید.
• اگر علت خروج مقعد کودک در اثر شلى عضله تنگ کننده مقعد به علت سردی و ضعف و ناتوانی و … بوده باشد، علائمش این است که به آسانی جا رفته و باز به سادگی بیرون می آید. در این حال برای درمان آن باید سفیدآب قلع، مازو، گلنار، تخم شبت، سرمه، پوست انار خشک، صدف سوخته و اقاقیا را به نسبت مساوی نرم بسایید و هربار پس از چرب کردن موضع با روغن گل، مقداری از دارو را بر محل بپاشید.

درمان بیرون زدگی مقعد در اثر ضعف یا اسهال:

• صبر زرد را با روغن کوهان شتر خمیر کرده و شب ها به صورت شیاف استعمال کنید.
• روزی سه مرتبه سنگ یا آجر را داغ کنید. بعد لای پارچه ای بپیچید و او را روی آن بنشانید.
• کهربا، گل ارمنی، خون سیاوشان، جفت و بلوط را به نسبت مساوی نرم بسایید و بر نشست بپاشید.
• اگر در اثر ضعف و بیبنیه گی یا اسهال مقعد بیرون آید، باید شب ها با پیه مرغ آب کرده نشست را چرب کنید.
• روغن کوهان شتر را روزی سه مرتبه کمی با غذا مخلوط کنید و بخورید و کمی از آن را هم بر کمر بمالید.
• روده گوسفند خشک شده را با جفت به طور مساوی، مانند غبار نرم بسایید و هرگاه مقعد بیرون زد مقداری از آن را روی موضع بپاشید.
• پوست انار خشک شده، جفت و بلوط را به میزان مساوی نرم بسایید و روزی دو سه مرتبه روی موضع بپاشید، یا با کمی آب خمیر کرده و روی آن ضماد گذارید.
• صبر زرد، جفت و شیره کوکنار را به نسبت مساوی نرم بسایید، سپس با پیه آب کرده مرغ و پیه آب کرده گوسفند خمیر کرده و به صورت شیاف شبی یک عدد از آن را استعمال کنید.
• پوست خشک انار، بلوط، جفت، شاخ گوزن، برگ مورد، گل محمدی، کاغذ آبی رنگ سوخته شده، پشم بز سوخته شده، گلنارفارسی و جوهرلیمو را به نسبت مساوی نرم بسایید و بر نشست بپاشید.

درمان خونریزی مقعد به علت کندرم (رکتوم):

• محلول نیترات دارژان (سنگ جهنم) را ۱ گرم در ۴ لیتر آب مقطر مخلوط کرده و روزی سه بار شستشو دهید.
• ولی عمل جراحی کردن و خارج کردن زخم بر هر چیزی مقدم است که ریشه آن را بیرون بیاورند تا شخص مبتلا از شر این بیماری راحت شود.
• اسید بوریک را با مرکوروژ و سفیدآب روی (اکسید دوزنگ: سینکا) از هر کدام به مقدار مساوی و با روغن وازلین یا بردوکاکائو مخلوط کرده و بر نشست بگذارید و بخوابید، بسیار نافع است.
• اما می توانید صبر زرد، تخم گشنیز، پیه بز، کافور و گوگرد از هر کدام ۱ مثقال را نرم بسایید، با پیه بز مخلوط کرده و شیاف سازید و روزی دو شیاف، صبح و شب موقع خواب استعمال کنید و اگر در اثر مقاربت با سفلیسی باشد، یک آمپول نئو ۱۵ تزریق شود.
• کندرم یا رکتوم نوعی از بیماری هایی است که با خون ریزی توأم است. بدین معنی که همیشه پس از اجابت مزاج مقداری خون از مقعد خارج می شود، یا اینکه این خون همراه با مدفوع خارج می گردد، بدین ترتیب به خوبی می توان تشخیص داد که این شکل از خون ریزی با خون ریزی بواسیر تفاوت دارد. این بیماری دور نشست و لای چروک های کندرم بروز می کند که قسمتی از داخل و قسمتی از خارج را فرا می گیرد. این بیماری بیشتر در اثر خوردن گوشت زیاد یا گوشت فاسد، مانده و خراب بی مبالاتی در مصرف غذا به وجود می آید که خون کثیف می شود و در بعضی مزاج ها ماده مستعد است و فشار و یبوست حاد هم ایجاد می کند که در اطراف نشیمن ابتدا خارش های شدید ایجاد می شود و در اثر خاراندن ساییده شده و به موقع اجابت، فشار زیاد به اطراف نشیمن وارد می شود و در نتیجه زخم می گردد و چون این محل نزدیک ترین مکان به میکروب است، فوری زخم رو به شدت گذارده و زخم کندرم زیاد می شود، علت دیگری هم سبب مرض کندرم رکتال خواهد شد، که خدای ناخواسته ممکن است در اثر مقاربت اشخاص سفلیسی باشد که از نفس آن اثر کرده و شخص را مبتلا سازد. در این مورد به عنوان درمان باید عناب، گل بنفشه، ریشه کاسنی و برگ کاسنی را به مقدار مساوی، همه روزه طبخ کرده میل کنید و همراه با غذاهای شبانه روزی، غذای تشکیل شده از عدس، برگ چغندر، زرشک، آب غوره، قرقروت، آلو و هندوانه و امثال اینها را استفاده کنید.

فعالیت:

• از انجام فعالیت های شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از رژیم غذایی پر فیبر استفاده کنید.

نکته:

• تفاوت پرولاپس مقعد و بواسیر بیرون زده: گاهی بیرون زدگی مقعد با بواسیر بیرون زده اشتباه گرفته می شود چون این دو ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند، اما کاملاً با یکدیگر متفاوت اند.بیرون زدگی به معنی خارج شدن بخشی از راست روده از مقعد است، اما بواسیر بیرون زده به معنی تورم سیاهرگ های داخل مقعد است. در درجات 3,2 و 4 بواسیر داخلی، رگ های هموروئیدی از مقعد بیرون می زنند که به آن بیرون زدگی بواسیر می گویند. علت ایجاد هموروئید هم وارد شدن فشار زیاد به ناحیه مقعد است، اما راه درمان آن متفاوت است. درمان بواسیر بیرون زده با لیزر و جراحی و حذف زائده هموروئیدی انجام می شود.