هیپوگنادیسم: عبارت است از هیپوگنادیسم (Hypogonadism) زمانی اتفاق می‌افتد که غدد جنسی شما هورمون‌های جنسی کمی تولید می‌کنند یا اصلاً هورمون‌های جنسی تولید نمی‌کنند. غدد جنسی عمدتاً در مردان بیضه و در زنان تخمدان هستند. هورمون های جنسی به کنترل ویژگی های جنسی ثانویه مانند رشد سینه در زنان، رشد بیضه در مردان و رشد موهای ناحیه تناسلی کمک می کنند. هورمون های جنسی نیز در چرخه قاعدگی و تولید اسپرم نقش دارند. هیپوگنادیسم ممکن است به عنوان کمبود گناد نیز شناخته شود. هنگامی که در مردان اتفاق می افتد ممکن است به آن تستوسترون سرم پایین یا آندروپوز گفته شود. اکثر موارد این وضعیت به درمان پزشکی مناسب پاسخ می دهند.
انواع هیپوگنادیسم:
- هیپوگنادیسم اولیه: هیپوگنادیسم اولیه به این معنی است که شما به دلیل مشکل در غدد جنسی، هورمون های جنسی کافی در بدن خود ندارید. غدد جنسی شما همچنان پیام تولید هورمون ها را از مغز دریافت می کنند، اما قادر به تولید آنها نیستند.
- هیپوگنادیسم مرکزی (ثانویه): در هیپوگنادیسم مرکزی، مشکل در مغز شما نهفته است. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز شما که غدد جنسی شما را کنترل می کنند، به درستی کار نمی کنند.
علایم هیپوگنادیسم در زنان:
- گرگرفتگی
- عدم قاعدگی
- ریزش موهای بدن
- رشد آهسته یا غایب سینه
- ترشحات شیری از سینه ها
- عدم یا پایین بودن میل جنسی
علایم هیپوگنادیسم در مردان:
- خستگی
- گرگرفتگی
- پوکی استخوان
- ناباروری مردانه
- اختلال در نعوظ
- مشکل در تمرکز
- ریزش موهای بدن
- رشد غیر طبیعی سینه
- از دست دادن عضلات
- میل جنسی کم یا غایب
- کاهش رشد آلت تناسلی و بیضه ها
علل هیپوگنادیسم اولیه:
- بیضه های نزول نکرده
- بیماری های کبد و کلیه
- قرارگیری در معرض تشعشع
- جراحی در اندام های جنسی شما
- اختلالات ژنتیکی مانند سندرم ترنر و سندرم کلاین فلتر
- اختلالات خود ایمنی، مانند بیماری آدیسون و کم کاری پاراتیروئید
- عفونت های شدید، به ویژه اوریون که بیضه های شما را درگیر می کند
- هموکروماتوز، که زمانی اتفاق می افتد که بدن شما آهن زیادی جذب کند
علل هیپوگنادیسم مرکزی (ثانویه):
- چاقی
- جراحی مغز
- کاهش وزن سریع
- اختلالات هیپوفیز
- کمبودهای تغذیه ای
- عفونت ها از جمله HIV
- قرارگیری در معرض تشعشع
- استفاده از استروئیدها یا مواد افیونی
- تومور در غده هیپوفیز یا نزدیک آن
- آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس شما
- بیماری های التهابی، از جمله سارکوئیدوز، سل و هیستیوسیتوز
- اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم کالمن (توسعه غیرطبیعی هیپوتالاموس)
عوامل افزایش دهنده خطر:
- چاقی
- جراحی مغز
- درمان های سرطان
- عفونت هایی مانند HIV
- تومورها و اختلالات غده هیپوفیز
- استروئیدهای آنابولیک یا مصرف اپیوئید
- بیماری های التهابی مانند سارکوئیدوزیس
- اختلالات ژنتیکی که بر رشد مغز تأثیر می گذارند، مانند سندرم پرادرویلی.
عوارض احتمالی:
- ناباروری
- پوکی استخوان
- مشکلات ارتباطی
- اضطراب یا افسردگی
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می دهد تا تأیید کند که رشد جنسی شما در سطح مناسب برای سن شما است. آنها ممکن است توده عضلانی، موهای بدن و اندام های جنسی شما را بررسی کنند.
- آزمایشات هورمونی: اگر پزشک شما فکر می کند که ممکن است تستوسترون پایین داشته باشید، ابتدا سطح هورمون جنسی شما را بررسی می کند. برای بررسی سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده به آزمایش خون نیاز دارید. غده هیپوفیز شما این هورمون های تولید مثل را می سازد. اگر زن هستید، سطح استروژن خود را آزمایش خواهید کرد. اگر مرد هستید، سطح تستوسترون خود را آزمایش خواهید کرد. این آزمایشات معمولاً در صبح زمانی که سطح هورمون شما در بالاترین حد است انجام می شود. اگر مرد هستید، پزشک ممکن است برای بررسی تعداد اسپرم شما آزمایش مایع منی را نیز تجویز کند. هیپوگنادیسم می تواند تعداد اسپرم شما را کاهش دهد. پزشک شما ممکن است آزمایش‌های خون بیشتری را برای کمک به تأیید تشخیص و رد هر گونه علل زمینه‌ای تجویز کند. سطح آهن می تواند بر هورمون های جنسی شما تأثیر بگذارد. به همین دلیل، پزشک ممکن است سطوح بالای آهن خون را که معمولاً در هموکروماتوز دیده می شود، بررسی کند. همچنین ممکن است پزشک بخواهد سطح پرولاکتین شما را اندازه گیری کند. پرولاکتین هورمونی است که رشد سینه و تولید شیر مادر را در زنان تقویت می کند، اما در هر دو جنس وجود دارد. پزشک ممکن است سطح هورمون تیروئید شما را نیز بررسی کند. مشکلات تیروئید می تواند علائمی مشابه هیپوگنادیسم ایجاد کند.
- تست های تصویربرداری: تست های تصویربرداری نیز می توانند در تشخیص مفید باشند. سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از تخمدان ها و بررسی هرگونه مشکل از جمله کیست تخمدان و سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می کند. پزشک ممکن است برای بررسی وجود تومور در غده هیپوفیز، MRI یا سی تی اسکن را نیز تجویز کند.
درمان طب نوین:
- هورمون درمانی رایج ترین درمان برای این بیماری محسوب می شود. معمولاً بیمار برای جبران کمبود هورمون مردانه در بدن به درمان جایگزین تستوسترون نیاز دارد. درمان جایگزینی تستوسترون یک درمان گسترده برای هیپوگنادیسم در مردان است. این درمان به شکل موضعی یا تزریقی به بیمار داده می شود. لازم به ذکر است که جایگزینی با تستوسترون خوراکی استفاده نمی شود، زیرا خطرات زیادی برای سلامتی از جمله ناراحتی معده ایجاد می کند. هیپوگنادیسم یا تستوسترون پایین یک بیماری مزمن است که ممکن است نیاز به درمان مادام العمر داشته باشد، مگر اینکه ناشی از یک بیماری قابل درمان باشد. همچنین در نظر داشته باشید که در صورت توقف درمان ممکن است سطح هورمون جنسی شما کاهش یابد.
- درمان هیپوگنادیسم زنان: اگر شما زن هستید، درمان شما شامل افزایش میزان هورمون های جنسی زنانه شما خواهد بود. اگر هیسترکتومی کرده باشید، اولین خط درمان شما احتمالاً استروژن درمانی خواهد بود. یک ورق قرص می تواند استروژن مکمل را تجویز کند. از آنجایی که افزایش سطح استروژن می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد، اگر هیسترکتومی نکرده باشید، ترکیبی از استروژن و پروژسترون به شما داده می شود. در صورت مصرف استروژن، پروژسترون می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش دهد. سایر درمان ها می توانند علائم خاصی را هدف قرار دهند. اگر میل جنسی کاهش یافته است، ممکن است دوزهای پایین تستوسترون دریافت کنید. اگر دچار بی نظمی قاعدگی یا مشکل در بارداری هستید، ممکن است تزریق هورمون کوریوگونادوتروپین انسانی یا قرص های حاوی FSH برای تحریک تخمک گذاری دریافت کنید.
- درمان هیپوگنادیسم مردانه: تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است. درمان جایگزینی تستوسترون یک درمان پرکاربرد برای تستوسترون پایین در مردان است. شما می توانید درمان جایگزینی تستوسترون را با موارد زیر دریافت کنید: تزریق، قرص، ژل، پاستیل، تزریق هورمون آزاد کننده گنادوتروپین ممکن است باعث بلوغ شود یا تولید اسپرم شما را افزایش دهد.
- درمان هیپوگنادیسم در مردان و زنان: اگر هیپوگنادیسم به دلیل وجود تومور در غده هیپوفیز باشد، درمان برای مردان و زنان مشابه است. درمان برای کوچک کردن یا برداشتن تومور ممکن است شامل موارد زیر باشد: تابش، تشعشع، دارو، عمل جراحي.
درمان طب سنتی:
- همراه با غذا زیتون بخورید.
- ترجیحاً هر روز نخودآب بخورید.
- شبی 7 الی 14 عدد انجیر بخورید.
- روزی 3 الی 7 عدد خرما به همراه گردو بخورید.
- روزانه چهار مغز بخورید (گردو، پسته، بادام، فندق)
داروها:
- اتینیل استرادیول
- استرادیول والرات
فعالیت:
- روزی نیم ساعت فعالیت مناسب بدنی داشته باشید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه پرهیز کنید.