هیرسوتیسم: عبارت است از بیشتر قسمت های سطح بدن انسان، (مرد یا زن) از موهای ریز و ظریف به نام ولوس پوشیده شده است. این موهای ریز و ظریف، در اثر تحریک هورمون آندروژن می توانند به موهای ترمینال یعنی به موهای بزرگ تبدیل شوند. باید دانست که آندروژن شامل هورمون های جنسی مردانه هستند که باعث تولید صفات ثانویه جنسی در مرد از قبیل ریش، سبیل و کلفتی صدا می گردند. هیرسوتیسم در خانم ها عارضه ای است که در اثر آن موهای صورت و همچنین موهای بدن با طرحی مردانه رشد می کنند. به عبارت دیگر خانم های مبتلا به هیرسوتیسم از رشد مو در نواحی رویش ریش، اطراف نوک پستان و روی شکم رنج می برند. رنگ این موها غالباً تیره هستند در حالی که موهای ریز و کرکی از نوع ولوس بی رنگ بوده و یا خیلی کم رنگ و تقریباً نامرعی می باشد.

علائم:

1. بروز علائم مردانه در خانم ها در اثر ترشح زیاد تستوسترون و سایر آندروژن ها می باشد. هر اندازه که سطح آندروژن در خون بیشتر باشد علایم مردی شدیدتری ظاهر می شود. آثار و علایم افزایش آندروژن یا هورمون های مردانه در خانم ها به این شرح نمایان می گردند:
2. مشکلات جنسی
3. کلفت شدن صدا
4. عمیق تر شدن صدا
5. بزرگ شدن کلیتوریس
6. کوچک شدن پستان ها
7. گاهی مشکلات ناباروری
8. طاسی پیشانی و گیجگاهی
9. افزایش توده های عضلانی بدن
10. تعریق بدبو یا ایجاد بوی بد بدن.
11. کم شدن عادت ماهیانه یا فقدان آن
12. آکنه و افزایش ترشحات چربی در پوست
13. رویش موهای بزرگ در نواحی غیر عادی برای زنان
14. بزرگ شدن کلیتوریس یا عضو منبسط شونده در آلت تناسلی زن
15. موها ضخیم و تیره می شوند و طبق الگویی که در مردان دیده می شود رشد می کنند (ریش، سبیل، موی روی قفسه سینه)

علت:

• بدن دختر بچه ها معمولاً با موهای بی رنگ و نازک که موهای کرکی نامیده می شوند پوشیده شده است. هنگام بلوغ، هورمون های جنسی باعث افزایش ضخامت این موهای کرکی در برخی قسمت های بدن مانند (زیر بغل، ناحیه شرم گاهی و …) می شوند. ولی بعضی مواقع موهای ضخیم در صورت، سینه، دست، پاها و … رشد می کنند که علت آن می تواند یک یا چند کدام از موارد زیر باشد:
• غلبه سودا و یائسگی زود هنگام.
• افزایش حساسیت گیرنده های ناحیه موهای زائد، نسبت به تستوسترون.
• اثرات تغذیه ای و کاهش املاح خونی به خصوص آهن و همچنین مسائل روحی روانی مربوط به غلبه سودا.
• تن زنان مو ندارد چون سرد هستند و تن زنانی که مو دارد گرم مزاج هستند و بچه ها هم همینطور هستند.
• سندروم تخمدان پلی کیستیک: یکی از رایج ترین علل رویش موهای زائد است که می تواند با مشکلات دیگری چون دیابت، کلسترول بالا، و بیماری های قلبی نیز همراه شود.
• داروهای شیمیایی: غلبه سودا افسردگی ایجاد کرده و شخص را ملزم به مصرف داروهای شیمیایی مسکن و آرام بخش می کند. که یکی از عوارض این داروها رشد موهای زائد است.
• افزایش هورمون تستوسترون: هورمون ها (به ویژه هورمون مردانه تستوسترون) باعث افزایش رشد موهای بدن می شود و بر رشد موهای کرکی خانم ها تأثیر می گذارد و ضخامت آنها را بیشتر می کند.
• کاهش هورمون استروژن: افزایش هورمون زنانه (استروژن) سبب نازک و کمرنگ تر شدن موهای زائد بدن می شود و رشد آن را آهسته و کندتر می کند. اما زمانی که میزان این هورمون کاهش یابد اتفاق معکوس رخ می دهد.
• اختلالات غدد فوق کلیوی: اگر ترشح شیر از پستان، فشار خون بالا، سهولت کبود شدن پوست، افزایش وزن قسمت های مرکزی مثل ( شکم، پهلوها، باسن) و ضعف بدنی وجود داشته باشد می تواند از اختلالات غدد فوق کلیوی باشد.
• افزایش هورمون آندروژن: آندروژن برجسته ترین هورمون جنسی در مردان می باشد که سطح آن در بدن خانم ها کم است ولی اگر این هورمون در بدن خانم ها به طور غیر طبیعی افزایش یابد منجر به ازدیاد رشد موهای زائد می گردد.
• اختلالات تیروئید: در بعضی از موارد رشد زیاد مو با رشد موی مردانه تناسب ندارد (مانند رشد مو بین دو چشم پیشانی، شقیقه ها، بالای چانه و روی گونه ها) این نحوه رشد مو می تواند از مشکلات تیروییدی یا بیماری بی اشتهایی عصبی ناشی شود.
• علت آن هورمون هایی که در مرغ ها و تخم مرغ وجود دارد، داروهای شیمیایی، شکر چغندر قند و گوشت گاو و گوساله، فست فود و محصولات شرکتی و کارخانه ای که مصرف می شود. استفاده نکردن از نوره طبیعی و استفاده نکردن از درمان های غلبه سودا نظیر افتیمون، ترکیب سودابر می باشد. رعایت نکردن ساعت خواب شب که مهمترین ‌عامل تنظیم‌ تمام هورمون های بدن است و کم تحرکی.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. سابقه خانوادگی هیرسوتیسم
2. افراد سبزه و دارای موی تیره
3. یائسگی یا عدم تخمک گذاری مصرف هورمون های مردانه (آندروژن ها) یا داروهای کورتیزونی، قرص های تنظیم خانواده، هورمون ها و بعضی از داروهای ضد فشار خون.

پیشگیری:

• راه خاصی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.

عواقب مورد انتظار:

• با تشخیص و درمان هرگونه علت زمینه ساز غالباً می توان از رشد بیشتر موها جلوگیری نمود. پاسخ به درمان ممکن است 12 الی 6 ماه زمان ببرد. موها زاید را می توان با روش های مختلف حذف کرد.

عوارض احتمالی:

• بیمار ممکن است احساس کند که جذابیت کافی ندارد و نتواند ارتباط مناسبی با افراد برقرار کند. ناباروری، درمان اولیه هیرسوتیسم ممکن است موثر واقع نیافتد.

تشخیص:

1. پزشک با تمرکز ویژه روی چرخه قاعدگی بیمار، تاریخچه پزشکی او را بررسی می‌کند.
2. در شرایطی که بیمار الگوی قاعدگی منظمی داشته باشد، هیرسوتیسم احتمالاً علت ژنتیکی یا ارثی دارد. در مواقعی که فرد قاعدگی نامنظم داشته باشد، علت آن می‌تواند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) باشد. موارد زیر همچنین ممکن است به شناسایی تومورها یا بی نظمی های جسمی منجر به هیرسوتیسم کمک کند:
3. MRI از مغز
4. CT اسکن غده آدرنال
5. سونوگرافی از تخمدان

درمان طب نوین:

• لیزر موهای زائد: لیزر مطمئن‌ترین روش در برطرف کردن موهای زائد بدن است چرا که فقط جهت نفوذ در ریشه مو طراحی‌شده است؛ بنابراین برای بقیه قسمت‌های بدن شما، عامل مخربی محسوب نمی‌شود. در عملیات درمانی لیزر مراقبت‌های لازم انجام می‌شود تا پوست اطراف صدمه‌ای نبیند. ماده‌ای که به مو رنگ می‌دهد، ملانین نام دارد. این ماده نور را از لیزر جذب کرده و آن را تبدیل به حرارت می‌کند این حرارت به اندازه‌ای است که مکانیسم رشد مو را غیر فعال کرده و از کار می‌اندازد و به این ترتیب باعث از بین رفتن فولیکول مو می‌شود. درست است که در این روش نیاز به چندین مرحله درمان است، اما مطمئناً بیشترین اثر را بر روی موهایی که در مرحله رشد هستند دارد. از طرفی لیزرها سریعتر عمل می‌کنند و در مقایسه با تکنیک‌ها و روش‌های دیگر مانند مومک انداختن، بی رنگ کردن، کندن، اصلاح کردن با تیغ و الکترولیز در کاهش تعداد موها تقریباً نتیجه کار دائمی است.
• داروهای خوراکی ضد بارداری: قرص‌های کنترل بارداری یا سایر داروهای ضد بارداری هورمونی که محتوی استروژن و پروژسترون هستند، هیرسوتیسمی را که بر اثر تولید آندروژن ایجاد شده باشد، درمان می‌کنند. داروهای خوراکی ضد بارداری، درمانی رایج برای هیرسوتیسم در زنانی است که نمی‌خواهند باردار شوند. ممکن است عوارض جانبی ممکن شامل تهوع و سردرد را به همراه داشته باشد.
• آنتی‌ آندروژن‌‌ها: این نوع از داروها مانع اتصال آندروژن‌ها به گیرنده‌هایشان در بدن می‌شوند. گاهی پس از شش ماه، مصرف داروهای خوراکی ضد بارداری تجویز می‌شوند؛ البته اگر داروهای خوراکی ضد بارداری به اندازه کافی مؤثر نباشند. رایج‌ترین آنتی آندروژن استفاده شده برای درمان هیرسوتیسم اسپیرونولاکتون (آلداکتون، کاروسپیر) است. نتایج مصرف آن معتدل بوده و حداقل شش ماه زمان می‌برد تا اثرات خود را نشان دهد. عوارض جانبی احتمالی شامل بی‌نظمی در قاعدگی است. از آنجا که این داروها می‌تواند باعث ناقص‌زایی شود، مهم است که حین مصرف آنها قصد باردار شدن نداشته باشید.
• کرم‌های موضعی: افلورنیتین (وانیژا) کرمی تجویزی مخصوص رفع موهای زائد صورت زنان است و باید دو بار در روز به طور مستقیم و در ناحیه درگیر روی صورت استعمال شود. این کرم‌ها، به رشد آهسته موهای جدید کمک می‌کند، اما رشد موها متوقف نخواهد شد. برای نتیجه بهتر می‌توان از لیزر درمانی نیز استفاده کرد.

درمان طب سنتی:

• ورزش و نرمش سبک روزانه.
• حفظ آرامش و کاهش استرس های روزمره.
• نوع درمان بستگی به علت هیرسوتیسم دارد.
• روغن رازیانه را شب ها به کف پا ماساژ دهید.
• شیره خشخاش را در سرکه حل کنید و بمالید.
• نشادر را بسایید و با زهره بز مخلوط کنید و بمالید.
• آب نارنج را پس از کندن موها بـه آن محل بمالید.
• مصرف گندم جوانه زده به صورت چند قاشق در روز.
• باقلا، برنج و نخود را بسیار بجوشانید و آبش را بمالید.
• افزایش مصرف فرآورده های گیاهی نسبت به حیوانی.
• آب جوشانده مخلوط گل ختمی، آهک و سرکه را بمالید.
• مصرف لوبیا سویا هفته ای ۲ الی ۳ بار به صورت آش و…
• انجیر را در آب برگ کنجد تازه بجوشانید و آبش را بمالید.
• بزرالبنج و اسپرزه را بسایید و با سرکه مخلوط کنید و بمالید.
• خاکستر چوب مو، نمک سوخته و آهک را مخلوط کنید و بمالید.
• تومورهای تخمدان یا غدد فوق کلیوی را باید با جراحی در آورد.
• پس از کندن موها آهک آب ندیده را در سرکه حل کنید و بمالید.
• دمنوش (رازیانه + گل گاوزبان) به مقدار مساوی با عسل روزانه چند لیوان.
• هزار چشمان و کوکنار و بزرالنبج را بسایید و با سرکه مخلوط کنید و بمالید.
• بزرالبنج را با زهره گاو و آهک آب ندیده و مغز گوسفند مخلوط کرده و بمالید.
• برگ خشک درخت توت را کوبیده و نشادر و زهره گاو را مخلوط کرده و بمالید.
• خاکستر گیاه یا ریشه کبر را با شیره انجیر را با شیره انجیر مخلوط کرده و بمالید.
• مالیدن پودر رازیانه با کمی روغن گلیسیرین و سرکه انگور بعد از اصلاح و کندن موهای زاند.
• با روغن رازیانه زیر شکم را ماساژ دهید و سپس یک شب در میان بادکش گرم و خشک انجام دهید.
• انجیر، سیر و هزار چشمان را به مقدار مساوی در ظرفی ریخته بجوشانید و آب غلیظ آن را بمالید.
• برای تمیر کردن موهای زائد حتماً از نوره استفاده کنید، نوره کشیدن موجب دفع بلغم زائد بدن می شود.
• دو گرم گوگرد زرد، یک گرم زرنیخ، ۵ گرم آهک و ۲۰ گرم ریشه اریسا را در مقداری آب باقلا بپزید بمالید.
• بعد از اپیلاسیون، پودر رازیانه را با سرکه انگور طبیعی خمیر و به مدت نیم ساعت بر روی صورت قرار دهید.
• یک گرم زرنیخ را با یک عدد سفیده تخم مرغ و کمی آب جوشانده؛ با میوه کاج ساییده شده مخلوط کنید و بمالید.
• کف دریا، زاج سفید، سرنج و اقلیما را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید سپس در آب انجیر تازه مخلوط کنید و بمالید.
• وجود موی زائد بخاطر مشکلات هورمونی است و لذا همراه این دارو سه عدد سنای مکی و باه زنان نیز تجویز می شود.
• روغن رازیانه دو واحد + تریاک یک واحد مخلوط کنید و به صورت موضعی روی محل بعد از اصلاح روزی دو مرتبه ماساژ دهید.
• تخم مورچه و بزرالبنج و اسپرزه را به نسبت مساوی مخلوط کنید، سپس نرم بکوبید و با سرکه مخلوط کرده و به محل مورد نظر بمالید.
• یک برابر زاج سفید را با چهار برابر اقلیما و سفیدآب، در آب برگ شاهدانه تازه مخلوط کنید و ۲۴ ساعت بماند و بعد از کندن موها به محل بمالید.
• گیاه بذرالبنج را بجوشانید و عصاره آن را با سرکه سیب خانگی مخلوط کرده و پس از کندن مو به موضع بمالید در طول 2 الی 4 ماه موثر خواهد بود.
• بذر گیاه پنج انگشت دو واحد + بذر گیاه خرفه یک واحد، آسیاب کنید و نیم ساعت قبل از صبحانه و نیم ساعت قبل از شام به اندازه یک قاشق چایخوری با آب میل کنید.
• داروی اصلی موی زائد روغن مورچه است (بعد از کندن مو به موضع روغن مورچه بزنید این عمل را سه روز پشت سر هم انجام دهید) و به موضع صابون رازیانه هر روز بزنید.
• برای تهیه موم خانگی یه فنجان شکر یک چهارم لیوان آبلیمو را با هم ترکیب کنید و بزارید 5 تا 7 دقیقه بجوشه و بعد از 20 دقیقه که سرد شد میتونید به موضع بمالید و استفاده کنید.
• زن هایی که موهای زائد در چانه و کیست تخمدان دارند، ابتدا باید کیست را برطرف کنند و حجامت زیر چانه انجام دهند و اگر کیست ندارند باید رازیانه بخورند و حجامت عام بکنند و بعد حجامت زیر چانه انجام دهند.
• انتخاب های درمانی برای حذف موهای زاید عبارتند از تراشیدن، استفاده از موچین، سفید کردن، استفاده از موچین می توانند باعث بروز عفونت یا ماندن جای موی زاید شود. روش الکترولیز موهای زاید را به طور دائمی حذف می کند.
• به مدت حدود ۲ سال تحت هیچ شرایطی از مرغ به عنوان خوراک استفاده نکنید و مدتی طولانی هر روز صبح و شب هر بار یک قاشق غذاخوری رازیانه نیم کوب شده را بجوشانید و آب آن را صاف پس از شیرین کردن، بنوشید.
• خانم ها باید داروی کم کننده هورمون مردانه و افزایش هورمون زنانه مصرف کنند و چندبار بعد از اصلاح (کندن موها از ریشه) از داروی گیاهی استفاده کنند تا به ریشه موهای کنده شده نفوذ کند و پیاز موها را برای همیشه از بین ببرد و دیگر هیچ مویی نروید.
• زرنیخ سرخ 5 گرم + سیاهدانه 10 گرم + سیر 5 گرم، تمام مواد را نرم آسیاب کند و یک قاشق مرباخوری از آن را در نصف لیوان سرکه بجوشانید. پس از کندن موها، جای آن را با این داروها ماساژ دهید. این عمل را چندین روز تکرار کنید تا دوباره موها بروید و باز آن ها را کنده و این عمل را تکرار کنید.
• اگر میل دارید در موضعی مو روییده نشود یا موهای روییده شده به مرور ضعیف و سست گردد و از روییدن مجدد آن جلوگیری شود پس از کندن موها یکی از دستورات زیر را انجام دهید و چند بار هم تکرار کنید. اگر باز مو رویید به همین طریق ادامه دهید تاکم کم پیاز مو ضعیف گشته و رویش مو به مرور زمان قطع گردد.
• رازیانه را بسیار نرم بسایید و هر صبح و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را در دهان ریخته با آب بخورید و یا همان مقدار را با یک فنجان آب سرد و شکر مخلوط نموده میل کنید. یا بعد از هر غذای روزانه لیوان عرق رازیانه همراه با یک قاشق مرباخوری عسل به غیر زمان پریودی به مدت 120 روز سپس زمانی که موهای زائد نازک و کمرنگ شد موهای زائد را اصلاح کرده و روی محل رویش آن به طور مداوم ترکیبی از سدر و سرکه بمالید. حداقل 7 روز، روزی یک ساعت روی صورت بماند.
• پوست باقلا بهترین درمان موی زائد است. به تنهایی هم می‌تواند درمان باشد. به این طریق عمل کنید: با نخ موهای زائد را بکنند و پوست باقلا به خصوص اگر تازه باشد به صورت له شده و خمیر شده جای موها بمالند که باعث عدم رویش مجدد موی زائد می‌شود یا موهای زائد را نازک می‌کند. روش درست کردن: پوست باقلای خشک + سعد هندی + اوره ارمنستان (که در عربی بورگ گفته می‌شود یک پودر سفید رنگ است) و اوشق را به اندازه مساوی آسیاب و ترکیب کنید و با مقداری سرکه بصورت خمیر درآورده و جای موهای زائد بمالید تا سبب از بین رفتن موهای ریز شود و اگر ابتدا با نخ موها کنده شود، استفاده از این خمیر سبب جلوگیری از رویش مجدد مو می شود. سعد کوفی گرد و داخل آن سفید است. سعد هندی مانند ساقه و باریک و سیاه است و داخل آن خیلی سفید نیست و حالت سمی دارد.

داروها:

• دزوسپتیو
• افلورنیتین
• اسپیرونولاکتون
• هیچ دارویی که اختصاصاً برای درمان هیرسوتیسم تأیید شده باشد وجود ندارد. شایع ترین داروی مورد استفاده برای درمان هیرسوتیسم یک دیورتیک (ادرار آور) است که اثرات ضد هورمون های مردانه را نیز دارد. به نظر می رسد این دارو موثرترین دارو در کم کردن رشد مو باشد. سایر داروهایی که ممکن است برای هیرسوتیم ناشی از تولید بیش از حد آندروژن ها توصیه شوند عبارتند از دگزامتازون، داروهای تنظیم خانواده، لوپرولاید و داروهای ضد آندروژن، تأثیر این داروها تنها ممکن است به کاهش رشد موی جدید کمک کنند اما معمولاً مقدار مویی که قبل وجود داشته است تغییر نمی کند. امکان دارد داروهای اضافه تری برای هرگونه بیماری زمینه ای تجویز شوند. اگر پوست در اثر تراشیدن تحریک شود، از کرم هیدروکورتیزون 1% استفاده کنید. استفاده از مواد یا کرم های موبر اغلب توصیه می شود، موبرها را با احتیاط مصرف کنید زیرا ممکن است باعث تحریک پوست شوند.
• دارو‌های خوراکی ضدبارداری: قرص‌های ضدبارداری یا دیگر دارو‌های هورمونی ضدبارداری حاوی استروژن و پروژسترون، از طریق مهار تولید آندروژن منجر به درمان پر مویی (هیرسوتیسم) می‌‌شوند. دارو‌های خوراکی ضد بارداری معمول ترین درمان پر مویی (هیرسوتیسم) در زنانی هستند که قصد باردار شدن ندارند.
• ضد آندروژن‌ها: این نوع از دارو‌ها از باند شدن آندروژن‌ها به رسپتور‌ها ممانعت به عمل می‌‌آورند. معمول ترین داروی ضدآندروژن مورد استفاده در درمان پر مویی (هیرسوتیسم) داروی اسپیرونولاکتون(آلداکتون) است.
• کرم موضعی: افلورنیتین (وانیکا) یک کرم تجویزی مخصوص مو‌های زائد صورت در زنان است. این کِرم مستقیماً بر روی ناحیه مورد نظر از پوست صورت زده می‌‌شود و کمک به کُند شدن رشد مو‌های جدید می‌‌کند و لیکن منجر به از بین رفتن مو‌های فعلی و موجود نمی‌‌شود. دوماه زمان لازم است تا این دارو عمل کند و در صورتی که فرد به مدت ۸ هفته از این دارو استفاده نکند، رشد مو‌ها به همان میزان قبل از درمان باز می‌‌گردد. عوارض جانبی ممکن عبارتند از سوزش، خارش و تحریک پوستی.

فعالیت:

• معمولاً محدودیتی برای آن وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• رژیم خاصی توصیه نمی شود. اگر اضافه وزن دارید، معمولاً توصیه می شود رژیم لاغری بگیرید و از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات و مرغ پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک باقلا، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ با سس، خوراک صیفی جات، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید ساده، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک سویا با سبزیجات، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا ساده، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، آش گندم با حبوبات، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش گندم با سویا، آش لپه ۱، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش غلات، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش عدس ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش انار، آش حبوبات ۱، آش گوجه سبز، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم با عدس، حلیم گندم با مغزیجات، حلیم دال عدس، ساطری پلو، قیمه پلو، کلم پلو با سویا، نخود فرنگی پلو ۱، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش به و آلو، خورش به، خورش قیمه آلو، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش هویج و به، خورشت قیمه قارچ، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ بامیه، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، کتلت هویج و سیب زمینی، کتلت ذرت، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر لوبیا سفید، برگر لوبیا چشم بلبلی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه فلفل دلمه ای، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ سویا، کماچ قارچ، کماچ مخلوط، کشک سویا، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس زیتون، سس جعفری، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار.
• خوردنی های مضر: عدس پلو ساده.

نکته:

• هیرسوتیسم یا رشد زیاد مو در صورت و در بدن خانم ها می تواند ناشی از دو نوع علت متفاوت باشد. یکی اینکه ممکن است در غدد ترشح کننده داخلی شامل (آدرنال) (یعنی غده های فوق کلیوی)، یا در تخمدان ها و یا در غده هیپوفیز آنها مشکلی وجود داشته باشد. اما علت دوم و شایع برای بروز پرمویی در نواحی غیرطبیعی در خانم ها وجود مشکل در غده های ترشح کننده داخلی آنها نیست بلکه مربوط به عوامل دیگری شامل حساسیت زیاد در فولیکول موهای صورت و بدنشان نسبت به تحریک آندروژن یا هورمون جنسی مردانه است. به عبارت دیگر این گروه از خانم ها کاملاً سالم هستند و عواملی غیر از بیماری باعث پرمویی در آنها می گردد که به شـرح آنها خواهم پرداخت. در هر حال، هیرسوتیسم یا رشد موها با طرحی مردانه در ناحیه صورت و بدن خانم ها می تواند موجب پریشانی خاطر و اندوه شدید آنها گردد. این عارضه به خصوص در خانم های جوان حتی در آنهایی که به فرم خفیف مبتلا هستند می تواند منتهی به اختلالات روانی و افسردگی گردد.
• هیرسوتیسم در خانم ها عبارت است از ظاهر شدن موهای بزرگ در صورت و بدن با طرحی مردانه که برای آنها غیرطبیعی می باشد. در خانم ها رشد زیاد مو در صورت و بدن ممکن است به تنهایی وجود داشته باشد و یا همراه با سایر علایم مردانه تظاهر نماید. این عارضه ممکن است علامت و نشانه یک بیماری غدد ترشح کننده داخلی باشد. در بیشتر موارد این بیماری وابسته به آندروژن یا هورمون جنسی مردانه است. در خانم ها آندروژن از غدد آدرنال یعنی غده های فوق کلیوی و یا از تخمدان ها ترشح می شود. بنابراین برای تشخیص و بررسی علت عارضه پرمویی غیر طبیعی در خانم ها باید هر دوی این اعضاء مورد بررسی قرار گیرند، اما مواردی از پرمویی خانم ها که در بررسی های متعدد هیچگونه علتی برای آن یافت نمی شود ایدیوپاتیک نامیده می شود. به عبارت دیگر پرمویی در خانم ها را که به خودی خود و یا بدون علت مشخص ظاهر می شود نوع ایدیوپاتیک می نامند. در هر حال پرمویی از نوع ایدیوپاتیک یا پرمویی که به علت آندروژن (هورمون جنسی مردانه) نیست می تواند به دلایل زیر باشد:
• پرمویی ژنتیکی یا ارثی در خانم ها: در خانم ها ممکن است پرمویی ژنتیکی یا ارثی باشد. در ایـن صورت در بعضی از نژادها و خانواده ها ممکن است پرمویی در خانم ها به طور ارثی وجود داشته باشد. به طور مثال در تعداد زیادی از زنان پرمومی مناطق مدیترانه شرقی، تراکم زیاد مو در بدن و در صورت وجود دارد. این خانم ها حتی با وجود داشتن مـوهای بزرگ در اطراف حلقه نوک پستان و در خط سفید شکم در جامعه خودشان طبیعی به شمار می روند. در اروپا پرمویی خانم های سفید پوست از بومیان خاور دور بیشتر است. به نسبت ۲۵ تا ۳۰ درصد از زنان انگلیسی و اروپای غیر اسکاندیناوی دارای موهای بزرگ روی لب بالا، دور حلقه نوک پستان و در خط سفید ناحیه شکم هستند. در این اجتماعات، افزایش ترشح آندروژن زمانی مورد توجه قرار می گیرد که رشد موها در جلوی جناغ سینه، در قسمت بالای ناف و ناحیه شکم، در قسمت بالای پشت و شانه ها به خصوص همراه با علایم مردی یا فقدان نشانه های زنانگی مثل فقدان یا نقص عادت ماهیانه باشد. در خانم ها ترشح زیاد هورمون های مردانه که باعث کاهش یا حذف نشانه های زنانگی و ایجاد صفات ثانوی مردانه مثل رشد موهای صورت و بدن می شوند، از نوع هورمون تستوسترون و سایر آندروژن ها می باشند. باید دانست که تستوسترون در جنس مرد به وسیله بیضه ها ساخته می شود و باعث بروز صفات جنسی مردانه می شود. اما در خانم ها این نوع هورمون و سایر آندروژن ها از تخمدان ها و غدد فوق کلیوی تولید می گردند. به طور طبیعی فولیکول های موجود در صورت و در ناحیه تنه فقط در مقابل مقدار خیلی زیاد آندروژن حساسیت نشان می دهند و باعث تولید موهای بزرگ می شوند. به عبارت دیگر رویش موهای بزرگ در صورت (ریش و سبیل) و در تنه به شرط وجود مقدار زیاد این نوع هورمون در خون می باشد. اما فولیکول های مو در ناحیه زیر بغل و در ناحیه اعضای تناسلی در مقابل مقدار خیلی کم آندروژن نیز حساس بوده و باعث رویش مو در این نواحی هم در مرد و هم در زن می گردد.
• پرمویی فیزیولوژیکی، دارویی و بیماری در خانم ها: رشد موهای بزرگ در صورت و در بدن خانم ها ممکن است ناشی از بعضی عوامل فیزیولوژیکی از قبیل بلوغ، حاملگی و یائسگی باشد. همچنین بعضی از بیماری های غدد ترشح کننده داخلى مثلاً هیپوتیروئیدیسم” یا کم کاری غده تیروئید ممکن است باعث رشد غیرطبیعی موهای صورت و بدن خانم ها شود. مصرف بعضی از داروها نیز از قبیل هورمون آندروژن و قرص های جلوگیری از حاملگی حاوی پروژسترون و داروی مینوکسیدیل ” می توانند باعث رویش موهای بزرگ در صورت و در بدن خانم ها شود. به هر حال در پرمویی دارویی، موهای ریز می توانند بدون ارتباط با ترشح غیرعادی آندروژن تبدیل به موهای بزرگ در نواحی غیر عادی گردند.
• بررسی علت واقعی پرمویی در خانم ها: هدف از بررسی یک بیمار مبتلا به هیرسوتیسم این است که از راه صحیح از علت واقعی ایجاد این عارضه مطلع گردند تا بتوانند درباره درمان مؤثر و ثمربخش او اقدام نمایند. به طور مثال با وجودی که آزمایش های متعددی برای رسیدگی به فعالیت غده های فوق کلیوی، فعالیت تخمدان ها و فعالیت غده هیپوفیز در دسترس هستند، اما در مورد خانم جوانی که دارای دوره های عادت ماهیانه منظم بوده و یک یا چند حاملگی و تولد فرزند داشته است کمتر ممکن است احتیاج به ارزیابی غده های ترشح کننده داخلی داشته باشد. این فرد بیشتر در گروه ایدیوپاتیک قرار می گیرد که تنها ممکن است اندکی افزایش در سطح هورمون تستوسترون در سرم خون او یافت شود. به نظر می رسد که نقص این گروه افراد و شاید بزرگ ترین عیب آنها در افزایش حساسیت فولیکول موهای صورت و بدنشان به تحریک آندروژن باشد. اما برخلاف این گروه در مورد خانم های مبتلا به آمنوره یا فقدان عادت ماهیانه یا در مورد آنهایی که عادت ماهیانه نامرتب و خونریزی مختصر دارند و یا آنهایی که سایر علایم تحریک بیش از حد آندروژن را نشان می دهند، بررسی غده های ترشح کننده داخلی آنها لازم و ضروری است.
• موی پشت زهار: بر هر زن و مردی واجب و لازم است که در نظافت و ازاله (برطرف کردن موی های پشت زهار) و به عبارت دیگر موهای پشت خاصه که در زیر دل و زیر ناف و پایین می روید و همچنین موی های زیر بغل، جد و جهد کرده و کوشا باشند که همیشه برطرف کند و لااقل در هر ماه یک مرتبه با هر وسیله ای می توانند جلو و عقب را نظیف و پاکیزه نگه دارند. ولی بهترین داروها و وسایل برای برطرف کردن (مو) از نظر کمک به بهداشت و تأمین صحت بدن و جلوگیری از کلیه امراض زیر جلدی همانا (واجبی) است که آن را نوره یا حنای زرد یا موبر هم می گویند، همان مخلوط آهک با زرنیخ است که در اغلب حمام ها و در مغازه ها در بسته های مختلف و گوناگون یافت می شود، آن را خمیر کرده و بمالند، پس از ۵ دقیقه کلیه موها را زایل می کند و بعد با آب سرد شستشو دهند. هم موضع نرم و لطیف خواهد شد و هم از امراض زیر جلدی جلوگیری به عمل خواهد آمد. اگر موهای زیر بغل و پشت زهار خود را بانوان و مردان برطرف نکنند، در زیر جلد، جانوران ریزی لانه می گذارند که شش پا نام دارند و تقریباً شبیه به شپش هستند و به هیچ وسیله ای حتى الكل مالیدن نیز مرتفع نمی شوند، مگر به وسیله خمیر آهک و زرنیخ (واجبی). اگر همه ماهه موها را برطرف کنند از گزند این جانور ریز محفوظ خواهند ماند. اگرچه در جای خود متذکر شده، ولی در این جا هم مناسب است بگویم: وقتی که آهک و زرنیخ را خمیر می کنند و به پشت و پیش می مالند، اگر از زیر چانه تا سر ناف را نیز بمالند و همیشه این عمل را تکرار کنند به مرض خانمان سوز (سل) مبتلا نخواهند شد. ولی کسانی که مبتلا هستند با مالیدن (واجبی) به سینه خود مرض (سل) مرتفع خواهد شد.