نوتروپنی: عبارت است از نوتروپنی (Neutropenia) وضعیتی است که در آن میزان نوتروفیل‌های خون به طور غیرطبیعی کم می‌شود. نوتروفیل‌ها نوعی مهم از گلبول‌های سفید خون هستند که برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا، به ویژه عفونت‌های باکتریایی، حیاتی هستند. این افراد باید از عفونت به دور باشند تا این بیماری سیستم‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار ندهد.
انواع نوتروپنی:
- نوتروپنی ایدیوپاتیک مزمن: این یک نسخه‌ی نسبتا متداول از نوتروپنی است که عمدتا بر زنان تاثیر می‌گذارد.
- نوتروپنی خود ایمنی: این حالت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی فرد، به نوتروفیل‌ها حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد.
- سندرم شواخمن دایموند: این یک اختلال ژنتیکی نادر است که دارای اثرات متعددی از جمله کوتاه‌قامتی، مشکلات لوزالمعده و تعداد کم نوتروفیل است.
- نوتروپنی دوره ای: این یک سندرم مادرزادی نادر است که باعث ایجاد نوسان در تعداد نوتروفیل‌ها می‌شود. طبق برآوردها در هر 1،000،000 انسان، 1 نفر را درگیر می‌کند.
- سندرم کوستمان: این مورد یک اختلال ژنتیکی است که در آن نوتروفیل‌ها در سطوح پایین‌تر تولید می‌شوند. افراد مبتلا به سندرم کوستمان از سنین پایین مستعد ابتلا به عفونت هستند.
- نوتروپنی نوزادان: در این‌جا آنتی‌بادی‌های مادر از جفت عبور کرده و به نوتروفیل‌های جنین در حال رشد، حمله می‌کنند. این حالت معمولاً در عرض 2 ماه به طور خود به خودی برطرف می‌شود. این بیماری می‌تواند بدون علامت باشد یا منجر به سپسیس شود.
علائم:
- نوتروپنی به خودی خود هیچ علامتی ندارد. اغلب در طول آزمایش های معمول خون یا آزمایش هایی برای یک بیماری دیگر، مشاهده می‌شود. به همین دلیل بیماران تحت شیمی درمانی که بیشتر در معرض این بیماری هستند، باید به طور منظم آزمایش خون بدهند. اما جدی‌ترین نگرانی در مورد نوتروپنی، ابتلا به عفونت است که می‌تواند بدون کنترلِ تعداد کافی نوتروفیل، به راحتی در سراسر بدن پخش شود. علائم عفونت عبارتند از:
- ضعف
- سرفه کردن
- لرز و تعریق
- افزایش ادرار
- دردهای شکمی
- مشکل در تنفس
- اسهال و استفراغ
- درد در ناحیه مقعد
- علائم شبیه آنفولانزا
- تب بالا یا دمای پایین
- تغییرات در وضعیت روانی
- ترشحات غیر معمول واژن
- قرمزی یا تورم در اطراف زخم‌ها
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- گلو درد، دندان درد یا زخم‌های دهانی
- موکوزیت، التهاب و زخم دردناک غشای مخاطی دستگاه گوارش
علت:
- نوتروفیل‌ها در مغز استخوان و در مرکز استخوان‌های بزرگتر تولید می‌شوند. هر چیزی که این روند را مختل کند، می‌تواند علت نوتروپنی باشد. به طور معمول، نوتروپنی ناشی از شیمی درمانی در درمان سرطان پیش می آید. در حقیقت، حدود نیمی از بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، سطحی از این بیماری را تجربه خواهند کرد. سایر علل بالقوه نوتروپنی عبارتند از:
- سرطان خون
- سندرم پیرسون
- وابستگی به الکل
- هیپر اسپلنیسم یا بزرگ شدن طحال
- کمبود ویتامین، مخصوصا ویتامین B12، فولات و کمبود مس.
- سندرم بارت (یک اختلال ژنتیکی است که بر سیستم‌های مختلف تاثیر می‌گذارد)
- میلوفیبروز (یک مشکل نادر مغز استخوان که به آن استئومیلوفیبروز نیز گفته می‌شود)
- داروهای خاص، از جمله آنتی بیوتیک‌ها و داروهای فشار خون بالا، اختلالات روانی و صرع.
- سپسیس (عفونت جریان خون است که نوتروفیل‌ها را سریع‌تر از آنچه تولید می‌شود مصرف می‌کند)
- سندرم‌های میلودیسپلاستیک (گروهی از اختلالات هستند و با اختلال عملکرد سلول‌های خونی و به دلیل مشکلات تولید مغز استخوان مشخص می‌شوند)
- عفونت‌های خاص، از جمله هپاتیت A ، B و C، ایدز، مالاریا، سل، تب دانگ و بیماری لایم.
- علاه بر این، برخی از شرایط خود ایمنی می‌توانند نوتروفیل‌ها را هدف قرار داده و تعداد آن‌ها را کاهش دهند. این شرایط عبارتند از:
- لوپوس
- بیماری کرون
- روماتیسم مفصلی
عوامل افزایش دهنده خطر:
- خطر نوتروپنی در برخی شرایط خاص افزایش می‌یابد. این شرایط شامل موارد زیر می‌شوند:
- سرطان
- سرطان خون
- سیستم ایمنی ضعیف
- شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز می‌توانند خطر نوتروپنی را افزایش دهند. نوتروپنی ایدیوپاتیک می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد اما افراد بالای 70 سال بیشتر در معرض خطر این مسئله هستند. همچنین، خطر ابتلا به نوتروپنی در مردان و زنان برابر است.
پیشگیری:
- تمیز نگه داشتن سطوح
- پوشیدن کفش در فضای باز
- استفاده از یک مسواک نرم
- پوشیدن دستکش هنگام باغبانی
- حمام کردن یا دوش گرفتن روزانه
- پختن گوشت و تخم مرغ را به طور کامل
- استفاده از ماشین اصلاح برقی به جای تیغ
- عدم فشار دادن لکه ها یا برداشتن دلمه ها
- اجتناب از شلوغی و افرادی که بیمار هستند.
- نخریدن مواد غذایی در بسته های آسیب دیده
- دریافت واکسن آنفولانزا به محض در دسترس قرار گرفتن
- تمیز کردن مرتب دست ها، به خصوص بعد از استفاده از توالت
- میوه یا سبزی خام را با دقت بشویید یا به طور کامل از آن اجتناب کنید.
- به اشتراک نگذاشتن وسایل شخصی از جمله مسواک، فنجان نوشیدنی، کارد و چنگال یا غذا
- یخچال را به طور کامل تمیز کنید و بیش از حد پر نکنید. انجام این کار می تواند دما را افزایش دهد.
- اجتناب از تماس مستقیم با زباله های حیوانات خانگی و شستن دست ها پس از دست زدن به حیوانات
- هر گونه زخم را با آب گرم و صابون تمیز کنید و از مواد ضد عفونی کننده برای تمیز کردن محل استفاده کنید.
تشخیص:
- شمارش کامل خون (CBC): با استفاده از این آزمایش می‌توان تعداد نوتروفیل‌ها را اندازه‌گیری کرد. از سوی دیگر، آزمایش‌های مکرر CBC می‌تواند به پزشک کمک کند که از تغییرات تعداد نوتروفیل‌ها آگاه شود. این کار سه بار در هفته و به مدت شش هفته انجام می‌شود.
- آزمایش خون آنتی‌بادی: با استفاده از این آزمایش، ابتلا به نوتروپنی خودایمنی بررسی می‌شود.
- آسپیراسیون مغز استخوان: با استفاده از این روش سلول‌های مغز استخوان موردبررسی قرار می‌گیرند.
- بیوپسی مغز استخوان: با استفاده از این روش، بخشی از قسمت استخوانی مغز استخوان موردبررسی قرار می‌گیرد.
- آزمایش سیتوژنتیک و مولکولی: پزشک با استفاده از این آزمایش می‌تواند ساختار سلول‌ها را بررسی کند.
درمان طب نوین:
- درمان نوتروپنی به دلیل زمینه‌ی این اختلال بستگی دارد. درمان‌هایی که برای کاهش تاثیر این بیماری به کار می‌روند، عبارتند از:
- عامل تحریک‌کننده کلونی گرانولوسیت (G-CSF): این یک گلیکوپروتئین است که مغز استخوان را برای تولید نوتروفیل‌ها و دیگر گرانولوسیت‌ها تحریک کرده، و آن‌ها را به جریان خون آزاد می‌کند. رایج‌ترین نسخه G-CSF، دارویی به نام فیلگراستیم است.
- عامل تحریک‌کننده گرانولوسیت-ماکروفاژ (GM-CSF): گلیکوپروتئین تولید شده طبیعی، نقش مشابهی با G-CSF دارد. هر دو پس از شیمی درمانی باعث بهبود نوتروفیل‌ها می‌شوند.
- آنتی بیوتیک‌ها: گاهی اوقات آنتی بیوتیک‌های پیشگیرانه برای کاهش احتمال عفونت تجویز می‌شوند. آن‌ها اغلب در برهه‌ای از زمان تجویز می‌شوند که احتمال دارد تعداد نوتروفیل‌ها در کمترین حالت باشد.
درمان طب سنتی:
- درمان به علت زمینه ای آن بستگی دارد.
داروها:
- کوآموکسی کلاو
فعالیت:
- از انجام فعالیت های شدید بدنی پرهیز کنید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه پرهیز کنید.