نفخ، ریفلاکس نوزادان و کودکان: عبارت است از در نوزاد ماهیچه بین معده و مری هنوز به طور کامل بالغ نشده است، بنابراین محتویات معده به راحتی به سمت عقب بر می گردند. فاکتورهایی مانند تولد زودهنگام، به پشت خوابیدن زیاد و مصرف رژیم غذایی مایع باعث افزایش رفلاکس معده در نوزاد می شود. رفلاکس باعث می شود بعد از غذا بیشتر استفراغ اتفاق بیفتد و این کودکان بهانه گیر می شوند. تا وقتی نوزاد سالم است و به خوبی رشد می کند ریفلاکس معده امری نگران کننده نیست. در واقع با بزرگ شدن نوزاد و فعال تر شدن او، این مشکل اهمیت خود را از دست می دهد، زیرا کمتر مشکل آفرین است.

علائم:

• برگرداندن غذا و استفراغ از مهم‌ترین نشانه های رفلاکس نوزادان است. تا هنگامی که کودک شما سالم و راضی است و به خوبی رشد می‌کند، رفلاکس نگرانی ایجاد نمی‌کند. فرزند شما به احتمال زیاد این مشکل را پشت سر می‌گذراد. اما اگر کودک شما بد غذا باشد، یا به نظر احساس ناراحتی کند، ممکن است که محتوای معده اسیدی شده باشد و گلو و مری را تحریک نماید، همان چیزی که با رفلاکس اسید اتفاق میفتد.

علت:

• کوچک بودن معده نوزاد.
• دراز کشیدن نوزاد در بیشتر مواقع
• رژیم‌ غذایی‌ای که بیشتر مایع است
• زودرس بودن و پیش از موعد به دنیا آمدن نوزادان.
• عدم‌تحمل غذایی: وجود پروتئینی در شیر گاو، رایج‌ترین علت این مشکل است.
• از نگاه طب سنتی سردی معده نوزاد است، این نوزاد معمولاً با دهانش نمی تواند به خوبی سینه مادر را بگیرد. سرش هم سرد می باشد.
• بیماری رفلاکس معده به مری یا:GERD رفلاکس مقداری اسید دارد که می‌تواند پوشش داخلی مری را تحریک کند و به آن آسیب برساند.
• تنگی پیلور (pyloric stenosis): در این بیماری دریچه‌ میان معده و روده کوچک تنگ می‌شود که از تخلیه محتویات معده به روده کوچک جلوگیری می‌شود.
• ضعف شیر مادران، به خصوص در مادرانی که سزارین نموده اند شیر حاصله ضعیف می باشد و باعث هضم نادرست در معده کودک شده و موجب رفلاکس معده کودک می گردد.
• ازوفاژیت ائوزینوفیلیک (eosinophilic esophagitis) : نوع خاصی از گلبول‌های سفید خون به نام ائوزینوفیل،eosinophil) ) تجمع پیدا کرده و به پوشش داخلی مری آسیب می‌زنند.
• در نوازدان حلقه ماهیچه‌ای میان مری و معده که اسفنکتر تحتانی مری، هنوز کاملاً رشد نکرده است. این مسئله موجب می‌شود که اسفنکتر تحتانی مری در زمان نامناسب باز شود و محتویات معده به سمت بالای مری نوزاد جریان پیدا کند. در حالت طبیعی LES فقط باید زمانی باز شود که کودک غذایی را می‌بلعد و در زمان‌های دیگر باید بسته بماند تا محتویات معده در جای خود باقی بمانند و به مری برنگردند.

عوارض احتمالی:

• بیشتر موارد رفلاکس نوزادی به طور خود به خودی از بین می روند بدون اینکه برای کودک شما مشکلی ایجاد کنند. در صورتی که شرایط یک رفلاکس طبیعی نباشد و GERD یا شرایط دیگری باشد (بسیار کمتر رایج)، کودک علائمی از رشد ضعیف و یا مشکلات تنفسی بروز خواهد داد. برخی تحقیقات نشان می دهند که نوزادانی دچار حملات متداول تف کردن می شوند، با احتمال بیشتری در دوران کودکی به رفلاکس معده به مری مبتلا خواهند شد.

تشخیص:

1. تشخیص رفلاکس نوزاد معمولاً بر اساس علائم و آزمون فیزیکی صورت می گیرد. در صورتی که فرزند شما سالم باشد رشد او به درستی صورت پذیرد و راضی به نظر برسد، در این حالت نیازی به آزمایشات بعدی نیست. چنانچه پزشک کودک شما مشکل جدی تری را پیش بینی کند، آزمایشات تشخیصی شامل موارد زیر است:
2. اولتراسونیک: این تست برای تشخیص گرفتگی بین دریچه بین معده و روده کوچک استفاده می شود (تنگی پیلور)
3. تست های آزمایشگاهی: تست های متعدد خون و اوره به تشخیص و یا رد کردن دلایل احتمالی تکرار استفراغ و اضافه نکردن وزن کمک می کند.
4. بررسیPH مری: برای تعیین اینکه آیا کج خلقی، بی نظمی های خواب و یا سایر علائمی که با رفلاکس اسید همراه است اندازه گیری میزان اسیدیته مری فرزندتان می تواند کمک کننده باشد. پزشک یک لوله باریک را از طریق بینی یا دهان کودک، به مری وارد می کند. لوله به وسیله ای وصل می شود که اسیدیته را رصد می کند. ممکن است نیاز به باقی ماندن فرزند شما در بیمارستان باشد تا تحت نظر قرار بگیرد.
5. مجموعه گوارش فوقانی: در صورتی که پزشک به تنگی مری مشکوک باشد،عکسبرداری اشعه ایکس از قسمت فوقانی دستگاه گوارش توصیه می‌شود. قبل از عکسبرداری اشعه ایکس مایع سفید رنگ گچی (باریم) به کودک خورانده می‌شود. باریم معده را می پوشاند و اجازه می دهد موارد غیر نرمال در تصویربرداری اشعه ایکس واضح تر جلوه کنند.
6. اندوسکوپی فوقانی: پزشک کودک شما ممکن است از این روش برای تشخیص و یا حذف مشکلات احتمالی در مری مانند باریک شدن (تنگی) و یا التهاب (ایزوفاِژیت) استفاده نماید. پزشک یک لوله مخصوص مجهز به لنز دوربین و چراغ را از طریق دهان فرزند شما وارد مری معده و قسمت ابتدایی روده کوچک می کند. نمونه هایی از هر بافت مشکوک برای بررسی و آنالیز برداشته می شود. برای نوزادان و کودکان آندوسکوپی معمولاً تحت بی هوشی عمومی انجام می شود.

درمان طب نوین:

• در اکثر موارد رفلاکس نوزادی با تغییرات ساده ای در روش غذا دادن به صورت خود به خود برطرف می شود مانند:
• حجم غذای کمتر و در دفعات بیشتر
• توقف غذا دادن برای آروغ زدن کودک
• راست نگه داشتن کودک در حین غذا دادن و بعد از آن
• یکی از راه‌های کاهش رفلاکس در نوزادان، کمک به آروغ زدن کودک هنگام شیردادن است.
• دارو: داروهای مسدود کننده اسید، در مواردی که رفلاکس نوزادی حاد نیست توصیه نمی شود. اگر به کودکتان فرمول غذایی خاصی را می دهید، گاهی اوقات تغییر فرمولاسیون غذایی کمک کننده می باشد.
• برای آزمودن اینکه آیا رفلاکس ناشی از آلرژی به پروتئین شیر گاوی است پزشک کودک ممکن است به شما پیشنهاد دهد چنانچه به فرزندتان شیر می  دهید محصولات لبنی و گوشت را از رژیم غذاییتان حذف نمایید.
• استفاده کوتاه مدت از مسدود کننده H-2 مانند رانیتیدین و یا پمپ مهار کننده پروتون مانند امپرازول (Prevacid) ارزش امتحان کردن برای کودکانی را دارد که افزایش وزن ندارند و یا از خوردن غذا اجتناب می کنند، و یا شواهدی از ابتلا به ازوفاژیت و یاآسم و رفلاکس مزمن دارند. شایان ذکر است که کودکان سالمی که این داروها را مصرف کنند ممکن است با افزایش خطر عفونت های روده و تنفسی دارد. علاوه بر این استفاده طولانی مدت از پمپ مهار کننده پروتون منجر به مشکلاتی در جذب آهن و کلسیم در نوزاد می شود.
• جراحی: در موراد نادری، ماهیچه هایی که رها می شوند تا غذا را به سمت معده هدایت نمایند (اسفنکتر تحتانی مری)، نیاز دارند که از طریق جراحی محکم تر شوند تا از برگشت اسید به مری جلوگیری نمایند. این فرآیند فوندوپلیکاسیون معمولاً برای کودکان معدودی به کار می رود که با رفلاکس حاد دست و پنجه نرم می کنند که منجر به تداخل در تنفس و رشد می شود.

درمان طب سنتی:

• گرفتن آروغ نوزاد
• گرم کردن معده مادر با استفاده از خوراکی های معتدل و گرم و تر
• گرم کردن شکم با پارچه یا حوله گرم و بستن شکم نوزاد با پنبه گرم شده.
• گرم کردن شیر مادر با خوراک گرمی ها توسط مادر نظیر: خرما، رازیانه و …
• مالیدن روغن گرم بر روی ملاج سر نوزاد، مانند: روغن کنجد، سیاهدانه و …
• استفاده از گهواره کمک به تقویت حرارت غریزی و و بهبود هضم و کاهش نفخ می گردد.
• یک قاشق ترنجبین جوشانده خوب صاف و ته نشین شود و روزانه 10 قاشق مرباخوری، گرم به نوزاد بدهید.
• روغن مالی شکم نوزاد با روغن بادام شیرین یا زیتون یا کرچک که گرم کرده اید به جهت عقربه‌های ساعت
• علت ریفلاکس و برگرداندن غذا، سردی و کوچک بودن معده نوزاد است که برای درمان آن از آب به و آب سیب استفاده کنید.
• ترک غذاهای نفاخ (حبوبات، سیر، پیاز و…) و ترک خوراک سرد (ترشیجات ، ماست و دوغ و دلستر و خیار و گوجه و…) توسط مادر
• جوشانده زیره یا آویشن یا زنیان یا بادرنجبویه یا انیسون یا رازیانه، هر نیم ساعت یک قاشق مرباخوری به نوزاد بدهید تا 5 ساعت (10 قاشق)
• ترنجبین علاوه بر تقویت معده و جلوگیری از نفخ و رفلاکس، مغذّی بوده و تقویت کننده هست. همچنین آرام بخش بسیار قوی هست و باعث می شود نوزاد به راحتی بخوابد.
• قبل و بعد از هر وعده غذا یک قاشق چایخوری از ترکیب خوراکو بدهید، ترکیبات (ناخنک + تخم خشخاش + زیره سبز + تخم گشنیز + شوید + زنیان + انیسون + تخم شنبلیله + رازیانه + آویشن شیرازی + زیره افغانی + بابونه شیرازی + کوکنار) همه را به یک نسبت ترکیب و آسیاب کنید. (برای کودکان یک قاشق مرباخوری از این ترکیب را با یک لیوان آب جوش دم کنید و صاف کنید با عسل یا نبات شیرین کرده و به او بدهید).
• رژیم غذایی مادر شیرده: مادرهایی که به نوزاد شیر می دهند باید به دقت مراقب رژیم غذایی خود باشند. زیرا تأثیر مستقیم بر سلامتی و رشد نوزاد دارد. محصولات لبنی را کنار بگذارید زیرا پروتئین موجود در آن ها به سیستم گوارش نوزاد فشار می آورد. از موادی که حساسیت ایجاد می کنند مانند آجیل، سویا و تخم مرغ اجتناب کنید. غذاهای تند و چرب و نوشیدنی های گازدار و شکلات و کافئین مصرف نکنید، از سیگار و الکل دوری کنید، مادر باید ماست پروبیوتیک روزانه مصرف کند تا سیستم گوارشی خود را قوی کند، نوشیدن آب در طول شیردهی ضروری می باشد.
• وضعیت خوابیدن نوزاد: نوزادی که از ریفلاکس معده رنج می برد به سختی می خوابد. در واقع حالت خوابیدن نادرست و زمان بد خوابیدن باعث می شود نوزاد بهانه گیر شود. زیر سر نوزاد را بلند کنید یا زاویه تخت را سی درجه بالاتر بیاورید. هنگامی که قسمت بالاتنه نوزاد بالاتر است، جاذبه کار خود را انجام می دهد و مانع از برگشت محتویات معده به مری می شود. همچنین می توان نوزاد را به بغل خواباند.
• نحوه شیر دادن: در حالتی که نوزاد در حالت خواب است به او شیر ندهید. بهتر است او را در حال نشسته قرار دهید و بلافاصله بعد از غذا خوردن او را نخوابانید. بعد از غذا خوردن حداقل نیم ساعت نوزاد را در حال نشسته قرار دهید.
• ماساژ: منظم به سیستم گوارشی و تنفسی نوزاد کمک می کند بهتر عمل کند. ماساژ عصب واگ را تحریک می کند؛ این عصب در مغز نقش کنترل سیستم گوارشی و تنفسی را برعهده دارد. همچنین این عصب باعث پیشرفت سریع بدن می شود بنابراین تمام قسمت های بدن سریع تر به حالت موثر خود می رسند. ماساژ باعث افزایش توانایی شناسایی، کاهش گریه و بهتر خوابیدن نوزاد می شود، نوزاد را در حالت خوابیده قرار دهید. بر روی شکم او مقداری روغن نارگیل یا زیتون قرار دهید. شکم را به مدت سه تا چهار دقیقه در چهت عقربه های ساعت ماساژ دهید، سپس دو دقیقه پشت را ماساژ دهید، سپس دست ها و پاها را ماساژ دهید، این کار را روزی دو تا سه بار انجام دهید. نکته: بعد از غذا خوردن نوزاد را ماساژ ندهید.
• حرکات ورزشی: برای کنار آمدن نوزاد با ریفلاکس معده چند حرکت ورزشی با او انجام دهید، ورزش به بهبود گوارش کمک می کند. به یاد داشته باشید بعد از ورزش حدود نیم ساعت به نوزاد غذا ندهید. پیش از ورزش نیز به او غذا ندهید، ورزش هایی مانند دوچرخه پا، ورزش های زانو برای از بین رفتن نفخ معده مناسب هستند. نوزاد را بخوابانید، پاهایش را به صورت خم در دست نگه دارید. طوری پاهایش را تکان دهید انگار در حال دوچرخه سواری است .این کار را ده دقیقه انجام دهید.
• روغن نارگیل: خواص ضدالتهاب روغن نارگیل به کاهش التهاب ناشی از ریفلاکس معده کمک می کند. این روغن به روغن کاری سیستم گوارشی می پردازد بنابراین عملکرد آن بهتر می شود. لاریک اسید موجود در روغن نارگیل سیستم ایمنی نوزاد را محافظت می کند. نصف قاشق چایخوری روغن نارگیل را به نوشیدنی گرم بیفزایید و روزی دو تا سه بار به نوزاد بدهید.
  مادرهایی که نوزاد شیر می دهند باید روزی دو قاشق غذاخوری روغن نارگیل بخورند. این کار به قوی شدن سیستم دفاعی بدن نوزاد کمک می کند. همچنین می توانید روغن زنجبیل را با روغن نارگیل به مقدار مساوی مخلوط کنید و به مدت یک دقیقه بر روی شکم نوزاد بمالید. این کار را روزی چند بار انجام دهید.
• بابونه: درمان دیگری برای ریفلاکس معده است. خواص آرامش بخشی و ضد انقباض و تشنج آن به هضم کمک می کند و درد را کاهش می دهد. نصف قاشق چایخوری گل خشک بابونه را در آب داغ بریزید، پنج تا ده دقیقه روی آن را بپوشانید، سپس بگذارید سرد شود. در طول روز یک تا دو قاشق چایخوری به نوزاد بدهید. مادران شیرده نیز باید روزی دو تا سه بار چای بابونه بخورند.
• نعناع: خواص ضد انقباض و تشنج و آرامش دهنده این ماده باعث آرام شدن سیستم گوارشی و کاهش علائم ریفلاکس معده می شود. همچنین التهاب نیز کاهش می یابد. دو قطره روغن نعناع را در یک قاشق غذاخوری روغن زیتون بریزید. شکم نوزاد را به شکل چرخشی با این روغن ها ماساژ دهید. این کار را حداقل روزی دو بار انجام دهید. مادرهای شیرده می توانند روزی دو تا سه بار چای نعناع بخورند یا از کپسول های نعناع با نظر پزشک استفاده کنند.
• رازیانه: اگر معده درد نوزاد به دلیل ریفلاکس معده یا نفخ باشد، رازیانه بهترین روش درمان است. هم مادر و هم نوزاد می توانند از این ماده استفاده کنند. یک قاشق چایخوری دانه رازیانه را در یک لیوان آب داغ بریزید. بگذارید ده دقیقه بماند، روزی نصف تا یک قاشق چایخوری به نوزاد بدهید همچنین می توانید پودر دانه رازیانه سرخ شده را به غذای نوزاد بیفزایید.
• زیره: زیره درمان دیگر ریفلاکس معده می باشد. دانه های آن باعث تحریک شدن سیستم گوارشی و کاهش مشکلات آن مانند گاز یا اسید می شود. یک قاشق چایخوری دانه زیره را در یک لیوان آب بریزید، لیوان را به مدت پنج تا ده دقیقه بپوشانید، بگذارید سرد شود. سپس یک تا دو قاشق چایخوری محلول را روزانه به نوزاد بدهید.
• به یاد داشته باشید بعد از غذا دادن به نوزاد به مدت بیست تا سی دقیقه او را نخوابانید، از زمین قرار دادن نوزاد بعد از شیر خوردن اجتناب کنید، روزی چند بار در وعده های کوچک به نوزاد غذا بدهید، بدون مشورت با پزشک هیچ غذای جامدی به نوزاد ندهید، مراقب باشید نوزاد بیش از حد غذا نخورد، به فرزندتان غر نزنید، از لباس های تنگ برای نوزاد خودداری کنید، غذاهای غلیظ تر برای نوزاد بهتر هستند. درباره این مسئله با پزشک مشورت کنید، اگر حدس می زنید غذایی حساسیت ایجاد می کند با پزشک مشورت کنید. اگر نوزاد با شیشه شیر می خورد. نوک شیشه را چک کنید. در صورتی که خیلی کوچک باشد موجب ورود هوا می شود و اگر خیلی بزرگ باشد سرعت جریان شیر را زیاد می کند.

درمان سریع برگرداندن شیر مادر توسط نوزاد:

• مالیدن روغن کنجد یا رازیانه بر روی شکم و معده نوزاد.
• گرم کردن شیر مادر با خوراک گرمی ها توسط مادر نظیر: خرما، رازیانه و …
• مالیدن روغن گرم بر روی ملاج سر نوزاد، مانند: روغن کنجد، سیاهدانه و …
• به، آب به و مربای به، می تواند معده این کودکان را بزرگ کند و این مشکل را برطرف کند.
• تقویت شیر مادر با تهیه حلوایی که ترکیبات آن آرد برنج، روغن حیوانی (زرد گاوی)، شیره انگور، زیره سبز و رازیانه باشد. هم چنین با غذاهای مختلف به تقویت مادر شیرده بپردازید، زیرا این بیماری در اصل ناشی از ضعف عمومی مادر است.

درمان بچه ای که موقع شیر خوردن نمی تواند نفس بکشد:

• ملاجش را با روغن کنجد ماساژ دهید. (سه وعده)
• بادکش کتف هم می توانید بکنید (بادکش طفل 10 الی 7 دقیقه است).

درمان بچه ای که هنگام خوردن شیر از بغل دهانش شیر می ریزد:

• این حالت ناشی از بلغم زیاد است.
• اول باید شیر مادر را با غذاهای گرم، گرم بکنیم، که این گرم کردن سه ساعت و نیم طول می کشد و کل بدن خود بچه را نیز با مالیدن روغن زیتون گرم می کنیم.

داروها:

• کارمینت
• گرایپ واتر
• کاراوی میکسچر
• سایمتیکون یا دایمتیکون

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• مادر از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کند.