نشانگان تونل مچ دستی (سندروم تونل کارپال): عبارت است از این سندروم مربوط به مجموعه ای از علائم است که در نتیجه وارد شدن فشار به عصب میانی در تونل کارپال ایجاد می شود. با بالا رفتن سن، سندروم تونل کارپ را بیشتر می توان در افراد زیر مشاهده کرد: افراد در دهه 50 سالگی، که بطور خاص زنان را تحت تأثیر خود قرار می دهد. افراد در دهه 70 سالگی که زنان و مردان را بطور مشابه تحت تأثیر خود قرار می دهد. سندروم تونل کارپال بیشتر در افرادی مشاهده می شود که چاق هستند و اغلب ریشه فامیلی دارد. این سندروم بیشتر در بین زنان باردار شیوع دارد.
علائم:
- خشک شدن پوست: ممکن است در انگشتان ذکر شده فوق مشاهده شود.
- بی حسی: احساس بی حسی ممکن است در انگشتان ذکر شده فوق یا در بخشی از ناحیه کف دست با تشدید بیماری ایجاد شود.
- درد: احساس درد ممکن است در انگشتان ذکر شده فوق ایجاد شود. این درد ممکن است به ناحیه ساعد و حتی شانه نیز کشیده شود.
- ضعف: احساس ضعف در بعضی عضلات انگشتان در موارد تشدید بیماری احساس می شود. این احساس می تواند به تدریج افزایش پیدا کرده و باعث شود عضلات پایه انگشت شست نیز دچار مشکل شوند.
- احساس مورمور و سوزن سوزن شدن: در این حالت احساس سوزش یا سوختگی در تمام یا بخشی از نواحی سایه زده شده در تصویر فوق احساس می شود. این علائم احتمالاً اولین نشانه های ابتلا به بیماری هستند. علاوه بر این معمولاً انگشتان اشاره و میانی بیش از بقیه انگشتان دست تحت تأثیر این سندروم قرار می گیرند.
- این علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند به صورت ملایم تا شدید در افراد بیمار مشاهده شود. همچنین در این حالت ممکن است یک دست یا هر دو دست تحت تأثیر بیماری قرار گیرد. در ابتدا علائم بیماری به صورت موقت و گهگاه ایجاد شده و معمولاً پس از استفاده دست احساس می شوند. علاوه بر این، معمولاً این علائم در زمان شب و هنگام بیدار شدن از خواب تشدید می شوند. علائم این بیماری می تواند با چند لحظه بلند کردن دست یا آویزان کردن آن کاهش پیدا کند. تکان دادن مچ نیز می تواند باعث کاهش علائم بیماری شود. به هر حال در صورتی که شرایط بیماری تشدید شود، علائم بیمار ممکن است بطور مداوم و ماندگار وجود داشته باشد.
علت:
- در اکثر موارد دلیل اصلی ایجادسندروم تونل کارپال مشخص نیست. در حقیقت در اکثر مواقع تغییرات ناچیز در تاندون ها یا سایر ساختارهای موجود در تونل کارپال باعث ایجاد مشکل می شود. این شرایط می تواند باعث افزایش فشار وارد شده به این تونل شود. به این ترتیب افزایش فشار می تواند بر عملکرد رگ های خونی تأثیر گذاشته و مقدار خون رسانی به عصب میانی را کاهش دهد. در نتیجه، عملکرد عصب میانی تحت تأثیر این شرایط قرار گرفته و علائم بیماری ایجاد می شود.
- ژنتیک: مسائل ژنتیک می تواند نقش مهم در این رابطه داشته باشند. به نظر می رسد فاکتورهای ژنتیک (ارثی) نقش با اهمیت در این رابطه داشته باشند. در حدود 1 نفر از هر 4 نفر مبتلا به سندروم تونل کارپال دارای یک عضو نزدیک در خانواده هستند (پدر، مادر، برادر، خواهر) که به مشکل مشابه دچار شده است.
- استفاده مکرر از دست: تکرار مکرر حرکت یکسان دست و مچ، یا فعالیت های طولانی مدت ممکن است تاندون ها را ملتهب کرده و باعث تورم و ایجاد فشار روی عصب شود.
- موقعیت دست و مچ دست: انجام فعالیت هایی که شامل خم کردن شدید یا صاف کردن شدید دست و مچ برای طولانی مدت می شود، می تواند فشار را روی عصب زیاد کند.
- بیماری های استخوان و مفاصل: شرایط استخوانی یا آرتروز مچ دست مثل آرتروز روماتوئید یا شکستگی استخوان مچ دست نیز می تواند باعث ابتلای فرد به سندروم تونل کارپال شود.
- سایر شرایط: سایر شرایط نیز می تواند بر ابتلا به سندروم تونل کارپال تأثیرگذار باشد. برای مثال، بارداری، چاقی، کم کاری تیروئید، دیابت، یائسگی، سایر بیماری های نادر، و عوارض جانبی برخی داروها می تواند بر ابتلا به این بیماری تأثیر داشته باشد. بعضی از این شرایط می تواند باعث جمع شدن آب زیر پوست شده و بر وضعیت مچ تأثیر گذارد. در نهایت این شرایط می تواند باعث ابتلای فرد به سندروم تونل کارپال شود.
- دلایل نادر: شامل تشکیل کیست، تومور، و ورم نیز می تواند بر عملکرد تاندون ها یا رگ های خونی که از تونل کارپال عبور می کنند، تأثیر داشته باشند.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- عوامل آناتومیک: شکستگی یا دررفتگی مچ دست، یا آرتروزی که شکل استخوان های کوچک مچ را تغییر دهد، می تواند با تنگ شدن فضای داخلی تونل کارپال، بر عصب مدیان فشار بیاورد. افرادی که تونل کارپال کوچک تری دارند، ممکن است بیشتر به این سندرم مبتلا شوند.
- جنسیت:به طور کلی، سندرم تونل کارپال در زنان شایع تر است. زیرا فضای داخلی تونل کارپال در زنان، تا حدی کمتر از مردان می باشد. به علاوه، این فضا در زنانی که به سندرم تونل کارپال مبتلا هستند، کوچکتر از سایرین است.
- بیماری هایی که به عصب آسیب می رسانند:برخی بیماری های مزمن مانند دیابت و یبماری عصبی، خطر ایجاد آسیب عصبی، از جمله آسیب به عصب مدیان را افزایش می دهند.
- بیماری های التهابی:آرتریت روماتوئید و سایر بیماری هایی که با التهاب همراه اند، می توانند با تأثیر بر دیواره اطراف تاندون های مچ دست، بر عصب مدیان فشار بیاورند.
- داروها:برخی مطالعات ارتباط بین سندرم تونل و استفاده از آناستروزول (Arimidex)، دارویی که برای درمان سرطان سینه استفاده می شود، را نشان داده اند.
- چاقی: چاقی می تواند خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهد.
- تغییر سطح مایعات بدن: احتباس مایعات می تواند با افزایش فشار داخلی تونل کارپال، عصب مدیان را تحریک کند. این امر در دوران بارداری و یائسگی شایع است. به طور کلی، سندرم تونل کارپال مرتبط با بارداری، پس از پایان یافتن این دوره خود به خود بهتر می شود.
- سایر شرایط پزشکی:شرایط خاصی مانند یائسگی، اختلالات تیروئیدی، نارسایی کلیه و ورم لنفاوی، می توانند شانس ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهند.
- عوامل مرتبط با محیط کار: کار کردن با ابزارهای ارتعاشی یا خطوط مونتاژ، نیاز به خم شدن طولانی مدت یا مکرر مچ دست دارد. انجام این کارها به ویژه در محیط سرد، می تواند سبب افزایش فشار بر عصب مدیان گردد یا آسیب موجود را بدتر نماید. با این حال، شواهد علمی متناقضی در این رابطه وجود دارد و این عوامل، به عنوان علل مستقیم ایجاد سندرم تونل کارپال شناخته نمی شوند. مطالعات زیادی ارتباط میان کار با رایانه و سندروم تونل کارپال را ارزیابی کرده اند. برخی شواهد نشان می دهد که استفاده از ماوس، و نه کیبورد، می تواند در ایجاد این عارضه موثر باشد. با این حال، شواهد کافی برای اثبات تأثیر استفاده زیاد از رایانه، به عنوان یک عامل خطر، در ایجاد این سندرم وجود ندارد. اگرچه کار با رایانه، خود می تواند نوع متفاوتی از درد دست را ایجاد نماید.
پیشگیری:
- هیچ استراتژی اثبات شده ای برای پیشگیری از سندرم تونل کارپال وجود ندارد، اما می توانید با این روش ها، استرس وارد شده بر دست ها و مچ را به حداقل برسانید:
- از دست های خود به آرامی و با وارد کردن نیروی کم استفاده نمایید: به عنوان مثال، اگر در هنگام کار از صندوق پول یا صفحه کلید استفاده می کنید، کلیدها را به آرامی فشار دهید. اگر زیاد می نویسید، از یک قلم بزرگ با قسمت نگهدارنده نرم و جوهر روان استفاده نمایید.
- استراحت های کوتاه و مکرر داشته باشید: به آرامی دست ها و مچ خود را خم و راست کنید. در صورت امکان، به انجام فعالیت های جایگزین بپردازید. این امر، به ویژه در صورت استفاده از وسایل ارتعاشی یا وسایلی که نیاز به اعمال نیروی زیاد دارند، بسیار مهم است. استراحت هایی در حد چند دقیقه در هر ساعت هم می تواند تفاوت مهمی ایجاد نماید.
- مراقب فرم دستان خود باشید: از خم کردن کامل مچ دست به سمت بالا یا پایین خودداری کنید. قرارگیری مچ در موقعیتی که کاملاً خم نباشد، مناسبتر است. صفحه کلید خود را هم ارتفاع با آرنج یا کمی پایین تر نگه دارید.
- حالت قرارگیری بدنتان را بهبود بخشید: قرارگیری در حالت نامناسب بدنی، سبب چرخش شانه به سمت جلو، کوتاهی عضلات گردن و شانه و فشرده سازی اعصاب گردنی می گردد. این امر می تواند مچ دست، انگشتان و ساعد را تحت تأثیر قرار دهد و باعث ایجاد گردن درد شود.
- موس کامپیوتر خود را عوض کنید: حتماً از یک ماوس راحت که به مچ دستتان فشار نیاورد، استفاده نمایید.
- دستان خود را گرم نگه دارید: اگر در محیطی سرد کار می کنید، احتمالاً دچار درد و گرفتگی دست می شوید. اگر نمی توانید درجه حرارت محل کار خود را کنترل کنید، با استفاده از دستکش های بدون انگشت، دست و مچ دست خود را گرم نگه دارید.
عوارض احتمالی:
- بی حسی و کرختی دائمی، و ضعف شدید شست یا سایر انگشتان دست، فلج دائمی بعضی از عضلات دست و انگشتان.
تشخیص:
- در حین ارزیابی، پزشک با شما درباره سلامت کلی و سوابق پزشکی شما صحبت کرده و درباره علائم شما سوالاتی را می پرسد. او به دقت دست و مچ دست را معاینه کرده و تعدادی معاینه بالینی انجام خواهد داد. در حین معاینه، پزشک موارد زیر را انجام خواهد داد:
- چک کردن ضعف عضلات پایین انگشت شست.
- خم کردن و نگه داشتن مچ دست به صورت خمیده برای معاینه بی حسی یا مور مور شدن دستان.
- معاینه حساسیت نوک انگشتان دست با لمس آرام بوسیله یک ابزار خاص هنگامی که شما چشم هایتان را بسته اید.
- بررسی از بین رفتن عضلات (آتروفی) اطراف پایین انگشت شست. در موارد شدید این عضلات ممکن است کوچک تر به نظر برسند.
- فشار آوردن یا ضربه زدن به عصب مدین داخل مچ دست برای دیدن اینکه آیا بی حسی یا مور مور شدن رخ می دهد یا نه (تست تینل).
- نوار عصب عضله: نوار عصب عضله فعالیت الکتریکی عضلات را می سنجد. نتایج نوار عصب عضله می تواند نشان دهد که آیا شما دچار آسیب عصب یا عضله شده اید یا خیر.
- سونوگرافی:سونوگرافی از امواج مافوق صوت برای ایجاد تصویر استخوان و بافت استفاده می کند. ممکن است پزشک یک سونوگرافی مچ دست را جهت ارزیابی عصب مِدیَن برای دیدن علائم فشار، درخواست نماید.
- آزمایشات هدایت عصب:این آزمایشات عبور سیگنال در داخل عصب دست و بازوی را اندازه گرفته و می توانند مشخص کنند که چه زمانی سیگنال به خوبی هدایت نمی شود. آزمایشات هدایت عصبی می توانند کمک کنند تا پزشک مشخص کند که مشکل چقدر شدید بوده و برنامه درمانی را مشخص کند.
- عکس رادیولوژی:عکس رادیولوژی تصویری از ساختارهای سخت مثل استخوان ایجاد می کند. اگر شما در حرکت مچ دست محدودیت داشته یا احساس درد می کنید، پزشک ممکن است برای رد کردن دلایل دیگر علائم مثل آرتریت، آسیب رباط یا شکستگی، عکس رادیولوژی درخواست کند.
- ام آر آی: این تصویربرداری عکس بهتری از بافت نرم بدن ایجاد می کند. پزشک ممکن است برای مشخص کردن علل دیگر ایجاد علائم، یا برای یافتن بافت غیر طبیعی که ممکن است روی عصب مدین اثر بگذارد، ام آر آی درخواست کند. ام آر آی همچنین می تواند به پزشک در زمینه تشخیص اینکه آیا خود عصب دچار مشکلی مثل زخمی شدن از یک آسیب یا تومور است یا خیر، کمک کند.
درمان طب نوین:
- درمان بدون جراحی: سندروم تونل کارپال باید در اسرع وقت پس از شروع علائم بیماری درمان شود. بعضی افراد که علائم بیماری آنها در سطح خفیف یا متوسط باشد، ممکن است با کمی استراحت دادن بیشتر به دست ها و اجتناب از انجام فعالیت هایی که علائم بیماری را تشدید می کنند، ناراحتی ناشی از بیماری را کاهش دهند و با استفاده از بسته های یخ ورم احتمالی ایجاد شده در محل مچ دست را از بین ببرند. اگر استفاده از این تکنیک ها نتوانست با گذشت چند هفته باعث کاهش علائم بیماری و بر طرف شدن آنها شود، لازم است از روش های درمانی دیگر همچون اسپیلینت مچ دست، دارو و عمل جراحی استفاده شود. استفاده از اسپیلینت و سایر روش های محافظه کارانه احتمالاً زمانی اثر بخشی بیشتر دارند که علائم بیماری خفیف تا متوسط بوده و برای مدت کوتاه تر از 10 ماه ایجاد شده باشند.
- دارو: داروهای ضد التهاب غیر استروئید همچون ایبو پروفن (آدویل، مورتین IB، و سایر داروهای مانند آن) می توانند به کاهش درد ناشی از سندروم تونل کارپال در کوتاه مدت کمک موثر نمایند.
- اسپیلینت مچ دست: از اسپیلینت مچ دست برای حفاظت از مچ و حفظ موقعیت طبیعی آن استفاده می شود. در هنگام استفاده از اسپیلینت نباید فشار مستقیم بر روی تونل کارپال وجود داشته باشد. استفاده از اسپیلینت می تواند از خم شدن مچ دست که باعث وارد شدن فشار به عصب میانی شده و علائم بیماری را تشدید می نماید، جلوگیری کند. با استفاده از اسپیلینت شما باید بهبود مشخص در وضعیت علائم بیماری خود را در طول چهار هفته مشاهده نمایید.
- فیزیوتراپی: روش های فیزیوتراپی شامل استفاده از امواج مافوق صوت، حرکت های کششی، و حرکت های بهبود دامنه حرکت است. در بعضی از کلینیک ها، این روش ها ممکن است توسط متخصص کار درمانی برای بیمار تجویز شده و مورد استفاده قرار گیرد. درمان های فیزیوتراپی موجود برای سندروم تونل کارپال برای تسریع فرآیند بهبود، اطمینان از دستیابی به نتایج بهینه، و کاهش احتمال عود مجدد بیماری لازم و ضروری هستند. این روش های درمانی شامل موارد زیر می باشند: ماساژ بافت نرم، الکترو درمانی، حرکت دادن مفصل، درای نیدلینگ، گرما یا سرما درمانی، تمرین های حرکتی به منظور بهبود انعطاف پذیری و قدرت عضلات،آموزش و ارائه توصیه های لازم برای اصلاح فعالیت ها.
- داروهای کورتیکو استروئید: پزشک ممکن است از تزریق داروهای کورتیکو استروئید مثل کورتیزون در تونل کارپال برای کاهش درد استفاده کند. داروهای کورتیکو استروئید می توانند باعث کاهش التهاب و ورم مفاصل شده و در نتیجه فشار وارد شده به عصب میانی دست را کم کنند. مصرف داروهای خوراکی کورتیکو استروئید به میزان تزریق این داروها دردرمان سندروم تونل کارپال اثربخش نیست.
- عمل جراحی: در یک عمل جراحی محدود می توان رباط جلوی مچ دست را بریده و فشار وارد شده بر تونل کارپال را با ایجاد فضای بیشتر برای عصب کاهش داد. انجام این کار معمولاً باعث درمان بیماری می شود. این عمل جراحی تحت بی حسی موضعی انجام می شود. به هر حال برای این درمان دو نوع اصلی عمل جراحی باز و بسته را می توان مورد استفاده قرار داد. به این ترتیب جراح احتمالاً با شما درباره تکنیک مناسب برای عمل جراحی مچ دست صحبت خواهد کرد. پس از گذشت چند هفته از انجام عمل جراحی سندروم تونل کارپال شما می توانید فعالیت عادی دست خود را مجدداً آغاز کنید. به هر حال پس از عمل یک جای زخم کوچک در جلوی مچ دست شما باقی خواهد ماند. همچنین احتمال مشاهده عوارض محدود پس از عمل جراحی مچ دست را همواره باید مورد توجه قرار داد. برای مثال، پس از عمل جراحی خطر ناچیز در ارتباط با عفونت و وارد شدن آسیب به عصب یا رگ های خونی وجود دارد.
درمان طب سنتی:
- دو هفته بعد حجامت ساعد
- بعد از 40 روز حجامت عام انجام دهید.
- اگر خوب نشد زالو درمانی روی مچ دست.
- حجامت اخدعین (سرشانه ها) دو هفته بعد
- امکان دارد بستن آتل مخصوص توصیه شود.
- در ابتدا معمولاً درمان محافظه کارانه انجام می گیرد.
- شونیسل؛ از تریکب (4 واحد روغن زیتون بودار و تصفیه نشده + 2 واحد عسل + 1 واحد سرکه طبیعی) روزی 2 قاشق غذاخوری تا 80 روز میل کنید.
- وقتی پشت رایانه نشسته اید، ارتفاع میز، صفحه کلید، و صندلی را به طور مناسب تنظیم کنید. هنگام کار با رایانه، به ازای هر ساعت کار، مقداری به خود استراحت دهید.
- امکان دارد بررسی های تشخیصی شامل موارد زیر باشند: بررسی الکتروفیزیولوژیک رشته های عصبی (با ثبت فعالیت الکتریکی عضلات) و عکس برداری از دست و مچ دست.
- سرکه انگبین با عرق نعناع، شبی یک لیوان به همراه یک قاشق مرباخوری اسفند تا 80 شب بعد از 40 شب اسفند را دیگر ادامه ندهید (اسفند نباید جویده شود بلکه باید قورت داده شود).
- احساس ناراحتی و درد در دست معمولاً با تکان دادن دست یا آویزان کردن آن بهتر می شود. اگر شب با درد دست از خواب بلند شدید، دست خود را کنار تخت آویزان کنید و آن را مالش یا تکان دهید.
- جراحی با هدف آزاد کردن رشته های عصبی که تحت فشار هستد انجام می گیرد. با جراحی، علاج در 95% از بیماران به طور کامل برطرف می شود. این عمل جراحی را می توان بدون بستری کردن در بیمارستان انجام داد. محل عمل در عرض دو هفته التیام می یابد.
داروها:
- داروهای ضد التهاب برای کاهش التهاب، تزریق کورتیزون داخل مچ دست برای کاهش التهاب، مصرف ویتامین B6 (پیریدوکسین) ممکن است علائم را کاهش دهد؛ تنها در صورتی از این ویتامین استفاده کنید که برای مشکلات تجویز شده باشد.
فعالیت:
- تا حدی که قدرت تان اجازه می دهد، فعالیت خود را حفظ کنید. در صورت انجام جراحی، دو هفته فرصت دهید تا محل عمل خوب شود. امکان دارد نرمش هایی برای دست توصیه شود.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
نکته:
- تونل کارپال چیست: در محل مچ دست هشت استخوان کوچک به نام استخوان های کارپال وجود دارند. یک رباط (که به آن رتیناکولوم هم می گویند) در قسمت جلوی مچ دست قرار دارد. بین این رباط و استخوان های کارپال فضایی به نام تونل کارپال وجود دارد. تاندون هایی که عضلات ساعد را به انگشتان متصل می کنند، از تونل کارپال رد می شوند. علاوه بر این عصب اصلی دست (عصب میانی) قبل از تقسیم شدن به اعصاب زیر مجموعه در کف دست، از این تونل عبور می کند.
- عصب میانی می تواند احساس را برای انگشتان شست، اشاره و انگشتان میانی ایجاد کند و به این ترتیب کنترل آنها را بر عهده دارد. علاوه بر این، عصب میانی حرکت عضلات کوچک در پایه انگشت شست را تحت کنترل خود دارد.درمان سندرم تونل کارپال بوسیله دستگاه ASA انجام می شود.