مکیدن شست: عبارت است از قرار دادن انگشت دست بر سقف دهان در پشت دندان ها و مکیدن آن با لب ها و دندان های بسته، مکیدن شست، شایع است و یک رفتار و نه اختلال به شمار می رود. کودکان هر دو جنس و حداکثر 12 ساله را مبتلا می کند ولی در کودکان کم سن شایع تر است.

علائم:

• مکیدن شست (بیشتر قبل از به خواب رفتن، هنگام تماشای تلویزیون یا هنگام گرسنگی، بیماری یا خستگی رخ می دهد).

علت:

• مکیدن انگشت در بزرگسالان عمدتاً نشانه وجود ترس، اضطراب و استرس یا ناشی از مشکلات و آسیب‌های روانی به ‌جا مانده از دوران کودکی است.
• مکیدن شست یکی از اولین اعمال هماهنگی است که یک شیرخوار می تواند انجام دهد و به رضایت برسد. مکیدن شست اگر بعد از شیرخواری (به ویژه تا سال های پیش دبستانی) ادامه یابد، ممکن است حاکی از یک اختلال وضعیتی باشد.
• مکیدن یک رفتار غریزی است که تغذیه از پستان مادر یا بطری را امکان‌پذیر می‌کند. به‌علاوه، مکیدن پستان مادر یا انگشت از جمله رفتارهای تسکین‌ دهنده‌ای است که به تأمین آرامش نوزادان و خردسالان کمک کرده و آن‌ها را برای خوابیدن آماده می‌کند. در برخی از کودکان، عادت مکیدن انگشت شست ممکن است تا سنین ۲ تا ۴ سالگی هم طول بکشد. این یک مکانیزم تسکین‌ دهنده است که کودکان از آن برای رویارویی با موقعیت‌های استرس‌زا استفاده می‌کنند. به همین دلیل، بسیاری از کودکان نوپا در برخی از ساعات روز از پستانک استفاده می‌کنند. این در حالی است که تعداد دیگری از آن‌ها مکیدن دست و پای خود را ترجیح می‌دهند! بر اساس مطالعات انجمن دندانپزشکی آمریکا، این رفتار عموماً در فاصله سنین ۲ تا ۴ سالگی متوقف می‌شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• اضافه شدن یک نوزاد جدیدی به خانواده، احساس قطع علاقه یا توجه والیدن توسط شیرخوار.

پیشگیری:

• مکیدن شست طبیعی است و آسیب خطرناکی ایجاد نمی کنند تا این که دندان های دائمی در 7 الی 6 سالگی شروع به درآمدن بکنند. بیشتر کودکان تا این سن این عادت را ترک می کنند. در غیر این صورت، والدین باید با کودک کار کنند تا به خاطر ظاهر و سلامت دندان ها این عادت را تغییر دهد. در صورت تمایل در اوایل شیرخواری سایر مکانیسم های تسکین بخش از جمله گهواره را فراهم کنید.

عواقب مورد انتظار:

• در بیشتر موارد این عادت خود به خود از بین می رود به خصوص اگر تبدیل به مسأله ای بین والدین و کودک نشده باشد.

عوارض احتمالی:

• جلو آمدن دندان های پیش، مکیدن شست ممکن است چنان فشاری به دندان های پیش وارد کند که سرانجام آنها را به جلو براند.

تشخیص:

• انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از والدین بیمار

درمان طب نوین:

• در اغلب مواقع، انگشت مکیدن کودک قبل از ورود به کودکستان یا مدرسه به‌ صورت خودکار متوقف می‌شود. با این حال، در مواردی ممکن است توقف این رفتار به مداخله والدین نیازمند باشد. برای انجام این کار، راه‌کارها و ابزارهای مختلفی وجود دارند که از آن میان می‌توان نمونه‌های زیر را برشمرد:
• به‌ جای دعوا کردن و محکوم کردن کودک لازم است دوستانه با او صحبت کرده و مشکلات احتمالی ناشی از انجام این کار را برای کودک توضیح دهید. از او بپرسید به چه دلیلی انگشت خود را می‌مکد؟ یا چه احساسی دارد؟ در این میان، ممکن است متوجه شوید مکیدن انگشت کودک از ترس یا اضطراب ناشی می‌شود. در این صورت، به جای تمرکز بر این رفتار می‌توانید برای آرام کردن او تلاش کتید. ارتباط کلامی و چشمی و در آغوش گرفتن کودک از مهم‌ترین رفتارهایی است که در آرامش او مؤثر خواهد بود. از طرف دیگر، بازی و وقت‌گذرانی با وی و همچنین، کارهایی نظیر تمرین تنفس شکمی در مقابله با استرس و اضطراب تأثیرگذار است.
• آموزش غیر مستقیم: استفاده از ابزارهایی نظیر فیلم‌های عروسکی، کارتون، برنامه‌های تلویزیونی محبوب یا کتاب‌های مخصوص کودکان به آموزش غیرمستقیم آن‌ها کمک می‌کند. به این ترتیب، کودکان می‌توانند با عوارض عادات ناپسند خود آشنا شده و درباره توقف آن‌ها تصمیم‌گیری کنند. در حین تماشای این برنامه‌ها، می‌توانید گفت‌و‌گوی دوستانه‌ای را پایه‌ریزی کرده و مشکلات احتمالی این کار را به شکلی دوستانه برای کودک تشریح کنید.
• استفاده از لاک تلخ برای جلوگیری از مکیدن انگشت: استفاده از لاک تلخ برای جلوگیری از مکیدن انگشت یکی از رایج‌ترین روش‌های مقابله با این عادت است. با این حال، بسیاری از پزشکان به‌کارگیری این روش را توصیه نمی‌کنند. این تکنیک، معمولاً برای کودکانی کاربرد دارد که برای توقف این رفتار از انگیزه کافی برخوردار نبوده و تنها به یک یادآور فوری نیاز دارند.
• توجه به الگوی مکیدن انگشت: ممکن است کودک شما فقط قبل از خواب انگشت خود را بمکد. در این صورت، می‌توان دریافت که برای خوابیدن به روشی آرامش‌بخش نیاز دارد؛ بنابراین، می‌توانید جایگزین‌های آرامش‌بخشی را برای او پیدا کنید. به ‌عنوان مثال، پیش از مسواک زدن برای او یک فنجان شیر گرم آماده کرده و در هنگام خواب برای مدتی هم که شده او را در آغوش بگیرید. اگر متوجه شدید این رفتار در مواقع اضطراب یا ناراحتی بروز می‌کند. می‌توانید تکنیک‌ها و مکانیزم‌های دیگری را به او پیشنهاد کنید. از این جمله، می‌توان به شنیدن موسیقی آرامش‌بخش یا تمرین‌های مدیتیشن و یوگای مخصوص کودکان اشاره کرد.
• استفاده از مشوق ها: با ایجاد یک نمودار پیشرفت و استفاده از برچسب، ستاره یا هر روش امتیازدهی دیگری کودک را برای کنار گذاشتن عادات ناپسند خود تشویق کنید. یعنی، به ازاء هر بار صرف نظر کردن از مکیدن انگشت یک امتیاز برای او در نظر گرفته و با بالا رفتن امتیازها به کودک جایزه بدهید.
• استفاده از گارد یا محافظ انگشت: این روزها، انواع گاردها و ابزارهای محافظ برای جلوگیری از مکیدن انگشت کودکان وجود دارند که برخی از آن‌ها از جنس پلاستیک سخت و بعضی شبیه دستکش هستند. ابزارهای ارتودنسی مخصوصی هم وجود دارند که در داخل دهان نصب شده و از مکیدن انگشت جلوگیری می‌کنند. برای انتخاب بهترین گزینه، لازم است با پزشک اطفال یا متخصص دندانپزشک مشورت کنید. به‌خاطر داشته باشید، محافظ‌های انگشت فاقد مواد شیمیایی زیان‌آور بوده و به طور اختصاصی برای کودکان طراحی شده‌اند.
• وضع قوانین و مقررات: برای جلوگیری از مکیدن انگشت کودکان بزرگ‌تر می‌توانید با صمیمیت و در عین حال، به شکلی قاطعانه با آن‌ها صحبت کرده و قوانین و مقررات ویژه‌ای وضع کنید. به‌عنوان مثال، به او بگویید تنها در هنگام تماشای تلویزیون یا موقع خواب می‌تواند این کار را انجام دهد. سپس، به تدریج می‌توانید برای توقف این کار برنامه‌ریزی کنید.
• شبیه سازی موقعیت: با استفاده از اسباب‌بازی‌های محبوب کودک و در حین بازی می‌توانید شرایط و موقعیت مورد بحث را شبیه‌سازی کرده و برای ارائه راه‌حل از او کمک بخواهید. در حین بازی، عوارض انگشت مکیدن کودک را برای او شرح دهید.
• مشورت با پزشک: برای مقابله با عادت مکیدن انگشت کودک خود می‌توانید به پزشک یا متخصص دندانپزشک مراجعه کرده و از او کمک بخواهید. پزشکان از طریق صحبت و تشریح زیان‌های احتمالی انگشت مکیدن ممکن است بتوانند کودکان را برای ترک عادت خود مجاب کنند.

درمان طب سنتی:

• در مواقعی که کودک خواب است کمی چدروا روی انگشت کودک بمالید.
• معمولاً هیچ درمان یا فعالیت لازم نیست. روش های چون تنبیه، شرمسار کردن و یادآوری معمولاً ارزشی ندارند. سایر روش ها نیز به ویژه موفقیت آمیز نیستند (دستکش های یک سره، مواد برنزه بر روی شست، اسپیلنت آرنج و …) و ممکن است صدمه دیگری وارد کنند. در مورد کودک بالای 6 الی 7 سال که انگشت خود را می مکد: به کودک توجه بیشتری کنید. ببینید آیا تعارض ها یا موقعیت های اضطراب از مکیدن را تحریک می کنند یا خیر. به کودک کمک کنید تا راه حل های دیگری برای استرس بیابد. اگر کودک تصمیم بگیرد که سعی به توقف مکیدن کند، به او کمک کنید تا به این هدف برسد. برای هرگونه پیشرفتی به سمت هدف، جایزه بدهید. جایزه یک رشوه محسوب نمی شود بلکه چیزی است که با تلاش حاصل می گردد. روان درمانی یا مشاوره (تنها در صورت مکیدن شست به مدت طولانی یا بیش از حد).

داروها:

• معمولاً برای این اختلالات دارویی لازم نیست.

فعالیت:

• محدودیت وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات، غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.