بیماری لگ، کالو، پرتس: (اپی فیز لغزنده استخوان ران؛ کوکس پلانا) ضعف تدریجی سر استخوان ران در محل اتصال ران به لگن، این عارضه هر یک از دو مفصل ران (گاهی هر دو) را می تواند درگیر سازد؛ این بیماری کودکان 12 الی 4 ساله از هر دو جنس را مبتلا می سازد، ولی در پسران شایع تر است. به عبارت دیگر بیماری پرتس (Perthes) یکی از علل شایع لنگش در بچه ها بوده است. بیماری پرتس بیشتر در سنین 10 الی 4 سالگی دیده می شود و شیوع آن در پسر ها پنج برابر دخترها است. بیماری پرتس در 15 الی 10 درصد موارد دوطرفه است یعنی هر دو مفصل ران را گرفتار می کند. البته در موارد دوطرفه معمولاً شروع بیماری همزمان نیست و وقتی یک مفصل گرفتار می شود بعد از چند ماه یا یکسال ممکن است مفصل ران مقابل درگیر شود. بیماری پرتس از هر ده هزار کودک در یک نفر آنها بروز می کند. نام کامل این بیماری لگ کالو پرتس Legg-Calve-Perthes است. این نام برگرفته از نام سه پزشک است که در سه نقطه متفاوت دنیا همزمان این بیماری را کشف کرده اند.

علائم:

1. لنگیدن
2. اختلاف طول دو اندام
3. علائم معمولاً شروع تدریجی دارند
4. درد و سفتی در ناحیه ران و مفصل ران، گاهی درگیری دوطرفه است
5. درد ساق و اغلب زانو با وجود اینکه اختلاف مذکور مفصل ران را گرفتار می کند.

علت:

• افزایش رطوبت بدن.
• مشخصه اصلی بیماری پرتس قطع شدن خون رسانی به سر استخوان ران است. اینکه چرا این خون رسانی مختل می شود به درستی مشخص نیست ولی این اختلال در غالب اوقات گذرا است و بعد از مدتی خون رسانی مجدداً برقرار می شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. وزن بالا
2. دوره رشد سریع جسمی
3. مصرف داروهای کورتونی به دلیل بیماری های دیگر
4. افزایش بروز در کودکان با وزن کم هنگام تولد و تأخیر رشد

پیشگیری:

• پیشگری خاصی ندارد.

عواقب مورد انتظار:

• با درمان زودرس اغلب در عرض 4 تالی 3 سال قابل علاج است، تأخیر در درمان ممکن است سبب آسیب استخوانی دائمی شده و جراحی تعویض مفصل ران را ایجاب کند.

عوارض احتمالی:

1. عفونت استخوان
2. آسیب دائمی استخوان ران و مفصل ران
3. اشتباه شدن تشخیص آن با کم کاری تیروئید یا کم خونی سلول داسی شکل

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار و والدین بیمار: برای تشخیص ابتدا پزشک با والدین بچه و خود وی صحبت کرده و اطلاعاتی از مشکلات وی بدست می آورد. سپس بیمار را معاینه می کند. در معاینه ممکن است حرکات مفصل ران بخصوص دور کردن ران و گاهی چرخش داخلی آن محدود و دردناک باشد. ران اندام تحتانی مبتلا ممکن است کمی لاغرتر از طرف سالم باشد.
2. رادیوگرافی: تشخیص این بیماری معمولاً به توسط رادیوگرافی ساده داده می شود و در سیر بیماری معمولاً عکس برداری های متعددی برای مشخص شدن وضعیت پیشرفت بیماری از بیمار به عمل میاید. در رادیوگرافی ساده در ابتدا تغییر در تراکم قسمتی یا همه اپی فیز سر استخوان ران دیده می شود و پس از چند ماه ممکن است تغییر شکل استخوان سر دیده شود. پزشک معالج با رادیوگرافی های سریالی که از لگن بیمار انجام می دهد وضعیت استخوان سر ران را تحت نظر می گیرد و برحسب شدت درگیری سر، نوع درمان بیمار را انتخاب می کند.

درمان طب نوین:

• استفاده از بریس و عمل جراحی: بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران) خود بخود توسط بدن تحت کنترل درمیاید. رگ های خونی بعد از مدتی مجدداً به استخوان مرده هجوم برده و استخوان جدیدی در محل تشکیل می شود. مهمترین مشکل بیماری پرتس تغییر شکل سر استخوان ران است و هدف از مدیریت درمانی این بیماری این است که به هر قیمتی جلوی تغییر شکل سر استخوان ران گرفته شود. اصل کلی برای تغییر نکردن سر استخوان ران در طی مدت بیماری ماندن آن در درون حفره استابولوم است. بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران) ممکن است سر استخوان ران در درون حفره استابولوم جابجا شده و کمی به خارج و لبه حفره برود. جابجا شدن سر به طرف لبه خارجی حفره استابولوم موجب می شود تا فشار زیادی از طرف لبه استابولوم به سر نرم شده وارد شده و موجب تغییر شکل آن شود. بنابراین هدف درمان بیماری پرتس حفظ سر در دروم حفره استابولوم Containment و ممانعت از جابجا شدن آن به خارج است. گاهی اوقات سر استخوان ران بدون هیچ اقدام درمانی در درون حفره استابولوم باقی می ماند. در این صورت بیمار نیاز به اقدام درمانی خاصی نداشته و بیمار فقط باید در طول مدت فعالیت بیماری تحت نظر پزشک باشد تا پزشک با معاینه و رادیوگرافی های سریال مطمئن شود سر درون حفره استابولوم باقی می ماند. در صورتی که پزشک متوجه شود سر استخوان ران در حال خارج شدن از حفره استابولوم است اقدامات درمانی را شروع می کند. باز گرداندن و نگهداشتن سر استخوان ران در درون حفره استابولوم در این بیماران با دو روش انجام می شود. استفاده از بریس و استفاده از عمل جراحی. مهمترین معیارهایی که پزشک معالج بر اساس آنها تصمیم می گیرد که آیا بیمار فقط باید تحت نظر باشد یا نیاز به درمان بیماری پرتس دارد عبارتند از: سن بچه در زمان بروز بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران) زیر شش سال یا بالای آن است. دامنه حرکتی مفصل ران خوب بوده یا محدود شده است. چه مقدار از سر استخوان ران و بخصوص قسمت خارجی اپی فیز سر استخوان ران درگیر شده است. آیا سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم در حال جابجایی به خارج است.
• درمان غیر جراحی: معمول ترین روش غیر جراحی درمان پرتس استفاده از بریس خاصی به نام بریس اسکاتیش رایت Scotish rite brace است. این بریس در ناحیه لگن و ران ها بسته می شود و هدف از استفاده آن این است که ران های بیمار از هم فاصله بگیرند. با دور شدن ران ها از یکدیگر، سر استخوان ران بهتر در داخل حفره استابولوم قرار می گیرد. با قرار گرفتن بهتر سر استخوان ران در حفره استابولوم، شکل کروی این حفره بهتر می تواند از سر استخوان ران محافظت کند و احتمال تغییر شکل سر استخوان را کمتر می شود.

درمان طب سنتی:

• درمان این بیماری در طب سنتی جراحی و استفاده از بریس است و برای رفع علائم و بهبودی فوری از موارد زیر استفاده کنید:
• خوردن سویق سنجد یا پودر سنجد.
• زالو درمانی اطراف موضع زیر نظر متخصص طب سنتی.
• روغن مالی موضع با روغن های گرم نظیر سیاهدانه و بادام تلخ و گرم کردن موضع با حوله واتو.

داروها:

• برای موارد خفیف استفاده از داروهای بدون نسخه نظیر استامینوفن و ایبوپروفن ممکن است کافی باشد.

فعالیت های بدنی:

• استراحت در بستر ممکن است به مدت 6 ماه تا یک سال تا بهبود وضعیت یا تا پس از جراحی لازم باشد، هنگامی که استوان ها توانایی تحمل وزن را دارند، استفاده از چوب زیر بغل، آتل یا گچ معمولاً لازم می شود، پس از این دوره فعالیت ها ممکن است به تدریج از سر گرفته شوند.

رژیم غذایی:

• رژیم خاصی نیاز نیست، مگر اینکه کودک دارای اضافه وزن باشد.