قی کردن چشم: عبارت است از قی، ترکیبی از مخاط، چربی، سلول‌های مرده‌ی پوست و دیگر بقایای بدن است که در هنگام خواب در گوشه‌ی چشم جمع می‌شود. ترشحات چشم که با نام چسبندگی چشم یا چرک چشمی نیز شناخته می‌شود، عملکردی حفاظتی دارد و مواد زائد و زیان‌آور را از روی پرده‌ی اشکی و چشم شما پاک می‌کند. اما قی کردن غیرطبیعی چشم می‌تواند نشانه‌ی عفونت چشم یا بیماری باشد.

انواع قی چشم:

1. چسبنده: علل قی چشم چسبنده عبارتند از: گًل مژه، ورم باکتریایی ملتحمه و سایر عفونت های چشمی، زخم قرنیه، التهاب کیسه ی اشکی.
2. سخت: علل قی چشم سخت عبارتند اند از: آماس پلک چشم (blepharitis)، ورم باکتریایی ملتحمه و سایر عفونت های چشمی، گُل مژه.
3. آبکی: علل قی چشم آبکی عبارت اند از: ورم ویروسی ملتحمه، ورم آلرژیک ملتحمه، آلرژی چشم، خشکی چشم، جراحت چشم، التهاب کیسه ی اشکی (dacryocystitis).

علت:

• آلودگی هوا
• عفونت پلک
• سرماخوردگی
• التهاب مژه ها
• آلرژی و حساسیت
• مواد آرایشی چشم
• عفونت ویروسی چشم
• عفونت باکتریایی چشم
• خشکی چشم در اثر وزش باد
• وجود اجسام خارجی در چشم
• بسته شدن مجرای اشکی چشم
• کلر آب استخر هنگام شنا کردن
• با اینکه ترشحات چشمی مفید هستند، اما قی کردن غیرطبیعی چشم، به ‌خصوص اگر به رنگ سبز یا زرد باشد و با تاری دید، حساسیت به نور یا درد چشم همراه شود، می‌تواند نشان ‌دهنده‌ی عفونت یا بیماری چشمی باشد.
• چشم در طول روز مخاط تولید می‌کند. زمانی که پلک می‌زنید دائما لایه‌ی نازکی از اشک تولید می‌کنید که از خشک شدن مخاط و تشکیل قی جلوگیری می‌کند. اما وقتی به‌ خواب می‌روید، پلک‌ زدنی در کار نیست، بنابراین ترشحات در گوشه‌ی چشم شما جمع و خشک می‌شوند و گاهی لایه‌ی نازکی از ترشحات درون چشم باقی می‌ماند، به این حالت قی کردن چشم در خواب می‌گویند.
• ورم ملتحمه (CONJUNCTIVITIS): قی کردن چشم یکی از علائم رایج در ورم ملتحمه (آماس چشم) است که در آن ملتحمه دچار التهاب می‌شود. ملتحمه غشایی نازک است که روی صلبیه (بخش سفید رنگ چشم) و همچنین بخش داخلی پلک قرار می‌گیرد. در ورم ملتحمه، چشم دچار خارش، احساس وجود شن ‌ریزه و همچنین سوزش و قرمزی می‌شود، اما علاوه ‌بر آن زمانی‌ که فرد خواب است، مخاطی زرد یا سبز تولید می‌شود که می‌تواند روی خط چشم کِبِره ببندد. در بعضی مواقع، میزان قی کردن چشم به‌ حدی زیاد است که پلک‌ها کاملاً بسته می‌شوند و نمی‌توان آن‌ها را باز کرد. ورم ملتحمه به سه دلیل ایجاد می‌شود: عامل ویروسی، باکتریایی و آلرژی. ورم ملتحمه‌ی ویروسی به‌ شدت واگیردار است و توسط عاملی ویروسی مانند ویروس تبخال ایجاد می‌شود. در این حالت ترشح چشم شفاف و آبکی است، اما ترکیبات مخاطی آن می‌توانند سفید یا زرد روشن هم باشند. ورم ملتحمه‌ی باکتریایی، همان‌طور که از اسمش پیداست توسط عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود و اگر بلافاصله درمان نشود می‌تواند خطرناک باشد. در این نوع عفونت، قی چشم در مقایسه با عفونت ویروسی ضخیم‌تر و چرکی است و به‌طور معمول زرد، سبز یا حتی خاکستری است. ترشحات معمولاً چسبناک هستند و فرد پس از بیداری چسبندگی را به‌طور کامل در پلک‌ها احساس می‌کند و نمی‌تواند پلک خود را باز کند.
• سایر عفونت های چشمی: علاوه ‌بر ورم ملتحمه، عفونت‌های دیگری هم وجود دارند که ترشح قی چشم را افزایش می‌دهند. تبخالِ چشمی (نوعی عفونت ویروسی مکرر در چشم)، کراتیت قارچی (نوعی التهاب نادر اما خطرناک در قرنیه) و کراتیت آکانتامبا ((Acanthamoeba) نوعی عفونت انگلی که به‌دلیل مراقبت نادرست از لنزهای تماسی یا شنا کردن با وجود لنز ایجاد می‌شود)، ازجمله‌ی این بیماری‌ها هستند.
• بلفاریت (BLEPHARITIS): نوعی ناهنجاری شدید در پلک است که به هر دو حالت التهاب فولیکول‌های مژه و تولید غیرطبیعی چربی از غدد چربیِ موجود در حاشیه‌ی داخلی پلک گفته می‌شود. عملکرد نادرست غدد چربی چشم (MGD)می‌تواند در کنار ایجاد حساسیت و علائم دردناک دیگر، باعث ایجاد قیِ کف‌آلود، کِبِره بستن پلک و همچنین تولید چرکِ زرد و سبز شود.
• گل مژه: در گل مژه غدد چربیِ پلک مسدود می‌شوند که معمولاً علت آن عفونت فولیکول مژه است. گل‌مژه که به التهاب غدد پلکی (hordeolum) هم معروف است، شبیه به جوشی است که در حاشیه‌ی پلک ایجاد شده باشد و معمولاً با قرمزی، ورم پلک و حساسیت در آن ناحیه همراه است. چرکِ زرد، کِبِره بستن پلک و ناراحتی در هنگام پلک زدن از دیگر نشانه‌های گل‌مژه است. گل‌مژه معمولاً خود به ‌خود برطرف می‌شود. به‌ یاد داشته باشید که نباید چرک درون گل‌مژه را تخلیه کنید، چرا که خطر انتقال عفونت به سایر نواحی چشم وجود دارد.

پیشگیری:

1. دست‌های خود را به‌طور مرتب بشویید، مخصوصاً اگر بیماری ملتحمه‌ی مسری دارید.
2. اگر در هنگام استفاده از لنزهای تماسی دچار قی کردن چشم می‌شوید، لنزها را خارج کنید.
3. برای جلوگیری از ایجاد یا گسترش عفونت چشمی از دست زدن به چشم‌ها خودداری کنید.
4. اگر عفونت چشمی دارید از لوازم آرایشی آلوده‌کننده مانند ریمل یا خط چشم استفاده نکنید.
5. درصورتی‌ که عامل آلرژیک سبب اشک‌آلود شدن چشم‌تان شده‌ است، عامل تحریک‌کننده را پیدا کنید و سعی کنید آن را از بین ببرید. اگر به قطره‌های چشمی حساسیت دارید، از قطره‌های فاقد مواد نگهدارنده استفاده کنید.

تشخیص:

• انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• استفاده از کمپرس گرم روی چشم می‌تواند به بهبود علائم خارش و ناراحتی‌های عمومی چشم و از بین‌ بردن مخاط چشم کمک کند.
• در صورتی‌ که پلک‌هایتان به ‌هم چسبیده‌اند،بهتر است که قبل از پاک کردن چشم‌تان، پارچه‌ای را در آب داغ خیس کنید و برای چند دقیقه روی چشم‌هایتان قرار دهید.
• قی کردن چشم به‌ مقدار کم، خطری ندارد اما به یاد داشته باشید که با تغییر رنگ، غلظت و مقدار ترشح آن حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. اگر عفونت چشمی علت تولید مخاط در چشم شما باشد، ممکن است که پزشک برایتان قطره‌ی چشمی ضد باکتریایی یا ضد‌ویروسی و پماد تجویز کند. اگر علت اشک‌آلود شدن چشم یا تحریک چشم‌تان عاملی آلرژیک باشد، استفاده از قطره‌ی چشمی ضد حساسیت (آنتی‌هیستامین) و ضد انعقاد می‌تواند علائم را از بین ببرد.

درمان طب سنتی:

• برای درمان قی چشم آب پیاز تازه را به صورت سرمه در چشم بکشید.
• برای درمان چسبندگی پلک چشم ۱۰ گرم برگ خشک بارهنگ را در ۱۵۰ گرم آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه بخیسانید. آب آن را صاف کرده و با آب آن و به وسیله پنبه یا گاز استریل چشم را شستشو دهید.

نکته:

• یکی از وظایف پرده‌ی اشکی ایجاد ترشحاتی است که حاوی ترکیبات لازم برای سلامت چشم هستند. ترشحات چشم حاوی لایه‌ی مخاطی نازک و مرطوبی هستند که توسط ملتحمه (موسین) تولید می‌شوند، نوعی چربی به نام میبوم (meibum) نیز در این ترشحات وجود دارد که توسط غدد چربی‌سازِ چشم (meibomian glands) تولید می‌شود؛ تمامی این مواد به ما کمک می‌کنند تا به‌راحتی پلک بزنیم.
• اگر چشم با اشک شسته نشود، ذرات و سایر مواد در گوشه‌ی چشم و همچنین در خط چشم جمع می‌شوند.
• معمولاً قی کردن چشم نشانه‌ی خطرناکی نیست، اما تغییر در غلظت، رنگ و مقدار ترشحات چشم می‌تواند نشانه‌ی عفونت یا بیماری چشمی باشد.
• راه های پیشگیری از بیماری های چشمی: اگر مایلید همیشه سلامت چشم خود را حفظ کنید به نکات زیر با دقت توجه فرمایید. ۱. به هرچه که بسیار سفید یا شفاف است نگاه نکنید. ۲. به نورهای شدید مانند نور خورشید یا نور پراژکتور و لامپ های گازی و نورهای متصاعد شده از جوشکاری ها نگاه نکنید. ۳. به برف هایی که روی آن را نور آفتاب فراگرفته است نگاه نکنید. ۴. از نگاه کردن به خطوط ریز نقشه های خیلی دقیق یا خط های بسیار ریز که احتیاج به نوردهی بیشتری دارد خودداری کنید. ۵. تلویزیون را از فاصله خیلی کم تماشا نکنید. ۶. عینک دیگران را به چشم نزنید. ۷. با دست آلوده یا دستمال و اشیاء آلوده چشم را پاک نکنید. 8. از گرد و غبار پرهیز کنید. ۹. زیاد از حد گریه نکنید. ۱۰. مقابل آتش خیلی شدید و گرم ننشینید. ۱۱. هنگام موتورسواری یا سوار شدن بر اتومبیل های بدون سقف و … مواظب باشید که سوز و باد قوی، میکروب ها و گرد و غبار با چشم برخورد نکند. ۱۲. به هیچ جسمی به مدت زیاد و به طور قائم نظر نیفکنید. ۱۳. از ورود دود به چشم دوری گزینید. ۱۴. از هوای بسیار گرم یا بسیار سرد دوری کنید. 15. از دیدن اشیاء خیلی روشن و درخشان که به چشم آزار می رساند مانند آینه ای که مقابل آفتاب گرفته شده و نور آفتاب را به چشم منتقل می کند پرهیز کنید. ۱۶. از زیاد بر پشت خوابیدن پرهیز شود. ۱۷. مواظب باشید که از خوابیدن با شکم پر یعنی فورا پس از صرف غذا و همچنین پس از خوردن غذاهای غلیظ و دیر هضم و پس از مصرف خوراکی هایی که طبیعت آن خیلی گرم است مانند سیر و پیاز و … پرهیز کنید. چون موجب زیان رساندن به چشم می گردد. ۱۸. بیش از اندازه نمک یا غذاهای شور مصرف نکنید. ۱۹. از پرخوری در شب یا هنگام بیدار شدن در نیمه شب پرهیز کنید. ۲۰. از بی خوابی های زیاد و بیدار ماندن بیش از حد بپرهیزید. ۲۱. اگر شکم هر روز کار نمی کند یا یبوست و خشکی مزاج دارید آن را برطرف سازید. ۲۲. به اشیایی که به سرعت می چرخند یا به سرعت از جلوی چشم عبور می کنند نگاه نکنید.
• اعمالی که برای سلامت چشم مفید است: ۱. هرچند روز یک بار صورت را در آب صاف و پاک فرو برید و چشم را در آن باز نگه دارید. ۲. گاهی سرمه و توتیا را با آب بادیان و آب مرزنجوش مخلوط کنید و در چشم بکشید. ۳. به علت اینکه چشم از اعضای مرطوب است و اکثراً رطوبت و سردی باعث ضعف آن مى شود، لذا بایستی گاهی از سرمه خشک و جلا دهنده چشم استفاده کرد تا چشم سالم بماند. ۴. در هر ماه دو تا سه مرتبه چشم را با آب خضض بشویید. ۵. رعایت حفظ محیط چشم، یعنی مزاج چشم را به حالت طبیعی نگهداشتن. برای این کار اگر مزاج چشم خشک باشد گاهی روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بنفشه بادام یا روغن کدو در بینی بچکانید. همچنین می توانید در چشم سرمه مناسبی نیز به کار برید.