قانقاریا: به معنی بافت مرده است. قانقاریا وقتی ایجاد می شود که زخم عفونت پیدا کند یا بافت در اثر وارد آمدن آسیب دچار تخریب شود. قانقاریا می تواند در هر نقطه ای از بدن رخ دهد، اما شایع ترین جاها عبارتند از انگشتان پا، پا و ساق پا، انگشتان دست، دست و ساعد دست، خطرناکترین جا احشای شکمی است. قانقاریا اصولاً دو نوع دارد: نوع خشک که در آن عفونت باکتریایی وجود ندارد، و نوع مرطوب آن که در آن زخم در اثر باکتری ها دچار عفونت می شود. واژه قانقاریای گازدار در مورد نوع خاصی از قانقاریای مرطوب به کار می رود.
علائم:
- تورم
- درد یا بی حس شدن ناحیه
- تب خفیف تا 3/38 درجه سانتیگراد
- ترشحات بدبو از زخم های موجود در بافت های مرده
- سیاه شدن پوست همراه با مردن عضلات و استخوان های زیر آن
- ترق و تروق کردن پوست، در این حالت انگار که روی حباب های هوا در زیر پوست فشار آورده می شود.
علت:
قانقاریا وقتی رخ می دهد که جریان خون به یک قسمت از بدن متوقف شود یا به شدت کاهش یابد. جریان خون می تواند در موارد زیر متوقف و در نتیجه قانقاریا ایجاد شود:
- سرمازدگی طولانی مدت
- تشکیل لخته خون در یک سرخرگ
- عفونت با باکتری کلستریدیوم پر فرنژانس
- له شدگی که باعث قطع جریان خون شود.
- تجمع سودا در اندام و نرسیدن صفرای لطیف به موضع
- تصلب شرائین (سفت و انعطاف ناپذیر شدن سرخرگ ها)
- آسیب بافتی در اثر حوادث، جراحی، یا زخم های سوراخ کننده عمقی
عوامل افزایش دهنده خطر:
- سن بالا
- دیابت شیرین
- جریان خون کم در یک بافت خاص
- سیگار کشیدن، که باعث اختلال در خونرسانی می شود.
- سوء مصرف الکل، که در کار رگ های خونی اختلال ایجاد می کند.
پیشگیری:
- اگر مبتلا به دیابت هستید، دستورات درمانی را به دقت رعایت کنید، پای خود را مرتباً از لحاظ علائم ناشی از بافت بیمار کنترل کنید. ناخن های خود را همیشه کوتاه نگاه دارید. کفش های راحت و اندازه پایتان بپوشید، در صورت بروز علائم عفونت (گرمی، تورم، قرمزی، درد یا حساس بودن به لمس) در یک آسیب پوستی، به پزشک مراجعه کنید. سعی کنید آسیبی به بدنتان وارد نشود.
عواقب مورد انتظار:
- در مراحل اولیه، معمولاً با درمان آنتی بیوتیکی و جراحی برای برداشتن بافت های مرده معالجه می شود. بدون درمان، قانقاریا می تواندن منجر به عفونت مرگبار شود.
عوارض احتمالی:
- شوک
- مسمومیت خون
- قطع عضوی برای نجات بیمار
- انعقاد داخل عروقی منتشر به اختلالی در انعقاد خون به شمار می رود.
تشخیص:
- آزمایش خون
- انجام آزمایشات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
درمان طب نوین:
- هرچه درمان قانقاریا زودتر انجام شود، احتمال موفقیت آن بیشتر است. درمان های اصلی قانقاریا شامل جراحی برای از بین بردن بافت آسیب دیده (معروف به دبریدمان) و مصرف آنتی بیوتیک برای درمان هر نوع عفونت زمینه ای است. ممکن است در بعضی موارد برای بازگرداندن جریان خون در ناحیه آسیب دیده به جراحی نیاز باشد. در موارد شدیدتر ممکن است نیاز باشد که تمام قسمت بافتی که دچار آسیب و مردگی شده مانند انگشت پا، پا (از مچ به پایین) یا پایین تر از زانو قطع شود. به این عمل قطع عضو گفته می شود.
درمان طب سنتی:
- گزنه کوبیده را با کمی نمک مخلوط کرده و بر آن ضماد کنید.
- تخم ترب را نرم بسایید و با کمی سرکه مخلوط کرده و بر آن ضماد کنید.
- چند عدد ساقه ریوند چینی را پس از شستن کامل، ۲۰ دقیقه بجوشانید، بعد به مدت ۱ ساعت روی آن ضماد کنید و روزی یک بار این کار را انجام دهید.
- وسمه، صبر زرد، خون سیاوشان و مغز گردوی سوخته شده از هر کدام ۱۰ گرم و انزروت و مردار سنگ از هر کدام ۲۰ گرم، همه را نرم بسایید، بعد با ۲۰۰ گرم روغن زیتون مخلوط کرده، سپس بپزید و ضماد کنید.
- اقداماتی که در مراحل اولیه بیماری مؤثر واقع می شوند بدین شرح است: برای شستشو به طور مرتب می توانید از آب جوشانده پیزر (نی های کنار رودخانه) یا از آب جوشانده گزنه استفاده کنید و برای درمان آن نیز می توانید پوست و برگ انجدان را نرم بسایید و بر آن بپاشید.
داروها:
- داروهای ضد درد
- داروهای ضد انعقاد برای جلوگیری از تشکیل لخته خون
- معمولاً آنتی بیوتیک داخل رگی در مراحل اولیه برای مبارزه با عفونت
فعالیت:
- تا زمانی که پیشرفت قانقاریا متوقف و بهبود آن آغاز نشده باشد باید در رختخواب استراحت کرد. سپس می توان تدریجاً فعالیت ها را از سر گرفت. فیزیوتراپی در صورتی که قطع عضو ضرورت یافته باشد.
رژیم غذایی:
- به هنگام ترمیم بافت آسیب دیده، رژیم پر پروتئین و پر کالری داشته باشید. مکمل ویتامینی و معدنی، از جمله روی، دریافت کنید. مایعات به مقدار کافی بنوشید (8 الی 6 لیوان در روز).
نکته:
- قانقاریا (کانگرن یا سفاقلوس) یا مردگی اعضاء، به دلیل عفونت های مزمن و نرسیدن خون به عضو مربوطه، تغذیه مختل شده و کم کم باعث پوسیدگی و مردن نسوج آن می گردد که در مرحله اول بایستی هرچه زودتر داروهایی که باعث انبساط عروق می شوند را مصرف کرد که اگر در مورد درمان زود عمل نشود پیشرفت کرده و لاعلاج خواهد شد تا حدی که لازم می شود آن عضو به طور کلی قطع گردد.