فلج دست و پا: عبارت است از فلج شدن بدین معناست که بخشی از اعصاب و عروق عصبی در بخشی از بدن تحریک پذیری خود را از دست بدهد و در نحوه عملکرد عادی آن اختلال ایجاد شود. به هر دلیلی اگر این اتفاق رخ دهد اصطلاحاً گفته می شود آن عضو خاص فلج شده است. این کاهش کیفیت عملکرد و یا قطع شدن اعصاب به طور کلی می تواند ناگهانی باشد و یا اینکه به مرور زمان و در طول زمان رخ دهد.
انواع فلج:
- پاراپلاژی یا فلج پایین تنه: فلج نیمه پایین بدن
- کوادری پلاژی یا فلج چهار اندامی: فلج شدن دست‌ها و پاها
- همی پلاژی یا فلج نیم اندامی: فلج شدن یک طرف بدن شامل صورت، دستان و پاها
- مونوپلاژی یا فلج تک اندامی: این نوع فلج با تکان‌ها و لرزش‌های ناخواسته همراه است.
علائم:
- اولین نشانه هایی که در این زمینه می توان نام برد این است که فرد با کاهش توانایی خود در بلند کردن وسایل و ناتوانی در نگه داری وسایل در دست خود دارد. در قسمت پا فلج شدن با عدم توانایی در حرکت و ایستادن مشاهده می شود به طوری که فرد ممکن است ناگهان به زمین بیفتد بدون اینکه دلیلی برای آن داشته باشد.
علت:
- بیماری ام اس: بیماری ام اس در طول سال های اخیر شیوع بیشتری داشته و بسیاری از افراد در اثر این بیماری توانایی های حرکتی و جسمی خود را از دست داده اند. متأسفانه این بیماری صرفاً قابل کنترل است ولی درمان قطعی برای آن وجود ندارد.
- نقص های مادرزادی: این موضوع یکی از طبیعی ترین عللی است که از بدو تولد بر روی فرد تأثیر گذاشته و ناتوانی حرکتی را برای انسان رقم می زند. آسیب هایی که به مغز وارد می شوند، آسیب هایی که برای ستون فقرات ایجاد می شوند، فلج مغزی که برای عده ای از افراد به طور مادر زادی وجود دارد.
- سکته مغزی: بعد از سکته مغزی بیمار دچار ضعف عضلانی و فلج می شود. این دست از بیماران بعد از مرخص شدن از بیمارستان ممکن است تا مدت ها، برای درمان نیاز به ورزش های منظم و فیزیوتراپی به صورت مکرر و همچنین رژیم غذایی مناسب دارند. افسردگی و اضطراب به دلیل اینکه بیمار توانایی حرکتی ندارد نکته ای است که برای بیمار آزار دهنده است.
- ناراحتی های عصبی: هرگاه افراد تحت فشار عصبی باشند و به لحاظ روانی متحمل فشارها باشند گاهاً منجر به واکنش های عصبی می شود و یکی از این واکنش ها از کار افتادن اعصاب مختلف جسم است. باید گفت فلج شدن هایی که منشأیی روانی دارد تا حد زیادی می تواند درمان پذیر باشد و پس از مدت زمانی نامعلوم (ممکن است این مدت در فردی کوتاه باشد و در فرد دیگر طول مدت زیادی برای درمان زمان لازم باشد)، تمامی علائم و نشانگان فشارهای عصبی از بین می رود.
تشخیص:
- ام آر آی
- آزمایش خون
- سی تی اسکن
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
درمان طب نوین:
- جراحی: اگر مونوپلژی به علت تومور یا فشار عصبی پیش آمده باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
- کاردرمانی: کاردرمانی روش های مختلفی را برای آسان کردن انجام کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن، استحمام یا پخت و پز آموزش می دهد.
- فیزیوتراپی: از فیزیوتراپی می توان برای حفظ یا تقویت قدرت، انعطاف پذیری و تحرک در اندام آسیب دیده استفاده کرد. از کشش، ورزش یا ماساژ هم برای تحریک عضلات و اعصاب استفاده می شود.
- در حال حاضر هیچ درمانی برای بیمارهای مربوط به با فلج اندام ها از جمله مونوپلژی وجود ندارد. در عوض، هدف درمان در این بیماری این است که علائم را بهبود بخشیده و کیفیت زندگی را بهتر کند.
- دستگاه های کمکی: این تجهیزات می توانند کارهای روزمره را برای بیمار راحت کنند. به عنوان چند نمونه می توان به واکر، ویلچر، میله ها و دستگیره های اختصاصی و دستگاه های فعال شونده با صدا اشاره کرد.
درمان طب سنتی:
- انجام حجامت اخدعین.
- مرکب 10 را ناشتا 3 درهم و موقع خواب نیز، همان اندازه استفاده کنید.
- سداب و گل همیشه بهار کوهی را با هم بجوشانید و آب آن را مرتب بر موضع فلج بمالید.
- برای درمان آن باید روزی سه مرتبه روغن ریحان و یا روغن فلفل سیاه را بر عضو فلج مالش دهید.
- هر صبح و شب مخلوط فلفل سیاه کوبیده با روغن کنجد که با هم جوشانده اید را بر موضع بمالید.
- برگ های سفت کلم را کمی بپزید و روی عضو قرار دهید و آن را ببندید و روزی سه مرتبه تکرار نمایید.
- برگ های سفت کلم را له کرده، بعد کمی بپزید و روی عضو فلج بگذارید و اینکار را روزی سه مرتبه تکرار کنید.
- مقداری وج را نرم بسایید، بعد با کمی عسل مخلوط کرده و خارج از یخچال نگه دارید و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
- هرگاه به حمام می روید مغز گردوی کوبیده را با زیره سیاه ساییده شده و عسل مخلوط بر موضع بمالید و مدتی صبر کنید تا خوب عرق کند. (حمام باید بسیار گرم باشد.)
- بادرنجبویه، انیسون و رازیانه از هر کدام ۲۰ گرم. گل محمدی ۱۰ گرم همه را مخلوط کرده و ۱۰ قسمت کنید و هر قسمت را روزانه بجوشانید و آب صاف کرده آن را با عسل یا نبات شیرین کرده، بنوشید.
- پیه بز آب کرده را گرم کنید و بر موضع فلج مالش دهید، بعد پارچه ای پشمی را روی آن ببندید، سپس یک قطعه سنگ یا یک آجر آب ندیده را خوب گرم کنید و روی موضع قرار دهید تا بیش از حد گرم شود (هرچه بیشتر بتوانید گرمی آن را تحمل کنید بهتر است)
- مقداری شفتالوی خشک را در آب گرم بخیسانید و آب آن را مرتب بنوشید و هنگامی که تمام شد مجدداً بخیسانید و مصرف کنید و گل گوگرد را نیز در آب حل کنید و هر روز موضع را در آن آب نگه دارید و مالش دهید و هر دو دستور را تا بهبودی کامل ادامه دهید.
- داروی جامع امام رضا (ع) را به اندازه یک دانه گندم در آب مرزنجوش حل کنید و در بینی بریزید. مثلاً هر بار که می خواهید این دارو را داخل بینی بریزید، به اندازه یک دانه گندم از داروی جامع را مثلاً در چهار قطره مرزنجوش حل کنید و سپس در بینی بچکانید.
- فلفل سیاه، هل قرابی، تربد، زنجبیل، دارچین، جوز هندی و بسبایج از هر کدام ۱۰ گرم و آمله مقشر ۲۰ گرم همه را نرم بسایید، بعد با ۵۰۰ گرم نبات ساییده شده و ۵۰۰ گرم عسل مخلوط کرده و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
- در مورد فلج یا استرخاء باید از خوردن خوراکی های سرد و رطوبتی، رفتن به استخر و یا حمام آب سرد، استراحت در مکان های سرد و نمناک، نشستن جلوی پنکه و کولر خودداری کرده و در عوض از خوراکی هایی مانند: سیر، والک، آب لیمو، مربای وج، زنجبیل و عسل زیاد استفاده کنید.
- پیه بز را گرم کنید و خوب بر عضو فلج بماليد. سپس با یک پارچه پشمی روی آن را ببندید و یک تکه سنگ یا یک آجر آب ندیده را روی آتش بسیار گرم کنید و موضع بیمار را روی آن قرار دهید تا خوب گرم شود. هرچه می توانید بیشتر گرمی آن را تحمل نمایید و هر روز دو مرتبه این عمل را تکرار کنید.
- بعنوان داروی خوراکی نیز تخم زیره سیاه زنیان، تخم کرفس، تخم شوید، انیسون و رازیانه از هر کدام ۱۵ گرم، ریشه شیرین بیان، ریشه کرفس و ریشه کبر از هر کدام ۵۰ گرم همه را مخلوط کرده، و بسیار نرم بسایید. بعد با مقداری گل قند عسلی مخلوط کرده و هر صبح و عصر هر مرتبه یک قاشق از آن را میل کنید.
- هر بار که به حمام می روید مغز گردوی کوبیده شده را با زیره سیاه ساییده شده و مقداری عسل مخلوط کنید و در حمام گرم بر سر و بدن مخصوصاً موضع فلج شده بمالید و مدتی صبر کنید تا خوب عرق کنید (هرچه بیشتر صبر کنید بهتر است)، بعد بدن را بشویید و از حمام خارج شوید و پس از خارج شدن موضع را گرم نگه دارید.
- دارچین، زنجبیل، هلیله سیاه، شیطرج، فلفل سیاه، بابونه شیرازی و نخود الوند از هر کدام ۵ گرم و آمله مقشر، ثعلب و تخم های مغز میوه کاج از هر کدام ۱۰ گرم، همه را نرم بسایید، بعد با ۲۰ گرم پودر نارگیل و یک کیلو مویز بیدانه کوبیده شده و یک كيلو عسل مخلوط کرده و هر روز صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
- پونه، گل بومادران، گل بابونه شیرازی و آویشن شیرازی را بجوشانید و تا گرم است عضو فلج را در آن قرار داده و مدتی نگه دارید و ملایم ماساژ دهید. پس از بیرون آوردن و خشک کردن، موضع را با روغن سداب یا روغن قسط یا روغن شوید یا روغن سیاهدانه یا روغن سیر مالش دهید. پس از چرب کردن موضع را نیز گرم نگهدارید و به هر نحو که می توانید موضع را حرکت دهید تا به مرور زمان نتیجه بگیرید.
- ناردین، سازج هندی، جنطيانا، زاج سفید، هوفاریقون، اگیر ترکی، فلفل سفید، اذخرمکی، زعفران، دارفلفل، حب القار، جعده، کندر تلخ، قردمانا، سکبینج، اقاقیا، زرآوند و جاوشیر خشک از هر کدام ۵ گرم، قنطوریون، رازیانه، صمغ عربی، انیسون، جندبیداستر، فطراسیون، سنبل، فلفل سیاه، عصاره شیرین بیان و قسط شیرین از هر کدام ۱۰ گرم، زنجبیل و تخم کرفس از هر کدام ۱۵ گرم، مروارید و فراسیون از هر کدام ۱۵ گرم، پودینه و مشک ترامشیع از هر کدام ۲۰ گرم، اسطوخدوس هندی ۳۰ گرم، دارچین و گل محمدی از هر کدام ۱۱۰ گرم و تخم شلغم و ریشه اریسا از هر کدام ۱۲۰ گرم، همه را نرم بسایید، سپس در آب جوش بریزید تا به مدت یک شبانه روز بماند، بعد ۵ گرم سقز و یک کیلو عسل اضافه کرده و روی آتش ملایم گذارده و خوب در هم بیامیزید، بعد در جایی خنک نگهداری کرده و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن را میل کنید.
درمان فلج در افراد بلغمی:
- در چشمه هایی که آب آن گوگرد دارد بروید و مدتی در آن بمانید و گه گاهی این کار را انجام دهید.
- انغوزه را در کپسول خالی ۵۰۰ پر کنید و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک عدد قبل از غذا میل کنید.
- عاقرقرها و جند بیداستر را به نسبت مساوی نرم بسایید، بعد در روغن سیاهدانه حل کنید، سپس کمی بوره ارمنی اضافه کرده و بر عضو معیوب مالش دهید.
- در حمام خشک یعنی در حرارت خشک حمام بنشینید و آهک گرم را روی پارچه ای ریخته یا داخل کیسه ای بریزید و روی عضو بگذارید، به طوری که خود آهک با عضو تماس نداشته باشد ولی حرارت و گرمی آن به عضو برسد.
- جاوشیر و سکبینج را به نسبت مساوی کوبیده و با عسل مخلوط کرده و روزی یک قاشق چایخوری از آن را میل کنید و یا داخل کپسول های خالی ۵۰۰ را پر کرده و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک عدد قبل از غذا میل کنید.
- پودینه و گل بومادران را مخلوط بجوشانید و آب آن را در آب گرم وان حمام بریزید و در آن بنشینید و با لیف یا پارچه ای بدن را ماساژ دهید، بعد بدن را خشک کرده و روغن قسط یا روغن شبت یا روغن سداب یا روغن سیاهدانه یا روغن سیر بمالید.
- برگ درخت نارنج، گل بابونه شیرازی، برگ سداب، مرزنجوش، دانه های اسفند، مغز ناخنک، اسطوخدوس هندی، سوسنبر، بادرنجبویه، قیصوم، برگ خطمی و آویشن شیرازی را به نسبت مساوی بجوشانید و در آب آن بنشینید یا موضع معیوب را در آن قرار دهید.
- زیره سیاه، تخم کرفس و زنیان از هر کدام ۱۰ گرم، انیسون، بادیان و رب سوس از هر کدام ۲۰ گرم و ریشه کبر و ریشه کرفس از هر کدام ۴۰ گرم، همه را نرم بسایید، بعد با گل قند عسلی مخلوط کرده و صبح و عصر، هر مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن را میل کنید.
- عودالصلیب و دانه های اسفند از هر کدام ۱۰ گرم، رازیانه و بوزیدان از هر کدام ۲۰ گرم و اسارون، حب بلیسان، ریشه کبر، ریشه کرفس، دارچین و جنطیانا از هر کدام ۳۰ گرم، همه را نرم بسایید، بعد ۲۵۰ گرم مویز را جداگانه بکوبید تا به صورت خمیر درآید، سپس پودرها را با آن خمیر مخلوط کرده و قرص هایی به اندازه یک فندق درست کنید و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک عدد میل کنید.
- اگر بلغمی مزاج هستید و دچار بیماری فلج شده اید؛ لااقل به مدت ۴ روز و حداکثر ۱۴ روز نباید داروهای قوی مصرف کنید و بعد از آن مدت شروع به درمان نمایید، بدین طریق: گل محمدی ۲۵ گرم، انیسون و بادیان از هر کدام ۵۰ گرم و بادرنجبویه ۷۵ گرم، همه را نیمکوب کرده و بیست قسمت کنید، هر قسمت از آن را شب در یک و نیم لیوان آب بخیسانید و صبح در همان آب بجوشانید، بعد آب آن را صاف و شیرین سازید و بنوشید، سپس تفاله آن را نیز مجدداً بخیسانید و شب دوباره بجوشانید و آبش را مصرف کنید.
درمان فلج در اندام تحتانی:
- مقداری موم را در مقداری روغن گل، روی حرارت حل کنید، سپس برگ های چغندر تازه را بکوبید و با آن مخلوط کرده و ضماد کنید.
- اگر فلج در اندام تحتانی بوده و مربوط به ورم نخاع یا عامل، فشار دیگری باشد که باعث تورم نخاع شده؛ برای درمان آن باید به دستور زیر عمل کنید: در صورتی که فربه و پر خون باشید بهتر است اول فصد کنید و در مورد کم کردن وزن بکوشید. اما در مورد درمان نیز باید گل مامیثا، اقاقیا، صندل و فوفل را به نسب مساوی بسایید، بعد با آب تاجریزی مخلوط کرده و محل معیوب را با آن مالش دهید.
درمان فلج در اثر ضربه:
- دارچین نرم شده را در روغن کنجد بریزید و بجوشانید یا آن را چند روز در مقابل آفتاب قرار داده و روزی سه مرتبه بر محل معیوب مالش دهید.
- اگر فلج در اثر ضربه بوده و بلافاصله پس از وارد شدن ضربه به وجود آمده باشد لاعلاج است. اما اگر بعد از ضربه خوردگی به تدریج ایجاد شده باشد باید جاوشیر، فرفیون، مرمکی و جند بیداستر را به نسبت مساوی نرم بسایید، بعد با روغن گل و مقداری موم مخلوط و ضماد کنید.
- صد گرم دانه های اسفند را نیمکوب کرده و ۴۸ ساعت (دو شبانه روز) در آب جوش بخیسانید، بعد در همان آب بجوشانید تا آبی که روی آن ریخته شده است به نصف برسد، سپس به اندازه نصف آن مقدار آب، روغن کنجد اضافه کرده و روی حرارت ملایم بجوشانید تا آب تمام شود و روغن بماند و آن روغن را روزی سه مرتبه بر محل فلج مالش دهید.
داروها:
- داروها ممکن است به کاهش برخی از علائم مرتبط با مونوپلژی کمک کنند. به عنوان مثال می توان از داروهای ضد درد برای کاهش درد و ناراحتی و داروهای شل کننده عضلانی برای رفع سفتی یا اسپاسم عضلات نام برد.
فعالیت:
- روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب داشته باشید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.
نکته:
- مونوپلژی نوعی از فلج است که روی یک اندام مانند دست یا پا در یک طرف بدن شما تأثیر می گذارد. این بیماری زمانی می افتد که آسیب به بخشی از سیستم عصبی، سیگنال دادن اعصاب به عضلات اندام آسیب دیده را مختل کند. مونوپلژی می تواند قسمت فوقانی یا تحتانی بدن، یک دست یا یک پا، را تحت تأثیر قرار دهد. علائم آن می توانند به طور ناگهانی ظاهر شوند یا با گذشت زمان پیشرفت کنند. مونوپلژی اغلب از فلج مغزی ناشی می شود. اما همچنین می تواند در اثر یک آسیب یا ضربه به مغز، نخاع یا اندام آسیب دیده اتفاق بیفتد. اگرچه مونوپلژی گاهی می تواند با گذشت زمان بهبود پیدا کند، اما در بعضی از افراد ممکن است یک مشکل دائمی باشد. گزینه های درمانی معمولاً بر کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگدی فرد متمرکز هستند.