فلج بل: عبارت است از فلج یا ضعف در یک طرف صورت. این فلج به احترام پزشکی که برای اولین بار آن را کشف و توصیف کرده نام گذاری شده است. شروع آن ممکن است ناگهانی باشد یا اینکه پس از چندین روز اتفاق بیافتد. در اکثریت بیماران، پیش از بروز آن یک مشکلی وجود داشته است، مثلاً استرس، خستگی، سرماخوردگی، یا خشکی گردن یا شانه در طرفی که فلج صورت قرار است اتفاق بیافتد. در این فلج، عصب هفتم جمجمه ای و آن دسته از عضلات صورت که توسط آن عصب دهی می شوند دچار مشکل شده اند.

علائم:

1. در بعضی موارد علایم و مشکلات فلج صورت (مثل فلج بل) بطور ناگهانی و در عرض حدود ۲۴ ساعت رخ می دهند. در سایر موارد این علایم به تدریج و به آهستگی بروز می نمایند. این علایم عبارتند از:
2. عدم احساس مزه در دهان.
3. فلج کامل یا محدود عضلات یک طرف صورت.
4. تغییر در حس چشایی، و ترشح بزاق یا اشک (گاهی)
5. درد زیر گوش آن سمت از صورت که دچار فلج شده است.
6. عدم توانایی در بستن پلک طرف مبتلا و آبریزش از چشم.
7. هماهنگ نبودن دو طرف صورت به هنگام خنده یا اخم کردن
8. از بین رفتن خطوط طبیعی و بی حالت شدن یک طرف صورت
9. نیمی از صورت فلج شده و کج می شود و به سمت مخالف منحرف می شود.
10. افتادن یک گوشه دهان به سمت پایین (کج شدن دهان) که گاهی اوقات همراه با آب ریزش از دهان می باشد.
11. کسی که مبتلا به فلج بل شده نمی تواند ابرو و پیشانی خود را تکان دهد اما کسی که مبتلا به سکته مغزی می تواند تکان دهد.
12. اگر فلج صورت خیلی شدید باشد، ممکن است در حرف زدن و غذا خوردن دچار مشکل شوید و گاهی اوقات صداها ممکن است بطور غیرطبیعی در گوش طرفی از صورت که دچار فلج شده است، بلندتر شنیده شوند. اگر پلک قادر به بسته شدن نباشد چشم ممکن است دچار عفونت شده و در نهایت منجر به زخم قرنیه شود. در فلج صورت که بر اثر عفونت زونا ایجاد می شود تاول هایی نیز بر روی گوش زده می شود.

علت:

• به دلیل غلبه سردی می باشد.
• همبستر شدن در حالت سیری.
• شایع ترین نوع فلج صورت را اصطلاحاً فلج بل می نامند. این نوع از فلج صورت بدون هیچگونه دلیل شناخته شده ای رخ می دهد. گرچه پزشکان معتقدند که نوعی عفونت ویروسی در ایجاد این فلج نقش دارد. در سایر انواع فلج صورت دلایل شناخته شده ای در صدمه دیدن عصب وجود دارد. این دلایل شامل عفونت ویروسی زونا و عفونت باکتریایی لایم می باشد. به علاوه فلج عصب صورت گاهی اوقات بر اثر عفونت گوش میانی نیز ایجاد می شود در موارد نادری ممکن است عصب صورت بر اثر توموری به نام آکوستیک نوروما تحت فشار قرار گیرد. همچنین بر اثر تومور، غده بزاقی پاروتید عصب صورت، ممکن است آسیب ببیند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• قرار گرفتن در معرض سرما

پیشگیری:

• خوردن سکنجبینی که با عسل درست شده است، بعد از حجامت و در فصل سرما.
• خوردن ترکیب زنیان + آویشن + سیاهدانه + نمک دریا قبل از غذا، علاوه بر هضم غذاهای سنگین و پرچرب، از لقوه پیشگیری می کند.

عواقب مورد انتظار:

• فلج بل آزار دهنده است، ولی خطرناک نیست، میزان آسیب به عصب تعیین کننده میزان بهبودی است. بهبود تدریجی و مدت زمان آن متغیر است، گاهی تا چندین ماه، فلج خفیف صورت معمولاً در عرض چند ماه کاملاً بهبود می یابد. فلج شدید صورت نیز در 90% الی 80% موراد کاملاً بهبود می یابد. در مواردی که بهبودی کامل رخ ندهد، گاهی با کمک جراحی می توان ظاهر صورت و کار عضلات آن را بهتر کرد.

عوارض احتمالی:

• تحریک و اذیت شدن چشم یا حتی صدمه به چشم، زیرا چشم به خوبی بسته نمی شود و در معرض گرد و غبار و آلودگی قرار می گیرد. اگر به نحوی از چشم محافظت به عمل نیاید، امکان دارد روی قرنیه زخم ایجاد شود. خرابی دندان و بیماری لثه به علت کاهش ترشح بزاق و مشکلات در جویدن، مشکلات روانی و از دست دادن عزت نفس.

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
2. تشخیص این بیماری تنها توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام می شود. به خاطر داشته باشید که نباید ناآگاهانه برخورد کرده و در مواجهه با هر فلجی صورتی آن را فلج موقتی بلز بنامید چرا که اگر علت فلجی صورت شما سکته مغزی باشد می تواند به سایر بخش های بدن هم منتقل شود. در نتیجه باید علت اصلی این فلجی سریعاً توسط پزشک تشخیص داده شده و درمان هایی مثل فیزیوتراپی انجام شود. از جمله تفاوت های این دو بیماری این است که کسی که فلج بلز دارد نمی تواند پیشانی و ابروی خود را تکان دهد و این در حالی است که کسی که سکته کرده می تواند. به خاطر داشته باشید که هر چه زودتر فلج بلز تشخیص داده شده و التهاب عصب برطرف شود بیمار سریع تر به زندگی عادی برگشته و دچار عوارض طولانی مدت این بیماری نمی شود. پس سریعاً بعد از مشاهده علائم این بیماری و فلجی صورت، به متخصص مغز و اعصاب و یا متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
3. تشخیص این بیماری به صورت تشخیص افتراقی است. این به آن معنی است که باید احتمال سکته، توده و تومور، یا ضربه به سر و سایر موارد رد شده و سپس فلج بلز تشخیص داده شود. اگر پزشک به این بیماری مشکوک شود سعی می کند در معاینات، چشم بیمار را ببندد اما چشم بسته نشده و اگر بیمار خودش سعی کند این کار را انجام دهد چشم هایش به سمت بالا و خارج منحرف می شود. در سایر معاینات پزشک از شما می خواهد با حرکاتی مثل بالا انداختن ابرو، نشان دادن دندان ها و … عضلات خود را حرکت بدهید. همچنین پزشک ممکن است الکترومیوگرافی انجام دهد. الکترومیوگرافی روشی است که برای بررسی آسیب عصبی و شدت آن استفاده می شود. در این روش الکترود هایی بر روی صورت بیمار گذاشته شده و فعالیت های عصبی هر ناحیه اندازه گیری می شود. نتیجه ای که از این دستگاه به دست می آید به صورت نوار هایی است که توسط پزشک متخصص تفسیر می شود. به علاوه با استفاده از دستگاه های تصویر برداری مثل MRI یا CT اسکن می توان فهمید که آیا عاملی که باعث فشار بر عصب شده توده یا تومور در صورت بوده و یا اینکه مواردی مثل شکستگی جمجمه باعث این شرایط شده است.

درمان طب نوین:

• اگر درد هم دارید مسکن هایی مثل آسپرین، ایپوبروفن و استامینوفن بسیار کمک کننده هستند.
• با گرم کردن ناحیه آسیب دیده می توان باعث تحریک جریان خون به آن قسمت شده و در نتیجه التهاب سریع تر برطرف شود.
• با خشک شدن دهان و کمتر شدن حس در آن، احتمال پوسیدگی در دندان ها وجود دارد پس سعی کنید که از نخ دندان و مسواک استفاده کنید.
• در اکثر موارد، علائم فلج بل بدون درمان کردن بهبود می یابند. هرچند که، بازیابی قدرت عادی توسط عضلات ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول بیانجامد.
• در این بیماری معمولاً انقباض عضلانی و در نتیجه خستگی آن اتفاق می افتد که می توان با تزریق بوتاکس و حتی در موارد شدید تر جراحی، تونیسیته عضله را کمتر و حداقل چهره فرد را بهتر کرد.
• اگر در غذا خوردن و بلع آن مشکل دارید بهتر است که غذاها را به آرامی جویده و با دسرهایی مثل ماستراحت‌الحلقوم‌تر کنید تا از پریدن غذا در گلو (آسپیره شدن) جلوگیری شود. اما در صورتی که غذا خوردن و جویدن برایتان بیش از حد سخت است می توانید با کمک پرستارهای منزل و از طریق لوله Nasogastric مواد غذایی را دریافت کنید.
• در اولین مرحله باید یک دوره (حدود ده روز) داروهای ضد التهاب استروئیدی مثل پرمیگزولون مصرف کنید تا التهاب در صورت شما کاهش یابد. به این نکته توجه داشته باشید که اگر از این داروهای ضد التهاب استروئیدی مصرف نکنید احتمال بهبودی عصب شما حدود 15 تا 20 درصد بوده و با مصرف دارو شانس بهبود شما افزایش می یابد. در صورتی که نسبت به داروی پرمیگزولون حساسیت نداشته و قادر به مصرف آن باشید بد نیست بدانید که این دارو باید 72 ساعت بعد از شروع علائم مصرف شده و مکانیسم اثرش طوری است که با مهار موادی شیمیایی مثل پروستوگلاندین ها و لکوترین ها سعی در بهبود عصب دارد. به علاوه در کنار مصرف این دارو باید داروهای ضد ویروسی (مثل آسیکلوویر، والاسیکلوویر و …) هم مصرف کنید تا از تکثیر ویروس جلوگیری کنید. همچنین از آنجا که در این بیماری فرد قادر به بستن چشم سمت فلج صورت خود نیست بهتر است از اشک مصنوعی، چسب ضد حساسیت و یا پد چشم بند برای جلوگیری از خشک شدن چشم استفاده کند. در کنار دارو درمانی های گفته شده، انجام فیزیوتراپی می تواند با شوک دادن به عضله باعث خشک نشدن و عملکرد بهتر آن شود.

درمان طب سنتی:

• ماساژ سر
• مرکب 10 استفاده کنید.
• روزی 5 عدد خرما میل شود.
• خوراک گرمی ها مصرف شود.
• روغن سیاهدانه روغن مالی شود.
• جراحی روی عصب صورت (نادر)
• 21 عدد مویز صبح ناشتا میل شود.
• روزی سه مرتبه ایارج فیقرا بخورید.
• بادکش کتف (7 بار یک روز در میان)
• داروی بخورالعین و بخور نیز دود داده شود.
• جوشانده دارچین شب ها یک لیوان میل شود.
• بادام روزی 14 عدد دانه دانه جویدهو میل شود.
• داروی شافیه 14 ماه با جوشانده مرزنجوش میل شود.
• صبحانه 5 وعده ارده شیره و 2 وعده عسل میل شود.
• قطره سداب سرکه هر شب به مدت 10 شب استفاده شود.
• استشمام عطر گرم هنگام خواب در جایگاه سبیل انجام شود.
• اصلاح تغذیه و ترک سردیجات و مواد کارخانه ای انجام شود.
• روغن مالی موضع با روغن حنضل و سپس بادکش گذاری کنید.
• زیتون 7 عدد صبحگاه و انجیر خیس خورده 7 عدد شامگاه میل شود.
• روغن بنفشه پایه کنجد و جامع مرزنجوش هر شب درون بینی ریخته شود.
• یک عدد هلیله سیاه را در دهان نگه دارید و مانند آب نبات در دهان مک بزنید.
• یک ساعت قبل از خواب جوشانده سنبل الطیب + اسطوقدوس یک لیوان میل شود.
• اگیر ترکی را مکرراً در دهان بگذارید و بمکید و سندروس را به صورت بخور به کار برید.
• داروی سلق، تقویت عصب، داروی پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم)، سید الادویه مصرف شود.
• از وارد شدن سریع از محل سرد به گرم و از گرم به سرد بپرهیزید. همچنین در حال سیری همبستر نشوید.
• دندان های خود را بیشتر مسواک کنید و لابه لای آنها نخ دندان بکشید تا دهان، بهداشت بهتری داشته باشد.
• اگر این بیماری تازه باشد با درمان های زیر یکی دو روزه درمان می شود و اگر مزمن باشد درمانش چندین ماه طول می کشد.
• گونه را بادکش و حجامت عام هم می کنیم و اگر موثر نبود حجامت پشت گوش درگیر هم می کنیم و در نهایت از حجامت گونه کمک می گیریم.
• ماساژ دادن و حرکت دادن عضلات صورت با روغن های گرم کننده مانند روغن جوز یا روغن کنجد و… به حفظ حالت این عضلات کمک می کنند.
• گل بنفشه را بپزید و جلوی سر ضماد کنید و ماءالاصول را در سکنجبین یا گل قند عسلی حل کرده و روزی سه مرتبه، هر بار یک قاشق از آن را میل کنید.
• 5 مثقال میخک را داخل شیشه گلی به مدت 2 روز در معرض آقتاب قرار دهد و سپس آن را آسیاب کرده و با آب باران مخلوط شود و در محل چسبندگی تاندون قرار دهد.
• تخم کتان، تخم شنبلیله و جوز هندی را نرم بسایید، بعد با پیه آب کرده مرغ و روغن زیتون و مغز حرام گاو مخلوط کنید و روزی سه مرتبه با آن پشت گردن و محل فلج را مالش دهید.
• یک عدد جوز هندی کوچک را به طور دایم در دهان نگه دارید و آب دهان را بلع کنید و 5/2 گرم مرزنجوش و ۱ گرم سکبینج را بسایید، بعد با یک قاشق روغن زیتون مخلوط کنید و هربار یکی، دو قطره در بینی بچکانید.
• در شب و به هنگام خواب، از پوشش مخصوص استفاده کنید که باعث بسته شدن پلک می شود. به این ترتیب، چشم مرطوب باقی می ماند و محافظت می شود. گاهی استفاده از پوشش به هنگام روز هم لازم می شود.
• اگر درد وجود دارد، ناحیه دردناک را دوباره در روز گرم کنید. یک حوله کوچک را که در آب گرم خیس خورده است را بچلانید و هر بار 5 دقیقه روی ناحیه دردناک بگذارید. در این حالت چشمان خود را بپوشانید یا ببندید.
• آویشن شیرازی، سداب، عاقرقرها، دانه های اسفند، گل بابونه شیرازی، مرزنجوش و مغز ناخنک را به نسبت مساوی بجوشانید و با آب آن سر را بشویید و صورت را نیز با آب جوشانده خردل، آویشن و بابونه که با سرکه مخلوط شده باشد شستشو دهید.
• با انجام درمان مناسب معمولاً فلج صورت در عرض حدود دو هفته تا حدودی بهبود می یابد. با این حال بهبود کامل آن ممکن است تا سه ماه نیز طول بکشد. در بعضی از افراد ممکن است بعد از این مدت عضلاتشان تا حدودی ضعیف باشد و یا بیماری دوباره عود کند.
• اگر نمی توانید چشمان خود را خوب ببندید، از محفاظ چشم از جنس پلاستیک، شبیه آنچه شناگران به چشم می کنند، استفاده کنید، به این ترتیب، چشم شما از آلودگی، گرد و غبار، و خشکی محافظت می شود. این وسیله در مغازه های ورزشی یا عینک فروشی ها در دسترس است.
• برای درمان این بیماری دارچین، زنجبیل، بسبایج، جوزهندی، فلفل سیاه، هل قرابی و تربد مجوف از هر کدام یک مثقال، آمله مقشر دو مثقال، نبات زرد ۲۵۰ گرم، همه را نرم بسایید و با ۵۰۰ گرم عسل مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن را میل فرمایید.
• روغن قسط یا روغن سداب یا روغن گردو را بر سر و گردن مالش دهید و فلفل سیاه را نرم بسایید و با یکی از همان روغن های نسخه قبلی مخلوط کنید و بر محل فلج ضماد کنید و مرتب میخک را در دهان قرار داده و بمکید و شربت عسل بنوشید و عضلات پشت گردن را گرم نگه دارید.
• گل بابونه، آویشن شیرازی و پودینه را بجوشانید و با آب آن سر را بشویید، بعد با روغن بابونه یا روغن آویشن و یا روغن پودینه پشت سر، گردن، شقیقه، صورت و محل فلج را هر ۱ ساعت یک مرتبه مالش دهید و روغن گردو را روزی سه مرتبه در بینی بچکانید و لااقل به مدت ۷ روز این عمل را تکرار کنید.
• برای درمان فلج عصب صورت باید جوز هندی، فلفل سیاه، بسبایج، تربد مجوف، هل قرابی، دارچین و زنجبیل از هر کدام ۱۰ گرم و آمله مقشر ۲۰ گرم، همه را نرم بسایید، بعد با ۲۵۰ گرم نبات ساییده شده و یا ۵۰۰ گرم عسل مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را بخورید.
• با برگشت تدریجی قدرت عضلات، صورت را ماساژ و ورزش دهید. عضلات پیشانی، گونه، لب ها و چشمان را با کمک کرم یا روغن ماساژ دهید. عضلات ضعیف را نیز در جلوی آینه ورزش دهید. چشمان خود را باز و بسته کنید، چشمک بزنید، بخندید و دندان هایتان را نشان دهید. ماساژ و ورزش عضلات صورت را چند بار در روز و هر بار به مدت 20 الی 15 دقیقه انجام دهید.
• به اندازه یک دانه گندم از داروی جامع امام رضا (ع) را در آب مرزنجوش حل کنید و در بینی بریزید. (توجه۱: اگر مرزنجوش تازه باشد، آن را فشار دهید و آبش را بگیرید؛ ولی اگر مرزنجوش تازه در اختیار نداشتید، مقداری آب به مرزنجوش اضافه کنید، آن را روی آتش قرار دهید و بگذارید که روی آتش بجوشد، سپس آب این جوشانده را صاف کنید و به اندازه یک دانه از داروی جامع در آن حل کنید و آن را داخل بینی بریزید. توجه ۲: بایستی مرزنجوش با ساقه ها و گل هایش بجوشد، سپس آب آن را بگیرید و صاف کنید. توجه ۳: این دارو برای درمان فلج و لقوه است و برای MS هم مفید است، زیرا MS هم یک نوع فلج است).

داروها:

• قطره چشمی متیل سلولز برای سلامت و حفاظت چشمی که مرتباً در معرض محیط اطراف است. مصرف کوتاه مدت داروهای کورتیزونی معمولاً برای کاهش تورم و التهاب عصب مبتلا مفید است.

فعالیت:

• فعالیت های عادی خود را ادامه دهید، استراحت کمکی به بهیود فلج بل نمی کند.

رژیم غذایی:

• اغلب باید رژیم سبکی مد نظر قرار گیرد.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ با سس، خوراک صیفی جات، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک بادمجان و عدس، بورانی گوجه بادمجان، بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک بادمجان و غوره، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با نخود، خوراک پنیر سویا، لوبیا با سویا، خوراک بامیه با سویا، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک لوبیا قرمز، خوراک مطبل، آش گندم با حبوبات، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش گندم با سویا، آش ماش، آش لپه ۱، آش کدو حلوایی، آش شله قلمکار، آش غلات، آش عدس ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با گندم، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش حبوبات ۱، آش گوجه سبز، حلیم عدسی با سویا ۱، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم با عدس، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، حلیم دال عدس، صیفی پلو، آلبالو پلو، کلم پلو با سویا، نخود فرنگی پلو ۱، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۲، خورش آلو اسفناج، خورش به، خورش قیمه بادمجان، خورش بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش لوبیا سبز، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، خورش قیمه بادمجان، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ شلغم، سوپ بامیه، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ کلم برگ، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، کتلت اسفناج، کتلت ذرت، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه فلفل دلمه ای، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ سویا، کماچ قارچ، کشک سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس زیتون، سس جعفری، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار.
• خوردنی های مضر: عدس پلو ساده.

نکته:

• عصب صورت کنترل کننده عضلات شكل دهنده آن است. همچنین انتقال دهنده حس چشایی از زبان به مغز می باشد. در فلج عصب صورت، یکی از دو عصب آن صدمه دیده، تحت فشار قرار می گیرد و یا اینکه دچار التهاب می گردد، در نتیجه باعث فلج عضلات صورت می گردد و موجب می شود که پلک چشم و گوشه دهان یک طرف صورت به پایین بیفتد. افرادی که دچار فلج صورت می شوند اغلب از این موضوع نگران هستند که ممکن است سکته مغزی کرده باشند، اما اگر فقط صورت این افراد دچار مشکل شده باشد احتمالاً آنها سکته مغزی نکرده اند زیرا سکته مغزی معمولاً همراه با ضعف عضلات سایر قسمت های بدن نیز می باشد. فلج صورت معمولاً موقتی است. اما بهبودی کامل آن ممکن است چندین ماه طول بکشد.
• آیا فلج بل دائمی است: تا 90 درصد از کیس ها بین شش تا دوازده هفته از زمان شروع علائم بهبودی کامل پیدا می کنند. در درصد کمی از افراد ممکن است علائم به طور کامل بهبود پیدا نکرده و درجاتی از فلجی به طور دائم باقی بمانند. کسانی که 60 سال یا بیشتر سن دارند شانس کمتری برای بهبود کامل و شانس بیشتری برای فلجی دائمی دارند.